Ilk Türk Tiyatro Örneği
kaynağı değiştir]
Cumhuriyet'in ilanından sonra yeni devlet, yeni bir toplum kimliği oluşturmada tiyatronun etkin gücünden yararlanmak istedi ve bütün ülkeye yaygınlaştırmaya çalıştı.[3][5] 'lu yıllarda, modern bir ulus inşa etme sürecinde geliştirilmiş yeni tarih tezini destekleyecek mahiyette oyunlar yazılmaya ve sahnelenmeye başladı[4]
’lı yıllarda Devlet Konservatuvarı ilk mezunlarını verdi; şehir tiyatroları gelişti, özel tiyatrolar yurt çapında turnelere çıktı; çocuk tiyatroları kuruldu. ’da Devlet Tiyatro ve Operası Yasası yürürlüğe girdi. Çeşitli kentlerde perdelerini açan Devlet Tiyatroları; turneler düzenleyerek Türkiye’nin her yanında izleyiciye ulaşır hale geldi. İstanbul Şehir Tiyatroları adını alan Darülbedayi çeşitli semtlerde 5 sahneye sahip oldu. Halkevleri ve Köy Enstitüleri tiyatroyu İstanbul ve Ankara dışında yaygınlaştırmaya hizmet etti. 'de halkevlerinin kapatılması, 'te Köy enstitülerinin klasik öğretmen okullarına dönüştürülmesi ile kültür-reform hareketlerini tüm Anadolu'ya yaygınlaştırılması çabası yarım kaldı. Tiyatro tarihinin en önemli toplulukları olan Dostlar Tiyatrosu ve Arena Tiyatrosu'nun çekirdeğini oluşturan Ankara Deneme Sahnesi 'te kuruldu.[6] ’de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde bir tiyatro enstitüsü kuruldu; 'te dört yıllık eğitim veren bir tiyatro kürsüsüne dönüştü.
arasında özel tiyatroların sayısı arttı. Amatör tiyatro toplulukları kuruldu. 'ların sonunda oyun yazarlarının sayısı artarken oyunların konuları da çeşitlendi. Brecht'in Göstermeci üslupta oyunları Türkiye'de sahnelendi ve yerli yazarları etkiledi.[7] Kabare türü ve müzikaller gibi yeni türler de denendi. ’lerde pek çok topluluk politik tiyatro üstünde durdu. Ankara Sanat Tiyatrosu'nun ve Dostlar Tiyatrosu'nun başını çektiği ve kendilerini "devrimci tiyatrolar" olarak adlandıran gruplar tiyatro hayatının önemli bir adımı idi. Bu dönemde Devlet Tiyatroları Adana, Antalya, Trabzon, Diyarbakır gibi kentlerde yayılmayı sürdürdü. 'li yılların sonlarında daha çok eğlencelik bir tiyatro anlayışını temsil eden bulvar komedileri, vodviller, kaba güldürüler oynayan özel tiyatrolar dönemin yükselen tiyatro anlayışı haline geldi.[8]
'li yıllarda oyun yazarlığında bir durgunluk görüldü.[7] Tek kişilik oyun türünde bir patlama yaşandı. Dönemin üretkenlikleriyle ve yapıtlarının yarattığı etki nedeniyle öne çıkan beş yazar, Turgut Özakman, Ferhan Şensoy, Tuncer Cücenoğlu, Murathan Mungan ve Memet Baydur'dur.[9] Tiyatro izleyicilerinin vaktini televizyon karşısında geçirmeye başladığı bu dönemde ideloojik olarak sakınca görülmeyen oyunlara devlet yardımı verildiği görüldü. Özel tiyatrolar, salt güldürü odaklı oyunlar üretmeye yöneldi'lı yılların başında deneysel çalışmalara yönelen birkaç yeni topluluk kuruldu. İkinci dalga alternatif tiyatro olarak anılan bu toplulukların başlıcaları Bilsak, Kumpanya, Tal, Stüdyo Oyuncuları ve Birim Tiyatro idi.[10]
