Antidepresanlar Cinsel Isteksizlik

Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği (CETAD) tarafından geçtiğimiz günlerde “Cinsellik, Cinsiyet ve Sınırlar” temasıyla yapılan ulusal kongrede konuşan Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Cem İncesu, depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların cinsel işlev bozukluklarına yol açabildiğini, çoğu zaman doktorla konuşulmayan bu etkilerin depresyon hastalarının tedavilerini bırakmalarında önemli bir neden olduğunu söyledi.

Depresyon ve cinsel işlev bozuklukları arasında çok güçlü ve çift yönlü bir ilişki olduğunu belirten Dr. İncesu; “Depresyon olgularının yarısından çoğunda başta cinsel isteksizlik olmak üzere çeşitli cinsel işlev bozuklukları tabloya eşlik ediyor. Öte yandan antidepresif ilaçların da yüksek oranda cinsel işlev bozukluğuna yol açması bir kısırdöngü oluşturuyor. Cinsel yan etkilerle ilgili soruları hastalara bırakmadan mutlaka hekimler sormalı ve önce onlar gündeme getirmeliler. Çünkü hastalar utanıyor ve soramıyorlar. Ama hekim sorduğunda çok daha rahat cinsel sorunlarını konuşabiliyorlar” dedi.

Serotonin ve prolaktin artıyor, cinsel istek azalıyor

Majör depresyon özsaygıda azalma, zevk alamama, psikomotor aktivitede azalma gibi klinik belirtiler aracılığıyla doğrudan cinsel işlev bozukluklarına etki ediyor. İlişki sorunları, içe kapanma, kişiler arası ilişkilerde bozulma gibi depresyona bağlı olarak ortaya çıkan ya da eşlik eden sorunlar cinsel işlevleri olumsuz etkiliyor. Psikiyatrik ilaçların yan etkileri; alkol, madde kullanımı; eşlik eden diğer psikiyatrik hastalıklar da cinsel işlev bozukluklarına yol açan nedenlerden.

Her üç kişiden biri yaşamının herhangi bir döneminde en az bir cinsel işlev bozukluğu yaşıyor. Bu oran psikiyatrik sorunlarda iki katına çıkıyor. Kadınlarda en sık görülen cinsel işlev bozuklukları istek azlığı, uyarılma ve orgazm bozuklukları. Erkeklerde ise erken boşalmanın, en sık görülen cinsel işlev bozukluğu olduğu belirtiliyor.

Depresyon tedavisinde kullanılan “trisiklik” grubu antidepresanların cinsel işlevler üzerindeki olumsuz etkilerinin; kolinerjik ve beta adrenerjik aktivite ile histamin ve oksitosun düzeylerinde yol açtıkları azalma, prolaktin ve serotonin düzeylerinde yol açtıkları artış nedeniyle olduğu belirtiliyor. “SSRI” (geçici serotonin geri alımönleyicileri) grubu antidepresanlar cinsel işlevin bütün aşamalarını etkiliyor. Kadınlarda orgazm olamama ya da daha zor olma, erkeklerde ejakülasyonda gecikme gibi yakınmalara yol açıyor. SSRI’lara bağlı cinsel işlev bozuklukları erkeklerde daha sık, kadınlarda daha şiddetli görülüyor. Cinselliğin özellikle orgazm ve istek aşamalarını etkiliyor. İlaçlar ilk haftadan itibaren etki göstermeye başlayıp, tolerans az gelişiyor.

Baş etme stratejileri

Antidepresanlara bağlı cinsel işlev bozuklukları konusunda doktorların aktif davranmasını ve bu konuda hastalarla mutlaka konuşulması gerektiğini belirten Prof. Dr. Cem İncesu;  yaşam kalitesinde bozulma, partner tepkisi ve partner ilişkisinde bozulma, cinsel özgüvende azalma, özsaygıda azalma, performans anksiyetesi geliştirme, depresyon tedavi seyrinin etkilenmesi, tedavi terki gibi sonuçları olan bu etkilerle doktorların baş etme stratejilerini ise şöyle sıraladı:

İlaç toleransı için bir süre bekleme: Hafif olgularda tercih ediliyor. Orta düzeyde olgularda 6 ayda yüzde 19 oranında etkisi var. Ağır olgularda, daha önce ilaca bağlı cinsel işlev bozukluğu ya da bu nedenle tedavi terki olanlarda beklenmesi önerilmiyor.

İlaca ara verme (hafta sonları, tatiller vb.): Genellikle etkisiz olan bu yöntem, belirtilerde alevlenme yaratabildiği için sık kullanılmıyor.

Antidot tedavisi: Etki düzeyi düşük. Seçilmiş olgularda kullanılabiliyor.

Doz azaltımı, antidepresanı değiştirme gibi baş etme stratejilerinin de diğerleri gibi mutlaka doktor kontrolünde ve detaylı değerlendirme ile yapılabileceğini, aksi durumda depresyon belirtilerinin alevlenebileceğini söyleyen Dr. İncesu konu hakkında hastaların dikkat etmesi gereken bir başka unsur daha olduğunu belirtiyor:

“Cinsel işlev bozukluklarını (psikolojik kökenli olanları) cinsel işlev bozuklukları konusunda ek eğitim ve süpervizyon almış psikiyatrist ya da klinik psikologların tedavi etmesinin çok daha uygun olduğunu düşünüyorum. Çünkü bu alan spesifik bir alan ve ülkemizde de dünyada da klasik uzmanlık eğitimlerinde genellikle öğretilmiyor.” (AT/AS)

Hayatınızın daha kolay, mutsuzluğunuzun daha çekilir olduğunu hissederken cinsel dürtülerinizin azalacağını bilseniz, bunu yine de ister miydiniz? Psikiyatrların sıkça reçetelediği antidepresan ilaçları kullananların sayısı arttıkça, bilinen yan etkilerin görülme oranı da artıyor. Ne yazık ki antidepresanların en yaygın yan etkilerinden biri, libido olarak da adlandırılan cinsel dürtülerde azalma. Uplifers okurları için cinsel isteksizliğin daha seyrek görüldüğü antidepresanları araştırdık, hekimlerin önerilerini derledik.

Yan etkisiz ilaç var mı?

Yan etki, ilacı kullanmanın beklenmeyen bir sonucudur; fizyolojik ya da psikolojik bir etki olarak kendini gösterebilir. Tüm ilaçların çeşitli sıklıklarda görülen, hafif, orta ya da şiddetli yan etkileri vardır. Bunlar, ilacı kullanmanın faydaları ile karşılaştırıldığında riskli görülmedikleri sürece ilaç üretilmeye ve satılmaya devam eder.

Beyindeki kimyasal dengeyi değiştiren antidepresanların sık görülen yan etkileri arasında alışılmadık rüyalar görme, asabiyet, ağız kuruluğu ve ishal bulunur. Bunlar genelde vücudun ilaca alıştığı ilk 1-2 haftadan sonra geçen yan etkilerdir. Ancak cinsel isteksizlik, iktidarsızlık, orgazm olamama gibi yan etkiler hem erkekleri hem de kadınları etkileyen, daha uzun süreli tatsız durumlardır. 

Hekimler cinsel dürtüde azalmaya karşı ne öneriyor?

İlaç kullanmadan önce mutlaka bir hekime danışılması gerektiği gibi, yan etki görülmesi durumunda da mutlaka hekimi bilgilendirmek gerekiyor. Cinsel isteksizlik ve orgazm olamama gibi yan etkilere karşı hekimlerin önerdiği stratejilerden bazıları şunlar:

• İlacın değiştirilmesi ya da dozunun azaltılması
• Yan etkilerin tedavisi için bir ilaç daha kullanılması
• Cinsel isteği artırıcı ve ereksiyon problemini çözücü başka bir ilaç kullanılması (sildenafil, vardenafil gibi)

Sıkça önerilen ve ilaca dair bir değişiklik gerektirmeyen bir öneri ise, ilacın günlük dozunu almadan önce ilişkiye girilmesi. Bu durum spontan cinsel ilişki olasılığını düşürse de, en azından ani cinsel dürtü kaybına maruz kalınmıyor ve uyarılmama, orgazm olmama gibi durumlardan bizi olabildiğince uzak tutuyor.

Mayo Clinic’e göre bazı etken maddeler cinsellikle ilişkili yan etkilere daha az neden oluyor. Bupropion, mirtazapine, vilazodone etken maddelerini içeren antidepresanların kullanılması durumunda cinsel isteksizlik benzeri yan etkiler daha az görülüyor.

İlginizi çekebilir: Uzun süreli ilişkilerde cinsel isteksizlik problemiyle baş etmenin yolları

Kaynaklar: Self, WebMD, HealthLine, Mayo Clinic