Nüfusu Etkileyen Doğal Ve Beşeri Faktörler Nelerdir

Dünya üzerinde nüfusun dağılışı son derece düzensizdir. Şehirlerde bir km2 lik alanda birkaç bin nüfus barınırken çöller, kutuplar ve tundra alanlarında birkaç bin km2 lik alana birkaç İnsan düşmektedir. Nüfus dağılışı kıtalara ve ülkelere göre farklılık göstermektedir.

Nüfusun dağılışını etkileyen faktörler;

Doğal Faktörler

İklim
Sıcaklık ve yağış nüfusun dağılışını etkileyen en önemli iklim elemanlarıdır. Ilıman iklim bölgelerinde yeterli yağış alan yerler sık nüfusludur. Yağışın çok az ve sıcaklığın yüksek olduğu çöl bölgeleri ve sıcaklığın yıl boyunca sıfır derecenin altında olduğu kutup bölgeleri ile dağlık alanlar nüfuslanmayan yerlerdir. Ülkemizde genel olarak iklim şartlarının elverişli olduğu kıyı bölgelerimiz yoğun nüfusludur.

Buna karşılık, iklimin soğuk olduğu Doğu Anadolu ve diğer bölgelerimizdeki yüksek sahalar seyrek nüfusludur. Ayrıca Tuz Gölü çevresi ve Konya havzası gibi kurak sahalar da seyrek nüfuslu alanlardır.

Yerşekilleri
Nüfusun dağılışı üzerinde yükselti, eğim, bakı ve dağların denize göre uzanışı etkilidir. Yükseltinin fazla olduğu dağlık alanlar yerleşme için elverişli alanlar değildir. Dünya nüfusunun büyük bir kısmı ova ve benzeri düzlük alanlarda yaşamaktadır. Çünkü yüksek dağlık alanlarda iklim şartlarının elverişsiz olması, tarım alanlarının sınırlı olması ve ulaşımın zor olması nedeniyle yerleşme için tercih edilmemektedir (Himalayalar gibi). Sadece Ekvatoral Bölgede alçak yerlerde nemlilik ve yağış fazla, bitki örtüsü gür olduğu için yüksek yerler (yaklaşık m civarı) yerleşme için alçak yerlere göre daha elverişlidir.

Ülkemizde nüfusun dağılışı yüksek ve engebeli sahalar ile ovalar arasında büyük farklılık oluşturur. Türkiye ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir. Bu nedenle belli bir yükseltiden sonra sürekli yerleşim yerlerine rastlanmaz. Ülkemizde düz veya az eğimli arazilerde özellikle verimli ovalarda yoğun yerleşme görülür.

Kuzey Yarımküre&#;de yer alan ülkemizde dağların güney yamaçları bakı etkisiyle daha fazla ısındığı için diğer yamaçlara göre daha sık nüfusludur.
Ülkemizde dağ sıraları genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanır. Karadeniz ve Akdeniz&#;de kıyıya paralel uzanan dağlar denizel etkinin iç kesimlere girmesini engellediği için iç kesimler daha az yağış alır ve iç kesimlerle kıyı arasındaki ulaşım zor şartlarda gerçekleşir. Bundan dolayı kıyı bölgeler iç kesimlere göre daha yoğun nüfusludur.

Su Kaynakları
İçme ve kullanma suyunun temini, tarımda ve sanayide suya ihtiyaç duyulması nedeniyle bir çok yerleşim birimi genellikle su kaynaklarının yakınında kurulmuştur. Afrika Kıtasında Nil nehri, Asya&#;da Ganj, İndus nehirlerinin havzaları nüfus ve yerleşmelerin yoğun olduğu alanlardandır.

Ülkemizde ilk yerleşime açılan sahaların Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki yerler ile Göller yöresi ve çevresi olması da bu duruma bir örnektir. Adana (Seyhan), Ardahan (Kura), Amasya (Yeşilırmak), Eskişehir (Porsuk), Hatay (Asi) ve Edirne (Tunca) gibi şehirler akarsu kenarında kurulmuştur.

