Çağdaş tiyatro anlayışı, modern tiyatro salonları, yeni eserler (çeviri, uyarlama, telif), profesyonel oyuncu, yönetmen, sahne tekniği, makyaj, kostüm vb. ile tiyatro artık kurumsallaşmıştır.
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında tiyatro türünün Batı edebiyatındaki tiyatro geleneği ile ilişkisi güçlüdür. Bu dönemde Batı tiyatrosu örnek alınarak trajedi, komedi ve dram türlerinde eserler yazılmış; müzikli, danslı; benzetmeci, göstermeci, epik tiyatro örnekleri verilmiştir.
TÜRK TİYATROSUNDA "İLK"LER
Modern tiyatro öncesinde Anadolu'da geleneksel Türk tiyatrosu egemendi. Karagöz, Meddah, orta oyunu ve köy seyirlik oyunları
Bizde Batılı anlamda tiyatro ilk kez Tanzimat Dönemi'nde görülmüştür. Bu dönemde Tanzimat sanatçıları Batı'dan tiyatro çevirileri yapmıştır. (Örneğin Ahmet Vefik Paşa'nın Moliere'den yaptığı çeviriler)
Modern anlamda ilk yerli tiyatro Şinasi'nin Şair Evlenmesi'dir. Bir töre komedisi olan oyunda görücü üsulüyle evlenmenin sakıncaları işlenmiştir.
Sahnelenen ilk yerli tiyatro Namık Kemalin Vatan Yahut Silistre adlı oyunudur.
Türk edebiyatında ilk dram örneği Recaizade Mahmut Ekremin Afife Anjelik adlı eseridir.
Modern anlamda Türk tiyatrosunun asıl kurucusu Muhsin Ertuğruldur.
Cumhuriyet Döneminde heceyle yazılan ilk tiyatro Yusuf Ziya Ortaçın Binnaz adlı oyunudur.
Epik tiyatronun kurucusu Cumhuriyet Dönemi sanatçısı Haldun Tanerdir. (Keşanlı Ali Destanı)
İlk Müslüman kadın tiyatrocu Afife Jaledir.
İstanbulda temsil vermek üzere kurulan ilk tiyatro Gedik Paşa Tiyatrosudur.
Güngör Dilmen; Canlı Maymun Lokantası eseriyle absürt (saçma) tiyatronun önemli temsilcisidir.
Afife Jale |
Musahipzade Celal, Milli Edebiyat Dönemi oyun yazarıdır.
Teknik bakımından zayıf ama gözlem, tarihi ayrıntı ve yergi bakımlarından başarılı komediler yazmıştır. Konularını Osmanlı İmparatorluğundan, kendi deyişiyle tarihin gölgesi altında hayal-meyal seçilen halk hayatından almıştır.
Köprülüler, Türk Kızı, Fermanlı Deli Hazretleri, Bir Kavuk Devrildi, Aynaroz Kadısı eserlerinden bazılarıdır.
Sarı Naciye Recep Bilginerin tiyatro eseridir. |
Andromak, beş perdelik bir trajedidir. Fransız sanatçı Racine, Andromakı Eski Latin edebiyatında trajedileriyle tanınan Vergiliusun (Vircilyus) Aeneis (Eneis) adlı eserinden esinlenerek yazmıştır. Racine, kahramanlarının ruh hâllerini başarıyla vermiş, Andromakın oğlunun ölmesine veya yaşamasına sebep olacak kararı verme ikilemini gerçekçi bir şekilde yansıtmıştır.
REFİK ERDURAN ()
TEMEL TİYATRO TERİMLERİ
Adapte: Yabancı bir eseri yer adları, şahıs adları, deyimleri, gelenek ve görenekleriyle yerli hayata uygulayarak çevirme; uyarlama.
Adaptasyon: Adapte etme. uyarlama.
Aksesuar: Tiyatro sahnesinde kullanılan eşya.
Aktör: Erkek tiyatro sanatçısı.
Aktris: Kadın tiyatro sanatçısı.
Akustik: Tiyatro, konser salonu ve benzeri kapalı yerlerin, sesleri bozmadan yansıtabilme özelliği.
