Osmanlı Mebusan Meclisi Neden Kapatıldı

        Parlamenter yönetim, yasama ile yürütme ilişkilerine uyum ve denge getirme temeline dayanan bir sistemdir. Bu sistemin üç ana unsuru vardır: Birincisi, bir veya iki meclisten oluşan seçilmiş bir parlamento, ikincisi kral veya başkan statüsünü de haiz bulanabilecek sorumsuz bir devlet başkanı, üçüncüsü ise devlet başkanı tarafından meydana getirilen ve siyasî bakımdan parlamentoya karşı sorumlu olan kabinedir.[1]

        Kabinenin parlamento üzerindeki yetkileri; meclisi toplantıya çağırmak, gerektiğinde meclisi feshederek yeni seçimlere gitmek, kanun teklifinde bulunmak ve güvenoyu istemek şeklinde özetlenebilir. Buna karşın parlamentonun da kabine üzerinde murakabe hakkı ve görevi vardır. Bu murakabe yaptırımı ise kabinenin veya bakanların parlamento önündeki sorumluluğudur. Parlamento, hükümetin tüm faaliyetlerini ve iktidarı kullanışını denetler, yasal olmayan ve sakıncalı görünen icraat ve kararlarına karşı, hukukî olarak sahip olduğu kontrol ve denetim mekanizmalarını harekete geçirir.

        Parlamentoların kabineleri denetleme ve kontrol vasıtaları; soru, gensoru, meclis araştırması, meclis soruşturması ve genel görüşmedir. Bunlar arasında soru önergeleri dolaylı etki eden bir murakabe vasıtasıdır. Daha çok kamuoyunun dikkatini belli bir noktaya çekerek, kabineyi veya kabinenin bir üyesini parlamentonun ve kamuoyunun tenkit nazarı altına almaya matuftur. Netice itibariyle sadece bir parlamento üyesinin, kabineden veya kabinenin bir üyesinden bilgi istemesinden ibaret olan bir denetleme vasıtasıdır. Gensoru ve meclis araştırması ise soru önergesinin aksine, neticeleri itibariyle hükümeti veya üyelerini doğrudan etkileyebilen murakabe vasıtalarıdır. Zira bunların sonucunda verilebilecek bir güvensizlik oyu ile kabine veya bazı üyeleri görevden düşebilmektedir. Meclis soruşturması yoluyla da ilgili bakanın veya başbakanın Yüce Divan’a gönderilmesi mümkündür.[2] Parlamentonun bu denetim mekanizmalarını kullanması karşısında iktidar daha dikkatli, ölçülü ve yasal sınırlar içinde davranmak zorunda kalır. Kısaca parlamenter denetim, iktidarın keyfiliğe kaçması ihtimali önündeki en büyük engeldir. Dolayısıyla parlamenter denetimin sağlıklı işlemesi, parlamenter rejimin ve demokrasinin sağlıklı yürümesiyle doğru bir orantı içindedir.

        Makalemizin konusu olan İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde[3] II. Abdülhamit, V. Mehmet Reşat ve VI. Mehmet Vahdettin olmak üzere üç padişah görev yapmış ve 23 hükümet kurulmuştur.[4] Yine bu devirde Mebusan Meclisi dört yasama döneminde faaliyet göstermiştir. Birinci yasama dönemi 17 Aralık tarihinde başlamış ve Mebusan Meclisi’nin feshedildiği 18 Ocak tarihinde sona ermiştir. Bu yasama döneminde toplam birleşim gerçekleştirilmiştir. İkinci yasama dönemi ise yaklaşık dört ay sürebilmiştir. 18 Nisan tarihinde başlayan dönem, 5 Ağustos tarihinde Meclis’in süresiz olarak kapatılmasıyla sona ermiştir. Bu tarihler arasında 47 birleşim gerçekleştirilmiştir.

        Üçüncü yasama dönemi, 14 Aralık tarihinde başlamış ve 21 Aralık tarihinde Meclis’in feshedilmesi ile sona ermiştir. Meclis’in Üçüncü Yasama Dönemi en uzun yasama dönemi olmuştur. Bunun sebebi de Kanun-ı Esasi’nin yılında değiştirilen maddesi gereği savaş nedeniyle yasama döneminin bir yasama yılı daha uzatılmış olmasıdır.[5]  Bu dönemde toplam birleşim gerçekleştirilmiştir.

        Osmanlı Devleti’nin parlamenter hayatının son ve dördüncü yasama dönemi 12 Ocak tarihinde başlamıştır. Ancak bu dönem fazla sürmemiştir. Mebuslar, işgal kuvvetlerinin İstanbul’a girmesinden dolayı 18 Mart tarihinde, Meclis görüşmelerini erteleme kararı almış ve Mebusan Meclisi bir daha da açılamamıştır. 11 Nisan tarihinde de feshedilmiştir.[6] Böylece, Osmanlı Devleti’nin parlamenter hayatı da fiilen sona ermiştir. Bu dönemde 24 birleşim gerçekleştirilmiştir.[7]

        İkinci Meşrutiyet Dönemi’nin birinci yasama döneminde toplam mebus, ikinci yasama döneminde , üçüncü yasama döneminde toplam mebus görev yapmıştır.[8] Dördüncü yasama dönemi için yapılan seçimlerinde mebus seçilmiştir. Ancak 12 Ocak tarihindeki açılışa 72 mebus katılmıştır. [9]

        Parlamenter denetimin hukuki dayanağını oluşturan Kanun-ı Esasi’ye bakılacak olursa, 23 Aralık tarihinde ilan edilen Kanun-ı Esasi[10] genel olarak incelendiğinde, Meclis denetimi açısından Kanun-ı Esasisi’ndeki en önemli eksiklik, hükümetin meclise karşı sorumlu olmamasıydı.[11] Kanun-ı Esasi’de Mebusan Meclisi’ne, göreve başlarken ya da görev süresinde gensoru verme ve hükümeti düşürme yetkisi yani güvenoyu yetkisi verilmemiştir. Ayrıca hükümet ile meclis arasında herhangi bir konuda ihtilaf çıktığında padişah isterse kabineyi değiştirebiliyor, isterse Mebusan Meclisi’ni feshedebiliyordu (Madde 35). Her ne kadar hükümeti denetlemek kastıyla mebusların, nazırlardan soru sorma ve bir nazırın cezaî sorumluluğunu harekete geçirme hakkı olduğu görülse de, bu yetkinin de sınırlandırıldığı dikkati çekmektedir. Soruya muhatap olan sadrazam ya da nazır cevabını süresiz erteleyebildiği[12] gibi, Dîvân-ı Âli’ye gönderme kararı da ancak padişahın onayıyla kesinleşiyordu (Madde 31).