Ayrıca, deniz ulaşımı, turizm ve balıkçılığın etkisiyle bir çok kentimiz deniz kenarında kurulmuştur. (Trabzon, istanbul, İzmir, Antalya gibi)

Toprak Özellikleri
Ülkemizde elverişli iklim şartlarına sahip verimli toprakların bulunduğu sahalar yoğun nüfusludur. Kıyı kesimlerdeki Çukurova, Silifke Ovası, Bakırçay, Gediz, Büyük Menderes, Küçük Menderes, Sakarya, Çarşamba ve Bafra Ovaları ile İç kesimlerdeki Kayseri, Eskişehir, Erzurum, Balıkesir Ovaları gibi verimli tarım alanları yoğun nüfuslu iken, tarıma elverişsiz toprakların bulunduğu Taşeli Platosu, Tuz Gölü çevresi gibi yerler seyrek nüfusludur.

Bitki Örtüsü
Bitki örtüsünün gür olduğu yerler tarla açma ve yerleşme için elverişli olmadığı için bu yerlerde nüfus seyrektir. Ancak ormanlardan hem inşaat malzemesi ve yakacak temininde hem de sanayide yararlanılması nedeniyle ormanların yakınında çok sayıda kır yerleşmesi bulunmaktadır.

Beşeri Faktörler

Tarihi Nedenler
Ülkemiz coğrafi konumu nedeniyle tarihi çağlar boyunca yerleşime sahne olmuştur. Günümüzdeki birçok şehir ve kasaba eski bir tarihi geçmişe sahiptir. Bu yerleşmelerin bir çoğu önemini kaybetmeden günümüze kadar büyüyerek gelmişlerdir. Örneğin İstanbul, Bursa, Edirne gibi şehirlerde yerleşmeler çok eskiye dayanır.

Sanayi, Ticaret ve Yeraltı Kaynakları
Ülkemizde bazı yerleşim alanlarının gelişmesinde sanayi ve yer altı kaynakları etkili olmuştur. İskenderun, Karabük ve Karadeniz Ereğlisi&#;ndeki demir-çelik fabrikaları buraların gelişmesinde etkili olurken, Zonguldak&#;ın taşkömürü, Batman&#;ın ise petrol çıkarımı sayesinde nüfusları hızla artmıştır. İstanbul, İzmir, Bursa, Gaziantep, Adana gibi şehirler sanayi üretiminin fazla olması nedeniyle aynı zamanda ticaret merkezleri durumundadır.

Ulaşım
Günümüzde bir çok yerleşmenin gelişip büyümesinde elverişli ulaşım imkanlarına sahip olması etkili olmuştur. Ulaşım ticari faaliyetlerin gelişmesinde önemli bir faktördür. Kara, demir, hava ve deniz ulaşımına sahip olan kıyı yerleşmeleri gelişerek zamanla büyük kentlere dönüşmüşlerdir. İstanbul, İzmir ve Samsun gibi.

Tarım
Tarımın yoğun olarak yapıldığı verimli ovalar nüfusun sık olduğu alanlardıfunduszeue.info, Söke, İnegöl, Rize, Bilecik, Nevşehir ve Amasya gibi küçük ve orta büyüklükteki şehirlerin çoğu tarım şehri karekterindedir.

Turizm
Özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinin kıyı kesimleri başta olmak üzere bir çok yerleşim alanı turizm faaliyetlerine bağlı olarak gelişmiş ve nüfus yoğunluğu artmıştır. (Bodrum, Marmaris, Kuşadası ve Antalya gibi.)

