1461 Tarihi Nedir
Prof. Dr. Kenan İnan, uzun müddettir 26 Ekim’de kutlanan Trabzon’un Fetih tarihinin yanlış olduğunu yerli ve yabancı kaynakların ve çalışmaların ışığında dile getirerek gerçek Fetih tarihinin 15 Ağustos olduğunun kanıtlanmasına ön ayak olmuştu. Türk Tarih Kurumu’nun da bu yıl 15 Ağustos tarihini Trabzon’un Fetih tarihi olarak açıklaması üzerine bugüne kadar yaşanan süreçleri Prof. Dr. Kenan İnan’a sorduk.
Trabzon’un Fetih tarihi ’lı yılların başında 26 Ekim olarak kabul edilmiş ve her yıl bu tarihte kutlamalar gerçekleştiriliyordu. Trabzon’un gerçek fetih tarihini araştırma fikri nasıl ortaya çıktı?
Prof. Dr. Kenan İnan: Önceliklebu vesile ile Trabzon’un fethini gerçekleştiren Fatih Sultan Mehmet Han ve ordusunu rahmet ve minnetle anıyorum. Şahsınızda Kuzey Ekspres Gazetesi’ne de bu konuya yer verdiği için ayrıca teşekkür ediyorum. Sorunuzu cevaplarken bir husususun özellikle vurgulanması gerektiği kanaatindeyim. Trabzon'un fetih tarihinin 15 Ağustos olarak belirtilmesi ilk defa şahsımın ifade ettiği bir gerçek değildir. Bu konuda daha önce fikir beyan etmiş yazılar yazmış araştırmacılar mevcuttur. Bu araştırmacıların da hakkını vermemiz gerekmektedir. Sadece Cumhuriyet tarihinde değil Osmanlı Devleti'nin son döneminde yazılan vilayet salnamelerinden 20 numaralı ve tarihini taşıyan Trabzon Vilayet Salnamesinde de fetih tarihi 15 Ağustos olarak belirtilmiştir. Daha önceden bu şekilde belirtilmesine rağmen bu tarihin atlandığı anlaşılmaktadır. Osmanlı Tarihçiliğinin duayen hocalarından olan rahmetli Prof. funduszeue.info Hakkı Uzun Çarşılının kaleme aldığı ve yılında Türk Tarih Kurumunca basılan Osmanlı Tarihinin II. Cildi Sahifesinde yer verilen 26 Ekim tarihinin bu eserin basılmasından sonra Trabzon’un Fetih tarihine temel teşkil ettiği anlaşılmaktadır. Uzunçarşılı William Miller’in Trebizond The Last Greek Empire (Son Grek İmparatorluğu Trabzon) adlı eserinin sahifesindeki paragraftaki bilgilere atfen 26 Ekim tarihini fetih tarihi olarak vermiştir. Ayrıntıya girmeden kısaca belirtmek gerekirse Macaristan’a giden Venedik elçilik heyetine Trabzon’un kaybedildiğini bildiren bir Venedik belgesinin 26 Ekim tarihini taşıması sebebi ile bu tarih öne çıkmıştır. Ancak bu tarih Trabzon’un fetih tarihi değil, mektubun varış tarihidir. Ekim ayı sonu itibarıyla Venedik’ten değişik Venedik diplomatik misyonlarına Trabzon’un kaybedildiğini bildiren birçok mektup yazıldığı bilinmektedir. Fatih Sultan Mehmet’in seferlerine ve başlangıç tarihlerine bakıldığında olağanüstü bir iki hadise hariç padişahın bütün seferlerine bahar başında başladığı görülecektir. Fatih’in Trabzon seferi planlı bir sefer olup sefer öncesindeki yılda veya o baharda sefer zamanlamasını etkileyecek herhangi bir fevkaladelik bulunmamaktadır. Ancak Türk Tarih Kurumu tarafından basılan bir eserde, alanında da oldukça saygın olan bir tarihçi tarafından dile getirilen 26 Ekim tarihi fetih tarihi olarak kabul görmüş ve 15 Ağustos tarihi ikinci planda kalmıştır. Yıllar içerisinde fetih kutlamaları bu tarihte gerçekleştirilmiş ve haliyle kabullenilmiştir.
Araştırma süreci nasıl ilerlerdi? Kısaca anlatır mısınız?
