Boğazda Kript

Çocuklarda çok sık görülen ve tedavi edilmediğinde çocuğun gelişimini de olumsuz yönde etkileyen bademcik ve geniz eti problemlerini Hisar Intercontinental Hospital Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Uzmanları ile konuştuk.

Tonsilit nedir?

Boğaz ağrısı, kaynağı çoğu zaman üst solunum yolunun enfeksiyonu olan ve çocuklarda sık rastlanılan bir şikayettir. Üst solunum yolu tanımlamasına burundan başlamak üzere, geniz eti (adenoid), bademcikler (tonsil), boğaz arka duvarı (farenks), ses telleri (vokal kord) girer. Bademcikler, ağız boşluğunda, dil kökünün hemen yanında, sağda ve solda birer tane olmak üzere yerleşmiş bağışıklık sisteminin ağız boşluğu içindeki savunma organlarıdır. Ağız boşluğuna hem hava yolu, hem de yiyecekler yolu ile gelen mikropların ilk karşılaşma noktalarıdır. Mikroplarla karşılaştıkları anda savunma sisteminin askerleri olarak bilinen antikor üretirler ve bu antikorlar mikroplara yapışarak onları yok ederler. Bu kadar önemli görevi olan bu organların bakteri ve virüslerin şiddetli saldırılarında enfekte olmaları sonucu bademcik iltihabı (tonsillit) gelişir. Özellikle çocukluk çağında sık görülür ve boğaz ağrısının bu yaş grubunda en sık nedenleri arasındadır.

Bu Belirtiler Varsa Çocuğunuz Bademcik Enfeksiyonu Geçiriyor Olabilir!

Çocuklarda ilk 3 yaşa kadar olan bademcik enfeksiyonlarının büyük çoğunluğu virüslere bağlı olarak gelişir. Bakterilerle enfeksiyon daha az olmakla birlikle belirtileri birbirinden farklıdır.

Virüslerle olan enfeksiyonlarda:

• Bademcikler üzerinde kızarıklık,
• Hafif ateş,
• Boğaz ağrısı
• Yutma zorluğu
• Burun akıntısı
• Öksürük
• Geniz akıntısı ön planda görülürken,

Bakterilerle olan enfeksiyonlarda:

• °C’nin üzerinde ateş,
• Boğaz ağrısı,
• Yutma zorluğu,
• Bulantı, kusma,
• Bazen karın ağrısı,
• Kulağa vuran ağrı,
• Eklem ağrıları,
• Boyunda ağrılı beze (lenfadenopati) gibi bulgular görülebilir.

Boğaz ağrısı her iki tip enfeksiyonda da ortak şikayettir ancak tüm boğaz ağrılarının nedeni viral veya bakteriyel bademcik iltihabı anlamına gelmez. Özellikle yaz aylarında dondurma başta olmak üzere soğuk yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi boğaz arka duvarında ve bademciklerde hassasiyete bağlı ağrıya neden olabilir, fakat bu tip boğaz ağrıları geçicidir. Çocuklarda özellikle yaz aylarında dondurma tüketilmesi sakıncalı değildir; sadece hijyenik koşullarda üretilmiş, ambalajlı, son kullanma tarihi geçmemiş ürünleri tüketmeye dikkat edilmelidir.

Çocuğunuzu Korumak İçin…

Bulaşma, en sık damlacık yolu, direk temas ve mikroplu gıdalarla olur. Yaz aylarında özellikle klimalı ortamlarda uzun süre kalınmamalı, klimaların filtreleri mutlaka antibakteriyel ürünlerle periyodik olarak temizlenmeli, hijyenik koşullarda üretilmiş gıdalar tercih edilmeli, anaokulları gibi çocukların toplu olarak bulunduğu alanların havalandırma sistemleri mutlaka hijyenik olmalı ve temiz hava sirkülasyonu sağlanmalı, ortak kullanım alanlarında temizlik için sıvı sabun,  tek kullanımlık havlu, mendil gibi eşyalar kullanılmalıdır.

Tedavi

Viral bademcik iltihabında antibiyotik verilmez çünkü etkisizdir, ağrı kesici, ateş düşürücü parasetamol gibi sadece şikayetleri giderecek ilaçlar verilir. Eğer bağışıklık sistemi zayıf hastalarda viral enfeksiyon görüldüyse ikincil gelişebilecek bakteriyel enfeksiyondan korumak amaçlı antibiyotik verilebilir. Bakteriyel bademcik iltihabında en sık etken A grubu beta hemolitik streptokok adı verilen ve halk arasında beta mikrobu olarak bilinen bakteridir. Bu bakterinin bu kadar önemli olmasının nedeni tedavi edilmemesi halinde akut romatizmal ateş (ARA) adı verilen ve kalp, eklemler, beyin, cilt tutulumu ile giden öldürücü olabilen hastalığa neden olmasıdır. Özellikle yaş arası çocuklarda bu hastalık görülür. Bu nedenle çocuklarda şiddetli, yüksek ateş ile seyreden boğaz enfeksiyonlarında mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Çocuğum Bademcik Ameliyatı Olmalı mı?