Antik tiyatro: Eski Yunan - Latin tiyatrosu.
Darülbedayi: İstanbul Şehir Tiyatrosunun eski ismi. 'te kurulmuştur.
Dekor: Tiyatroda, sahneyi eserin konusuna göre döşeyip hazırlamada kullanılan eşyanın toplu adı. Üç çeşit dekor vardır: realist dekor, şairane dekor, stilize dekor.
Diksiyon: Tiyatro ve benzeri edebiyat türlerinde dilin müzik karakterini başarı ile yaşatabilme yeteneği. Tiyatro okullarında ders olarak okutulmaktadır.
Diyalog: Oyundaki iki ya da daha çok kişi arasındaki karşılıklı konuşmalar
Dramatize etmek: Bir olayı, duyguyu, düşünceyi canlandırarak anlatmak; bir vakayı olduğundan daha acıklı bir şekle sokmak.
Entrik unsur, Entrika: Roman, hikâye ve tiyatro türlerinde, olayların okuyucuda ya da seyircide merak uyandıracak şekilde birbirine dolanması.
Figüran: Genellikle tiyatro ve sinemada, konuşması olmayan veya konuşması çok az olan rollere çıkan kimse.
Epizot: Bir hikâyede asıl olaya karışan ikinci derecede önemli bir olay. (Bugünkü perde karşılığı.)
Fars (Farce): Komedinin, sanat yönü az, kaba bir türü. Çok eskiden tiyatrolarda perde arası gösterisiydi, sonra bağımsız olmuştur.
Fasıl: Bölüm. Tiyatroda perde karşılığı kullanılmıştır. Karagöz oyununda belli bir vakanın geçtiği bölüm.
Feeri: Masalların tiyatro sahnesinde dramatize edilmesinden doğma, cinlerin perilerin de rol aldığı bir tiyatro türü.
Grotesk: Gülünç, güldürücü.
Jest: Tiyatro sahnesinde, sanatçıların bütün el, kol, ayak ve benzeri beden hareketleri.
Kabare tiyatrosu: Daha çok güncel konuları iğneleyici, taşlayıcı biçimde ele alan skeçlerin oynandığı, monologların, şarkıların ve şiirlerin söylendiği küçük tiyatro.
Kanto: Tanzimat Dönemi'nde Türk sahnesinde azınlık aktrislerce başlatılan oyunlu ve neşeli şarkılar.
Koro: Eski Yunan tiyatrosunda bir grup erkek ve kadından kurulu şarkıcılar topluluğu. Oynanan eserin konusuna da katılırlar ve eserdeki olaya karşı, toplumun duygu ve düşüncelerini temsil ederlerdi. Hayvanlar, ağaçlar, bulutlar yerine sembol olarak kullanıldıkları da olmuştur.
Kostüm: Tiyatroda sanatçıların giydiği oyuna uygun kıyafet.
Kulis: Tiyatroda, sahnenin arkasında bulunan kısım; sahne arkası.
Makyaj: Tiyatro ve sinemada sanatçıların yüzlerinde boya ve başka maddelerle yapılan değişiklikler.
Mimik: Bir duygu veya düşüncenin kaş, göz, ağız, yüz hareketleriyle anlatılması.
Mizansen: Bir tiyatro eserinin sahneye konması, sahneye göre düzenlenip uygulanması.
Monolog: Tek kişinin konuşması. Tek kişilik taklitli bir komedya türü. İnsanın içinden kendisiyle konuşması.
Muhavere: Konuşma. Tiyatro, roman, hikâye, fabl, röportaj ve benzeri türlerde kahramanların konuşmaları.
Pandomim: Sessiz hareket. Sessiz hareketler, jestler, yüz ifadeleri ve kostümler yoluyla duyguları, düşünceleri, tutkuları anlatmaya yarayan tiyatro çeşidi.
Perde: Tiyatro eserinde bir perdenin açılmasından, kapanmasına kadar geçen bölüm.
Piyes: Tiyatro eseri.
Reji: Sahneye koyma ve yönetme işi.