        Bütün bu olumsuz tablo karşısında meclis denetimi vasıtalarının Birinci Meşrutiyet Dönemi’nde pratik bir yararının olması beklenemezdi. Ayrıca meclisin, hükümeti denetlemesi kavramı muhalefet düzleminde gerçeklik kazanacağı da göz önüne alındığında, Birinci Meşrutiyet Parlamentosu’nda meclis denetim mekanizmalarının pratik bir yararının olmayacağı gayet açıktır.[13]

        Bununla birlikte İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde gerçek bir parlamenter sistem oluşturulması için yoğun çabalar harcanmıştır. Bu çabaların en önemlisi 21 Ağustos günü yapılan anayasa değişiklikleridir. Bu tarihte Kanun-ı Esasi’nin 21 maddesi değiştirilmiş, biri kaldırılmış ve üç yeni madde eklenmiştir. Bu yeni değişikliklerle daha meşrutî bir anayasa ortaya çıkmıştır. Hatta Kanun-ı Esasi’nin bu son şeklini Anayasası olarak adlandıran hukukçular bile bulunmaktadır.[14]

        ’da yapılan değişikler içinde meclis denetimi açısından en önemli değişiklik hükümet üyelerinin Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu hale getirilmiş olmasıdır. Artık vükelâ, hükümetin umumî siyasetinden müştereken ve kendi nezaretlerindeki işlerden de şahsen Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu olmuşlardır.[15] Bir nazır hakkında mecliste çoğunluğun oyu ile güvensizlik oyu verilirse, nazır görevinden düşecekti. Sadrazam hakkında güvensizlik oyu verilirse kabine iktidardan düşürülmüş olacaktı.[16]

        Parlamento denetimi, İkinci Meşrutiyet ve Kanun-ı Esasi hakkında bu genel bilgileri verdikten sonra İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde parlamento denetimine geçebiliriz.

        23 Aralık tarihinde ilan edilen Kanun-ı Esasi’nin parlamenter sisteme göre yapılandırılmamış olmasından dolayı, Birinci Meşrutiyet Dönemi’nde parlamenter sistem pek çok yönden eksik kalmış ve parlamento denetimi de hukuki dayanaktan yoksun kalmıştır. Bu olumsuzluğa rağmen Birinci Meşrutiyet Dönemi’nde mebuslar meclis denetimi açısından kendilerinden beklenmeyen bir performans göstermişlerdir. Mebuslar özellikle Meclis’in İkinci Dönemi’nde oldukça dikkate değer bir meclis denetimi gerçekleştirmişlerdir. Hatta Meclis-i Mebusan’ın tatil edilmesinde, mebusların özellikle Osmanlı-Rus Harbi ile ilgili denetimleri hayli etkili olmuştur. Meclis çalışmalarını izlemek için İstanbul’a gelen Times muhabiri White Morris’in 21 Mayıs tarihinde yazdıkları bunu açıkça göstermektedir: “Çoğu büyük şehri ilk defa gören, uzmanlıkları ve yüksek tahsilleri olmayan bu halkın içinden çıkmış vakur, gururlu milletlerine has azametleri olan pervasız adamlar, kürsüde o şekilde eleştiriler yapmaktadırlar ki, hayran olmamak mümkün değildir. Bunları görenler, hayatlarının parlamentoda geçtiğini zan ve tahmin ederler. Manzarayı görenler için eğer Türkiye’de parlamenter sistemin geçmişi olsa, millî iradenin tam ve eksiksiz gerçekleşeceğine hükmetmemek için sebep yoktur”.[17]

        Buna rağmen Birinci Meşrutiyet Dönemi’nde sistemli ve istikrarlı bir parlamenter denetimden söz edilemez. Zira Birinci Meşrutiyet’teki parlamenter denetim daha çok mebusların yetenekleri, cesaretleri ve o ana kadar kazandıkları bilgi birikimiyle sınırlı kalmıştır.

        Parlamenter denetim açısından, İkinci Meşrutiyet Dönemi daha sistemli ve istikrarlıdır. Zira yılında Kanûn-ı Esâsî’de yapılan değişikliklerle, parlamenter sistem oldukça demokratik bir yapıya kavuşturulmuş, yasamanın önündeki birçok engel kaldırılmış ve yürütme karşısında yasama kuvvetlendirilmiştir. Parlamenter denetim açısından en önemli değişiklik ise hükümetin meclise karşı sorumlu hale getirilmiş olmasıdır. Nazırlar, hükümetin genel siyasetinden müştereken ve kendi nezaretlerindeki işlerden de şahsen sorumlu olacaklardı. Birinci Meşrutiyet deneyiminden yararlanan ve yılındaki anayasal değişikliklerden destek alan mebuslar, İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde dikkate değer bir parlamenter denetim gerçekleştirmişlerdir.

        Yasama Dönemleri açısından denetim vasıtalarına bakıldığında, İkinci Meşrutiyet’te en çok denetim aracı Birinci Yasama Dönemi’nde () kullanılmıştır. Bunun birinci sebebi, bu dönemde normal yasama süresinin neredeyse tamamlanmış olmasıdır. İkinci olarak, bu dönemde Meclis’in homojen bir yapıya sahip olmamasıdır. Zira bu dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti, mebusları tam olarak kontrol altına alamamıştır. Birinci Yasama Dönemi Parlamentosu, Türk Siyasî Tarihi’ndeki en demokratik ve özgür parlamentolardan biri olmuştur. Mebuslar yıllardan beri konuşamamanın ve idarecilerden hesap soramamanın hıncını birden çıkarmak istemiş ve bu dönemde sık sık soru ve gensoru önergeleri vermişlerdir.

        Birinci Yasama Dönemi’nde () 48 soru önergesi, gensoru önergesi, 16 araştırma önergesi, 4 soruşturma önergesi ve 2 genel görüşme önergesi verilmiştir. Bu dönemde denetim vasıtalarını kullanan mebuslar ağırlıklı olarak, kendi seçim bölgelerine ait konuları gündeme taşımışlardır. Bunlar arasında deprem, hastalıklar, halkın durumu, idarecilerin tayinleri ve yolsuzlukları öne çıkan konulardır. Bunun yanında Balkanların karışık durumu ve özellikle Arnavutluk İsyanı sık sık denetim vasıtalarının konusu olmuştur. Ayrıca bu dönemde Abdülhamit Dönemi idarecileri ile sadrazamlardan Kâmil Paşa, İbrahim Hakkı Paşa ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa hakkında meclis soruşturması açılması için önerge verilmiştir.

        İkinci Yasama Dönemi () ise denetim vasıtalarının en az kullanıldığı dönem olmuştur. Zira bu dönem dört ay gibi kısa bir süre devam edebilmiştir. Ayrıca bu dönemden başlayarak, yılına kadar devam edecek olan homojen bir meclis tablosu oluşmuştur. İttihat ve Terakki seçimlerinde baskı kullanarak neredeyse tamamen kendi taraftarlarından oluşan bir meclis meydana getirmiştir. Ayrıca iktidarları da İttihat ve Terakki’nin belirlemesinden dolayı, yürütme ve yasama birlikteliği oluşmuştur. Bu durum ise mebusların denetim vasıtalarını kullanmalarını büyük ölçüde engellemiştir. İkinci Yasama Dönemi’nde 4 soru, 1 gensoru ve 1 araştırma önergesi verilmiştir. Bu dönemde denetim vasıtalarının konusuna bakıldığında ise Arnavutluk İsyanı ve buna bağlı olarak ortaya çıkan Halaskâr Zabitan Grubu’nun ön plana çıktığı görülmektedir.

