Mr Nasıl Yorumlanır

MR Nedir? İlaçlı MR Nasıl Çekilir? Zararlı mıdır? başlıklı yazımızda, konuya dair tüm detaylara değineceğiz. MR (manyetik rezonans görüntüleme) taraması; büyük bir mıknatıs, radyo dalgaları ve bir bilgisayar kullanarak vücuttaki yapıların net görüntülerini oluşturan bir testtir. Doktorlar, birçok farklı tıbbi durumu değerlendirmek, teşhis etmek ve izlemek için MR taramasını kullanırlar.

MR Nedir?

MR (manyetik rezonans görüntüleme) taraması, vücuttaki organların ve yapıların oldukça net görüntülerini üreten ağrısız bir testtir. MR, bu ayrıntılı görüntüleri üretmek için büyük bir mıknatıs, radyo dalgaları ve bir bilgisayar kullanır. MR taramasında X-ışınları (radyasyon) kullanılmaz.

MR, X ışınları veya başka bir radyasyon kullanmaması sebebiyle insanların, özellikle de beyinleri için teşhis veya tedavi takibi amacıyla sık sık görüntülemeye ihtiyaç duyacakları durumlarda tercih edilen bir görüntüleme testidir.

Açık MR Nedir?

Açık MR, görüntüleri çeken makinenin tipini ifade eden bir terimdir. Genel olarak açık bir MR makinesinde, hastanın üstünde ve altında konumlanmış ve aralarında uzanması için geniş bir boşluk bulunan iki düz mıknatıs bulunur. Bu, iki tarafta da açık alan sağlar ve birçok insanın kapalı MR makinelerinde yaşadığı klostrofobiyi büyük ölçüde hafifletir.

Bununla birlikte açık MR cihazları, kapalı makineler kadar net görüntüler çekmezler. Kapalı MR makinelerinde, uzanılan alanın etrafında görüntüleri almak için açık bir delik veya tüp şeklinde bir mıknatıs halkası bulunur. Kapalı MR cihazları dar bir alana sahiptir. Bu, bazı insanlar için endişe ve rahatsızlığa neden olabilir ancak bu tip MR makineleri en kaliteli görüntülerin elde edilmesini sağlar.

Hasta MR taraması konusunda gerginse veya kapalı alanlardan korkuyorsa, mutlaka doktoruyla bu konuyu konuşmalıdır. Doktor gerekirse sakinleştirici (daha rahat hissetmeyi sağlayacak ilaçlar) ve hatta anestezi seçeneklerini değerlendirecektir.

İlaçlı (Kontrastlı) MR Nedir?

Bazı MR incelemelerinde kontrast madde enjeksiyonu yapılır. Kontrast madde, nadir bir toprak metali olan gadolinyum içerir. Bu madde vücutta bulunduğunda, yakınındaki su moleküllerinin manyetik özelliklerini değiştirerek görüntülerin kalitesini artırır. Bu, teşhise yardımcı görüntülerin duyarlılığını ve belirginliğini yükseltir.

Kontrast malzeme aşağıdakilerin görünürlüğünü artırır:

• Tümörler
• Enflamasyon
• Enfeksiyon
• Belirli organların kan temini
• Kan damarları

MR görüntülemesi kontrast madde gerektiriyorsa, bir sağlık uzmanı el veya koldaki bir damara intravenöz kateter (IV hattı) yerleştirecektir. Kontrast maddeyi enjekte etmek için bu damar yolu kullanılacaktır.

Kontrast maddeler güvenli ilaçlardır. Hafif ila şiddetli arasında değişen yan etkiler meydana gelebilir ancak ciddi reaksiyonların görülmesi çok nadirdir.

MR ile Bilgisayarlı Tomografi Arasındaki Fark Nedir?

Manyetik rezonans görüntüleme (MR), vücudun içine ait görüntüler oluşturmak için mıknatıslar, radyo dalgaları ve bir bilgisayar kullanırken, bilgisayarlı tomografi (BT) X-ışınları ve bilgisayarları kullanır.

Doktorlar, vücudun kemikli olmayan kısımlarına veya yumuşak dokulara bakmak için bilgisayarlı tomografi taramaları yerine genellikle MR taramalarını kullanmayı tercih ederler. X-ışınlarının zararlı iyonlaştırıcı radyasyonunu kullanmadığı için MR taramaları çok daha güvenlidir.