Prof. Dr. Kenan İnan: “ yılında Trabzon’da göreve başladıktan sonra Fen-Edebiyat Fakültesi bünyesinde Tarih Bölümün kuruluşunu gerçekleştirdim. Bunu takiben bölümdeki akademik çalışmaların çoğunu Trabzon Tarihi üzerinde yoğunlaştırdık. Şahsen o tarihten bu yana Trabzon Tarihi üzerine çalışıyorum. ’dan buyana Fen-Edebiyat ve daha sonra Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü tarafından ulusal ve uluslararası birçok sempozyum ve kongreler gerçekleştirildi. Bu faaliyetler sırasında birçok kereler Trabzon’un Fetih Tarihinin 15 Ağustos olduğu tarafımdan akademik yazılarla dile getirildi. Bu konuda Türk Tarih Kurumuna da resmi makamlarca başvuruldu ancak fetih tarihinin 26 Ekim olduğu cevabı verildi ve bu tarihte kutlamalar yapılmaya devam edildi.
15 Ağustos tarihi üzerindeki ısrarımız devam etti ve son olarak yılı Ekim Ayının 11’inde Trabzon Büyükşehir Belediyesinin katkılarıyla Hamamizade İhsan Bey Kültür Merkezi'nde “Trabzon’un Fethi ve Fethin Tarihi Meselesi” adıyla bir panel düzenledik bu panelde Prof. Dr. Feridun Emecen, Doç. Dr. Hanefi Bostan hocamız Trabzon tarihini değişik yönleriyle ele alırken ben de bir defa daha fetih tarihinin şahsımın çalışmaları, araştırmacıların eserleri, yerli ve yabancı kaynaklar ışığında 15 Ağustos olduğunu, bu tarihin kabul edilmesi gerektiğini uzun bir yazı ile dile getirdim ve bu yazıyı daha sonra Belediye yetkililerine verdim. Bu panelimizin diğer faaliyetlerimizden bir farkı oldu.Türk Tarih Kurumu Başkan Yardımcısı hocamızda toplantıya davet edildi. Kendisi de Trabzon’a geldi. Kendisi de diğer hocalarımızın desteklediği fetihle ilgili açıklamaları dinledi ve bunu Türk Tarih Kurumuna iletti. ’den buyana dört yıl geçti. Araya pandemi girdi ancak sonunda 15 Ağustos tarihi gayretlerimizle kabul edildi. Sabırla ve akademik olarak sürdürdüğümüz ısrarımız karşılık buldu ve 15 Ağustos tarihi resmen tescil edildi. 30 yıla yakındır görev yaptığım Trabzon şehrine bu açıdan katkıda bulunduğum buna vesile olduğum için mutluyum. Bu yıl Trabzon’un fethi 15 Ağustos'ta kutlanacak.”
Yani Türk Tarih Kurumu'nun yılından bugüne kadar bu tarihi resmi olarak tescil etmemesinin sebebi pandemi süreciyle ilgili miydi?
Prof. Dr. Kenan İnan: Sadece pandemi süreci ile ilgili olduğunu söylemek mümkün değil. Söylediğiniz hususu ilmi olarak desteklemek, geniş toplum kesimlerine anlatma ve en önemlisi de alışkanlıkları değiştirmek kolay bir şey değildir. Sonuçta Trabzon şehri açısından oldukça önemli olan bir tarihin değiştirilmesi kolay olmasa gerek ve şehrin de bu tarih konusunda hassas olmasının memnuniyet verici olduğunu düşünüyorum. Diğer bir hususta pandemi süreci boyunca zorunlu sebeplerle kutlamaların hakkıyla yapılamaması.”
“İDDİANIZI İLMİ DELİLLERLE DESTEKLEMENİZ LAZIM”
Siz de ifade ettiniz, Türk Tarih Kurumu Trabzon’un fetih tarihini 15 Ağustos olarak güncelledi. Böyle önemli bir olaya vesile olduğunuz için neler hissediyorsunuz?
Prof. Dr. Kenan İnan: Öyle görünüyor ki yılı Ekim ayında gerçekleştirdiğimiz “Trabzon’un Fethi ve Fethin Tarihi Meselesi” adlı panel bu konuda dönüm noktası oldu. İleri sürdüğümüz fikri geçen zaman zarfında daha fazla araştırma ve kaynakla destekleme imkânımız oldu. Bu paneleTürk Tarih Kurumu Başkan Yardımcısının gelmesi, fikirlerimizin dinlenilmesi, panele iştirak eden değerli hocalarımızın da aynı fikirlere sahip olması ortak bir anlayışın doğmasına sebep oldu. Yazılarımızın etkili olmasında araştırmamızın kuvvetli olması, yabancı kaynaklar ve bunların kullanılması etkili oldu. Sonra da bunu otoriterler kabul etti. Bu da işin güzel yanı.
Hocam, yılında makale yazdığınızı söylediniz. Yani yirmi yılı aşkın bir mücadele var ortada ve sonunda başardınız…
Prof. Dr. Kenan İnan: “ Doğru olduğuna inandığımız bir hususu ilmi ortamlarda ve sürekli olarak yazılarımızla ve konuşmalarımızla dile getirdik. Bu aynı zamanda olması gereken bir usul. Başardığım için mutluyum.
ISRARLI MÜCADELE SONUÇ VERDİ
Evet, tek başınıza bir çalışma yapmadığınızı söylüyorsunuz ancak neler hissediyorsunuz? Sonuçta böyle bir çalışmanın bir parçası oldunuz.
Prof. Dr. Kenan İnan: Evet, bu bir vefa borcudur. Sadece tarih alanında değil diğer tüm ilim dallarında sizden öncekilerin yaptığı çalışmaların sayesinde çalışmalarınızı geliştiriyorsunuz. Hiçbir şey sıfırdan birden bire olmaz. Bizim yaptığımız Osmanlı döneminden itibaren dile getirilmiş bu tarihi tekrar ele almak, ek kaynak ve çalışmalarla desteklemek ve Trabzon şehrine mal etmek oldu. Daha önceki fetih tarihi olan 26 Ekim ’inde Türkiye'nin yetiştirdiği önde gelen tarihçilerden biri tarafından yazıldığını tekrar söylemem gerekir. Dolayısıyla 15 Ağustos tarihinin fetih tarihi olarak tekrar gündeme getirilmesi ve kabul edilmesini sağlamak için tartışmanızın kuvvetli olması ve desteklenmesi gerekmekteydi. Fikrimizin kamuoyunun dikkatine tekrar tekrar sunulması ve işin üzerine gidilmesiyle başarıya ulaştık. İlmi kurallara riayet ederek ısrarlı bir şekilde gayret sarf edince sonuç alınabiliyor.”
“FETİH KUTLAMALARI ŞEHRİN HİKÂYESİDİR”
Hocam, Trabzon’un Fethiyle de ilintili bir soru sormak istiyorum. Türkiye’de fetih kutlamaları ne kadar eskiye dayanıyor?
Prof. Dr. Kenan İnan: Zannedersem fetih kutlamaları tarihçesi Osmanlı Devleti zamanına kadar uzanıyor. yılından itibaren İstanbul’un fethi kutlanmaya başlıyor. Bu tarihi değişik vesilelerle daha eskiye götürmek mümkün. Cumhuriyetten sonra da bu kutlamalar devam ediyor. Diğer şehirlerimizdeki kutlamalar daha geç zamanda başladı. Trabzon’un fethi kutlamalarını lı yıllara kadar götürmek mümkün.
BÖYLE BİR DEĞİŞİME VESİLE OLMAK GÜZEL BİR ŞEY
Son olarak Trabzon’un fetih yıldönümüne özel olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Prof. Dr. Kenan İnan: Tabii ki bu günlerin hatırlanması geriye doğru şehrin hikâyesinin bilinmesi, bunlar güzel şeyler. Yani her yıl fetihte; şehrin insanlarının değişik vesilelerle bulundukları şehrin fethedilme hikâyesini dinlemeleri, eskiyi yad etmeleri çok önemlidir. Burada Trabzon için özel bir parantez açılması gerekir. Trabzon bulunduğu coğrafya itibarıyla bölgesinde ve ülkemizde tarihi ve kültürüyle ağırlığı olan bir şehirdir. Değişik açılardan marka olan bir şehirdir. Bunlardan birinin de Trabzon Spor olduğunu hemen ifade edeyim. Böyle yaşayan hareketli ve bir kültür merkezi olan bir şehrin fethinin, fetih tarihinin bununla ilgili şeylerin kutlanması, söylenmesi, yazılması bence çok güzel. Yeni nesillerin bunlardan çokça faydalanacağını düşünüyorum. Bu vesile ile Trabzon’un fethinin15 Ağustos olarak tescil edilmesinde emeği geçen tüm yetkililere bir kez daha teşekkür ederim.
Röportaj: Muhsin Aksoy
ilkbaharında, Mehmed kadırga ve on savaş gemisinden oluşan bir filo oluşturdu. Aynı zamanda Mehmed Avrupa Ordusu ile birlikte Çanakkale'yi geçip Bursa'ya geldi ve Asya Ordusu ile bir araya getirdi; Bir kaynak, piyade ve süvari oluşan ortak kuvveti tahmin eder.[2]Dukas'a göre, Sultan'ın hazırlıkları, Osmanlı egemenliğini kabul etmiş ya da etmemiş olsalar da hedefin kendileri olduğu endişesiyle, Tuna'nın ağzında Lykostomion (ya da Chilia Veche), Kırım'da Caffa, Trabzon ve Sinop ve en güneydeki güneyde Sakız, Midilli ve Rodos dahil Ege Denizi'nin adaları gibi yerlerin sakinlerine ulaştı.[18] Bunun Mehmed'in amacı olduğu anlaşılıyor, çünkü daha sonra bir sırdaşı bu gücün hedefini sorunca, Sultan kaşlarını çattı ve şöyle dedi: "Sakalımın bir telinin sırrımı bildiğimi bilirsem, onu çeker ve alevlere gönderirim."[19]
Sinop teslim oluyor[değiştir kaynağı değiştir]
- ^abThis is the date determined by Franz Babinger, "La date de la prise de Trébizonde par les Turcs ()" 24 Eylül tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Revue des études byzantines, 7 (), pp. DOI/rebyz
- ^abJohn Freely, The Grand Turk: Sultan Mehmed II, Conqueror of Constantinople and Master of an Empire (New York: Overlook Press, ), p. 67
- ^William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: , (Chicago: Argonaut, ), p.
- ^Donald M. Nicol'un işaret ettiği üzere, Nicol, Donald M. (). The Last Centuries of Byzantium, – (İngilizce) (İkinci bas.). Londra: Rupert Hart-Davis Ltd. s.&#; ISBN&#;&#;
- ^Runciman, The Fall of Constantinople: (Cambridge: University Press, ), p.
- ^Miller, Trebizond, p.
- ^İnalcık, "Mehmed the Conqueror () and His Time" 18 Şubat tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Speculum, 35 (), p.
- ^Miller, "The Gattilusj of Lesbos (–)", Byzantinische Zeitschrift, 22 (), pp.&#;f
- ^Nicol, Last Centuries, pp.
- ^Franz Babinger, Mehmed the Conqueror and His Time, edited by William C. Hickman and translated by Ralph Manheim (Princeton: University Press, ), pp. f
- ^Sphranzes, ch. translated in Marios Philippides, The Fall of the Byzantine Empire: A Chronicle by George Sphrantzes, (Amherst: University of Massachusetts, ), pp. 58ff
- ^abNicol, Last Centuries, p.
- ^Anthony Bryer'de bu elçilik görevi anlatılır, "Ludovico da Bologna and the Georgian and Anatolian Embassy of ", Bedi Kartlisa, (), pp.
- ^Halkokondilis ; translated by Anthony Kaldellis, The Histories (Cambridge: Dumbarton Oaks Medieval Library, ), vol. 2 p. Miller, Trebizond, p. 87
- ^Franz Babinger, Mehmed the Conqueror and His Time, edited by William C. Hickman and translated by Ralph Manheim (Princeton: University Press, ), pp. f
- ^Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^Doukas ; translated by Harry J. Magoulias, Decline and Fall of Byzantium to the Ottoman Turks (Detroit: Wayne State University, ), p.
- ^Doukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p.
- ^Doukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p.
- ^Babinger, Mehmed, pp.
- ^Doukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p.
- ^Babinger, Mehmed, pp.
- ^Critobulus, IV; translated by Charles T. Riggs, The History of Mehmed the Conqueror (Princeton: University Press, ), ppf
- ^abMihailović, chapter 31; translated by Benjamin Stolz, Memoirs of a Janissary, (Princeton: Markus Wiener Publishers, ), p. 59
- ^Kritoboulos, IV, 27; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Riggs, History of Mehmed, p. n. 29
- ^Doukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p.
- ^abKritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, pp. f
- ^Mihailović, chapter 32; çeviriyi yapan Stolz (Memoirs of a Janissary, p. 62), Bu metnin Mihailović'in Osmanlı hizmetinden ayrılmasından sonra gerçekleşen seferine taşındığını iddia eder (p. xxviii)
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Babinger, Mehmed, pp. f
- ^abHalkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^abDoukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p.
- ^Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 pp. Doukas, ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p. ; Kritoboulos, IV, translated by Riggs, History of Mehmed, pp. f
- ^Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 pp.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, pp. f
- ^This is a conflation of the accounts of Runciman (pp. f), Miller (pp. ), Babinger (pp. f), and Nicol (pp. f).
- ^abHalkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 pp.
- ^Miller, Trebizond, p.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Runciman, Fall of Constantinople, p. ; Babinger, Mehmed, pp. f.
- ^abMiller, Trebizond, p.
- ^Miller, Trebizond, p. f
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p. f. Halkokondilis ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 pp.
- ^Doukas mentions David's "uncles and nephews": ; translated by Magoulias, Decline and Fall, p. Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p. Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p. Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p. Babinger, Mehmed, p.
- ^Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^Kritoboulos IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p.
- ^Kritoboulos, IV; translated by Riggs, History of Mehmed, p. Halkokondilis, ; translated by Kaldellis, The Histories, vol. 2 p.
- ^Ernest H. Wilkins, Harvard Library Bulletin, 12 (), pp. f
- ^Babinger, Mehmed, p.