Rejisör: Sinema ve tiyatroda, eserin sahneleninceye veya seyirci önüne çıkıncaya kadar geçirdiği her anı yöneten kimse; yönetmen.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki nin kullanımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır?
A) Cebindeki parayı çıkarıp arkadaşına verdi.
B) O kadar çalıştı ki sonunda istediği makama ulaştı.
C) Telefondaki bayanı tanımakta zorlandım.
D) Akşamki maçta Yıldırım yine harika goller attı.
E)Senin ki spor salonuna yeniden üye oldu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?
A) Kendisini bu küçük şehre hapsolmuş gibi hissediyordu.
B) Aldığı son kararlar, onu yaşamının ikinci baharında mutlu etmişti.
C)Bu başarıyı tüm arkadaşları gibi hakederek kazanmıştı.
D) Bu yılda aramızdan ayrılan birçok ünlü isim oldu.
E) Beni her biri ayrı ayrı arayıp benden özür diledi ama onu henüz kimse aramamış.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Reşat Nuri Güntekinin romanlarında yalın bir Türkçe karşımıza çıkar.
B) İstanbulu Dinliyorum, Orhan Velinin en çok bilinen şiirlerindendir.
C) Yaşar Kemal, İnce Memedde Çukurova bölgesini ve insanını anlatmıştır.
D) Bu geyik türü daha çok Kuzey Amerikada görülmektedir.
E) Çocuklar, Resmi Bayramlarda büyük bir mutluluk yaşarlar.
Yeni kavramlar çevresinde bir düşünce şiiri amaçlamakla birlikte gerek dil gerekse biçim olarak eski şiirin etkisinden kurtulamadı. Sanatın, halkı eğitmek için bir araç olduğunu savunarak özellikle eleştiri, makale, oyun, roman türünde verdiği yapıtlarla meşrutiyet yönetimi kurulmasını amaçladı. Sanatın gerçeğe ve doğaya uymasının gerekliliği üzerinde durdu. Ama romantizmin etkisinden kurtulamadı. Dilde yalınlaşmayı savunurken oyunları dışında süslü ve ağır bir dil kullandı.
Bu parçada tanıtılan sanatçı, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şinasi
B) Ziya Paşa
C) Şemsettin Sami
D)Namık Kemal
E) Ahmet Mithat Efendi
“Şiir ve İnşa makalesinde Türk edebiyatının şiir ve düzyazı alanlarında yenileşmesi, öz kaynaklarına dönmesi gerektiğini savunan -, kendi yapıtlarında dil ve biçim açısından divan şiirine bağlı kaldı. Eski ile yeni arasında bocalayarak bir yandan da Arap, Fars ve Türk Divan şairlerinin şiirlerini ”Harabat adlı antolojisinde topladı.
Bu parçada boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Şinasi
B) Ziya Paşa
C) Namık Kemal
D) Şemsettin Sami
E) Ahmet Mithat Efendi
Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet tiyatrosunun özelliklerinden biri değildir?
A)İlk manzum tiyatro eserleri yazılmıştır.
B) Akılcılık ve bilimin öne çıktığı eserler yazılmıştır.
C) Değişen yaşam tarzının sonucunda yaşanan aile dramları, değer çatışmaları, köyden kente göçün oluşturduğu problemler ele alınmıştır.
D) Epik ve absürt tiyatro türünde oyunlar yazılmıştır.
E) Dil ve anlatım zenginleşmiş, açık anlaşılır bir dil kullanılmıştır.
Aşağıdakilerin hangisinde Cumhuriyet Dönemi tiyatrosu konularıyla ilgili bilgi yanlışı vardır?
A) Köyden kente göç sorunları
B) İnsanlar arasındaki farklılaşma
C) Osmanlı Döneminin önemli bölümleri
D)Burjuva sınıfının iç çatışmaları
E) Gelenek ve görenekler
Yazım kuralları, bir dili kullanırken yazıda ve söyleyişte kişiden kişiye farklı anlamlar oluşmaması için belirlenen ve herkes tarafından benimsenen kurallardır.