MR taramaları ayrıca beynin, omuriliğin, sinirlerin, kasların, bağların ve tendonların normal X ışınlarına ve bilgisayarlı tomografi taramalarına göre çok daha net görüntülerini çeker.

Bununla birlikte herkes MR çektiremez. MR’ın manyetik alanı metal implantları yerinden çıkarabilir veya kalp pilleri ve insülin pompaları gibi cihazların işlevini etkileyebilir. Bu durumda bilgisayarlı tomografi taraması en iyi seçenektir.

MR taraması genellikle X-ray görüntüleme (röntgen) veya bilgisayarlı tomografi taramasından daha pahalıdır.

MR Neleri Gösterir?

Manyetik rezonans görüntüleme (MR), vücudun içine ait ayrıntılı görüntüler üretir. Doktorlar, MR taramasını kullanarak başta aşağıdakiler olmak üzere vücuttaki pek çok farklı yapıya bakabilir ve bunları değerlendirebilir:

• Beyin ve çevresindeki sinir dokusu.
• Kalp, karaciğer, safra yolları, böbrekler, dalak, bağırsaklar, pankreas ve adrenal bezleri de dahil olmak üzere göğüs ve karındaki organlar.
• Meme dokusu.
• Omurga ve omurilik.
• Mesane ve üreme organları da dahil olmak üzere pelvik organlar (Kadınlarda rahim ve yumurtalıklar, erkeklerde prostat bezi gibi).
• Kan damarları.
• Lenf düğümleri.

Hangi Durumlarda MR İstenir?

Doktorlar, birçok farklı koşul için tedaviye, teşhise veya izlemeye yardımcı olması için manyetik rezonans görüntülemeyi (MR) kullanırlar. Doktorun vücudun hangi bölgesini incelemek istediğine bağlı olarak farklı MR türleri vardır.

Beyin ve omurilik MR’ları aşağıdaki durumların değerlendirilmesine ve teşhis edilmesine yardımcı olur:

• Beyin anevrizmaları.
• Beyin ve omurilik tümörleri.
• Travmadan kaynaklanan beyin ve omurga yaralanmaları.
• Omurilik ve sinirlerin sıkışması veya iltihaplanması.
• Multipl skleroz (MS).
• Omurilik hastalıkları.
• Omurga anatomisi ve dizilimi.
• İnme.

Doktorlar, kardiyak (kalp ile ilgili) MR'ları aşağıdakiler başta olmak üzere çeşitli nedenlerle kullanır:

• Kalp odacıkları ile kalp kapakçıklarının anatomisini ve işlevini, büyük damarların ve çevredeki yapıların boyutunu ve kan akışını değerlendirmek için.
• Tümörler, enfeksiyonlar ve enflamatuvar durumlar gibi kardiyovasküler rahatsızlıkları teşhis etmek için.
• Kalp krizinden sonra kalp kasına sınırlı kan akışı ve kalp kasında skarlaşma gibi koroner arter hastalığının etkilerini değerlendirmek için.
• Konjenital kalp hastalığı olan çocuk ve erişkinlerde kalp ve kan damarlarının anatomisini ve işlevini değerlendirmek için.

Vücut MR'ları sayesinde hekimler bünyeyi değerlendirebilir ve aşağıdakiler başta olmak üzere çeşitli durumları teşhis edebilir:

• Göğüsteki, karındaki veya pelvisteki tümörler.
• Siroz gibi karaciğer hastalıkları, safra kanalları ve pankreasla ilgili sorunlar.
• Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi iltihaplı bağırsak hastalığı.
• Kan damarlarının malformasyonları ve damarların iltihaplanması (vaskülit).
• Rahimde gelişmekte olan bir fetüs.

Kemik ve eklem MR'ları aşağıdakilerin değerlendirilmesine yardımcı olabilir:

• Kemik enfeksiyonları (osteomiyelit).
• Kemik tümörleri.
• Omurgadaki disk anormallikleri.
• Yaralanmalardan kaynaklanan eklem sorunları.

Doktorlar, özellikle yoğun meme dokusuna sahip veya meme kanseri riski yüksek olan kişilerde meme kanserini saptamak için bazen mamografi ile birlikte meme MR’ı da kullanabilir.

MR Güvenli midir?

MR taraması genel olarak oldukça güvenlidir ve uygun güvenlik yönergeleri izlendiğinde ortalama bir kişi için neredeyse hiçbir risk barındırmaz.

MR makinelerinin yaydığı güçlü manyetik alan kişiye zarar vermez ancak implantlar gibi sonradan yerleştirilmiş tıbbi cihazların arızalanmasına veya görüntülerin bozulmasına neden olabilir.

MR taraması kontrast madde kullanımını gerektiriyorsa çok düşük bir alerjik reaksiyon riski vardır. Bu reaksiyonlar genellikle hafiftir ve ilaçlarla kontrol edilebilir. Alerjik reaksiyonu olan kişiler varsa acil yardım için bir sağlık uzmanı hazır olacaktır.

Doktorlar, kesinlikle gerekli olmadıkça, gelişmekte olan bebeğe yönelik bilinmeyen riskler nedeniyle genellikle hamile insanlara gadolinyum kontrastlı MR taraması uygulamazlar.

Kimlere MR Çekilemez?

Çoğu durumda, birkaç tür dışında metal implantları olan kişiler için de MR incelemesi oldukça güvenlidir. Hastanın sahip olduğu cihazın MR için güvenli olduğu onaylanmadıkça, MR çekilemeyebilir. MR için güvenli kabul edilmeyen bu cihazlar aşağıdakilerdir:

• Metal eklem protezleri.
• Bazı koklear implantlar.
• Beyin anevrizmaları için kullanılan bazı klips türleri.
• Kan damarlarının içine yerleştirilen bazı metal sarmal türleri.
• Bazı eski kardiyak defibrilatörler ve kalp pilleri.
• Vagal sinir uyarıcıları.

Doktor bir MR taraması önerirse, hastanın tıbbi geçmişi ve vücudunda olabilecek herhangi bir tıbbi cihaz veya implant hakkında ayrıntılı sorular soracaktır.

Kimler MR Çekme Ehliyetine Sahiptir?

MR çekme işlemini bir radyolog veya radyoloji teknisyeni yapacaktır. Radyolog, hastalıkları teşhis etmek için görüntüleme testleri yapan ve yorumlayan bir tıp doktorudur. Radyoloji teknisyeni, MR taraması yapmak için özel olarak eğitilmiş ve sertifikalandırılmış bir sağlık çalışanıdır.

MR Nasıl Çalışır?

Manyetik rezonans görüntüleme (MR), vücutta geçici bir manyetik alan oluşturmak için bir elektrik akımını sarmal tellerden geçirerek çalışır. Ardından makinedeki bir verici/alıcı, radyo dalgaları gönderir ve alır. Bilgisayar daha sonra vücudun taranan bölgesinin dijital görüntülerini oluşturmak için bu sinyalleri kullanır.

MR Çekimi İçin Nasıl Hazırlanmak Gerekir?

Manyetik rezonans görüntüleme (MR) tarayıcı, vücuttaki bazı metal nesnelerin ısınmasına veya olası hareketine neden olabilecek güçlü mıknatıslar ve radyo dalgası sinyalleri kullanır. Bu, sağlık ve güvenlik sorunlarına neden olabilir. Ayrıca vücuda sonradan yerleştirilmiş bazı elektronik tıbbi cihazların arızalanmasına neden olabilir.

Vücutta metal içeren nesneler veya sonradan yerleştirilmiş tıbbi cihazlar varsa, işlemi gerçekleştirecek sağlık çalışanının MR taramasından önce bunları bilmesi gerekir. Vücuda sonradan yerleştirilmiş bazı nesneler, ek düzenlemeler ve özel talimatlar gerektirebilir. Diğer bazı nesneler özel talimat gerektirmese de muayeneden önce nesnenin tam konumunu kontrol etmek için bir röntgen gerekebilir.

Aşağıdakilerden herhangi birine sahip olan hastaların, bu durumu doktoruna ve MR çekim işlemini gerçekleştirecek olan sağlık çalışanına söylemesi gerekir:

• Kalp pili veya defibrilatör.
• Derin beyin uyarıcıları, vagus siniri uyarıcıları, mesane uyarıcıları, omurga uyarıcıları, nörostimülatörler ve implante elektrotlar ya da teller başta olmak üzere elektronik veya implante uyarıcılar veya cihazlar.
• Metalik eklem protezleri.
• Koklear implant veya diğer kulak implantları.
• Narkotik/ağrı kesici ilaçları veya spastisiteyi tedavi etmek için ilaçları pompalayanlar gibi vücuda yerleştirilmiş ilaç pompaları.
• Programlanabilir şant.
• Anevrizma klipsleri ve sarmalları.
• Kalpte yer almayan stentler.
• Kan pıhtısı filtreleri gibi filtreler.
• Vücutta veya gözde yer alan kurşun, şarapnel gibi metal parçalar.

MR çekimi sırasında aşağıdaki cihazlar takılamaz. MR randevusunun, söz konusu bant veya cihazın değiştirilmesi gereken günle koordine edilmesi gerekir.

• Sürekli glikoz izleme sistemi (CGM).
• İnsülin pompası.
• Transdermal yamalar.

İlaveten MR çekimi öncesi görevli personele aşağıdakilerle ilgili bilgi verilmesi gerekir:

• Hamilelik durumu.
• 30 ila 60 dakika boyunca sırt üstü yatmaya engel bir durum olup olmadığı.
• Klostrofobinin (kapalı veya dar alanlardan korkma) olup olmadığı.

Tüm takılar ve diğer aksesuarlar evde bırakılmalı veya MR taramasından önce çıkarılmalıdır. MR ünitesinin manyetik alanını bozabilecekleri, yanıklara neden olabilecekleri veya kişiye zarar verecek mermi benzeri bir şekle dönüşebilecekleri için metal ve elektronik eşyaların muayene odasına girmesine izin verilmez. İçeri alınmasına izin verilmeyen nesneler şunlardır:

• Takılar, saatler, kredi kartları ve işitme cihazları (Bunların hepsi içeride zarar görebilir).
• MR görüntülerini bozabilecek tokalar, metal saç aksesuarları, balenli sutyenler ve metal fermuarlar.
• Takma dişler gibi çıkarılabilir diş ile ilgili aksesuarlar.
• Kalemler, çakılar ve gözlükler.
• Vücut piercingleri.
• Cep telefonları, elektronik saatler ve takip cihazları.

MR Taraması Ne Kadar Sürer?

Muayenenin türüne ve kullanılan ekipmana bağlı olarak, işlemin tamamı genellikle 30 ila 50 dakika sürer. İlgili sağlık çalışanı, taramanın belirli nedenine bağlı olarak hastaya daha kesin bir zaman aralığı verebilir.

MR Çekimi Nasıl Yapılır?

Çoğu MR çekimi ağrısızdır ancak bazı insanlar 30 dakika veya daha uzun süre boyunca hareketsiz kalmayı rahatsız edici bulabilir. Kimi hastalar MR makinesindeyken kapalı alanda uzun süre bulunmaktan dolayı endişe duyabilir. Ayrıca makine gürültülü çalıştığı için rahatsızlık verebilir.

Bir MR taramasının genel adımları ve çekim sırasında neler bekleneceği şu şekildedir:

• MR taraması için bir hastane kıyafeti giyilir.
• Çoğu çekim için MR tarama yatağında yüz üstü yatılır. MR tarama yatağı, MR makinesinin içine doğru kayar.
• MR taraması başladığında, görüntüleri çeken ekipmanın çeşitli yüksek vurma ve tıklama sesleri çıkardığı duyulacaktır. Her ses dizisi birkaç dakika boyunca sürebilir. Prosedür başlamadan önce işitme duyusunun korunması amacıyla takması için hastaya kulak tıkaçları veya kulaklıklar verilebilir.
• En iyi görüntü kalitesini sağlamak için çekim işlemi sırasında tamamen hareketsiz olmak önemlidir.
• Vücudun görüntülenen bölgesinin biraz ısınması normaldir. Bu durum hastayı rahatsız ederse, radyoloğa veya teknisyene söylenmesi gerekir.
• MR teknisyeni hastaya görebilecek ve her zaman onunla iletişim kurabilecek durumda olacaktır. İnterkom sistemi, hasta tarayıcının içindeyken iki yönlü iletişime olanak tanır. Ayrıca hastanın elinde, herhangi bir sorun veya endişesi olup olmadığını ilgili personele bildirmek için basabileceği bir çağrı düğmesi olacaktır.