        Üçüncü Yasama Dönemi’nin () özellikle ilk yılları, parlamenter denetim açısından çok hareketli değildir. Hâlbuki süre açısından Osmanlı Parlamento Tarihi’nde en uzun dönem Üçüncü Yasama Dönemi’dir. Çünkü savaş ortamında seçim yapılamayacağı düşünülerek, bu dönem bir yasama yılı uzatılmıştır. Bu dönemde denetim mekanizmalarının az işlemesinin sebeplerinden biri, yukarıda da değinildiği gibi, yasama-yürütme birlikteliğidir. İkinci sebebi ise bu dönemin Birinci Dünya Savaşı yıllarına rastlamasıdır. Bu dönemde 21 soru, 5 gensoru, 3 araştırma ve 2soruşturma önergesi verilmiştir. Bu dönemdeki denetim vasıtalarında tabii olarak savaş ile ilgili konular ön plana çıkmıştır.

        Dördüncü Yasama Dönemi () ise Meclis’in yaklaşık üç ay gibi açık kalmasına rağmen, denetim açısından oldukça hareketli bir dönem olmuştur. Bu dönemde 21 soru ve 2 soruşturma önergesi verilmiştir. Bu dönemdeki denetim vasıtalarının konularına bakıldığında ise işgal güçlerinin mezalimleri, sansür, idare-i örfiye, Dîvân-ı Harp kurulması gibi konuların ön plana çıktığı dikkati çekmektedir.[18]

        Meclislerde en çok kullanılan denetim vasıtası, kısaca bir veya daha fazla milletvekilinin bir konu hakkında hükümetten bilgi istemesi şeklinde tanımlanabilecek olan sorudur. Zira kullanımı en kolay bilgi edinme ve denetim aracıdır. Ancak İkinci Meşrutiyet meclislerinde durum böyle olmamıştır. İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde gensoru önergesine karşılık, 94 soru önergesi verilmiştir. Bu durumun en önemli sebebi ise Kanun-ı Esasi’de ve Meclis-i Mebusan İçtüzüğü’nde soru önergesiyle ilgili bir kuralın olmamasıdır.[19] Mebuslar hukukî kayıttan yoksun olduğu için ilk başlarda soru önergesi ile sorulabilecek birçok konuyu, gensoru önergeleriyle sormuşlardır. İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde ilk soru önergesi 26 Ocak tarihinde verilmiştir. Meclis’in 17 Aralık tarihinde açıldığı düşünüldüğünde, ilk soru önergesinin yaklaşık kırk gün sonra verildiği görülür. Hâlbuki ilk gensoru önergesi Meclis’in açılmasından on bir gün sonra verilmiştir.

        Ayrıca hukukî kayıttan yoksun olduğu için soru önergeleri, mecliste aynı gensoru gibi işlem görmüştür. Soru önergelerinin kabul edilmesi için meclis oylamasına gerek olmadığı halde, İkinci Meşrutiyet’in ilk günlerinde soru önergeleri de aynı gensoru gibi Meclis tarafından kabul edilmiştir. Yine soru önergelerinin cevaplanmasından sonra, cevabın yeterliliğinin oylanmasına gerek olmadığı halde, soruya muhatap olan kişinin açıklamalarının yeterliliği oya sunulmuştur. Normal şartlarda şeklî eksikler dışında, soru önergesi reddedilememesine rağmen, İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde 6 adet soru önergesi çoğunluğun kararıyla reddedilmiştir.

        Soru önergelerinin yasama dönemlerine göre dağılımına bakıldığında ise en çok soru önergesi Birinci Yasama Dönemi’nde verilmiştir. Bu dönemde 48 soru önergesi verilmiştir. Bunların 5’i Birinci Yasama Yılı’nda, 11’i İkinci Yasama Yılı’nda, 22’si Üçüncü Yasama Yılı’nda, 10’u ise Dördüncü Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        İkinci Yasama Dönemi’nde 4 soru önergesi verilmiştir. Bunlar da Birinci Yasama Yılı’nda verilmiştir. Zira birinci yasama yılı devam ederken meclis feshedilmiştir.

        Üçüncü Yasama Dönemi’nde 21 soru önergesi verilmiştir. Bunların 1’i İkinci Yasama Yılı’nda, 2’si Üçüncü Yasama Yılı’nda, 2’si Dördüncü Yasama Yılı’nda ve 16’sı da Beşinci Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        Dördüncü Yasama Dönemi’nde ise yine 21 soru önergesi verilmiştir. Bunlar da doğal olarak Birinci Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        Ancak Meclis’in açık olduğu dönem açısından bir karşılaştırma yapıldığında ise Birinci Yasama Dönemi’ndeki soru önergesi sayısının oldukça az olduğu dikkati çekmektedir. yılları arasında yaklaşık dört yıl devam eden Birinci Yasama Dönemi’nde 48 soru önergesi verilirken, sadece üç ay açık kalan Dördüncü Yasama Dönemi’nde 21 soru önergesi verilmiştir. Birinci Yasama Dönemi’nde bu kadar az soru önergesi verilmesinin temel nedeni, daha önce de değinildiği gibi, soru ile ilgili hukukî bir kaydın olmamasıdır. Mebuslar, Meclis’in açıldığı ilk zamanlarda hukukî kayıttan yoksun olduğu için soru yerine gensoruyu kullanmışlardır. Ancak zamanla gensoru ile soru arasındaki fark ortaya çıktıkça teferruata ait konular için soruyu, daha önemli konular için ise gensoruyu kullanmaya başlamışlardır. Nazırlar açısından bakıldığında ise en çok soru önergesi Dâhiliye Nazırları (30)ve hükümetin (23) cevaplandırması istemiyle verilmiştir. Kabineler açısından bakıldığında ise en çok soru önergesi 33 adet olmak üzere İbrahim Hakkı Paşa Hükümeti () zamanında verilmiştir.[20]

        İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde verilmiş olan 94 soru önergesinden 84’ü kabul edilmiş ve 47’si de cevaplandırılmıştır. Bunun yanında soru önergelerinin 6’sı reddedilmiş, 2’sinin görüşülmesi ertelenmiş, 1’i geri alınmış ve 5’i de gensoruya dönüştürülmüştür. Verilen soru önergelerinden sadece iki tanesi yazılı soru, diğerleri sözlü sorudur.[21]

        Birinci Yasama Dönemi’nde mebuslar ağırlıklı olarak, kendi seçim mahallerine ait sorular sormuştur. Bunlar arasında deprem, halkın durumu, veba, kolera gibi hastalıklar, idarecilerin tayin ve yolsuzlukları gibi konular sayılabilir. Bunun yanında birçok defa Balkanlardaki karışık durum ve Arnavutluk’ta başlayan isyan hareketi de soru olarak sorulmuştur. Üçüncü Yasama Dönemi’nde ise tabiî olarak askerî konulara ait sorular sorulmuştur. Dördüncü Yasama Dönemi’nde ise işgal güçlerinin mezalimleri, sansür, idare-i örfiye, Dîvân-ı Harp ve azınlıklara ait konuların sorulduğu dikkati çekmektedir.[22]