Hakkari, Ardahan ve Kars illeri iklimin elverişsiz olması yerşekillerinin engebeli olması, tarım alanlarının yetersiz olması, ulaşım ve sanayinin gelişmemiş olması gibi nedenlerle seyrek nüfusludur. Muğla&#;da iklim elverişli olmasına rağmen yerşekillerinin engebeli olması, tarım alanlarının sınırlı olması, sanayinin fazla gelişmemesi nüfuslanmayı olumsuz yönde etkilemiştir. Ancak Muğla&#;nın kıyı kesimlerinde turizme bağlı olarak nüfus yoğunluğu artmıştır. Tuz Gölü çevresi yerşekilleri bakımından elverişli olmasına rağmen iklimin elverişsiz olması (özellikle yağışın az olması) ve toprakların tuzlu olması nedeniyle tarımsal faaliyetler sınırlıdır. Bu yüzden seyrek nüfusludur. İstanbul, Bursa ve İzmir illeri iklimin elverişli olması, sanayi, ulaşım, turizm ve ticaretin gelişmiş olması nedeniyle yoğun nüfusludur.

Türkiye’de doğal ve beşerî koşullar yönünden yöreler arasında önemli farklılıklar vardır. Ülkemizde yerleşmeye çok elverişli alanlar bulunduğu gibi elverişli olmayan yerler de bulunmaktadır. Bu nedenle nüfus yoğunluğu bakımından iller arasında farklılıklar vardır.

Nüfus dağılışını etkileyen doğal faktörlerin başlıcaları iklim, yer şekilleri ve su kaynaklarıdır.

Doğu Anadolu Bölgesi&#;nin seyrek nüfuslu olmasının nedenlerinden biri, kışların uzun ve soğuk geçmesidir.

Tuz Gölü çevresi ile Güneydoğu Anadolu’nun bazı yerlerinde nüfusun seyrek oluşunun nedeni iklimin kurak koşullarıdır.

Engebeli ve yüksek yerler, yerleşmeye ve tarıma elverişli değildir. Bu nedenle dağlar ve engebeli arazilerde nüfus azdır. Örneğin; Yıldız dağları çevresi (Kırklareli), Çanakkale yöresi, Menteşe (Muğla) yöresi, Teke yarımadası ve Taşeli platosu, Sinop ve Kastamonu çevresi, Hakkari yöresi, Doğu Karadeniz dağlık bölgesi (Artvin vb).

Nüfus dağılışını etkileyen etmenlerden biri de su kaynaklarıdır. Yerleşim birimlerinin önemli bir kısmı, su kaynaklarına yakın yerlerde kurulmuştur. Ayrıca kırsal kesimdeki toplu yerleşmeler daha çok suyun etrafında toplanmıştır.

Nüfus dağılışında beşerî faktörler de etkili olmuştur. Sanayileşme, tarım, madencilik, ulaşım ve turizm nüfus dağılışını etkileyen beşerî etmenlerin başlıcalarıdır.

Günümüzde nüfus dağılışında etkili olan en önemli beşerî etmen sanayileşmedir. Nüfusumuzun önemli bir kısmı, sanayi merkezlerinde toplanmıştır. Örneğin önemli sanayi merkezleri olan İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Adana nüfusu fazla olan illerimizdir.

Ülkemizdeki nüfus dağılışında tarım koşullarının etkisi fazladır. Tarıma elverişli olan ovalar, ülkemizin sık nüfuslu yerlerindendir. Örneğin Adana ve Tarsus’un sık nüfuslanmasında bu alanların tarıma elverişli olmasının etkisi fazladır.

Türkiye’de nüfus dağılışını etkileyen faktörlerden biri de madenciliktir. Maden çıkarılan ve işletilen yerlerde nüfus fazladır. İskenderun, Batman, Zonguldak, Ereğli ve Karabük gibi kentlerin büyümesindeki en önemli etmen, bu merkezlerde madencilik sektörünün gelişmiş olmasıdır.

Önemli ulaşım yollarına yakın yerlerde bulunan yerleşim birimlerinde de nüfus fazladır. Erzurum, Kayseri ve Gaziantep gibi kentlerin gelişmesinde, bu yerleşim yerlerinin işlek yolların kavşağında bulunması etkili olmuştur.

Turizm de nüfus yoğunluğunu etkileyen faktörlerdendir. Özellikle deniz turizmine elverişli olan Ege ve Akdeniz’in kıyı kesimlerinde, yaz döneminde nüfus yoğunluğu önemli ölçüde artmaktadır. Örneğin Muğla çevresi seyrek nüfusludur. Ancak bu ilimizde, turizmden dolayı yaz döneminde nüfus önemli ölçüde artmaktadır. Ayrıca Antalya, İzmir, Aydın çevresi de yazın turizm nedeniyle yoğun nüfus çeker.

Türkiye&#;de Nüfusun Dağılışı

Türkiye’de kıyı ile iç kesimler arasında nüfus dağılışı açısından belirgin farklılıklar görülmektedir.

Türkiye nüfusunun büyük bir kısmı, kıyı kesimlerindeki verimli topraklarda ve sanayi kuruluşlarının yoğunlaştığı merkezlerde toplanmıştır. Örneğin Çukurova, Büyük Menderes, Bafra ve Antalya ovaları gibi tarım açısından verimli yerler, nüfusu fazla olan alanlardandır. İç kesimlerde de verimli ovalar, vadi tabanları ve akarsu boyları, nüfusun fazla olduğu yerlerdendir. İstanbul ve İzmit gibi merkezlerde nüfus yoğunluğunun fazla olmasının en önemli nedeni ise bu merkezlerde sanayinin gelişmiş olmasıdır.

Karadeniz’in kıyı şeridi, nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yerlerdendir. Doğu Karadeniz’in kıyı şeridi ile iç kesimleri arasında nüfus yoğunluğu bakımından önemli farklar vardır. İklim koşullarının elverişli olması, nüfusun daha çok kıyılarda toplanmasını sağlamıştır. Karasal iklimin etkili olduğu iç kesimlerde ve dağlık alanlarda nüfus yoğunluğu azdır. Buna karşın Orta Karadeniz’de Samsun&#;da nüfus yoğunluğu fazladır. Batı Karadeniz’de sık nüfuslu yerler sanayi ve madenciliğin gelişmiş olduğu Zonguldak, Ereğli ve Karabük çevresidir. Bolu ve Düzce gibi tarıma elverişli yerler de Batı Karadeniz’de nüfusun sık olduğu alanlardır.

MarmaraBölgesi, nüfus yoğunluğu en fazla olan yerdir. Özellikle Çatalca-Kocaeli, Türkiye’nin sık nüfuslu alanıdır. Bu kesimde nüfusun fazla olmasının nedenleri sanayi, ticaret, ulaşım ve tarımın gelişmiş olmasıdır. Yıldız Dağları, Gelibolu ve Biga yarımadaları, Marmara’nın seyrek nüfuslu yerlerindendir.

Ege’deki kıyı ovalarında nüfus fazladır. İklim ve tarım koşulları elverişli olan verimli ovalarda nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindedir. İzmir, Aydın ve Manisa nüfusu fazla olan illerdir. İç Batı Anadolu ile Menteşe dağlık yöresi, seyrek nüfusludur.

Akdeniz’in yoğun nüfuslu yerleri Çukurova, Amik ve Antalya ovalarıdır. İklim koşulları yerleşmeye elverişli olduğu hâlde dağlık alanların geniş yer kaplaması, Akdeniz’de nüfusun az olmasına neden olmuştur. Teke ve Taşeli platoları, Türkiye’nin seyrek nüfuslu yerlerindendir.