Bazı durumlarda, MR işlemi kontrast gerektirebilir. İlaçlı MR olarak da adlandırılan bu prosedürde, bir sağlık çalışanı MR'dan önce hastaya damar yolundan kontrast madde enjeksiyonu yapacaktır. Damar yolu biraz rahatsızlık verebilir ama bu durum uzun sürmez. Daha sonra biraz morarma görülebilir. Bazı insanlar kontrast madde enjeksiyonundan sonra ağızlarında geçici bir metalik tat hissedebilirler.

Klostrofobisi olanların işlem sırasında kendilerini daha rahat hissedebilmeleri için doktor sakinleştirici bir ilaç önerebilir.

MR Kontrast Maddesinin Yan Etkileri Nelerdir?

Çok nadir durumlarda, MR çekimi için kontrast madde kullanılan bazı kişilerde aşağıdakiler başta olmak üzere bazı yan etkiler görülebilir:

• Mide bulantısı.
• Baş ağrısı.
• Enjeksiyon yerinde ağrı.

Kontrast maddeye karşı ürtiker, gözlerde kaşıntı veya diğer alerjik reaksiyon belirtilerinin görülmesi çok nadir karşılaşılan bir durumdur. Alerjik semptomları olanlar, bunu ilgili personele söylemelidir.

Cildin, organların ve diğer dokuların kalınlaşmasına neden olan nefrojenik sistemik fibrozis (NSF), kontrast madde ile MR’ı çekilen böbrek hastalığı olan kişilerde nadir görülen bir komplikasyondur. Bu nedenle, şiddetli böbrek hastalığı olan kişilerde MR için gadolinyum bazlı kontrast madde kullanılmayabilir.

İlaçlı MR'dan sonra vücudun farklı organlarında küçük gadolinyum izlerinin kalabileceğine dair deliller vardır. Bunun bilinen herhangi bir olumsuz etkisi olmamakla birlikte, doktor bir kontrast madde seçerken gadolinyum retansiyonunu dikkate alabilir.

MR Çekimi Sonrası Eve Dönüş

MR taraması için yatıştırıcı bir ilaç alınmadıysa, iyileşme süresi gerekmez. Kişi hemen evine gidebilir ya da normal aktivitelere devam edebilir. Muayene için yatıştırıcı ilaçlar alındıysa, eve gitmeden önce hastanın bunların etkilerinden kurtulması gerekir. Böyle bir durumda başka birinin kişiyi eve bırakması gerekebilir.

MR Sonuçları Ne Sürede Çıkar?

MR taramasından sonra bir radyolog görüntüleri analiz edecektir. Radyolog, ilgili doktorun sonuçları hastayla paylaşması ve durumu değerlendirmesi için imzalı bir rapor hazırlayacaktır.

Manyetik rezonans görüntüleme (MR), doktorların çeşitli nedenlerle kullandığı çok yararlı ve genellikle güvenli bir görüntüleme testidir. MR taramasına ihtiyacı olanların bu işlem hakkında endişeleri veya soruları varsa, bunları ilgili sağlık uzmanınıza sormaktan çekinmemeleri gerekir.

Kontrastlı MR, kişinin sağlık sorununu değerlendirmek için detaylı görünüme ihtiyaç duyulduğunda başvurulan bir görüntüleme tekniğidir. Hastanın damarına kontrast madde enjekte edilerek çekilir. Kontrastsız MR ise, kontrast madde kullanılmadan yapılan ve normal MRG prosedürü olan bir görüntüleme tekniğidir. Peki daha detaylı bir karşılaştırma yapmak gerekirse, kontrastlı ve kontrastsız MR farkı nedir? Konu ile ilgili detaylı bilgiye ulaşmak için Avicenna Hastaneler Grubu olarak ele aldığımız bu makaleyi inceleyebilirsiniz.

Kontrastlı MR Nedir?