        Parlamentonun denetim mekanizmaları içinde en etkilisi, “bir veya müteaddit milletvekilinin, hükümetten yahut muayyen bir bakandan, genel bir görüşmeye ve bunun neticesinde hükümetin veya ilgili bakanın siyasî mesuliyetini tazammun edebilecek bir karara müncer olacak şekilde, sözlü izahat talep” etmesinden ibaret olan gensorudur.[23] İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde toplam gensoru önergesi verilmiştir. Bu önergelerin ’ı Birinci Yasama Dönemi’nde verilmiştir. Bunların tanesi Birinci Yasama Yılı’nda, 20 tanesi İkinci Yasama Yılı’nda, 5 tanesi Üçüncü Yasama Yılı’nda ve 4 tanesi de Dördüncü Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        İkinci Yasama Dönemi’nde 1 tane gensoru önergesi verilmiştir. O da doğal olarak Birinci Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        Üçüncü Yasama Dönemi’nde ise 5 tane gensoru önergesi verilmiştir. Bu 5 önerge, Beşinci Yasama Yılı’nda verilmiştir.

        Dördüncü Yasama Dönemi’nde ise gensoru önergesi verilmemiştir.

        Görüldüğü gibi en çok gensoru, Birinci Yasama Dönemi’nde verilmiştir. Birinci Yasama Dönemi’nin de en fazla Birinci Yasama Yılı’nda gensoru verilmiştir ki, söz konusu Yasama Yılı’nda gensoru verilmiştir. Birinci Yasama Yılı’nın 17 Aralık tarihinde başlayıp, 21 Ağustos tarihinde sona erdiği düşünülürse, bu sekiz aylık sürede gensoru verilmesi oldukça dikkate değerdir. Ancak bu gensoruların hepsi gensoru mahiyetinde değildir. Daha öncede belirtildiği gibi, bu durum mebusların ilk başlarda soru yerine gensoruyu kullanmalarından kaynaklanmaktadır. Ancak zaman ilerledikçe mebuslar soru ile gensoru arasındaki farkı anlamışlar ve teferruata ait konular için soruyu, önemli meseleler için ise gensoruyu kullanmışlardır. Zira Dördüncü Yasama Dönemi’nde hiç gensoru önergesi verilmezken 21 soru önergesi verilmiş olması bunu açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Bunun yanında mebusların yavaş yavaş farklı fırkalara dâhil olması ve fırkaların görüşleri doğrultusunda hareket etmeleri de gensoru sayısını etkileyen faktörlerden birisidir. İttihat ve Terakki mebusları genellikle, destekledikleri hükümetlerin yıpranmasını önlemek için gensoru vermemişler, verilenlerin de kabul edilmesini önlemek istemişlerdir.[24]

        Gensoru önergelerinin içeriklerine bakıldığında ise şu başlıkların ön plana çıktığı görülür: Asayiş, isyanlar, memurların özlük hakları, deprem gibi felaketlere karşı alınan önlemler, idarecilerin ve memurların yolsuzlukları ve tayinleri, vergi uygulamaları, çeşitli adlî vakalar, unsurlar arası anlaşmazlıklar, ahalinin durumu, yol, liman, demiryolu, cami ve benzeri şeylerin inşası, insan, hayvan ve bitkilerde görülen çeşitli hastalıklar, ormancılık ve ziraatın durumu ve muhaliflere yapılan muameleler, hükümetlerin çeşitli icraat ve politikaları.[25]

        Gensoru önergeleri içinde sonuçları açısından en kayda değeri, Sadrazam Kâmil Paşa’nın kabinede yaptığı değişikliklerle ilgili olanıdır. Zira bu gensoru görüşmelerinde Türk Siyasî Tarihi’nde ilk olmak üzere, bir sadrazama güvensizlik oyu verilmiş ve sadrazam istifa etmek zorunda kalmıştır.[26] Türk Siyasî Tarihi’nde yılına kadar hiçbir hükümet gensoru neticesi düşürülmemiştir. Bu durum, İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde parlamenter denetimin ne kadar sağlıklı işlediğinin en açık göstergesidir.

        Nazırlar açısından gensorulara bakıldığında ise en çok gensoruya Dâhiliye Nazırları (36), Maliye Nazırları (28), Sadrazamlar (24) ve Ticaret ve Nafia Nazırları (21) muhatap olmuştur. Kabineler açısından bakıldığında ise en çok gensoru önergesi 74 adet olmak üzere Kâmil Paşa Hükümeti () zamanında verilmiştir.[27]

        İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde verilen gensoru önergesinden ’i kabul edilmiş, 35’i reddedilmiş, 8’i çeşitli komisyonlara havale edilmiş, 1’i soruşturmaya dönüştürülerek şubeye havale edilmiş, 2’sinin görüşülmesi ertelenmiş, 2’si soruya çevrilmiş ve 3’de geri alınmıştır. Kabul edilen gensoru önergesinden 90’ı cevaplandırılmıştır.[28]

        Denetim vasıtalarından üçüncüsü “yasama organının; kanun koyma, yürütme organını denetleme veya yargısal nitelikteki yetkisi içine giren belirli bir konuda bilgi edinmek için kendi üyelerinden oluşan bir komisyon kanalıyla yaptığı inceleme”[29]şeklinde tanımlanabilecek olan meclis araştırmasıdıfunduszeue.info araştırması, Kanun-ı Esasi’de ve içtüzükte yer almamasından dolayı İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde de bir hayli tartışmaya sebep olmuştur.[30] Birçok araştırma önergesinin müzakeresinde meclis araştırmasının hukukî niteliği tartışılmıştır. Ayrıca hukukî boşluktan dolayı meclis araştırması, zaman zaman meclis soruşturması ile karıştırılmıştır. İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde 20 araştırma önergesi verilmiştir. Bunların 16’sı Birinci Yasama Dönemi’nde, 1’i İkinci Yasama Dönemi’nde ve 3’ü de Üçüncü Yasama Dönemi’nde verilmiştir.

        Birinci Yasama Dönemi’nde verilen 16 araştırma önergesinden 7’si kabul edilmiş, 6’sı reddedilmiş, 2’sinin görüşülmesi ertelenmiştir. 1’nin sonucu ise belirsizdir. Kabul edilen 7 önergeden sadece ikisinin raporu Meclis gündemine gelmiştir. İkinci Yasama Döneminde verilen tek araştırma önergesi de kabul edilmiştir. Üçüncü Yasama Döneminde verilen 3 önergenin 1’nin görüşülmesi ertelenmiş, 2’si de geri alınmıştır.[31] 

        Bir diğer denetim vasıtası da hükümet üyelerinin görevlerine ilişkin suçlardan dolayı yargılanıp yargılanmamalarına karar verildiği meclis soruşturmasıdır. Meclis soruşturması Kanun-ı Esasi’de yer aldığı için, meclis araştırmasında olduğu gibi hukukî varlığı açısından bir tartışmaya yol açmamıştır. ’da ilan edilen Kanun-ı Esasi’de meclis soruşturması açık bir şekilde yer almıştır. Kanun-ı Esasi’nin maddeleri meclis soruşturmasına aittir. Bu maddelere göre bir veya daha fazla mebus icraatlarından dolayı vükelâdan (nazırlardan) biri hakkında soruşturma isteğinde bulunursa içtüzük gereğince, istekleri görüşülmek üzere üç gün içinde bir şubeye[32] gönderilir. Bu şubede, soruşturma açılması istenen kişi hakkında gerekli araştırma yapılır ve şikâyet olan nazırın ifadesine başvurulur. Şubece şikâyet kayda değer bulunursa, şubenin bu konuda hazırladığı kararname mecliste okunur, suçlanan nazır meclise davet edilir ve savunması dinlenir. Eğer meclise gelmezse yazılı savunması alınır ve hakkında oylama yapılır. Eğer Meclis’in “sülüsan-ı ekseriyet-i mutlakasıyla”[33] yargılanmasına karar verilirse, bu talebi içeren mazbata sadarete bildirilir ve padişahın iradesi üzerine suçlanan kişi Dîvân-ı Âli’ye (Yüce Divan’a) sevk olunur (Madde 31). Vükelâdan itham olunanların yargılanma usulleri ise özel kanunla tayin edilmektedir (Madde 32). Dîvân-ı Âli tarafından suçlu olduğuna karar verilen vükelâ “tebriye-i zimmet” (temize çıkma) edinceye kadar vekâletten düşmektedir (Madde 34).[34]

        Kanun-ı Esasi’nin maddeleri arası ise Dîvân-ı Âli’nin teşkiline aittir. Buna göre Dîvân-ı Âli otuz üyeden oluşmaktadır. Bunların onu Ayan’dan ve Şûra-yı Devlet’ten ve onu Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) ve İstinaf Başkanlarından ve üyelerinden kur’a ile seçilerek, Ayan Dairesi’nde Padişahın izniyle toplanmaktadırlar. Divan-ı Âli’nin vazifesi, nazırları, Mahkeme-i Temyiz (Yargıtay) başkan ve üyelerini, padişah aleyhine suç işleyenleri ve devleti anarşiye ve tehlikeye atmaya teşebbüs edenlerin yargılamasını yapmaktır (Madde 92). Dîvân-ı Âli iki kısma ayrılmaktadır: Daire-i İthamiye ve Dîvân-ı Hüküm. Daire-i İthamiye dokuz üyeden ibaret olup, üçü Heyet-i Ayan, üçü Dîvân-ı Temyiz ve İstinaf ve üçü Şûra-yı Devlet üyesinden, Dîvân-ı Âli’ye alınacak üye içinden kur’a ile seçilmektedir (Madde 93). Daire-i İthamiye, şikâyet olunan kişinin suçlu olup olmadığına üçte ikilik bir çoğunlukla karar verir. Daire-i İthamiye’de olan üyeler ise Dîvân-ı Hüküm’de bulunamaz (Madde 94). Dîvân-ı Hüküm, yedisi Heyet-i Ayan ve yedisi Dîvân-ı Temyiz ve İstinaf ve yedisi Şûra-yı Devlet Reis ve üyesinden olmak üzere Dîvân-ı Âli azasının yirmi bir üyesinden oluşur. Bu daire, Daire-i İthamiye tarafından yargılama yapılmasına karar verilmiş davalar hakkında “aza-yı mürettebenin” üçte iki çoğunluğuyla, “kavanin-i mevzuasına” göre hüküm verir. Bu kararı “kabil-i istinaf ve temyiz” değildir (Madde 95).[35]

        İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde 8 soruşturma önergesi verilmiştir. Bunlardan 4’ü Birinci Yasama Dönemi’nde, 2’si Üçüncü Yasama Döneminde, yine 2’si de Dördüncü Yasama Dönemi’nde verilmiştir.

        Birinci Yasama Döneminde verilen 4 önergeden 3’ü kabul edilmiş, 1’i reddedilmiştir. Üçüncü ve Dördüncü Yasama Dönemlerinde verilen 2’şer soruşturma önergesi de kabul edilmiştir.

        Kabul edilen soruşturma önergelerinden sadece ikisi hakkındaki soruşturma tamamlanabilmiştir. Bunlar da Sait Halim ve Talat Paşa’nın Dîvân-ı Âli’ye sevkini içeren soruşturma önergesi[36] ile İstanbul Mebusu Salah Cimcoz Bey ve arkadaşlarının verdiği Ahmet Muhtar ve Kâmil Paşaların Dîvân-ı Âli’ye sevklerine dair soruşturma önergesidir.[37] Ancak her iki soruşturma raporu da Meclis-i Mebusan’da görüşülememiştir. [38]

        İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde verilen soruşturma önergelerinin konusuna bakıldığında genel olarak Trablusgarp, Balkan ve Birinci Dünya savaşlarındaki yenilgiler ve başarısızlıkların ön plana çıktığı görülmektedir.

        Hükümetin veya bir bakanın siyaset ve icraatı ile ilgili belirli bir konunun Meclis’te görüşülmesi şeklinde tanımlanabilecek olan genel görüşmeye ait Kanun-ı Esasi’de ve Meclis-i Mebusan İçtüzüğü’nde bir kural bulunmamaktadır.[39] Buna rağmen İkinci Meşrutiyet Dönemi’nin Birinci Yasama Dönemi’nde 2 genel görüşme önergesi verilmiştir.[40]

        Sonuç

        İkinci Meşrutiyet Parlamentosu’nun özellikle Birinci Yasama Dönemi’nde, parlamenter denetim oldukça sağlıklı işlemiştir. Mebuslar bütün denetim vasıtalarını hiçbir engel gözetmeden kullanmışlar, hükümet üyelerinden hesap sormuşlar, hatta bir sadrazamı iktidardan düşürmüşlerdir. Mebusların bu dönemde parlamenter denetim mekanizmalarını cesaretle kullanabilmelerindeki temel sebeplerden biri, bu dönemde oldukça özgür bir ortamın olmasıdır. Bu dönemdeki mebuslar, Türk Siyasî Tarihi’nin en bağımsız ve en özgür dönemlerden birini yaşamışlardır. Zira bu dönemde parti politikalarından ziyade bireysel politikalar ön planda olduğu için mebuslar kendilerini baskı altında hissetmemişler ve genellikle özgür iradeleri ile hareket etmişlerdir. İhtilali gerçekleştiren İttihat ve Terakki de bu dönemde mebuslar üzerinde tam bir etki kuramamıştır. Ancak bir süre sonra çeşitli partilerin kurulmasıyla, mebuslar dâhil oldukları partilerin fikirlerine göre hareket etmek zorunda kalmışlar ve nispeten bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. Partileşmenin başlamasından sonra yasama ve yürütme ilişkileri, devletin iki organının karşılıklı vasfını büyük ölçüde yitirmiş ve iktidar ve muhalefet parti veya gruplarının mücadelesi haline dönüşmüştür. Dolayısıyla parlamento bir denetim kuvveti değil, denetim vasıtası olarak kullanılmaya başlanmıştır.

        Ayrıca 31 Mart Olayı’ndan sonra örfî idare (sıkıyönetim) ilan edilerek, muhalif ses ve fikirlerin sindirilmeye çalışılması da denetim vasıtalarının kullanımına olumsuz etki yapmıştır. Bunun yanında seçimlerde baskı unsurunun devreye girmesiyle İkinci ve Üçüncü Yasama Dönemi’nde parlamenter denetim vasıtalarının kullanımı nispeten durma noktasına gelmiştir. Zira İkinci ve Üçüncü Yasama Dönemlerinde, Meclisler neredeyse tamamen İttihat ve Terakki mebuslarından oluşmuştur. Hükümetlerin de İttihat ve Terakki desteğiyle iktidara geldiği hatırlanırsa, bu yasama-yürütme benzeşikliği denetim mekanizmaları üzerinde olumsuz bir etki yapmıştır. Ayrıca bu dönemlerin savaş yıllarına rast gelmesi parlamenter denetim üzerinde manevî bir baskı unsuru oluşturmuştur. Dördüncü Yasama Dönemi’nin de mütareke dönemine rastlaması dikkate alınırsa bu parlamentodan da parlamenter denetim açısından çok şey beklenemezdi.

        Bütün eksikliklerine rağmen Osmanlı Devleti’nde parlamenter rejimin temelleri atılmış ve bunun sonucu olarak da İkinci Meşrutiyet’in özellikle Birinci Yasama Dönemi’nde oldukça sağlıklı bir parlamenter denetim gerçekleştirilmiştir.[41]

Son Osmanlı Mebusan Meclisi nedir? Osmanlı Devleti&#;nde 12 Ocak &#; 18 Mart tarihleri arasında görev yapan halk meclisidir. Osmanlı Meclis-i Mebûsanı veya VI. Meclis-i Mebusan olarak da bilinmektedir.

Bu yazımızda Son Osmanlı Mebusan Meclisi ne zaman, nerede, niçin toplanmıştır? Seçimleri nasıl olmuştur? Ne zaman ve niçin kapanmıştır? Son Osmanlı Mebusan Meclisi&#;nde yaşanan gelişmeler nelerdir? sorularını yanıtladık. Misak-ı Milli kararlarının kabul edilme süreci hakkında bilgi verdik. Ayırca Mustafa Kemal Son Osmanlı Mebusan Meclisi&#;ne seçilen milletvekillerden hangi isteklerde bulunmuştur? sorusunu yanıtladık.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Nedir?

Osmanlı Devleti&#;nde 12 Ocak &#; 18 Mart tarihleri arasında görev yapan halk meclisidir. Osmanlı Meclis-i Mebûsanı veya VI. Meclis-i Mebusan olarak da bilinmektedir. 16 Mart &#;de İtilaf Devletleri tarafından İstanbul&#;un işgal edilmesiyle bu meclis kapatılmıştır. Bu meclisteki milletvekillerinin büyük çoğunluğu 23 Nisan &#;de Ankara&#;da açılan Büyük Millet Meclisi&#;ne katılmıştır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Ne Zaman ve Nerede Toplanmıştır?

Son Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak tarihinde ilk toplantısını gerçekleştirmiştir. 18 Mart &#;ye kadar çalışmalarını sürdürmüştür. Son Osmanlı Mebusan Meclisi İstanbul’da toplanmıştır. Bu meclis, İstanbul&#;da Cemile Sultan Sarayı ile Münire Sultan Sarayı olarak da bilinen Çifte Saraylar&#;da toplanmıştır. Bu meclis binası bugün İstanbul&#;da Beyoğlu ilçesindeki Fındıklı semtinde yer almaktadır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Başkanı Kimdir?

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Başkanı Reşat Hikmet Bey&#;dir. O Ölünce yerine Celalettin Arif Bey seçilmiştir.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi açıldıktan sonra Erzurum Milletvekili Celalettin Arif Bey geçici başkan olarak seçildi. Daha sonra 31 Ocak &#;de yapılan Meclisin 5. toplantısında İstanbul Milletvekili Reşat Hikmet Bey Meclis Başkanlığına seçildi. Reşat Hikmet Bey ölünce 4 Mart &#;de Meclis Başkanlığına Celalettin Arif Bey seçildi. Erzurum Milletvekili Mustafa Kemal Paşa, son Osmanlı Mebusan Meclisi başkanı olmak istiyordu ancak seçilemedi.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Niçin Açıldı?

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Amasya Görüşmeleri’nde alınan “11 Eylül tarihli Sivas Kongresi kararlarının diğer maddeleri de Meclis-i Mebusan&#;ın kabulüne sunulmak koşuluyla genel olarak uygun görüldü.” kararı üzerine İstanbul’da bulunan Cemile Sultan Sarayı’nda toplanmıştır. Mustafa Kemal meclisin İstanbul dışında bir ilde toplanmasını istemiştir. Çünkü bu tarihlerde İstanbul’da İtilaf Devletleri’nin orduları bulunmaktaydı, Mustafa Kemal vekillerin İstanbul’da güvende olamayacağını düşünmüştür. Ayrıca Milli Mücadele’ye karşı teşkilatların büyük bir bölümü İstanbul’da bulunmaktaydı, Mustafa Kemal bunun Milli İrade’ye zarar vereceğini düşünmüştür. Fakat Kanun-i Esasi’ye göre meclis ancak ülkenin başkenti olan İstanbul’da toplanabilirdi. Kanun-i Esasi’de bir değişiklik için ise meclis toplanmalı ve değişikliği onaylamalıydı. Ayrıca Sultan Vahdettin ve saray halkı İstanbul’u terk etmek istemiyordu.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Ne Zaman ve Niçin Kapanmıştır?

16 Mart tarihinde İstanbul’u İtilaf Devletlerinin resmen işgali sebebiyle 18 Mart tarihinde kapatılmıştır. Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin kapanmasından sonra vekillerin çoğunluğu 23 Nisan tarihinde Ankara’da açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katılmıştır. Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimlerinde çoğunlukla Temsil Heyeti’nin desteklediği adaylar seçildi. İtilaf Devletleri bu seçimlere müdahale etmedi çünkü seçimleri İstanbul Hükümeti’nin kazanacağını ve savaş açmadan politik yoldan hedefi olan toprakları ve hakları kazanabileceklerini düşünüyorlardı. Ayrıca İtilaf Devletleri seçimi İstanbul Hükümeti kazanırsa Anadolu’daki direnişçi oluşumun dağılacağını düşünüyorlardı. Fakat sonuçlar İtilaf Devletleri’nin umduğu gibi olmayınca 16 Mart ’de İstanbul İtilaf Devletleri tarafından işgal edildi ve 18 Mart ’de Mebusan Meclisi kapatıldı.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi Seçimleri

Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimleri için her Osmanlı vilayetinde erkek başına 1 vekil düşecek şekilde seçim yapılacaktı. Seçimlerde seçme hakkı için 25 yaşını doldurmuş olmak, Osmanlı Devleti vatandaşı olmak, bir kişinin hizmetinde olmamak, hükümet tarafından mallarına el konulmamış olmak, devlete vergi ödemek, ikamet ettiği yerde en az 1 yıldır ikamet ediyor olmak gibi şartlara uygun olmak gerekiyordu. Seçilme hakkı için ise 10 şart bulunmaktaydı. Bu şartlar şunlardır:

I. Osmanlı vatandaşı olmak.
II. Türkçe konuşabilmek.
III. En az 30 yaşında olmak.
IV. Seçime girerken başka birinin hizmetinde olmamak.
V. İflas edilmişse kaybedilen itibarın geri kazanılmış olması.
VI. Maddi durumun iyi olması.
VII. Borcu sebebiyle hükümet tarafından mallarına el konulmamış olması.
VIII. Medeni haklarında bir kısıtlama olmaması
IX. Seçimden önce veya seçime girerken yabancı hizmetinde olmamak.
X. Yabancı uyruklu olduğunu iddia etmemek.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimleri 7 Kasım ’da gizli oylama ile yapılmıştır ve sonucunda çoğunlukla Temsil Heyeti’nin desteklediği adaylar seçilmiştir. Seçimler yapılırken Kuvayı Milliye, İtilaf Devletleri ile çatışma halindeydi. Mustafa Kemal Paşa, Erzurum vekili seçilmiştir.

Mustafa Kemal Son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne Seçilen Milletvekillerden Hangi İsteklerde Bulunmuştur?

Mustafa Kemal Erzurum vekili seçilmesine rağmen Son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne, İstanbul, katılmamıştır. Bunun sebebi İstanbul Hükümeti’nin başkenti olan şehirde tutuklanma ihtimali olmasıdır. Mustafa Kemal Ankara’da Mebusan Meclisi’ne seçilen Temsil Heyeti’ne yakın vekillerden birtakım isteklerde bulunmuştur. Bu istekler şunlardır:

• Misak-ı Milli’nin kabul edilmesini sağlamak.
• Mecliste söz sahibi olacak adı Müdafaa-i Hukuk olan bir grup oluşturmak.
• Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararların meclisten geçmesini sağlamak.

O dönemde anayasa kabul edilen Kanun-i Esasi’de meclis başkanına verilen yetkilerden dolayı bu yetkilerin Mustafa Kemal’e geçmesi halkın yararına olacaktı. Kanun-i Esasi’de bulunan bu yetkilerden biri meclis başkanının istediği zaman meclisi toplayabiliyor olmasıdır. Eğer meclis herhangi bir sebepten dolayı kapansaydı Mustafa Kemal Kanun-i Esasi’nin kendisine verdiği yetkiyi kullanarak meclisi tekrar toplayabilecekti. Bu yüzden Mustafa Kemal Son Osmanlı Mebusan Meclisine seçilen vekillerden kendisini meclis başkanı seçmelerini istemiştir.

Bu istekler gerçekleşirse hem İstanbul Hükümeti’ne hem de İtilaf Devletleri’ne Mebusan Meclisinin halkın isteklerine göre çalıştığı ve Mebusan Meclisinin halkın iradesi olduğu mesajı verilecekti. Fakat Mustafa Kemal’in sadece bir isteği gerçekleşmiştir. Mebusan Meclisi’ndeki vekiller Misak-ı Milli’yi kabul ettirmiş fakat Mustafa Kemal’in diğer isteklerini gerçekleştirememişlerdir. Saltanatın makamının etkisine kapılarak Mustafa Kemal’i başkan seçmemişlerdir. Mecliste Milli Mücadele’ye fikirleri değişince Müdafaa-i Hukuk grubunu kurmaktan vazgeçip onun yerine Rauf Orbay’ın başkanı olduğu Felah-ı Vatan grubunu kurmuşlardır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi ve Misak-ı Milli

Mustafa Kemal’in hazırladığı 8 maddeden oluşan Misak-ı Milli kararları 22 Ocak tarihinde toplanan gizli Mebusan Meclisi oturumunda Trabzon vekili Hüsrev Sami tarafından Mebusan Meclisi’ne sunulmuştur. Fakat bazı maddelerde uzlaşmazlık çıktığı için yeni bir komisyon kurulmuştur. Bu komisyonun maddeleri herkesin kabul edeceği uygun bir duruma getirilmesi kararı alınmıştır. Bu toplantıdan sonra Mebusan Meclisi Misak-ı Milli kararları ile ilgili yapacağı toplantıların hepsini gizli bir şekilde yapmıştır. 28 Ocak tarihinde Misak-ı Milli kararları komisyon tarafından mecliste kabul edilen haline getirilmiştir. Bu kararlar 17 Şubat tarihinde Mebusan Meclisinde oylanarak kabul edilmiştir. Misak-ı Milli’nin düzenlenen hali 6 maddeden oluşmaktaydı. Bu kararlar kabul edildikten sonra kamuoyuna açılmıştır. 16 Mart tarihinde İtilaf Devletleri İstanbul’u işgal ederek Son Osmanlı Mebusan Meclisini kapatmıştır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde oluşturulan kurulun düzenlediği Misak-ı Milli Kararları ile Mustafa Kemal’in hazırladığı Misak-ı Milli Kararları arasında birtakım farklılıklar bulunmaktaydı. Bu farklılıklar şunlardır:

• Mustafa Kemal’in hazırladığı Misak-ı Milli Kararlarında dünyada barışı korumak amacıyla kurulmuş olan Milletler Cemiyeti’ni destekleyen ve Milletler Cemiyeti’ne katınılmasını savunan bir görüş bulunmaktaydı fakat bu madde Düzenlenmiş Misak-ı Milli Kararlarında kaldırılmıştır.
• Mustafa Kemal’in hazırladığı Misak-ı Milli kararlarında Misak-ı Milli kararlarında belirlenen sınırlar altında yaşayan insanların ayrılık tanımadan aynı sayılacağı bir madde bulunmaktaydı fakat Mebusan Meclisi’nden geçen Misak-ı Milli kararlarında Osmanlı İmparatorluğu’ndaki gibi “Osmanlı İslam” toplumunun daha fazla hakka sahip olduğu bir madde bulunmaktaydı.
• Mustafa Kemal’in hazırladığı kararlarda diğer Müslüman topluluklar hakkında “özkardeş” diye hitap edilirken Düzenlenmiş Misak-ı Milli kararlarında bu madde kaldırılmıştır.

Bu değişimler de Mebusan Meclisi’ndeki tüm vekillerin Mustafa Kemal ile aynı fikirde olmadğını göstermektedir. Yani Mustafa Kemal’in ilkelerinden sapmalar olmuştur.

Misak-ı Milli Kararlarının Sonuçları ve Önemi

Misak-ı Milli Kararları halkın iradesi sonucu ortaya çıkan ve kabul edilen bir maddedir. Aynı zamanda Misak-ı Milli Kararları Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş belgesidir. Her şeyden önce bir meclis kararı olması Misak-ı Milli Kararlarının halkın kararı olduğunu gösterir. Türk milleti Misak-ı Milli Kararları ardından bağımsızlık duygusuna sahip bir millet haline gelmiştir. Tam bağımsız bir ulus olarak hakkı olan şeyleri bu kararlar ile alma girişiminde bulunmuştur. Misak-ı Milli Kararları demokratik kararladır. İlerleyen yıllarda Mustafa Kemal’in ve Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetinin dış politikadaki tutumları da bunu desteklemektedir.

Misak-ı Milli kararları ile Osmanlı İmparatorluğu resmen sona ermiştir. Bu kararlar yeni bir devletin kurulacağının habercisidir. Yapılan çalışmalar da yeni bir devlet kurma yönündeydi. Yeni bir devlet için temel koşulu ise toprağa sahip olmaktı. Misak-ı Milli kararlarında yeni kurulacak olan devletin sınırları net bir şekilde belirtilmiştir. Bu sınırlara doğu tarafında Kars, Ardahan ve Batum dahil edilmiştir. Güney sınır Hatay’dan başlayarak Irak’a kadar Kuzey Suriye’yi kapsamaktaydı ve Irak topraklarından Musul, Erbil ve Kerkük de Misak-ı Milli sınırları içindeydi. Batı sınırı ise Selanik’i de dahil edecek şekilde Batı Trakya’yı kapsamaktaydı. Ayrıca Kıbrıs adasının tamamı bu sınırlar içindeydi.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Misak-ı Milli Nedir? Misak-ı Milli Kararları, Sınırları ve Önemi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Meclis-i Mebusan neden süresiz kapatıldı?

Mebusan Meclisi birçok kez padişah II. Abdülmecid tarafından kapatıldı. Bunun en büyük nedenlerinden biri, ülkede yaşanan iç karışıklıklar ve isyanlardı. İttihat ve Terakki&#; Partisinin yılında gerçekleştirdiği Bab-ı Ali baskını da meclisin kapatılmasında ve uzun süre boyunca faaliyet göstermemesinde etkili oldu.

Meclisi Umuminin tatil edilmesine neden olan olay?

Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebusan ilk toplantısını 12 Ocak &#;de yaptı. 16 Mart &#;de İstanbul&#;un işgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla, 11 Nisan &#;de resmen kapatıldı.

Osmanlı Mebusan Meclisi hangi olay sonrası dağıtıldı?

Savaşın bitim yılında, 3 Temmuz &#;de VI. Mehmet (Vahdettin) Osmanlı Devleti&#;nin son padişahı olarak tahta geçti. Birinci Dünya Savaşı yenilgiyle sonuçlandı. 30 Ekim tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi&#;nden sonra da Padişah VI. Mehmet, 21 Aralık &#;de Meclis-i Mebusan&#;ı dağıttı.

Gayrimüslimlerin Mebusan Meclisinde temsil edilmesi hangi dönemde?

13 Aralık &#;de toplandı. Bu dönem mebusları da aynen birincide olduğu gibi seçilerek gelmişlerdir. Mebus sayısı 56&#;sı müslim, 40&#;ı gayrimüslim olmak üzere 96&#;ya düşmüştür. Başkanlığa İstanbul mebusu Hasan Fehmi Efendi, ikinci başkanlığa Hovhannes Efendi getirildi.

Padişah II Abdülhamit aşağıdaki olaylardan hangisini gerekçe göstererek Osmanlı Mebusan Meclisini süresiz kapatmıştır?

II. Abdülhamid iç ve dış baskılar yüzünden meşrutiyeti ilan etmiş ve Mithat Paşa&#;yı sadrazam yapmıştı. Bundan dolayı ilk işi de, meşrutiyetin mimarı Mithat Paşa&#;yı sürgüne göndermek oldu. Ardından Osmanlı-Rus Savaşı&#;nı gerekçe göstererek Haziran &#;de Meclis-i Mebusan&#;ın çalışmalarını da durdurdu.

Itilaf devletleri neden Mebusan Meclisinin dağıtılması?

İtilaf Devletleri 15 Mart tarihinde yaklaşık olarak aydını tutukladıktan sonra 16 Mart &#;de İstanbul&#;u resmen işgal etmişlerdir. Bunun sonucunda da Mebusan Meclisi dağıtılmıştıfunduszeue.infoç olarak Mustafa Kemal haklı çıkmıştır.

Mebusan Meclisi neden toplandı?

İstanbul&#;un işgali İtilaf Devletleri Misak-ı Milli&#;nin kabul edilmesinden sonra, Sevr Antlaşması&#;nı Osmanlı hükûmetine kabul ettirmek amacıyla 16 Mart &#;de İstanbul&#;u resmen işgal ettiler. Meclis buna rağmen 18 Mart&#;ta son bir kez daha toplandı.

Mebusan Meclisinin açilmasi kararı hangi kongre?

Erzurum ve Sivas kongreleri kararları Mebusan Meclisi tarafından da kabul edilmiştir. Misak-ı Milli&#;nin kabul edilmesi ile İtilaf Devletleri İstanbul&#;u işgal etmiş ve Mebusan Meclisi basılmıştır (16 Mart ).

Meclisi Mebusan hangi olaydan sonra kapatıldı?

Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebûsan ilk toplantısını 12 Ocak &#;de yaptı. 16 Mart &#;de İstanbul&#;un İşgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla anayasaya aykırı olarak 11 Nisan &#;de resmen kapatıldı.

Meclisi Mebusan hangi kongrede karar verildi?

Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak ) Son Osmanlı Meclisi Amasya Görüşmeleri&#;nde alınan kararlar üzerine 12 Ocak &#;de İstanbul&#;da toplandı. Mecliste İstanbul Hükümeti ve Anadolu halkını temsil eden milletvekilleri bulunuyordu.

Son Mebusan Meclisi ne zaman açıldı?

Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebûsan ilk toplantısını 12 Ocak &#;de yaptı. 16 Mart &#;de İstanbul&#;un İşgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla anayasaya aykırı olarak 11 Nisan &#;de resmen kapatıldı.

Son Osmanlı Mebusan Meclisi en son nerede toplandı?

Açılması 12 Ocak &#;de İstanbul&#;da toplanan son Osmanlı Meclisi Mebusanı&#;nda Mustafa Kemal Paşa Meclis Başkanlığına seçilmedi. Hatta Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine de Felah-ı Vatan Grubu kuruldu.

Meclis-i Mebusan hangi kongrede karar verildi?

Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak ) Son Osmanlı Meclisi Amasya Görüşmeleri&#;nde alınan kararlar üzerine 12 Ocak &#;de İstanbul&#;da toplandı. Mecliste İstanbul Hükümeti ve Anadolu halkını temsil eden milletvekilleri bulunuyordu.

Meclisi Mebusan ın dağıtılması neye ortam hazırlamıştır?

İtilaf Devletleri 15 Mart tarihinde yaklaşık olarak aydını tutukladıktan sonra 16 Mart &#;de İstanbul&#;u resmen işgal etmişlerdir. Bunun sonucunda da Mebusan Meclisi dağıtılmıştıfunduszeue.infoç olarak Mustafa Kemal haklı çıkmıştır.

Osmanlı Mebusan Meclisinin dağıtılması neden olan olay?

Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebûsan ilk toplantısını 12 Ocak &#;de yaptı. 16 Mart &#;de İstanbul&#;un İşgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla anayasaya aykırı olarak 11 Nisan &#;de resmen kapatıldı.