1 yıllık takiplerine baktığınızda çocuğunuz yıl içinde en az 7 defa, 2 yıllık takiplerinde her yıl en az 5 defa ve 3 yıllık takiplerde her yıl en az 3 defa bademcik enfeksiyonu geçirdiyse bademciklerinin alınması çocuğunuzu özellikle akut romatizmal ateş gibi hastalıklardan çocuğu korumak amaçlı önerilir. Bizim de kendi kliniğimizde kabul ettiğimiz uygulama budur. Bu kriterler kliniklere göre değişkenlik gösterebilir. Kimi kliniklerde yılda 3 veya daha fazla atak olması tek başına ameliyat için yeterli görülebilir Bunun dışında günümüzde sık bademcik ameliyatı endikasyonu tıkayıcı uyku apne sendromuna yol açan bademcik büyümesi, bademcik apsesi, bademcik üzerinde kanser şüphesinin olmasıdır. En sık tartışılan konulardan birisi de en erken bu ameliyatın kaç yaşında yapılması gerektiğidir. Bademcikler bağışıklık sistemindeki gelişim sürecini 4 yaşından önce tamamlamadığından enfeksiyon nedeniyle bademcik ameliyatının 4 yaşından önce yapılması önerilmez. Ancak tıkayıcı uyku apne sendromu gibi nedenlerden yapılacak ise 4 yaş altında yapılabilir. Bu ameliyat için üst yaş sınırı yoktur. Operasyon genel anestezi altında yapılır ve yaklaşık 20 dakika sürer. Çocuk ameliyathaneye inmeden önce sakinleştirici şurup verilir ve ameliyathaneye bu şekilde alınır. Sonrasında anestezi uygulanır ve operasyon gerçekleştirilir. Ameliyat ağız içinden yapılır, dikiş kullanılmaz. Bademcik ameliyatı için son yıllarda en çok tercih edilen yöntem Termal Welding (operasyon sırasında kanama olmaksızın, yakmadan bademciklerin çıkarılmasını sağlayan, özel uçları olan aletle ile yapılan yöntem) ile yapılan ameliyatlardır. Ameliyat sonrası hastanede yaklaşık 5 saat kadar kalınır. Sabah yapılan operasyonlarda öğleden sonra hasta taburcu edilir. Ameliyattan 1 gün sonra normal günlük yaşantıya dönülür. Beslenmeye operasyondan 2 saat sonra başlanır. Yumuşak kıvamlı gıdalar verilir. Püre, ılık çorba, sebze yemekleri, meyve püresi, muhallebi ve dondurma tercih edilen gıdalardır. 1 hafta boyunca gıdaların daha yumuşak kıvamlı olmasına dikkat edilmelidir.

Geniz Eti

Çocukluk yaş grubunda en sık görülen hastalık olan geniz eti, burun arkasında rosenmuller fossa adı verilen boşlukta yer alır.  Özellikle yaş arası çocuklarda genetik yatkınlık, geçirilen üst solunum yolu enfeksiyonları ve alerjik yapı nedeniyle büyür ve yer aldığı boşluğu tıkar. Bu büyüme sonrası çocukta burun tıkanıklığı, geceleri horlama, ağzı açık uyuma, devamlı antibiyotik verilmesine rağmen geçmeyen burun akıntısı, sık rinosinüzit atakları gibi şikayetlerle karşımıza çıkar.

Bu Belirtiler Varsa Çocuğunuzun Geniz Eti Olabilir!

• Sürekli devam eden bir burun tıkanıklığı varsa,
• Geceleri ağzı açık uyuyorsa,
• Horluyorsa,
• Geniz akıntısı varsa,
• Sabahları yorgun uyanıyorsa,
• İştahsızsa,
• Kuru öksürüğü varsa geniz eti problemi yaşıyor olabilir. Geniz eti problemleri ilerleyen durumlarda kulaklarda işitme azlığı, orta kulakta sıvı birikimi gibi şikayetlerle karşınıza çıkabilir.

Geniz eti için ameliyat yaş sınırı nedir?

Geniz eti ameliyatı için kesin belirlenmiş bir alt yaş sınırı yoktur. Tercihen 2 yaşın üzerinde yapılmakla birlikte, tıkayıcı boyuta ulaşmış bir geniz eti mevcutsa 2 yaşın altında da yapılabilir.

Operasyon ne kadar sürer, anestezi verilir mi?

Genel anestezi altında yapılan operasyon yaklaşık 10 dakika sürer. Çocuk ameliyathaneye inmeden önce sakinleştirici şurup verilir ve ameliyathaneye bu şekilde alınır. Sonrasında yaklaşık 15 dakikalık bir anestezi uygulanarak operasyon gerçekleştirilir.

Dikiş kullanılır mı?

Ameliyat ağız içinden özel tasarlanmış aletler ile yapılır, burundan yapılmaz ve dikiş, tampon kullanılmaz.

İyileşme süresi nedir? Hastanede ne kadar kalınır?

Ameliyat sonrası hastanede yaklaşık 5 saat kadar kalınır. Sabah yapılan operasyonlarda öğleden sonra hasta taburcu edilir. Ameliyattan 1 gün sonra normal günlük yaşantıya dönülür.

Ameliyat sonrası beslenme nasıl olmalıdır?

Beslenmeye operasyondan 2 saat sonra başlanır. Yumuşak kıvamlı gıdalar verilir. Püre, ılık çorba, sebze yemekleri, meyve püresi, muhallebi ve dondurma tercih edilen gıdalardır.

Kulak Tüpü Uygulaması

Kulak Tüpü (ventilasyon tüpü) özellikle orta kulakta sıvı birikmesi olarak bilinen Kronik Seröz Otitis Media (kulak zarı arkasında sıvı birikimi) tanısı konulan hastalarda uygulanılan tedavi metodudur. Orta kulakta sıvı birikimi genellikle geniz eti ile birlikte seyreder. yaş arası çocuklarda daha sık görülür ve tedavi edilmediği takdirde kulak zarı yırtılması, kalıcı işitme kaybına kadar giden hasarlar bırakabilir.

Kulak tüpü kimlere ve nasıl uygulanır?

Kulak tüpü kronik kulak zarı arkasında sıvı birikimi (seröz otitis) tanısı olan ve tedaviye rağmen düzelmeyen hastalara uygulanır. Kulak tüpü, kulak zarına yerleştirilen ve milimetrik boyutlarda tedavi edici bir üründür. Genel anestezi altında mikroskop yardımıyla, kulak deliğinden uygulanır. Herhangi bir kesi olmaz, dikiş uygulanmaz. Genellikle kulak zarı arkasında sıvı birikimi tanısı olan çocuklarda geniz eti şikayeti de birlikte seyrettiğinden bu operasyonlar birlikte aynı seansta yapılır.

Kulak tüpleri ne kadar süre kalır?

Kulak tüpleri çeşitli tiplerde ve maddelerde üretilir ve kalış süreleri buna göre değişkenlik gösterir. En sık kullanılan grommet tüpler 1 ay ile 15 ay arası değişen sürelerde kalır ve işlevini tamamlandığı zaman kulaktan kulak kiri yoluyla kendiliğinden atılır.

TONSİL (BADEMCİK) NEDİR, FARENKS NEDİR
Tonsil (Bademcik) ; Boğaz girişinde yanlarda bulunan iki adet organdır. Şekilleri bademe benzediği için bademcik ismi kullanılmıştır. Vücutta bulunan çok sayıda bağışıklık sistemi organlarından biride bademciklerdir.
Farenks : Boğazın giriş kısmıdır , ağzımızı açtığımızda karşıda görülen bölgedir. Bu bölgede de bağışıklık sistemi ile ilgili organlar vardır.
Tonsil ve farenks ile doğrudan ilgili olduğu için önce bağışıklık sistemini anlatalım : 

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ (İMMÜN SİSTEM) NEDİR:
Boğazda ve vücudun birçok farklı bölgesinde bağışıklık sistemini sağlayan organlar vardır. Bağışıklık sistemi organları :
1-Bağışıklığı sağlayan hücreleri ( T-lenfosit ve B-lenfosit) üretirler. T-lenfositler hücresel savunmada rol alırlar.
2-Bağışıklığı sağlayan antikorları ( immunglobulinleri , Ig G – Ig A – Ig M ) üretirler. B-lenfositler humoral (antikorlar yani immunglobulinler ile) savunmada rol alırlar.
Kemik iliğinde ayrıca bağışıklık ve savunma hücreleri olarak şu hücreler yapılmaktadır; nötrofiller , eozinofiller (alerjk durumlarda ve parazitlere karşı savunmada) , bazofiller , mast hücreleri , monositler , dentritik hücreler , makrofajlar (doku içine giren mikroorganizmaları fagosite ederek ortadan kaldırırlar).     
•Vücutta bulunan bağışıklık sistemi organları şunlardır : Vücudun birçok bölgesinde yaygın bulunan Lenf bezleri ve lenf düğümleri , boğazda bulunan lenfoepitelyal dokular (waldeyer halkası) , Karaciğer , Dalak , Kemik iliği (Bağışıklık sisteminin en önemli organı kemik iliğidir) , Timus , Peyer plakları (İnce barsak ileum bölümündeki lenfoid dokuların yoğunlaştığı bölgeler) , Apandis (appendix).     
•Boğazda (farenkste) bulunan ve kısaca waldeyer halkası denilen , bağışıklık sistemi (lenfoepitelyal doku) organları şunlardır : Tonsillerin özelleşmiş epiteline lenfoepitel denir. Lenfoepitelde; M hücreleri, T lenfositleri, B lenfositleri bulunur. M hücreleri; tonsil kript epitelinde bulunur ve antijen yakalama görevi yaparlar. Sonra antijene spesifik bellek ve IgA üreten B lenfositler oluşur ve yayılırlar. Ayrıca T lenfositlerde antijen tanıma ve ön işlemesi sistemine katılırlar.      
1-Bademcikler (tonsilla palatina) : 2 tanedir , boğazda iki yandadır.
2-Geniz eti (adenoid , farengeal tonsil , tonsilla pharyngea) : 1 tanedir , tabanı geniz bölgesinin arka üst duvarındadır (kafa tabanında).
3-Tubal tonsil (Gerlach bademciği , tonsilla tubaria): 2 tanedir , geniz bölgesinde östaki kanalı ağızlarında bulunur.
4-Lingual tonsil : 1 tanedir , dil kökünde bulunur.
5-Lateral farengeal bandlar (tubofarengeal plikalar , Passavant kabartıları) : Farenks yan ve arka duvarlarındadır.
6-Larengeal ventriküldeki lenfoepitelyal oluşumlar : Gırtlak bölgesindedir.      

TONSİLLİT ,   FARENJİT ,  TONSİLLOFARENJİT NEDİR :
•Tonsillit : Bademciklerin iltihaplanmasına denir.
•Farenjit : Boğazın arka ve yan duvarlarının (bademcikler dışında kalan bölümünün) iltihaplanmasına denir. Farenjit ;orofarenks (ağız açılınca karşıda görülen bölge), nazofarenks (boğazın üst bölgesi , geniz bölgesi), hipofarenks (orogarenksin altındaki bölge), adenoidler ve tonsilleri etkileyebilir. Tonsillerde farenks bölgesindedir. Bu nedenle tonsillit ve farenjit terimleri bazen birbirinin yerinede kullanılabilmektedir.
•Tonsillofarenjit : Tonsillit ve farenjit iltihabının birlikte olmasına (enfeksiyonuna) denir.