Dilimizi güzel kullanmak, söylemek istediklerimizi iyi anlatabilmek için yazım (imlâ) kurallarını bilmemiz gerekmektedir. Bu, bize sadece sınavlarda değil, günlük hayatta da kolaylık sağlayacaktır. Çünkü ömrümüz yazılarla iç içe geçmektedir.
Yazım kurallarını beş ana başlık altında inceleyeceğiz.
>Cümleler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
»Elindeki kitabı bize tanıttı.
»Kapıyı altmış yaşlarında bir teyze açtı.
>Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Babam kardeşime seslendi: Ayşe, gelirken bıçakla çatal da getir!
» Sabri Bey: “Sabah erkenden yola çıkalım.” dedi.
>İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar. Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» Rafta ne yok ki: konserveler, şekerler, kutular…
Bu örnekte ise iki noktadan sonra gelen kısım, cümle niteliği taşımadığı için küçük harfle başlamıştır.
>Dizeler genellikle büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
»Vurulup tertemiz alnından, uzanmış yatıyor.
Bir hilâl uğruna, ya Râb, ne güneşler batıyor!
>Özel adlar büyük harfle başlar.
>Kişi adları ve soyadları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Ömer Seyfettin, Nazım Hikmet, Necip Fazıl Kısakürek
» Bu şiir Mehmet Akif Ersoya aittir.
>Takma adlar da büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Avni (Fatih Sultan Mehmet), Demirtaş (Ziya Gökalp)
>Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Kadı Mehmet Efendi, Avukat Mustafa, Zeynep Hanım
» Dün gece Yüzbaşı Hakan, bölüğüne tatbikat yaptırdı.
>Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Gofret, Çomar, Zeytin, Karabaş, Sarıkız
» Yabancı birinin kendisine yaklaştığını gören Çakır havlamaya başladı.
>Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» Burcu abla, Nesrin teyze, Nilgün hala
»Osman dayım bugün bize gelecekmiş.
NOTAkrabalık bildiren sözcükler başa geldiğinde veya lakap yerine kullanıldığında büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Nene Hatun, Müslüm Baba, Susuz Dede
» Bugün Susuz Dedeyi ziyarete gittik.
> Hitap kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Sevgili Öğrenciler, Değerli Kardeşim
> Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Sayın Bakan, Değerli Öğretmenim
> Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali, makamında kabul etti.
> Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Türk, Alman, İngiliz, Özbek
» Beni Türk hekimlerine emanet ediniz. (funduszeue.info Atatürk)
> Dil ve Lehçe adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Türkçe, Almanca, İngilizce
» Her cumartesi İngilizce kursuna gidiyorum.
> Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Latin alfabesi, Van kedisi
> Devlet adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Türkiye Cumhuriyeti, Azerbaycan, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan
» Bu yıl ülkemize en çok turist Almanyadan gelmiş.
> Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözcükler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi
» Ünlü bir manken, evlendikten sonra din değiştirerek Hristiyan oldu.
> Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Tanrı, Allah, İlah, Cebrail, Zeus, Kibele
» İslam’a göre peygamberlere vahiy getirmek, Allahın emir ve yasaklarını bildirmekle vazîfeli melek Cebraildir.
NOT “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Eski Yunan tanrıları, müzik dünyasının ilahı.
>Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Mars, Dünya, Güneş, Halley
»Güneş’in Dünya’ya uzaklığı km’dir.
NOT Dünya, güneş, ay sözcükleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Güneş doğmaz oldu dünyama.
>Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Asya, İç Anadolu, Konya, Bahçelievler
»Avrupa kıtası bir yarımada şeklindedir.
NOT Yer-yön bildiren (doğu ,batı,güney,kuzey,orta…) sözcükler, tek başına ya da özel isimden sonra kullanıldıklarında küçük harfle,özel isimden önce kullanıldıklarında büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Siz Doğu Anadoluyu gördünüz mü?
» Anadolu’nun doğusuna yılın ilk karı düştü.
NOT Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak” kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Atatürk Bulvarı, Cumhuriyet Mahallesi, Kazım Karabekir Caddesi
NOT Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Konya ili, Etimesgut ilçesi, Uzungöl beldesi, Darıca köyü
>Yer adlarında ilk addan sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci adlar büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Ağrı Dağı, Çoruh Nehri, İstanbul Boğazı, Süveyş Kanalı, Avrupa Yakası, Van Gölü
>“Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb.” yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» İshakpaşa Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi
»Galata Köprüsü bir hafta boyunca trafiğe kapatılmış.
> Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır.
Örnek(ler)
» Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e
»Boğaz’ı seyretmenin keyfi bir başkadır.
> Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Türkiye Büyük Millet Meclisi, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Çankaya Lisesi, Mavi Köşe Bakkaliyesi, Yeşilay Derneği, Emek İnşaat, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
» Yapılan ihaleyi Yeşil İnşaat kazandı.
> Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği
> Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her sözcüğü büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Sinekli Bakkal, Varlık, Resmî Gazete, Hürriyet, Milliyet, Kaplumbağa Terbiyecisi, Leyla ile Mecnun, Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı
» Törende Onuncu Yıl Marşı da okundu.
UYARI Özel ada dâhil olmayan “gazete, dergi, tablo vb.” sözcükler büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu
Örnek(ler)
» Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
» TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI, SAVAŞ VE BARIŞ
> Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi
> Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Nevruz Bayramı, Miraç Kandili, Anneler Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez
> Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.
Örnek(ler)
» Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni
> Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Türklük, Türkçe, İstanbullu, Avrupalılaşmak
» Gezi boyunca Erzurumlu bir arkadaşımız bize eşlik etti.
UYARI Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» hicaz (Türk müziğinde bir makam), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışma)
UYARI Para birimleri büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret
UYARI Özel adlar yerine kullanılan o zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
Örnek(ler)
» Arkadaşımla konuşurken birden o geldi.
> Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» 29 Mayıs Salı günü, 29 Ekim , 28 Aralık
» YKS 13 Haziranda yapılacakmış.
UYARI Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları büyük harfle başlamaz.
Örnek(ler)
» YKS haziranda yapılacakmış.
> Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.
Örnek(ler)
» Giriş, Çıkış, Müdür, Vezne, Otobüs Durağı, Şehirler Arası Telefon, 3. Kat, 4. Sınıf, 1. Blok
> Kitap, bildiri, makale funduszeue.info ana başlıktaki kelimelerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.
UYARI Kitap, dergi funduszeue.info bulunan resim, çizelge, tablo funduszeue.info altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.
> Sayılar metin içerisinde yazıyla yazılır.
Örnek(ler)
» Üç ay sonra İzmir’e gideceğim.
» Bu gelenek bin yıldır sürüyor.
> Saat, para tutarı, ölçü, istatistik verilere ilişkin sayılarda rakam kullanılır.
Örnek(ler)
» Bugün okula saat ’de gideceğiz.
» Manavdan 5 kg soğan aldık.
NOT Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.
Örnek(ler)
» Saat dokuzu beş geçe…
> Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» üç yüz altmış beş, bin iki yüz elli
» Bir yıl üç yüz altmış beş gündür.
> Para ile ilgili işlemler ve senet, çek vb. ticarî belgelerde geçen sayılar bitişik yazılır. Buradaki amaç belgenin üzerinde sonradan değişiklik veya ekleme yapılamasını önlemektir.
Örnek(ler)
» ,53 (altıyüzyetmişbeşTL,otuzbeşKr)
> Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur.
Örnek(ler)
» , , ,
» Türkiyenin nüfusu yılı sonunda kişiye ulaştı.
> Dört veya daha çok basamaklı sayıların kolay okunabilmesi amacıyla içinde geçen “bin, milyon, milyar ve trilyon” sözleri harfle yazılabilir.
Örnek(ler)
» 1 milyar milyon kişi, 3 bin kalem
» Türkiyenin nüfusu yılı sonunda 75 milyon bin kişiye ulaştı.
> Sayılarda kesirler virgülle ayrılır.
> Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır.
Örnek(ler)
» , , XX.; 15’inci, 56’ncı
NOT Sıra sayıları ekle gösterildiklerinde rakamdan sonra sadece kesme işareti ve ek yazılır, ayrıca nokta konmaz.
Örnek(ler)
»8.’inci (yanlış)8’inci (doğru), 2.’nci (yanlış)2’nci (doğru)
NOT Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir.