Güneydoğu Anadolu’da nüfus dağılışı, diğer yerlere göre farklılık gösterir. Yükseltisi fazla olan yerlerde Türkiye genelinde nüfus az iken Güneydoğu Anadolu’da fazladır. Bunun nedeni Güneydoğu Toroslar’ın daha çok yağış almasıdır. Sanayinin gelişmiş olduğu Gaziantep çevresi de sık nüfuslu yerlerdendir. Karacadağ’dan Suriye sınırına kadar olan kurak alanlar, Türkiye’nin seyrek nüfuslu yerlerindendir.

Doğu Anadolu, nüfusu en az olan yerdir. Yükseltinin fazla oluşu, karasallık ve dağlık alanların geniş yer kaplaması, Doğu Anadolu’nun seyrek nüfuslu oluşunun başlıca nedenleridir. Burada nüfusun büyük bir kısmı, tarıma elverişli olan alçak ovalarda toplanmıştır. Doğu Anadolu’nun batı kesiminde Malatya çevresi, nüfusun fazla olduğu yerlerdir.

İç Anadolu’nun önemli bir kısmı, seyrek nüfusludur. Tuz Gölü çevresi, Obruk, Cihanbeyli, Haymana ve Bozok platoları ile Konya Ovası seyrek nüfuslu yerlerdendir. Buradaki nüfusun önemli bir kısmı, daha fazla yağış alan kuzey kesimlerde toplanmıştır. Ankara, Eskişehir,Konya ve Kayseri, İç Anadolu’da nüfusu fazla olan illerdir.

FacebookTwitterPinterestWhatsAppTelegramE-Posta ile paylaşYazdır

Fiziki ve beşeri faktörler, dünyanın her yerinde nüfusun dağılışını etkileyen faktörler olarak gösterir. Ülkemizdeki nüfus dağılımı da bu faktörler ile ilişkilendirilir. Fiziki faktörler kendi arasında 3 başlık altında incelenirken beşeri faktörlerden bahsederek 5 farklı başlıktan bahsetmek mümkündür. Bu içerikte, nüfus dağılımını etkileyen faktörlerden detaylı bir şekilde bahsedeceğiz.

NÜFUSUN DAĞILIMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Nüfusun dağılışını etkileyen iki faktör vardır. Bunlar;

• Fiziki faktörler
• Beşeri faktörler.

FİZİKİ FAKTÖRLER

Fiziki faktörler, kendi arasında 3 başlık altında incelenmektedir. Bunlar;

• İklim özellikleri
• Yer şekilleri
• Toprak özellikleri

İKLİM ÖZELLİKLERİ

Türkiye'de nüfus dağılımı incelendiğinde kıyı kesimler yani kışları çok soğuk ve yazları çok sıcak ve kurak geçmeyen yerlerde nüfusun daha fazla olduğu görülmektedir. Akdeniz, Ege bölgesi ve Marmara bölgesinin bu bakımdan uygun olması, buralarda nüfusun daha fazla olmasını etkilemektedir. Ülkemizin Doğu Anadolu bölgelerinde (Kars, Erzurum, Ardahan, Iğdır) gibi yerlerde ise nüfusun daha az olduğu görülür. Bunun nedeni, bu bölgelerde yaz aylarının kurak ve sıcak geçmesi, kış aylarında ise çok soğuk olmasından kaynaklanmaktadır. Ama buna karşın Akdeniz, Ege ve Marmara bölgesi ile Karadeniz'in kıyı kesimlerinde nüfus yoğunluğunun daha fazla olduğu görülür.

YER ŞEKİLLERİ

Yer şekilleri de ülkemizde nüfus dağılımında büyük bir faktör olarak görülmektedir. Doğu Anadolu bölgesinde, Taşeli platosu, Menteşe yöresi gibi yerlerde engebeli araziler hâkim olduğu için buralarda tarım ve ulaşım güçlüğü yaşanır. Bu da nüfusun az olmasında önemli oranda rol oynar.

TOPRAK ÖZELLİKLERİ

Bir bölgede nüfusun kalabalık olmasında en önemli etken toprak özellikleridir. Toprakları verimli olan Çukurova, Gediz ve Büyük Menderes, buna verilebilecek en iyi örneklerdir. Buna karşın tarım arazileri olmayan ve toprakları tarıma elverişli olmayan yerlere bakıldığında nüfusun daha az olduğu görülmektedir.

BEŞERİ FAKTÖRLER

Türkiye'de nüfus dağılışını etkileyen faktörlerden biri de dünyanın diğer yerlerinde olduğu gibi beşeri faktörlerdir. Beşeri faktörler, insanların yaşam kolaylığı ve çalışma alanları bakımından yoğun olan yerlerde yaşamalarını etkiler. Beşeri faktörler kendi aralarında 5 başlık altında incelenir. Bunlar;

• Sanayileşme
• Tarım
• Yeraltı kaynakları
• Turizm
• Ulaşım
• Sanayileşme

Dünyanın her yerinde sanayinin geniş olduğu yerlerde nüfus kalabalığının daha fazla olduğu görülür. Daha iyi bir yaşam ve çalışma şartlarının iyi olduğu İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir gibi yerlerde nüfusun daha fazla olmasının nedeni de sanayileşmenin buralarda daha fazla olmasından kaynaklanmaktadır. Buna karşın Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu bölgesi ile Karadeniz bölgelerinde nüfus daha azdır. Bunun nedeni, iş imkânlarının olmamasını etkileyen sanayileşmenin yoğun olmamasıdır.

TARIM

Tarım, insan hayatının düzenli olabilmesi için en önemli kaynaklardan biridir. Hem ekonomik güç bakımından hem de insan yaşamı açısından önemli bir yere sahip olan tarım arazilerinin fazla olduğu yerlerde insan nüfusu da fazladır. Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları gibi yerlerde nüfusun fazla olmasının nedeni de budur.

YERALTI KAYNAKLARI

Enerji kaynakları ve madenlerin yoğun olduğu bölgelerde de yine nüfus daha fazladır. Çünkü bu yerlerde yaşam şartlarına katkıda bulunacak iş sahaları daha geniştir. Ülkemizin Zonguldak, Soma, Elbistan gibi yerleşim yerlerinde nüfusun yoğun olmasının nedeni de yine yeraltı kaynaklarının fazla olmasındandır.

TURİZM

Türkiye'de nüfusun yoğun olduğu bölgelerden biri Ege diğeri de Akdeniz'dir. Buralarda nüfusun fazla olmasını etkileyen tek etken turizmdir demek yerinde olacaktır. Her ne kadar tarım arazileri bakımından Akdeniz bölgesinin bazı kentleri elverişli olsa da bu bölgede nüfus yoğunluğunun yaşanmasındaki en büyük neden, buraların turizm alanında canlı olmasından kaynaklanmaktadır.

ULAŞIM

Ulaşım, nüfusun artmasında en önemli aktörlerden biridir. İşlerin yürümesi, insan yaşamının daha kolay hale gelebilmesini önemli oranda etkileyen bu faktör, Türkiye ve dünyanın her yerinde nüfusun azalmasına ve artmasına önemli katkılarda bulunmaktadır. Türkiye'nin kalabalık olan Eskişehir, Ankara, Kayseri, İstanbul illerinde nüfusun fazla olmasının en büyük nedenlerinden biri de yine buralarda ulaşımın daha rahat olmasıdır.

Türkiye'de ve dünyada nüfus artışını etkileyen önemli faktör fiziki faktörler olsa da ülkelerin sanayileşmesi, dağılımın daha çok beşeri faktörler üzerinde yoğunlaşmasını etkilemektedir. Bir ülkede nüfus dağılımını etkileyen ekonomik ve beşeri faktörler gelişmiş ise sanayileşme de büyük oranda gelişmiş anlamına gelir.