Tonsillofarenjitlerde etkenler (Hastalık yapan mikrop çeşitleri) nelerdir :
1-Virüsler :
Etken çoğunlukla (%80 oranında) virüslerdir. En sık görülen virüsler şunlardır
1- EBV (Ebstein Barr virüsü) :  Herpes grubundan bir virüstür. Enfeksiyoz mononükleoz(mono hastalığı , öpücük hastalığı) hastalığına neden funduszeue.infoı; Mono test (monospot test , heterofil antikor testi) : pozitiftir , alınan kandan bakılır.
2-CMV (cytomegalovirüs , sitomegalovirüs) : Herpes grubundan bir virüstür. Tanı: funduszeue.infoan sonra antikorlar tesbit edilir. 
3-Herpes simplex  
4-Coxsackievirüs
5-HIV (Human immunodeficiency virüs , AIDS hastalığı)
6-Diğer virüsler: Rhinovirüs, Adenovirüs, Coronavirüs, Enterovirüsler,İnfluenza,Parainfluenza  
2-Bakteriler :
Etken %20 oranında bakterilerdir. Bakterilerden en sık görülen ve en çok komplikasyona yol açan A grubu Beta hemolitik streptokoklardır (Bu gruptada en sık görülen sreptococcus pyogenes’dir). Diğer bakteriler ;  C ve G grubu streptokoklar , haemofilus influenza , mikoplazma pnömoni , cornobacterium difteria , staphylococcus aureus , moraxella catarrhalis , neisseria gonorrhoeae , anaerob bakteriler vs.
•A grubu Beta hemolitik streptokok (Beta  , Beta mikrobu) nedir :        
Boğazdaki enfeksiyonlarda (tonsillit ve farenjit) en sık görülen ve en çok komplikasyona yol açan bakteri , A grubu Beta hemolitik streptokoklardır. Halk arasında beta mikrobu olarak bilinir. Genellikle insandan insana temasla , tükrükle , burun salgıları ile bulaşır. Okullarda , aile içinde hızla yayılabilir. Bazı yiyecek kirlenmeleri de bu enfeksiyona yol açabilir. İnkübasyon süresi (mikrop vücuda girdikten sonra, hastalık başlayana kadar geçen süre) gündür. Bulaşıcılık antibiotik başlangıcından 24 saat sonra kaybolur
Beta hemolitik streptokokların A,B,C,G grupları vardır. C ve G grupları boğaz enfeksiyonu yapar fakat komplikasyon yapmazlar. Boğazda enfeksiyon yapan beta hemolitik  streptokokların %90’ı A grubudur ve ciddi komplikasyonlara yol açabilirler.
Streptokoksik  boğaz enfeksiyonu en sık yaşlar arasında görülür ve % 20’ye kadar taşıyıcı olabilirler. Bazen hastalık olmasada boğazda A grubu bate hemolitik streprokoklar bulunabilir , özellikle okul çocuklarında % 35 oranında asemptomatik (belirti vermeyen) taşıyıcılık görülebilmektedir. Tekrarlayan antibiotik tedavilerine rağmen kültürde bakteriyolojik üremenin görülmesi kronik taşıyıcılık olarak değerlendirilir. 
Salgın sırasında kardeşlerin % 50’sinde ,ebeveynlerin %20’sinde streptokoksik farenjit görülür. Belirti olmayan kişilerde profilaktik antibiotik kullanmak gerekmez. Ev hayvanlarınada hastalık geçebilir , fakat ev hayvanlarının salgını dağıttığı bildirilmemiştir.
A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu ; boğaz ağrısı , derece üzerinde ateş ,kas ağrıları , halsizlik , baş ağrısı , baş dönmesi , damak üzerinde küçük kanama odakları , tonsillerin hiperemisi ve üstlerinde beyaz eksuda , boyunda lenfadenopati yapabilir. Özellikle çocuklarda karın ağrısı , kusma sık görülür.   
Beta aşısı yoktur.
Beta mikrobu bir bakteridir , virüs değildir , beta virüsü diye bir kelime yoktur.
Beta mikrobunun tedavisi : Etkili antibiotikler ; penisilin , amoksisilin , amoksisilin-klavulanat , sefalosporin , makrolitler , klindamisin.
•Difteri : Corynebacterium diphteriae isimli bakteri neden olur.
3-Mantarlar : Ağız içinde kandida enfeksiyonları , mukozada beyaz plaklar şeklinde görülür. En sık immün (bağışıklık sistemi)  yetmezliği olanlarda ve antimikrobial tedavi (antibiotik) alanlarda görülür.
4-Enfeksiyöz olmayan farenjitler :  Nadiren enfeksiyon olmayan şu hastalıklarda, ağız içindeki mukozada iltihap ve farenjit yapabilir ;
Behçet hastalığı
Sistemik lupus eritematozus
Bülloz pemfigoid
Kawasaki hastalığı 
Liken planus

TONSİLLİT BELİRTİLERİ :  
Akut tonsillit belirtileri : Boğaz ağrısı , yüksek ateş , halsizlik , mide bulantısı , kulağa yansıyan ağrı , kötü ağız kokusu , ağrılı yutkunma , dilde paslı görünüm , ses değişiklikleri olabilir. Muayenede tonsillerin hacmi büyümüş ve kırmızı görünürler.
Viral nedenli olanlarda ; En sık görülenler; boğaz ağrısı, ses kısıklığı, rinit (burun akması), konjunktivit (göz kapağında kızarıklık-iltihap), öksürük. Genellikle görülmeyenler; ateş, üşüme, titreme, miyalji (kas ağrısı), boyunda ağrılı lenfadenopati (lenf bezi iltihabı).
Bakteri nedenli olanlarda ; En sık görülenler; boğaz ağrısı, boğazda kuruluk, ateş, üşüme, titreme, baş ağrısı, kulağa yansıyan ağrı, miyalji (kas ağrısı), bacak-sırt ağrısı, halsizlik, boyunda ağrılı lenfadenopati (lenf bezi iltihabı). Genellikle görülmeyenler; rinit (burun akması), konjunktivit (göz kapağında kızarıklık, iltihap), öksürük.  
Kriptik anjin denilen tonsillit çeşidinde ise bademciklerin üzerinde beyaz bir zar şeklinde iltihap görünür.
Kronik tonsillit belirtileri : (Uzun süredir sık tonsillit atakları geçirenler , yılda defadan fazla) : Genellikle sık tonsillit geçirmeye bağlı olarak , tonsiller büyük (hipertrofik) görünürler ve solunum yolunu tıkayarak uyku apnesi ile horlamaya yol açarlar. Kronik tonsillit olup büyük olmayan tonsillerde ise genellikle , tonsil yüzeyleri deforme görüntü verir. Kronik tonsillitte aşağıda anlatılan komplikasyonlar gelişebilir.

TONSİLLİT KOMPLİKASYONLARI : Tonsillitin yeterli tedavi edilmemesi veya sık tonsillit geçirilmesi sonucunda vücutta çeşitli hastalıklar gelişebilir , ayrıca iştah azlığı , çocuklarda büyüme-gelişme geriliği görülebilir. Komplikasyonlar 2 gruptur :   
1-Süpüratif komplikasyonlar :
•Peritonsiller abse (bademcik absesi) , parafarengeal abse , retrofarengeal abse.
•Otitis media (orta kulak iltihabı)  
•Mastoidit : Kulak kepçesinin hemen arkasındaki kemik dokusunun adı mastoid kemiktir.     Mastoid kemikte içi hava dolu mastoid hücreleri vardır. Bu mastoid hücrelerin iltihabına mastoidit denir. 
•Menenjit : Beyin ve omuriliği saran meninks denilen zarın iltihabıdır. Belirtileri; baş ağrısı, ateş, kusma, ense sertliği, havale geçirme, meningokok menenjitinde deri döküntüsü.   
•Boyunda lenfadenopatiler (lenf bezi büyümeleri).
•Sepsis (Kan zehirlenmesi): Çoğunlukla bakteri enfeksiyonundan sonra görülür , bağışıklık sistemi enfeksiyon ile savaşırken bozulur ve vücuttaki kendi organ ve dokularına zarar verir , sonuçta organ yetmezlikleri (önce akciğer, sonra kalp, böbrek, kan hücreleri, beyin sistemleri yetmezliği) olur. Sepsise neden olan enfeksiyonların %80’i hastane dışında kazanılır. Sepsise en sık neden olan enfeksiyonlar ; pnömoni, idrar yolu enfeksiyonları, karın içi enfeksiyonlar, deri veya yara enfeksiyonları, menenjit, grip, sıtma. Belirtileri; Yüksek ateş, Kalp atış hızının artışı (nabız dakikada 90 üzerindedir), solunum hızı artar (dakikada 20’nin üzerindedir), nefes darlığı, aşırı titreme, kas ağrısı, sersemlik, geveleyerek konuşma, gün boyu idrar yapamama, solgun benekli rengi değişmiş cilt, ölüm korkusu. Ağır sepsis durumunda; kalp ritmi bozulur, nefes darlığı artar, hipotermi (vücut ısısısının düşmesi), kilo kaybı, kanda trombosit seviyesi düşmesi, şuur bulanıklığı, kan tetkiklerinde enfeksiyon bulguları olması, pıhtılaşma bozuklukları vs. olur. Tedavi; antibiotik , yoğun bakım tedavisi.      
2-Nonsüpüratif komplikasyonlar :  Tonsillit yapan bakteriler arasında en sık görülen A grubu beta hemolitik streptokoklar , yeterli tedavi yapılmazsa uzun dönem yan etki olarak bu gruptaki hastalıkları oluşturabilirler. Bunlar genellikleenfeksiyon geçirildikten hafta sonra ortaya çıkarlar. Hastalık tablosunun ortaya çıkmasından itibaren 5 güne kadar gecikmeli bir tedavi bir risk oluşturmaz. Nonsüpüratif komplikasyonlar ; Akut romatizmal ateş (ARA) , akut eklem romatizması , subakut bakteriel endokardit (kalp romatizması), akut glomerulonefrit, kızıl.  
•Akut romatizmal ateş (ARA) : Sadece tonsillit sonrası hafta içinde gelişir , streptokoksal deri enfeksiyonu sonrasında görülmez. Her yaşta görülebilir , en sık yaşta funduszeue.infookokların başlattığı , otoimmün bir hastalıktır. Streptokok antijenlerine karşı vücudun oluşturduğu antikorlar ile başlar. Sistemik bir inflamatuvar hastalıktır fakat sadece kalpte kalıcı izler bırakır. Belirtileri; kalp hastalıkları (taşikardi , kardiyomegali , üfürüm , mitral ve aort kapak hastalıkları) , artrit , ateş (çok değişkendir , haftalarca sürebilir) , sydenham koresi (nörolojik bozukluklar , koordinasyonsuzluk ve istemsiz hareketler) , derialtı nodülleri (Aschoff nodülleri , bu lezyonlar tanı koydurucudur) ,deride görülen eritema marginatum (etrafı koyu pembe , ortası beyaz harita çizgilerine benzer). 
          •Akut eklem romatizması : ARA sırasında eklemlerin tutulmasıdır (artrit). Büyük eklemleri tutar ve gezicidir.
          • Subakut bakterial endokardit (kalp romatizması) : En sık ARA sırasında görülür. A grubu beta hemolitik streptokoklar ile oluşan tonsillitten , yaklaşık gün sonra vücutta iltihabi reaksiyon şeklinde meydana gelir. Belirtileri ; subfebril ateş , kalp kapaklarının hastalıkları , emboli , anemi (kansızlık) , splenomegali (dalak büyümesi) , kalp yetersizliği, hemolitik ikter (sarılık). Kalp kapaklarında oluşan iltihap , kapağın kalınlaşmasına ve daralmasına (stenoz) yol açar , kaçak meydana gelir. En sık mitral , sonra da aort kapağında hastalık oluşur.    
•Akut glomerulonefrit :  Hem tonsillit, hemde streptokoksal deri enfeksiyonu sonrasıhafta içindegörüfunduszeue.infookok antijenlerine karşı , vücudun yaptığı antistreptokokkal antikorların bir immün kompleks (antijen-antikor kompleksi) olarak böbrek glomerüllerine yerleşmesi ile akut nefritik sendrom oluşur. Hastalık her iki böbreği beraber tutar. Belirtileri ; ödem , anormal idrar bulguları , hipertansiyon.  
Yukarıda anlatılan 3 hastalık otoimmun denilen bağışıklık sisteminin bozulduğu hastalıklardır. Bu nedenle otoimmun hastalıkların ne olduğunu burada anlatalım :