Pek çok sağlık sorununu değerlendirmek için uygulanan görüntüleme tekniğine emar denir. Bazı zamanlarda görüntülerin tanısal kalitesinin arttırılması gerekir ve bunun için kontrastlı madde kullanılır. Kontrastlı madde kullanarak çekilen emar sayesinde ise, iç organlar ve yumuşak dokular son derecede ayrıntılı bir şekilde görüntülenir. Vücudun iç organlarının görüntülerinin veya çekilen resimlerinin netliğini arttırmak amacıyla başvurulan bu işlem, iltihabın, tümörlerin, kan damarlarının ve kan akışının görünürlüğünü daha net olarak belirler. Damardan enjekte edilen bu maddenin, bol su içilerek idrar yoluyla vücuttan dışarı atılması gerekir.

Kontrastlı MR Zararları

• Mide bulantısı
• Baş ağrısı
• Kısa süreli baş dönmesi
• Enjeksiyon esnasında soğukluk hissi
• Kaşıntılı deri döküntüsü
• Nefes almada zorluk
• Dudakların ve ağzın şişmesi
• Böbrek yetmezliği olan kişilerde daha ciddi hasarlar
• Alerjik reaksiyonlar gibi durumlar nadiren de olsa yan etki olarak görülebilir.

Kontrastlı MR Faydaları

• Problemin nerede ve ne olduğuna dair kesin kanıtlar verilmesini sağlar.
• Beyin, omurga, yumuşak dokular ve kemiklerin iltihaplı ve bulaşıcı hastalıkları gibi sorunlar için en doğru teşhisin konulmasını ve tedavinin uygulanmasını sağlar.
• Bazı kanserler ve iyi huylu tümörlerin en iyi şekilde değerlendirilmesini sağlar.
• Kan damarlarının işlevini gerçek zamanlı gösterir.
• Birçok kalp anormalliğinin görüntülenmesine yardımcı olur.

Kontrastsız MR Nedir?

Kontrast madde enjekte edilmeden çekilen işleme kontrastsız MR denir. Pek çok hastalığın tanı ve tedavisine yardımcı olan MR, vücudun görüntülenmesi için radyo dalgaları, güçlü mıknatıslar ve bilgisayarın kullanıldığı bir işlemdir. Hastanın organlarını, dokularını ve iskelet sistemini inceleyen emar, yumuşak dokular ve sinir sistemi ile alakalı sorunları değerlendirmek amacıyla daha çok tercih edilir.

Kontrastlı ve Kontrastsız MR Farkı Karşılaştırması

Kontrastlı MR

• Ek MR taramaya gerek olmaz.
• Bir tümörü ölçmekte oldukça iyidir.
• Elde edilen görüntüler daha net ve yorumlanması daha kolaydır.

Kontrastsız MR

• Ek MR taramasına gerek duyulabilir.
• Bir tümörü ölçmek için etkisiz kalabilir.
• Elde edilen görüntüler daha az net ve yorumlanması daha zordur.

Kontrastlı ve Kontrastsız MR Farkı

Her ikisi de manyetik ve radyo dalgaları kullanarak vücudun içerisindeki organların görüntülerini elde etmek için çekilir. Kontrastlı MR için hastanın damarına bir kontrast madde enjekte edilir ya da bu ilaç ağızdan verilebilir. Kontrast madde sayesinde vücudun belli dokuları vurgulanır ve bunun neticesinde daha ayrıntılı görüntüle elde edilir. Belli hastalık türleri hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için kontrastlı MR oldukça faydalıdır.

Kontrast madde kullanarak çekilen MR işleminde, yüksek çözünürlüklü taramalar elde edildiği için ek MR prosedürüne gerek duyulmaz. Ancak kontrastsız MR işleminde bazı durumlarda sorunu netleştirmek adına ek emar prosedürlerine ihtiyaç duyulabilir. Tümörlü hastaların tedavisinin doğru şekilde ilerleyip ilerlemediğini kontrol etmek amacıyla kontrastlı MR çekiminin yapılması gerekir. Kontrastsız MR işleminde tümör durumunun değerlendirilmesi istenilen düzeyde olmayabilir. Kontrastlı MR görüntüleri, kontrastsız MR görüntülerine nazaran daha net ve daha ayrıntılıdır. Kontrastlı emar ile çekilen görüntüler yüksek netlikte olduğu için, doktorlar tarafından daha kolay değerlendirilir ve yorumlanır.

Sıkça Sorulan Sorular

Avicenna Hastanesi Radyoloji Bölümü Uzman Doktorları

Radyoloji bölümü doktor listesi aşağıda yer almaktadır: