Çene Yerine Oturtma

Çene Eklemi Çalışma Şekli; Ağız açılımının ilk bir santiminde, alt çene kemiği önce dönme hareki gerçekleştirir, daha sonra öne doğru kaymaya başlar. Çene eklemi soluk alıp verme, çiğneme, yutma ve konuşma sırasında sürekli hareket etmektedir. Normal bir birey bu eklemi günde ortalama en az yaklaşık olarak en fazla kez kullanmaktadır. Alt çenenin hareketleri, çene ve boyun kaslarının ortak hareketi ile oluşmaktadır. Alt çene kemiği öne, yanlara, aşağı ve yukarı doğru hareket edebilmektedir. Bu düzenin bozulması yolunda gitmeyen ve hatta çene kaymasının habercisi olabilir.

Belirtileri; Çene kaymasının görüntüsü her zaman belirgin olmamaktadır. Bazen hasta kişi bile bu durumdan emin olamayabilir. Belirtileri genelde şu şekilde kendini gösterebilmektedir.

Konuşmada zorluk çekiliyorsa, ağız tam kapatılamıyor sa. Alt ve üst dişlerin birbirlerine alışıla gelmiş bir biçimde denk gelmiyorsa. Çene öne doğru çıkıksa ağız hareketinden artan çene ağrısı oluşuyorsa, nefes almakta kişi zorlanıyorsa bu belirtiler çene kayması belirtileri olabilir.

Nedenleri, Doku, Kas ve Eklem Sorunları; Bazı bireylerin çene eklemleri doğuştan genetik olarak kaymaya meyilli olmaktadır. Eklem oyuğunun yeterince derin olması etkenlerden biridir. Ayrıca kasların çok gergin ya da zayıf olması da çene kaymasını tetikleyen unsurlardır. Bunların yanında bağ ve doku rahatsızlıkları da çene kaymasına zemin hazırlayabilir.

Diş Problemleri; Yıpranmış, eksik ya da gerektiği gibi kapanamayan dişler yanlış noktalara uzun süreli baskıya neden olarak çene kaymasına neden olabilir.

Yaralanma; Çeneye alınan darbeler çene kemiğinin ekleminin ayrılarak kaymasına neden olabilir. İş kazaları, trafik kazaları ve spor yaralanmaları ve yumrukla alınan darbeler çene kaymalarına neden olabilmektedir.

Ağzı Geniş Açmak; Çene anatomisi ve eklemlerin oturduğu yuvalar çeneye sınırsız bir hareket alanı vermez. Geniş açılan ağızlarda eklem pozisyonu kayabilir. Buna etki edenlerin başında ağza büyük lokmaların alınmasının yanı sıra diş tedavileri esnasında, anestezi, esneme, kusmak ve hastalık nöbetleri gelmektedir.

Tedavisi, El ile Oturtma; Doktor dış kuvvetlerle aniden kayan çeneyi el marifeti ile yerine oturtmaktır. Bu işlem yapılması esnasında çene kasları uyuşturucular veya kas gevşeticiler şırınga edilebilir. Nadiren cerrahi müdahale yapılabilir.

Barton Sargısı; Çene olması gereken yerine oturtulduktan sonra çenenin hareketini sınırlamak için barton sargısı işlemi yapılabilir. Başın üzerinden ve enseden tam tur dönen bez desteklerle çene sabit tutulur. Barton sargısı Amerikalı bir hemşire olan, Clara Barton tarafından ilk defa uygulanmıştır. Clara Barton aynı zamanda Amerikan kızıl haçın kurucusudur.

Cerrahi Müdahale; Sık sık çene kayması yaşayan bireylerde mutlaka cerrahi müdahale düşünülmelidir. Bu ameliyatların birçok çeşidi olmasıyla birlikte, genelde çene ekleminde ki bağ dokular kısaltılarak çene sağlamlaştırılır.

Yapılması Gerekenler, Dinlenme; Çene kayması yaşayan kişilerin altı hafta boyunca ağızlarını geniş açmamaları gerekir.

Yemek; Yemek yerken küçük lokmalar ve dilimler halinde ağza alınmalı. Beslenme konusu biraz sıkıntılı olabilir.

Esneme; Esneme esnasında çene altı elin yumruk şekline getirerek çene altından desteklenerek ağzın aşırı açılmasına engel olmak.