Örnek(ler)
»8’er (yanlış)sekizer (doğru), 2’şer (yanlış)ikişer (doğru)
NOT Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır.
> Ses düşmesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» cumartesi (cuma ertesi), nasıl (ne asıl), niçin (ne için), kaynana (kayın ana), birbiri (biri biri)
> “Et-“ ve “ol-“ yardımcı eylemleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» kaybolmak (kayıp olmak), hissetmek (his etmek), emretmek (emir etmek), halletmek (hal etmek)
» Bütün gün kendinden bahsetti.
> Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» altınbaş (kavun), çakırkanat (ördek), karagöz (balık), yalıçapkını (kuş), kedigözü (lamba), aslanağzı (çiçek), kargaburnu (alet), tavukgöğsü (tatlı), narçiçeği (renk), camgöbeği (renk), alinazik (yemek), kavuniçi(renk)
» Üzerine narçiçeği bir gömlek giymişti.
> -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle “bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek, yazmak” eylemleriyle yapılan fiiller bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» yapabilmek, uyuyakalmak, gelivermek, düşmeyegör, alabildiğine, gidedurmak, düşeyazmak, süregelmek
» Senin için bütün zorluklara katlanabilirim.
> İkinci kelimesi “-an / -en, -r / -ar / -er / -ır / -ir, -maz / -mez, -mış / -miş” sıfat-fiil eklerini alarak kalıplaşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» ağaçkakan, dalgakıran, gökdelen, hacıyatmaz, çokbilmiş, yurtsever, külyutmaz, hayırsever
» Boğazın kıyısına yapılan gökdelenler, Boğazın silüetini bozuyor.
> Bir veya iki öğesi çekimli fiil olan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» külbastı, şıpsevdi, biçerdöver, çıtkırıldım, imambayıldı, dedikodu, yanardöner
» Hasat mevsimi gelince biçerdöverler çalışmaya başlar.
> Bir veya iki öğesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» alaşağı, ateşkes, yapboz, rastgele, çekyat, kapkaç, sıkboğaz
» İri yarı adamı bir hamleyle alaşağı etti.
> İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» Çanakkale, Pınarbaşı, Kabataş
> Şehir, kent, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su vb. sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz ad tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» Akşehir, Eskişehir, Taşlıçay, Elmadağ, Batıkent, Akdeniz, Yeşilırmak
> Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» Kemalpaşa, Bayrampaşa
> Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» kuzeybatı, güneydoğu
> Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst, üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, akşamüzeri, suçüstü
» Hırsız, akşamüstüsuçüstü yakalanarak gözaltına alındı.
> Dilimizde her iki öğesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan sözcükler de vardır.
Örnek(ler)
»Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki “başı” sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı
» “oğlu, kızı” sözleri: eloğlu, çapanoğlu, elkızı
»Ağa, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler: ağabey, hanımefendi
» “Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangi” belirsizlik sıfatları ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
> Ev sözcüğüyle kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» aşevi, bakımevi, doğumevi, gözlemevi, orduevi, huzurevi, öğretmenevi
> Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» dershane, beyanname, haramzade
NOT “Eczahane, hastahane, pastahane, postahane” sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla “eczane, hastane, pastane, postane” biçiminde yazılmaktadır.
> “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, kul olmak, not etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak
> Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar: çörek otu, lavanta çiçeği, kuş üzümü, yer elması, mantar ağacı
»Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: lüle taşı, Oltu taşı, duvar saati, el sabunu, İngiliz anahtarı, toplu iğne, alt geçit
» Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler: açık öğretim, Ay tutulması, iş birliği
» Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: tulum peyniri, İzmir köftesi, çiğ köfte, kuru yemiş
» Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu
» Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: dil bilgisi, gök bilimi
> “-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en” sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» bakar kör, çalar saat, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, çıkmaz sokak, görünmez kaza, tükenmez kalem, uçan daire
> “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak (Ahmet Haşim)
> Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» açık mavi, açık yeşil, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil
> Yer adlarında kullanılan “batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak” kelimeleri ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Orta Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu
» Türklerin ana yurdu Orta Asyadır.