'li yıllarda yabancılaşmış bireyin kendini sorgulaması, kadın erkek ilişkileri ve domestik komediler, en popüler konu dağarcığını oluşturdu; fantastik -absürd içerikli oyunlarda artış görüldü.[11] Bu dönemde yeniden alternatif tiyatro mekanları açarak var olmaya çalışan, tiyatro sanatında yeni anlatım biçimleri arayan topluluklar ortaya çıktı. Çerçeve sahne yerine blackbox sahneleri tercih eden topluluklar uzun süre alternatif tiyatrolar olarak anıldı. 'te bir manifesto yayımlayan 41 topluluk, yaptıkları tiyatroyu ana akımdan ve ticari tiyatrolardan ayırdıklarını ifade etti.[10] Türk tiyatrosu içindeki alternatif tiyatro zaman içinde kendi yazarları ve yönetmenlerini yaratmış; seyirci ilgisi görmüş; uluslararası çalışmalarla dünyaya açılmıştır[12]
Geleneksel Türk Tiyatrosu türleri[değiştir Tanzimat Dönemi İlk Tiyatro Örnekleri
TANZİMAT DÖNEMİNDE İLK TİYATRO ÖRNEKLERİ
Metne dayalı ilk tiyatro eseri Şinasi&#;nin &#;Şair Evlenmesi&#; isimli komedisidir. Fransa&#;da bulundukları senelerde tiyatro sanatını tanıyan ve tiyatronun etki gücünü gören Tanzimat sanatçıları bu türü ülkeye taşımanın gerekliliğine inanmışlardır. Şinasi, orta oyunu tiplerinden de faydalanarak ilk yerli tiyatro olarak kabul edilen Şair Evlenmesi&#;ni () kaleme almış; bir töre komedisi olan bu eserinde görmeden evlenmenin (görücü usulü) mahzurlarını anlatmıştır.
Tanzimat Dönemi edebiyatının en verimli tiyatro yazarından biri Namık Kemal&#;dir. Vatan ve kahramanlık temalarının güçlü bir dille işlendiği &#;Vatan yahut Silistre ()&#; oyunu, uzun zaman aşılamayacak bir sahne ve seyirci rekoru kırmıştır. Tarihî bir tiyatro olan &#;Celalettin Harzemşah ()&#;, birer aşk dramı olan &#;Zavallı Çocuk ()&#;, &#;Akif Bey ()&#;, &#;Gülnihal ()&#; ve yazarın ölümünden çok sonra yayımlanan &#;Kara Bela ()&#; ile Namık Kemal&#;in bütün tiyatroları, onun yazı hayatının birkaç yılı içine sıkışmış eserlerdir. Aşk dramları da dâhil olmak üzere bütün tiyatrolarının ortak özelliği &#;vatanseverlik, fedakârlık, ahlak&#; gibi büyük insani değerlerin aşk duygusuyla çatışması ve üstünlüğüdür. Namık Kemal&#;in tiyatroları bu yönüyle klasik Fransız tiyatrolarını düşündürdüğü gibi, kahramanlarının aşırı duygusallık ifade eden diyalogları da romantizmden kaynaklanmaktadır.
Ahmet Mithat Efendi de yayımlanmış yedi tiyatrosuyla önemli oyun yazarları arasındadır. Başta romanları olmak üzere tiyatrolarında da topluma faydalı olmayı, eğlendirerek öğretmeyi hedef alan Ahmet Mithat &#;Eyvah ()&#; adlı oyununda iki kadınla evli olan erkeğin psikolojik bölünmesini dramatize ederek çok eşliliği eleştirir. &#;Açıkbaş ()&#;, alafranga yaşamaya özentili bir ihtiyarın kendisinden çok genç bir kızla evlenmesini eleştiren bir komedidir&#;
Recaizade Mahmut Ekrem&#;in tiyatro ile ilgili çalışmaları Namık Kemal&#;den de önce başlar. Ancak, o bu oyunlarında, şiirlerinde olduğundan daha da başarısız kalmıştır. &#;Afife Anjelik ()&#; ve &#;Vuslat yahut Süreksiz Sevinç ()&#; basit birer romantik aşk dramıdır. &#;Çok Bilen Çok Yanılır (, yazılışı )&#; ise konusu halk hikâyelerinden çıkarılmış bir töre komedisidir.
Bütün Tanzimat Döneminin eser sayısı bakımından en verimli yazarı Abdülhak Hamit Tarhan&#;dır. Basılmamış iki tiyatrosuyla birlikte 25 oyunu olan Hamit&#;in bu eserlerinin hemen hepsi trajedi türüne girer. Tiyatrolarından bazıları tamamen manzum, bazıları mensur, bir kısmı da nazım-nesir karışıktır. İlk yayımladığı üç tiyatrosu, &#;Macera-yı Aşk ()&#;, &#;Sabr ü Sebat ()&#; ve &#;İçli Kız ()&#; kendi döneminin duygusal dramlarının etkisiyle yazılmıştır. Oyun metni ve tiyatro tekniği açısından eleştirilere uğramış olan, genelde sahneye aktarılması mümkün olmayan (oynanmak için değil okunmak için yazılan) ve oldukça ağır ve külfetli bir dil kullandığı eserleri, bu kusurlarının dışında Türk tiyatro edebiyatına epey de zenginlik kazandırmıştır.
Bir devlet adamı, diplomat ve yazar olan Ahmet Vefik Paşa, Moliere&#;den yaptığı çevirilerle tanınmıştır. Victor Hugo ve Voltaire&#;in eserlerini tercüme ettirmiş, Bursa valisiyken yaptırdığı tiyatro binasında, kendi çevirdiği ve uyarladığı piyesleri oynatmış; halka tiyatro zevkini aşılamaya çalışmıştır. Bunun için Ahmet Vefik Paşa, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
Âli Bey; İstanbul&#;da doğmuş, küçük yaşta Fransızcayı öğrenmiş ve çeşitli devlet hizmetlerinde bulunmuş, en son Duyun-u Umumiye İdaresi&#;nde müfettiş ve direktör olmuştur. Ölünceye kadar aynı görevde kalmış, bu nedenle &#;Direktör&#; lakabıyla anılmıştır. Mizah alanındaki yeteneğiyle Tanzimat&#;tan sonraki Türk tiyatrosunun gelişmesinde katkısı olmuştur. Onun, Teodor Kasap tarafından çıkarılan ve Tanzimat sonrası dönemin ilk mizah mecmuası sayılan &#;Diyojen&#;de yayımlanan yazıları, mizah edebiyatının o dönemdeki en güzel örneklerindendir. Gedikpaşa&#;da kurulan &#;Osmanlı Tiyatrosu&#;nda, Namık Kemal ve Güllü Agop ile görev alarak Türk tiyatrosunun gelişmesine katkı sağlamıştır. Ahmet Vefik Paşa&#;nın izinden giden Âli Bey; Moliere&#;den, &#;Ayyar Hamza&#; piyesini ve &#;Letafet&#; operetini uyarlamıştır. Âli Bey, Ahmet Vefik Paşa&#;dan farklı olarak halk söyleyişlerine yaklaşmış, deyimlerden yararlanmıştır.
Etiketler:Tanzimat Dönemi
Tanzimat Dönemi İlk Tiyatro Örnekleri
TANZİMAT DÖNEMİNDE İLK TİYATRO ÖRNEKLERİ
Metne dayalı ilk tiyatro eseri Şinasi&#;nin &#;Şair Evlenmesi&#; isimli komedisidir. Fransa&#;da bulundukları senelerde tiyatro sanatını tanıyan ve tiyatronun etki gücünü gören Tanzimat sanatçıları bu türü ülkeye taşımanın gerekliliğine inanmışlardır. Şinasi, orta oyunu tiplerinden de faydalanarak ilk yerli tiyatro olarak kabul edilen Şair Evlenmesi&#;ni () kaleme almış; bir töre komedisi olan bu eserinde görmeden evlenmenin (görücü usulü) mahzurlarını anlatmıştır.
Tanzimat Dönemi edebiyatının en verimli tiyatro yazarından biri Namık Kemal&#;dir. Vatan ve kahramanlık temalarının güçlü bir dille işlendiği &#;Vatan yahut Silistre ()&#; oyunu, uzun zaman aşılamayacak bir sahne ve seyirci rekoru kırmıştır. Tarihî bir tiyatro olan &#;Celalettin Harzemşah ()&#;, birer aşk dramı olan &#;Zavallı Çocuk ()&#;, &#;Akif Bey ()&#;, &#;Gülnihal ()&#; ve yazarın ölümünden çok sonra yayımlanan &#;Kara Bela ()&#; ile Namık Kemal&#;in bütün tiyatroları, onun yazı hayatının birkaç yılı içine sıkışmış eserlerdir. Aşk dramları da dâhil olmak üzere bütün tiyatrolarının ortak özelliği &#;vatanseverlik, fedakârlık, ahlak&#; gibi büyük insani değerlerin aşk duygusuyla çatışması ve üstünlüğüdür. Namık Kemal&#;in tiyatroları bu yönüyle klasik Fransız tiyatrolarını düşündürdüğü gibi, kahramanlarının aşırı duygusallık ifade eden diyalogları da romantizmden kaynaklanmaktadır.