Buz; Buz tedavide şişme ve ağrının hafiflemesine ve tedavi sürecinin hızlanmasına faydalı olabilmektedir.

Acil serviste çalışan hemen herkes gün gelir çene çıkığıyla karşılaşır. Çoğu kez esnerken, yiyecek yerken vs gerçekleşen ve tekrarlama eğiliminde olan bu temporomandibuler eklem çıkıklarını redükte etmek, bazen ciddi anlamda efor gerektirebiliyor; en azından klasik yöntemlerde durum böyle.

Gorchynski ve arkadaşları, akut non travmatik temporomandibuler eklem çıkıkları için sedasyon gerektirmeyen ve kitabi yönteme göre kolaylıkla uygulanabilen “şırınga tekniği” geliştirmişler; bence göz atmaya değer (1)

Akut non travmatik temporomandibuler eklem çıkıkları; sıklıkla diş çekimi, esnemek, yemek yemek (mesela elma yemenin yadsınamaz bir payı var!) gibi ağız açıklığının fazla olduğu durumların sonucunda gelişir. En sık olarak da anterior dislokasyon görülür.

Acil servis hekimlerinin en sık kullandığı yöntem, sedasyon ve analjezi desteği de gerektirebilen geleneksel intraoral redüksiyon yöntemidir. Klasik yöntemde, özellikle güçlü massater kası olan insanlarda redüksiyon uygulamak için belirgin bir efor sarfetmek gerekebilir.

Klasik yöntem: Redüksiyon uygulayacak hekimin, hastanın mandibulasının molar dişlerine baş parmaklarını yerleştirmesini ve mandibulayı inferior ve posteriora doğru itmesine dayanır (ısırılma riskini azaltmak için parmaklara sargı bezi vs. sarılabilir).

Bu yöntemin birkaç dezavantajı var; birincisi dişler üzerine yerleştirilen başparmakların ısırılma riski, ikinci olarak bu yöntemi daha iyi uygulayabilmek için sıklıkla prosedürel sedasyona ihtiyaç duyulması, ve üçüncü olarak da redüksiyonu sağlamak için manipülasyonu birkaç defa denemek gerekebileceğidir. ’de Lori ve arkadaşları farklı bir intraoral redüksiyon yöntemi (2), ’de ise Chen ve arkadaşları ekstraoral ve eksternal yöntem (3) geliştirmiş olsa da  her iki yöntem de mandibulanın manuel manipülasyonuna dayanır.

Bahsedilen şırınga tekniği ise kısaca şöyle: Gereken tek şey 5 mL veya 10 mL’lik şırınga (aslında silindirik herhangi bir şey olması yeterli). Hasta oturur,  etkilenen tarafta posterior üst ve alt dişler arasına şırıngayı yerleştirir. Dişlerin arasındaki şırınganın, çene hareketleriyle ileri ve geri yuvarlanması istenir; bu kadar. Hastanın çene ve ağız açıklığına göre farklı boyutlarda şırınga vs. Kullanmak gerekebilir.

funduszeue.infoe temporomandibular eklemde, kondil anteriora doğru deplase olmuş, posterior molar dişler arasına şırınga yerleştirilmiş

B. Molar dişlerin şırıngayı yuvarlaması sonucu mandibulanın posteriora doğru kayar

C. Şırınganın yuvarlanması sonucu eklemin redüksiyonu sağlanmış olur

Yöntemin uygulanabilirliği açısından iki merkezde hasta toplanmış, toplam 31 non travmatik temprolomandibuler eklem çıkığı vakası alınmış (tekrarlayan veya ilk), standardizasyon amaçlı bütün redüksiyonlar aynı iki hekim gözetiminde yapılmış. Çalışmaya alınan 31 hastadan bilateral çıkığı olan tek hastada redüksiyon başarısız olmuş ve sedasyon altında klasik yöntemle manuel redüksiyon yapılmış. 31 hastanın 24’ünde ise redüksiyon 1 dakikanın altında başarıyla gerçekleştirilmiş.

Gorchynksi ve arkadaşlarının geliştirip çalışma yaptıkları yöntemin ise önemi ve farkları şöyle

• Hızlı ve manipülasyon gerektirmediği için daha kolay uygulanabiliyor
• Uygulanabildiği takdirde sedasyon veya analjeziye gerek kalmıyor
• Elle manipülasyon gerekmediği için ısırılma riski de ortadan kalkmış oluyor.