Otoimmün hastalıklar : Bağışıklık sistemi normalde görevi , bakteri ve virüs gibi mikroplara karşı savaşmaktır. Otoimmün hastalıklarda, bağışıklık sistemi bu yabancı varlıkların (bakteri , virüs) varlığını algıladığında, savunma hücreleri ile harekete geçer ve bazen yanlışlıkla vücudun normal dokularına saldırır , bu normal dokuları yabancı olarak algılar. En sık eklemler , cilt , kalp kapakları, sinir sistemine saldırır. Otoimmün hastalıkların tanısında kullanılan genel test ANA (antinükleer antikor testi) testidir. ANA pozitif ise sadece otoimmün hastalık var anlamına gelir , hangi hastalık olduğunu göstermez. Hangi hastalık olduğunu anlamak için  , bazı otoimmün hastalıklarda , vücudun ürettiği spesifik antikorların kanda bakılması şeklinde testler yapılır.
Akut romatizmal ateş (ARA) , akut eklem romatizması , sabakut bakterial endokardit (kalp romatizması) otoimmun hastalıklardır.
Vücutta en sık görülen otoimmün hastalıklar : Romatoid artrit , Lupus (SLE).  
•Kızıl :  A grubu beta hemolitik streptokok enfeksiyonu ile oluşan tonsillit veya farenjit enfeksiyonu sırasında , bakteri tarafından üretilen endotoksinlerle meydana gelen bir hastalıktır. Kızıl’da; kriptik tonsillit (tonsiller ve çevresinde sarı renkli eksudatif lezyonlar), vücutta mürekkep dökülmüş gibi görünen kırmızı döküntüler (eritem) , eklem kıvrım noktalarında daha belirgin olan kırmızılık , lenfadenopati (lenf bezleri şişmesi) , ateş , taşikardi (kalp çarpıntısı) , dilde çilek görünümü (çilek dil) , görülür. Hastalık iyileştikten sonra ciltte soyulma olur , bu soyulma tanının doğru olduğunu gösterir. Tanı; hızlı strep A testi veya boğaz kültüründe streptokokların üremesi ile konulur. Tedavide ;  penisilin grubu antibiotikler kullanılır.      

TONSİLLİTTE LABORATUVAR BULGULARI :
•Kanda lökositoz (WBC , beyaz kan hücreleri artışı) : Streptokoksik enfeksiyonu gösterir.
•Kanda lenfositoz (lenfosit hücreleri artışı) : Enfeksiyoz mononükleoz düşündürür.
•Sedimantasyon artışı
•ASO (Antistreptolizin O) yükselmesi: Streptokok enfeksiyonunda 1 hafta sonra yükselir, haftada pik yapar.
•CRP (c-reaktif protein) yükselmesi : Bakteriyel enfeksiyonlarda yükselir.
•Strep A testi (Hızlı strep A testi , beta testi , hızlı beta testi) : Bu testin temel amacı , hastalık yapan etkenin beta mikrobu (A grubu beta hemolitik streptokok) olup olmadığını anlamaktır. Test pozitif ise % olasılıkla , hastalık etkeni A grubu beta hemolitik streptokok bakterisidir. Bu durumda antibiogram (hastalık yapan mikrobun hangi antibiotiğe duyarlı olduğunu gösteren tetkik) yapmaya gerek yoktur , çünkü bu bakteri bütün penisilin ve türevlerine duyarlıdır. Test negatif ise etkenin viral olduğu düşünülür , fakat test negatif olmasına rağmen klinik bulgular bakterial olduğunu düşündürüyorsa kültür yapılmalıdır. Çünkü beta mikrobu olanların % 30’unda strep A testi negatif çıkmaktadır.
Bu testin sonucunu ; yakın zamanda kullanılan antibiotikler (son 48 saatte) ,veya ağız yıkama solüsyonları yada gargaralar etkileyebilir.   
•Boğaz kültürü :  Strep A testi gibi eküvyon çubuğu ile numune alınır ve laboratuvarda kültür ekimi yapılır. Boğaz kültüründe mikroorganizma üremesi yoksa, etken virüstür. Virüsler kültürlerde üremezler. Boğaz kültürü pozitif demek; boğazda hastalık yapıcı bakteri var demektir ve hangi bakteri üremişse ona göre antibiotik tedavisi başlanır. Boğaz kültürü negatif demek; boğazda hastalık yapıcı bakteri yok demektir. Boğaz kültüründe normal flora elemanları üredi demek; boğazda normalde yaşayan ve hastalık yapmayan bakteriler üredi demektir , önemsizdir , tedavi gerekmez.
Boğaz kültürü daha kesin sonuç verir fakat geç sonuç alındığından fazla kullanılmamaktadır.
•İnfluenza testi : Bu test pozitif ise boğaz ağrısının grip (influenza virüsü) nedeniyle olabileceğini düşündürür.
•Monotest (monospot test , Heterofil antikor testi) : Enfeksiyoz mononükleozda pozitiftir

•Virüs antikor testleri : Virüs enfeksiyonu düşünülüyorsa , düşünülen virüse ait antikor testleri yapılır.  

TONSİLLİTTE TEDAVİ :
1-İlaç tedavisi (medikal tedavi) :
 Bakteriyel enfeksiyon düşünülüyorsa ; istirahat , antibiotik , ağrı kesici-ateş düşürücü , gerekirse diğer ilaçlar verilir. A grubu Streptokoklara etkili antibiotikler ;  penisilin V, uzun etkili penisilin G, amoksisilin, sefaleksin, azitromisin, klindamisin 
Viral enfeksiyon düşünülüyorsa; sadece semptomatik tedavi yapılır , istirahat , ağrı kesici-ateş düşürücü , sıvı tedavisi yapılır
2-Cerrahi (Ameliyat) tedavi: KBB uzmanı gerek görürse , bademcik iltihabı iyileştikten sonra bademcikler ameliyatla alınabilir. Bademcik ameliyatı yapılmasının en sık nedenleri ;
A- Sık tonsillit geçirilmesinin vücuda verdiği zarar ve komplikasyonlardan kurtulmak
B-Tonsillerin büyümesinin (hipertrofisinin) solunum yollarını tıkayıcı  (obstrüksiyon) etkisinden kurtulmak.     

TONSİLLEKTOMİ (BADEMCİKLERİN AMELİYATLA ALINMASI) HANGİ DURUMLARDA GEREKİR :  •Tonsillerin hipertrofisi : Bademciklerin hacimlerinin fazla büyük olması , tıkayıcı uyku apnesi ve horlamaya neden olması.
•Kronik tonsillit (Sık tonsillit olması) : Son 1 yıl içinde defa veya daha fazla tonsillitin (bademcik iltihabının) tekrar etmesi.
•Tonsillit komplikasyonlarının oluşması : Yukarıda yazılan tonsillit komplikasyonlarının bazılarının oluşması.
•Boğaz kültüründe A grubu beta hemolitikstreptokokların üremesi
•Malignite (Tümör) : Tonsillerde malign hastalık (tümör) şüphesi olması , özellikle tek taraflı tonsil büyümelerinde (hipertrofilerinde) tümörden şüphelenilir. Tümör varsa en sık lenfoma , daha az olarakta non keratinize yassı hücreli karsinom , indiferansiye karsinom görülebilir. Kesin tanı , ameliyatla alınan tonsilin patolojik incelenmesi ile konulur. 

•Halitozis (Ağız kokusu)olması : Tonsillerden kaynaklandığı düşünülen ve tedavi edilemeyen ağız kokusu. Tonsil kriptaları arasına yerleşen debris ve bakteriler ağız kokusuna neden olabilir.
•Tonsillolit ( Magma , Tonsil taşları) : Bademcikler üzerinde görülen , beyaz-krem renkli peynirimsi kıvamda ve görünümdeki, mercimek kadar veya daha büyük maddelerdir. Zamanla taş kıvamında sert olabilirler. Ağız içi mukozası tıpkı cilt gibi yenilenir , yenilenme sırasında dökülen ölü hücreler yutulurken , bademciklerdeki kripta denilen çukurlarda birikirler , bakteriler için besin kaynağı olan bu birikime bakterilerde eklenir. Sonra magnezyum ve kalsiyum tuzlarıda birikir ve tonsil taşları oluşur. Diş çürükleride tonsil taşı oluşumunu tetikler. Tonsil taşları , ağız kokusu yaparlar , nadiren ağrıda yapabilirler. Bademciklerin arkasında yerleşmiş olan tonsil taşları röntgen ile görülebilir. Tedavisi ; Ağız hijyeni , düzenli ağız gargarası kullanmak tedavi edebilir ve yeniden oluşumunu engelleyebilir. Herhangi bir alet ile olduğu yerden çıkarılabilir , hasta bazen dili ile taşı yerinden çıkarabilir , genellikle tekrar olur. Lazer yöntemleri ile bademcik gözenekleri traşlanarak , bademcik yüzey alanı düzleştirilip azaltılabilir (lazer kriptolizis) ve tonsil taşı olma olasılığı azaltılabilir. Tedavi edilemeyen , özellikle tekrarlayan tonsil taşları oluşumunda tonsillektomi ameliyatı yapılır.            

 Ameliyatın gerekip gerekmediği çok çeşitli faktörlere göre değişir, her hastanın durumu farklıdır , bu nedenle kararı KBB uzmanı vermelidir.   

TONSİLLEKTOMİ HANGİ YAŞTA YAPILABİLİR :
Genellikle 3 yaş dolduktan sonra , yaş arasında yapılabilir. Fakat hastanın durumuna göre , bazı özel nedenlerle daha küçük yaşta ve daha ileri yaştada yapılabilir.

TONSİLLEKTOMİ HANGİ MEVSİMDE YAPILABİLİR :
 Her mevsimde yapılır. Halk arasında yaygın olan yaz aylarında ameliyat yapılmaz inanışı doğru değildir. Günümüzün teknolojisi ve bilgi birikimi ile her mevsimde yapılabilir.

TONSİLLEKTOMİ VE TONSİLLOTOMİ NEDİR :

Tonsillektomi nedir :
Tonsillerin (bademciklerin) ameliyatla alınması , tamamen çıkarılmasıdır.  

Tonsillotomi (Parsiyel tonsillektomi) nedir :  
Tonsillerin küçültülmesidir , tamamen çıkarılmazlar , bir kısmı alınır. Bademcikler büyükse (hipertrofikse) , uyku apnesi gibi şikayetlere neden oluyorsa . fakat sık iltihaplanma (tonsillit) olmuyorsa bu durumda yapılabilir. 

Tonsillektomi ve tonsillotomide en sık kullanılan cihaz ve yöntemler :
1- Soğuk bıçak diseksiyon tekniği : Özel tonsil bıçağı ve makas gibi aletlerle yapılır.
2-Elektrokoter (monopolar veya bipolar koter cihazı ile) yöntemi : Elektrik enerjisi kullanılarak cihazın uç kısmının ısıtılması ve dokuyu yakarak ameliyatın gerçekleştirilmesidir.
3-Koblasyon (buharlaştırma, plazma kinetik cerrahi, plazma) yöntemi : Dokuya radyofrekans akımı verilerek dokuda buharlaştırma oluşturulur, bu şekilde ameliyat gerçekleştirilir.  
4-Termal welding (ısı yöntemi) cihazı : Bu yöntemde termal welding cihazı, elektrik enerjisi yerine dokulara direk termal enerjiyi fokuslar. Çevre dokulara zarar vermez. Dokuda önce damarlarda koagülasyon (pıhtılaşma) sonrada kesme etkisi ile ameliyat gerçekleştirilir. Kesilmiş bir damar varsa iki ucunu da kapatır. Bu yöntemin avantajı ; ameliyat sırasında ve ameliyat sonrasında kanama olasılığının diğer yöntemlerden daha düşük olması ve yine ameliyat sonrası ağrının da daha az olmasıdır. Benim tercih ettiğim yöntem de termal welding yöntemidir ve uzun yıllardır bu yöntemi kullanıyorum.

BADEMCİKLER VÜCUDUN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNDE GÖREV ALIRLAR, AMELİYATLA ALINMALARI VÜCUDA ZARAR VERMEZMİ :
 Hayır vermez. Vücutta bağışıklığı sağlayan çok sayıda organ ve sistem vardır (yazının başlangıcında ayrıntılı anlatılmıştır) , bademcikler alınsa bile bu organlar bağışıklık sistemi görevlerini eksiksiz sürdürürler. Ayrıca alınan bu hastalıklı bademcikler ve geniz eti zaten görevlerini tam yapamazlar, bakteriyel ve viral saldırılara yeterince yanıt veremezler, hatta vücuda zarar vermeye başlarlar. Bazı araştırmalarda tekrarlayan orta kulak iltihabı ve sinüzitlerde bakterilerinin kökeninin tonsiller ve adenoidler olabileceği bildirilmiştir. Yukarıda anlatılan tonsillit komplikasyonları tonsil ve adenoid ameliyatı ile önlenmiş olur.
Pittsburgh çocuk hastanesinde (ABD Pensilvanya’da) yapılan bir araştırmaya göre ; Bademcik ve geniz eti ameliyatı olan çocuklar uzun süre izlenmiş ve bu ameliyatın bağışıklık sistemi üzerinde zararlı bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür. Tam tersine bozulmuş olan immün yanıtı düzelttiği ve ameliyat sonrası yaşam kalitesinin arttığı belirlenmiştir. Özellikle tekrarlayan üst solunum yolu enfeksiyonlarının ve orta kulak iltihaplarının iyileştiği , bu durumlarda ameliyatın önerilmesi gerektiği bildirilmiştir.

BADEMCİK ALINIRSA SIK FARENJİT OLUNURMU : Hayır , bademciklerin alınması farenjit olma oranını artırmaz. 

AMELİYAT GEREKTİĞİ HALDE YAPILMAZSA NE OLUR :
Yukarıda tonsillit komplikasyonları bölümünde anlatılan durumlar gelişebilir , bunların bazıları hayati tehlike oluşturabilirler (kalp romatizması , glomerulonefrit , sepsis gibi durumlar)

TONSİLLEKTOMİ AMELİYATI SONRASI KOMPLİKASYONLAR NELERDİR :
Kanama ( güne kadar olabilir , en sık ilk 24 saatte görülür) , ağrı , ateş , dilde ödem , küçük dilde (uvula) ödem , ses değişikliği , anesteziye bağlı komplikasyonlar.
TONSİLLEKTOMİ AMELİYATI SONRASI DİYET VE TAVSİYELER
Bu konu ayrı bir başlık altında ayrıntılı olarak anlatılmıştır.                             

                                                                                                                           Op. Dr. Tayfun Uysal

Bademcik boğazın arka tarafında çift halde bulunur. Bademcik iltihabı 2 adet bademcik dokusundan birinin veya ikisinin enfeksiyona maruz kalması durumudur. Bu enfeksiyon dışarıdan alınan virüslerden veya bakterilerden oluşur. Bazı durumlarda bakterilerde enfeksiyona sebep olur. Yüksek ateş ve yutma zorluğu ile gelişen hastalık lenf bezlerinde de şişme ve hassasiyet yapar. Enfeksiyon hastalığı olması sebebiyle mutlaka doktora başvurmalı, antibiyotik tedavisi başlanmalıdır.

Kriptik Tonsillit Çeşitleri Nelerdir?

Kriptik tonsillit 3 farklı çeşitliliğe sahiptir. Bu çeşitlilik semptomlarına göre farklılık gösterir. Bunlar;

Akut tonsillit

Rekürren tonsillit

Kronik tonsillit

Akut Tonsillit

Akut tonsillit semptomları diğerlerine göre çok farklıdır. Belirtilerinin ortaya çıkması üç dört gün sürer. Fakat her hastada belirtiler günde değil, daha uzun sürelerde de ortaya çıkabilir.

Rekürren Tonsillit

Rekürren tonsillit kronikleşmemiş yılda bir veya iki kez boğaz enfeksiyonu olması durumudur. Rekürren tonsilitte yine enfeksiyon gelişir ancak yılda bir iki kez olması bademciklere müdahale edilmesini gerektirmez.

Kronik Tonsillit

Kronik tonsilitte durum diğerlerinden farklıdır. Çok daha uzun sürer ve hastayı zor durumda bırakır. Boğaz enfeksiyonu ile birlikte şiddetli boğaz ağrısı, yutkunma zorluğu, ağız içinde rahatsız edecek koku ve lenf bezlerinde şişme ve hassasiyet oluşur.

Tonsillit Neden Olur?

Her kişide bulunan bademcik dokusu belli zamanlarda enfeksiyona maruz kalsa da vücudun savunma mekanizmasını oluştur. Yani vücudun enfeksiyonla savaşmasını sağlar. Beyaz kan hücreleri üreterek vücudu korumaya alır. Üst solunum yolu enfeksiyonu veya bademcik enfeksiyonu olarak da bilinen kriptik tonsillit ağızdan alınan bakteri veya virüslerden oluşur. Bademcikler dışarıdan gelen virüslerle savaşır ve onları kendi içinde hapseder. 

Tonsillit yalnızca dışarıdan alınan mikroplarla, şiddetli soğuk algınlığı durumunda da aynı tip semptomlar görülür. Ancak en yaygın olanı virüstür. Bunun yanı sıra %30 civarında bakteri oluşumuna karşı da tonsillit gelişir. Tonsillite streptokok bakterisi sebep olur. Çocuklarda sıklıkla görülmesinin nedeni bir arada toplu halde bulunan öğrencilerin ağız yoluyla birbirine bakteri veya virüs bulaştırmalarıdır. Boğaz enfeksiyonu yani kriptik tonsillit hapşırık, öksürük ve yakın temasla rahatlıkla bulaşır. kriptik tonsillit tanısı konulan hastaların evde istirahati sağlanmalı, öksürük veya hapşırık durumunda mutlaka ağzını kapatmalı, mutlaka eller sabunla yıkanarak arındırılmalıdır.

Kriptik Tonsillit Belirtileri Nelerdir?

Genellikle okul öncesi çocuklarda ergenlik dönemindeki kişilerde görülür en yaygın belirtileri şunlardır kızarır mı üzeri beyaz plak şeklinde dönüşmüş bademciklerdir. Boğaz ağrısı yutma güçlüğü ve yüksek ateş en belirgin özelliğidir yüksek ateşe bağlı olarak titreme boynun her iki tarafında lenf bezlerinde şişme ve hassasiyet gelişir. 

Kriptik Tonsillit Tedavisi Nasıl Yapılır?

Bakteri veya virüsün sebep olduğu kriptik tonsilitte hasta öncelikle doktora giderek tonsillit tanısı konulmalıdır. Doktorun reçete edeceği antibiyotik tedavisi ve ateş düşürücü mutlaka düzenli olarak kullanılmalıdır. Bunun yanı sıra yatak istirahati, bol sıvı almak, sıcak bitki çayları, gargara tonsillit tedavisinde etkili uygulamalardır. Boğazın tahriş olabileceği sigara ve sigara dumanından hasta kaçınmalıdır.