> Kişi adlarından oluşmuş “mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb.” yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» Yunus Emre Mahallesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Fevzi Çakmak Sokağı, Koca Mustafapaşa, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi
> “Dış, iç, sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» çağ dışı, sıra dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra
> “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» alt yazı, üst kat, ana bilim dalı, ön söz, ön yargı, art niyet, arka plan, yan etki, karşı görüş, iç savaş, dış hat, orta oyunu, sağ açık, sağ bek, peşin hüküm, bir hücreli, iki anlamlı, tek eşli
> İyi dilek, karşılama ve uğurlama sözleri ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» hoşça kal, sağ ol, hoş geldin, güle güle, Allah’a ısmarladık, hoş bulduk
NOT “Günaydın, başsağlığı” sözleri istisnadır.
> Özel isimlerin kısaltması büyük harfle başlar ve sonuna nokta konur.
Örnek(ler)
» Alb. (albay), Prof. (profesör), Cad. (cadde)
NOT Noktalı kısaltmalara ek getirilecekse kelimenin okunuşu esas alınır. Ek, noktanın yanına yazılır.
Örnek(ler)
» funduszeue.info, Prof.ün, yy.ın
> Birkaç sözcükten oluşan kurum, kuruluş adları, her sözcüğünün ilk harfi alınarak kısaltılır ve her harf büyük yazılır. Ayrıca bu kısaltmalar arasına nokta konmaz.
Örnek(ler)
»TRT, PTT, DSİ, TEK (doğru)
T.R.T., P.T.T., D.S.İ., T.E.K. (yanlış)
> Birkaç sözcükten oluşan kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları, kullanılan harflere göre okunur. Kısaltmaya ek getirildiğinde ek, kısaltmanın okunuşuna göre, kesme işareti ile ayrılarak yazılır.
Örnek(ler)
» TDK -Te De Ke şeklinde okunur.-
TDKda çalışıyorum. ifadesi yanlıştır.
TDKde çalışıyorum. ifadesi doğrudur.
> Bazı kısaltmalar küçük harfle yazılır ve kendilerinden sonra nokta konmaz.
Örnek(ler)
» m (metre), l (litre), g (gram)
NOTKüçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde sözcüğün okunuşu; büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır.
Örnek(ler)
»TRTdan (yanlış) TRTden (doğru)
THYdan (yanlış)THYden (doğru)
kgden (yanlış) kgdan (doğru)
> Bağlaç olan da, de ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz.
Örnek(ler)
» Durumu ona da bildirdi.
» Kardeşi de gelecekmiş.
> Ya sözüyle birlikte kullanılan da mutlaka ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» O ya da sen, biriniz benimle gelin.
UYARI Ayrı yazılan da, de hiçbir zaman ta, te biçiminde yazılmaz. Da, de bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme ile ayırmak da yanlıştır.
Örnek(ler)
»Ayrılsak ta beraberiz bundan sonra. (yanlış) Ayrılsak da beraberiz bundan sonra. (doğru)
»Orhan’da geldi. (yanlış) Orhan da geldi. (doğru)
NOT Da, de bağlacının bulunma durum eki olan -da, -de, -ta, -te ile hiçbir ilgisi yoktur. Bulunma durum eki getirildiği sözcüğe bitişik yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olur.
Örnek(ler)
» Eşyaları arabada unutmuş.
» Timsahlar, karada ve suda yaşar.
Örnek Soru
Seni hastalığım da sağlığımda da yanımda görmeliyim.
Güneşin doğduğunuda battığınıda senle izlemeliyim.
Yanabilir saltanatlar, olsun yeniden yaparız,
Biz de bu sevda sürdükçe ölsekte yan yanayız.
Yukarıda Mustafa Cecelinin seslendirdiği Hastalıkta Sağlıkta isimli parçadan bir dörtlük verilmiştir. Bu dörtlükte kaç tane yazım yanlışı vardır?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
Çözüm
Seni hastalığım sağlığımda da yanımda görmeliyim.
Güneşin doğduğunu battığını senle izlemeliyim.
Yanabilir saltanatlar, olsun yeniden yaparız,
Biz bu sevda sürdükçe ölsek yan yanayız.