Saptanan dezavantajlar ise şunlar; bu tekniğin denendiği çalışmaya alınan tüm dislokasyonlar non-travmatik ve anterior dislokasyonlar. Daha nadir gözüken posterior ve lateral dislokasyonlarda teknik denenmemiş.

Sonuç olarak gayet hızlı ve etkin bir yöntem olarak görünüyor, en azından denemekten de bir kaybımız olmayacaktır. Bu tekniğe denk geldikten sonra çene çıkığı olan hastayla karşılaşmadığım için deneme şansım olmadı, deneyebilen hekim arkadaşlarımdan geri dönüş beklerim.

Saygılarımla selamlarım.

Kaynaklar:

1. Gorchynski J, Karabidian E, Sanchez M, The “Syringe” Technique: A Hands-Free Approach for the Reduction of Acute Nontraumatic Temporomandibular Dislocations in the Emergency Department, J Emerg Med. ; 47 (6): 
2. Lori EL, Michael SB, Kevin KL, The wrist pivot method, a novel technique for temporomandibular joint reduction, J Emerg Med. ;  –
3. Chen Y, Chen C, Lin C, et al. A safe and effective way for reduction of temporomandibular joint dislocation Ann Plast Surg. ; pp. –

Editör : Yusuf Ali Altuncı

Çene Çıkığı

Çenemiz oynar bir yapıya sahip olup kafatasıyla bağlantılıdır. Bazı dış etkenler ise bu bağlantının yerinden çıkmasına sebep olur ve dolayısıyla çene yerinden çıktığı için çene çıkması olarak adlandırılır. Böyle bir durum yaşanması halinde kesinlikle kişinin kendi çenesini yerine oturtmayı denememesi gerekiyor. Bu kural aynı zamanda kişinin yanında bulunan diğer insanlar için de geçerlidir.

Muhakkak bir doktora başvurmalı ve uzman tarafından çene yerine oturtulmalıdır. Çene çıkığı kişinin yalnızca çenesini kontrol etmesini değil aynı zamanda konuşmasını, yemesini, içmesini de engelleyeceğinden dolayı aslında önemli bir sağlık problemidir. Ancak çok sık yaşanmaz.

Çene Çıkması Ne Demek?

Çenenin kafatası ile olan bağını sinirler, kaslar, dokular ve dişler sağlamaktadır. Eğer ki mevcut bağlantılardan çoğu zarar görürse ki buna çevresel faktörler sebep olabilir ve çene çıkabilir. Darbeler en çok karşılaşılan sebepler arasındadır.

Alınan darbeyle beraber çene kemiği kafatasından ayrılır fakat yerine oturtulması durumunda bilinçli müdahale ile sorunsuz şekilde düzeltilebilir. Konuşmadan yemek yemeye, gülmekten esnemeye kadar pek çok hareketi engelleyen çene çıkığı bu nedenlerden ötürü önemlidir. Yani önemsiz gibi görünüp doktora gidilmemesi hayati problemlere sebep olabilir.

Çene Çıkığının Belirtileri

Çenenizin çıktığını düşünüyorsanız aşağıda yer alan semptomların birden fazlasını gözlemliyorsunuz demektir.

• Çenenin aşırı derecede öne gelmiş olması
• Konuşma aşamasında zorluk çekmek
• Çene hareketleri yaparken ilginç bir ses duyulması
• Yemek yerken zorluk çekmek
• Çeneyi hareket ettirirken ağrı duymak
• Çene çıkığından kaynaklı olarak ağız kapanmadığı için tükürüğün oranının artması
• Çenenin morarması
• Çenede kanama
• Dişlerin fazlasıyla kapalı olması
• Ağız bölgesinde ağrı
• Boyunda ağrı
• Çenenin hareket ettirilmesiyle ağrının artması
• Kulak hareketlerinde bile çenenin ağrıması
• Çene kayması

Ayrıca çene çıkığı çok ciddi sağlık sorunlarıyla da kendisini gösterebilir. Nadir görülse de çene çıkması belirtileri arasında bunlar da yer alabilir.

• Bilinç kaybı
• Bilinç karışıklığı
• Şiddetli boyun ağrısı
• Ciddi kanamalar
• Nefes alamama
• Görme bozuklukları

Çene Neden Çıkar?

Çene çıkığı yaşanabilmesi için buna sebep olan bir faktörün söz konusu olması gerek. Travmalar ciddi bir seçenek olarak karşımıza çıkıyorlar. Örneğin yumruk yemeniz halinde ya da bir trafik kazası geçirerek çenenizi çarpmanız durumunda çene çıkığı gayet normal bir durumdur.

Aynı zamanda bazı insanların gece uyurken dişlerini sıkıyor olması çene çıkması nedenleri arasında en popüler sebep olarak görülür. Gün içerisinde de dişlerini gıcırdatanlar bu sorunla karşılaşabilirler. Stres kaynaklı ise çene çıkığı yaşamadan profesyonel destek almalarında fayda var.

Dişler çenenin en önemli yapı taşlarıdır. Dolayısıyla dişlerinizle çok sert cisimleri kırmaya çalışmak, bir şişenin kapağını açmaya çalışmak, kabuğu çıkarmaya çalışmak gibi eylemler yaparsanız çene çıkması yaşayabilirsiniz. Çenenin belirli bir alanı kaplaması ve aynı zamanda çene kemiğinin yalnızca bu kısıtlı alan içerisinde hareket formuna sahip olması da çene çıkığı için risk faktörü olabilir.

Bunun örnekleri ise çok büyük bir biçimde çeneyi açarak esnemek en çok rastlanan çene çıkması yoludur. Çok büyük bir ısırık almak için ağzı açmak yine buna örnek gösterilebilir. Dişler dokular ve kaslar gibi çene bağlantısı için çok mühim bir unsurdur. Dolayısıyla diş eksikliğinin artmasıyla beraber çene çıkığı yaşama oranı da artar.

Uzmanlara göre tırnak yeme alışkanlığı, dişleri sürekli sıkmak, dudakları ısırmak, yanak ısırmak, sert yiyecekleri düzenli tüketmek ve diş operasyonlarında ya da muayenelerinde sürekli ağzı açık tutmak başlıca çene çıkması sebepleri arasında sayılıyor. Dolayısıyla çenenizi belirli aralıklarla kapatmalı ve dinlendirmelisiniz. Sert yiyeceklerden kaçınmalı, ağız sağlığınıza önem göstermelisiniz.

Çene Çıkması Nasıl Tedavi Edilir?

Aslında her çene çıkığı aynı şekilde tedavi edilecek diye bir algı yok. Aksine çene çıkması aslında tedavi aşamasında kişiye göre, çenenin çıkış şiddetine ve kaç kez çıktığına göre değişken olabilir. İşte bu yüzden kişinin çenesini yerine oturtmak için müdahale etmemesi, yakınında bulunan insanlardan yardım istememesi gerekir. Çene çıkması tedavisi yalnızca uzman bir hekim tarafından yapılmalıdır.

• Çıkan çenenin yerine oturtulması için uzman hekim uygun yerlere kas gevşetici uygular. Bu sayede çene kasları kasıldığı noktadan gevşer ve olması gereken yere gerileyerek oturur.
• Aynı zamanda kas gevşetici dışında çeşitli uyuşturucu ilaçlar kullanılarak da çene yerine oturtulabilir. Bu işlemler uzman bir hekim tarafından dikkatle yapılır ve sonuçlar gözlemlenir.
• Eğer çıkan çene yerine oturtulduktan sonra çene çok sık hareket ettirilirse yine çıkması mümkün olabilir.
• Çıkan çene yerine oturtulduktan sonra hareketleri kısıtlamak için bandaj benzeri ürünler kullanılarak çene sabitlenmelidir.
• Çene çıkığı tedavisi uygulandıktan sonra hiçbir şekilde engellenemiyorsa ve tekrardan çene çıkması yaşanıyorsa bu durum için cerrahi müdahale önerilebilir.

Çene çıkığı tedavisi gördükten sonra kişilerin en kontrollü olması gereken durum elbette ki çene hareketleridir. Minimuma inmesi gereken çene hareketleri bir sonraki çıkmayı engellemenin en kolay yoludur.

• Çeneye soğuk kompres uygulamak önerilir.
• Kesinlikle sert ve dişlerle kesilmesi zor besinler tüketilmemelidir.
• Çene çıkığı yaşayan birisinin birkaç hafta boyunca esnerken çok dikkat etmesi gerekir. Aksi takdirde çene tekrardan çıkabilir.
• Kesinlikle çene çıkığı tedavisi ve sonrasında çeneye darbe alınmaması konusunda uyarılar yapılır.

Çene Çıkığı Yaşamamak İçin Alınabilecek Önlemler

Çene çıkmasını önlemek için herkes bir takım önlemler alınabilir. Bu önlemlerde ana faktör ise nedenleri bilip buna göre hareket etmektir. Eğer nedenlere göre hareket ederseniz çene çıkığı yaşama riskini azaltabilirsiniz.

• Kontrollü bir biçimde esnemek önemlidir.
• Esnerken ya da bir başka amaçla ağız çok fazla açılmamalıdır.
• Motor sürücüleri için kask takmak çene çıkma vakalarında inanılmaz azalma sağlar.
• Spor aktivitelerinde eğer ki temas söz konusu ise yüz maskesi kullanmak risk faktörünü ciddi oranda azaltır.
• Kişisel anlamda darbeye, temasa duyarlı olup travma yaşamamak tavsiye edilir.

Çene Çıkmasına Karşı Egzersizler

Çene egzersizi yaparak çıkığı engellemek elbette ki mümkündür. Özellikle çene çıkığı için önlem almak bu noktada ciddi bir rahatlık sağlayabilir. Egzersizler çenenin hareketli kısmının aşırı yüklenilmesinin önüne geçmek için yapılır. Çünkü tekrar yaşanan çene çıkığı genellikle yapılan hızlı, fazla ve aşırı hareketlerden kaynaklıdır. Egzersizler bunun önüne geçebilir.

Çene çıkmasına karşı egzersiz önerileri dilin üst ön dişlerinizin damağına değdirilmesi ile tekrarlanmalıdır. Bu sayede çenenizin hareketlerini daha da kısıtlamış olabilirsiniz.

Çenenizi hareket ettirmeden önce bir elinizin işaret parmağını çenenizin uç noktasına yerleştirin. Diğer elinizin işaret parmağını ise çene kemiği üzerine konumlandırın. Ardından hali hazırda diliniz üst ön dişlerinizin damağına değiyor olacağı için kısıtlı bir hareket hacmiyle çenenizi indirip kaldırın. Egzersiz esnasında desteği parmaklarınızdan da alabilirsiniz.

İşaret parmaklarınızı çene kemiğiniz üzerine konumlandırın ve ardından çenenizle aşağıya ve yukarıya doğru hareketler yapın. Tabii ki yine dilinizi ön üst dişlerinizin damağına yapıştırmayı unutmayın.

Post Views

Bu İçeriği Nasıl Buldunuz ?

Çene çıkığı (Mandibula dislokasyonu) genellikle çok ağrılıdır. Ağız kapatılamaz ve çene bir tarafa eğilmiş olabilir.
Çene çıkması genellikle aşağıdaki nedenlerle olur:
-Aşırı geniş ağız açma nedeniyle (mesela büyük bir sandviç ısırma, kusma, esneme veya  bir diş işlemi sırasında)
-Bir yaralanmaya bağlı olarak

Çene çıkığı, daha önce çıkığı olan kişilerde ya da temporomandibular eklem bozukluğu olan kişilerde (hipermobilite) daha sık görülür.

Bir doktor ya da diş hekimi genellikle özel bir manevra ile çene eklemini yerine yerleştirir (manuel redüksiyon). Bazen çene kasındaki kasılma nedeniyle işlem genel anestezi altında yapılabilir.

Gazlı bez ile parmak sarıldıktan sonra, hekim veya diş hekimi ağız içinde alt arka dişler üzerine kendi başparmaklarını yerleştirir. Alt çene etrafında diğer parmaklarını yerleştirir. Arka azı dişlere bastırılarak çene eklemini normal konumuna dönünceye kadar yukarı doğru doğru iter.

Çenenin tekrar çıkmasını önlemek için bazen işlem sonrası Barton bandajı uygulanır. Ayrıca,  en az 6 hafta ağzın geniş olarak açılmaması konusunda hasta uyarılır. Yemekler küçük lokmalar halinde yenir. Esneme sırasında yumruk çenenin altına getirilerek ağzın fazla açılması önlenmelidir. Birden fazla sayıda çene çıkığı yaşayan kişilerde bazen ameliyat gerekebilir. Bu durumda çene eklemini kafatasına bağlayan bağlar kısaltılarak çene eklemi sağlamlaştırılır.

Makaleler

Yorum Yaz

Yorum Yapabilmek İçin Lütfen Üye Girişi Yapınız.