Ahmet Mithat Efendi de yayımlanmış yedi tiyatrosuyla önemli oyun yazarları arasındadır. Başta romanları olmak üzere tiyatrolarında da topluma faydalı olmayı, eğlendirerek öğretmeyi hedef alan Ahmet Mithat &#;Eyvah ()&#; adlı oyununda iki kadınla evli olan erkeğin psikolojik bölünmesini dramatize ederek çok eşliliği eleştirir. &#;Açıkbaş ()&#;, alafranga yaşamaya özentili bir ihtiyarın kendisinden çok genç bir kızla evlenmesini eleştiren bir komedidir&#;
Recaizade Mahmut Ekrem&#;in tiyatro ile ilgili çalışmaları Namık Kemal&#;den de önce başlar. Ancak, o bu oyunlarında, şiirlerinde olduğundan daha da başarısız kalmıştır. &#;Afife Anjelik ()&#; ve &#;Vuslat yahut Süreksiz Sevinç ()&#; basit birer romantik aşk dramıdır. &#;Çok Bilen Çok Yanılır (, yazılışı )&#; ise konusu halk hikâyelerinden çıkarılmış bir töre komedisidir.
Bütün Tanzimat Döneminin eser sayısı bakımından en verimli yazarı Abdülhak Hamit Tarhan&#;dır. Basılmamış iki tiyatrosuyla birlikte 25 oyunu olan Hamit&#;in bu eserlerinin hemen hepsi trajedi türüne girer. Tiyatrolarından bazıları tamamen manzum, bazıları mensur, bir kısmı da nazım-nesir karışıktır. İlk yayımladığı üç tiyatrosu, &#;Macera-yı Aşk ()&#;, &#;Sabr ü Sebat ()&#; ve &#;İçli Kız ()&#; kendi döneminin duygusal dramlarının etkisiyle yazılmıştır. Oyun metni ve tiyatro tekniği açısından eleştirilere uğramış olan, genelde sahneye aktarılması mümkün olmayan (oynanmak için değil okunmak için yazılan) ve oldukça ağır ve külfetli bir dil kullandığı eserleri, bu kusurlarının dışında Türk tiyatro edebiyatına epey de zenginlik kazandırmıştır.
Bir devlet adamı, diplomat ve yazar olan Ahmet Vefik Paşa, Moliere&#;den yaptığı çevirilerle tanınmıştır. Victor Hugo ve Voltaire&#;in eserlerini tercüme ettirmiş, Bursa valisiyken yaptırdığı tiyatro binasında, kendi çevirdiği ve uyarladığı piyesleri oynatmış; halka tiyatro zevkini aşılamaya çalışmıştır. Bunun için Ahmet Vefik Paşa, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
Âli Bey; İstanbul&#;da doğmuş, küçük yaşta Fransızcayı öğrenmiş ve çeşitli devlet hizmetlerinde bulunmuş, en son Duyun-u Umumiye İdaresi&#;nde müfettiş ve direktör olmuştur. Ölünceye kadar aynı görevde kalmış, bu nedenle &#;Direktör&#; lakabıyla anılmıştır. Mizah alanındaki yeteneğiyle Tanzimat&#;tan sonraki Türk tiyatrosunun gelişmesinde katkısı olmuştur. Onun, Teodor Kasap tarafından çıkarılan ve Tanzimat sonrası dönemin ilk mizah mecmuası sayılan &#;Diyojen&#;de yayımlanan yazıları, mizah edebiyatının o dönemdeki en güzel örneklerindendir. Gedikpaşa&#;da kurulan &#;Osmanlı Tiyatrosu&#;nda, Namık Kemal ve Güllü Agop ile görev alarak Türk tiyatrosunun gelişmesine katkı sağlamıştır. Ahmet Vefik Paşa&#;nın izinden giden Âli Bey; Moliere&#;den, &#;Ayyar Hamza&#; piyesini ve &#;Letafet&#; operetini uyarlamıştır. Âli Bey, Ahmet Vefik Paşa&#;dan farklı olarak halk söyleyişlerine yaklaşmış, deyimlerden yararlanmıştır.
Etiketler:Tanzimat Dönemi
not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir&#;
Tiyatro, Tiyatro Nedir, Tiyatro Metinleri, Türk Tiyatrosu, Tiyatro