Toplam 5 yanlış vardır.
Cevap D
> Bağlaç olan ki ayrı yazılır. Cümleden çıkarıldığında cümlede bozulma olmaz.
Örnek(ler)
» Böyle de olmaz ki!
» Erken çıkalım ki yemeğe yetişelim.
NOT Ki bağlacı birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır. Bunları SOMBaHÇeMİ olarak kodlayabiliriz:
Sanki İllaki Mademki Belki – Oysaki Halbuki Çünkü –a Meğerki
> Soru eki olan “mi” ayrı yazılır ve kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar.
Örnek(ler)
» Bana da pasta kaldı mı?
» Arkadaşlığımız bitti mi?
NOT Soru ekinden sonra gelen ekler, bu ekle bitişik olarak yazılır.
Örnek(ler)
» Bugün sinemaya gidebilir miyim?
» Bana yardım eder misin?
NOT Bu ek sorudan başka görevlerde kullanıldığında da ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» İlginç mi ilginç bir kitap.
» Gece oldu mu eve girerim.
> Bu bağlacın kullanıldığı cümlelerin yüklemi olumlu olmalıdır.
Örnek(ler)
»Ne Almanya’da ne Fransa’da aradığı ilacı bulamadı. (yanlış)
»Ne Almanya’da ne Fransa’da aradığı ilacı bulabildi. (doğru)
> İlk hecenin sonuna “m, p, r, s” (PıRaSaM şeklinde kodlayabiliriz) seslerinden birinin getirilmesiyle yapılan pekiştirmeler daima bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» masmavi, tertemiz, apaçık, yemyeşil
> Kimi kuralsız pekiştirmeler de bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» paramparça, güpegündüz, sırılsıklam
> Sözcüğün ilk hecesinden özel olarak oluşturulan ikileme biçimindeki pekiştirmeler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» bas bas bağırmak, ter ter tepinmek, kasım kasım kasılmak
> İkilemeler ayrı yazılır.
Örnek(ler)
»Oynaya oynaya gelin çocuklar.
» Onunla baş başa görüşmelisiniz.
UYARI İkilemeyi oluşturan sözcüklerin arasına herhangi bir noktalama işareti konulmaz.
Örnek(ler)
»Aşağı yukarı üç senedir çalışıyorum. (yanlış)
» Olanları bana tek, tek anlatmalısın. (yanlış)
> Sözcüğün ilk sesi yerine m sesi getirilerek yapılan ikilemeler daima ayrı yazılır.
Örnek(ler)
» Burada kitap mitap yok.
»Bizde akıl makıl kalmadı.
YANLIŞ | DOĞRU | YANLIŞ | DOĞRU |
---|---|---|---|
alış veriş | alışveriş | hukuğa | hukuka |
bazan | bazen | sorna | sonra |
ard arda | art arda | kıravat | kravat |
bir kaç | birkaç | pıroje | proje |
herkez | herkes | labratuar | laboratuvar |
iddaa | iddia | müracat | müracaat |
orta okul | ortaokul | pantılon | pantolon |
kiprik | kirpik | satlık | satılık |
kirbit | kibrit | stajer | stajyer |
klavuz | kılavuz | sarmısak | sarımsak |
orjinal | orijinal | sovan | soğan |
Hıristiyan | Hristiyan | bağzen | bazen |
ıstırap | ızdırap | ayle | aile |
profösör | profesör | üniverste | üniversite |
süpriz | sürpriz | hopörlör | hoparlör |
traş | tıraş | sömestr | sömestir |
yalnış | yanlış | pardesü | pardösü |
yanlız | yalnız | şöför | şoför |
antreman | antrenman | mütahit | müteahhit |
ahçı | aşçı | yaya geçiti | yaya geçidi |
çukulata | çikolata | ünvan | unvan |
direk | direkt | kolleksyon | koleksiyon |
baya | bayağı | erezyon | erozyon |
herşey | her şey | beyenmek | beğenmek |
hapşurmak | hapşırmak | seyhat | seyahat |
heralde | herhalde | eşortman | eşofman |
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası