Ilk Nobel Ödülünü Alan Türk

Hamdi Suat Aknar’dan, Kemal Cenap Berksoy’a ve Aziz Sancar’dan Veli Lök’e

Nobel Ödülü, Alfred Nobel’in vasiyetnamesiyle, 29 Haziran günü, Stockholm, İsveç’de kurulan Nobel Vakfı tarafından, “insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek” için verilen ödüllerdir. Alfred Nobel'in vefatının beşinci yıldönümü olan 10 Aralık 'de ilk Nobel Ödülü verilmiştir. Dünyanın en saygın ödüllerinden birisi olan Nobel Ödülünü kazananlar, her yıl 10 Aralık ta açıklanmaktadır ().

Amacımız, Nobel Ödülleri ile ilgili özet bilgi vermek ve yılında, Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar’ın İsveç Nobel Komitesi tarafından “aday seçici” “nominatör” olarak görevlendirilmesi ile başlayan Türk Tıp bilimcilerinin Nobel Ödülleri ile ilgili, günümüze ulaşan süreçteki, öyküsüne dikkat çekmektir.

1. Nobel Kardeşler Nobel Ödüllerinin Kısa Öyküsü

yılında Nobel Kardeşler; Alfred (), Robert (), Ludvig Emmanuel () ve Emil () Rusya’da Petersburg kentinde silah yapımı, nitrogliserin, dinamit ve kerosen-gazyağı üretimi işi yapmaktaydı (4).

Azerbaycan Petrolleri

yılında Nobel kardeşler Bakü’ye gelerek şirket kurmuşlar “Nobel Kardeşler Petrol Üretim Şirketi”(Nobel Brothers Petroleum Production Company, NBP) ve petrol üretimi, taşıması ve ticareti işine başlamışlar. Böylece, Azerbaycan, Bakü’de çok büyük bir varlık “servet” sahibi oldular (5). 

"İnsanlığa En Büyük Yarar için" Nobel Ödülleri

"Geçmiş yıllarda yaptıkları -patlayıcı işinden- pişman olmuşlar ve petrolden elde ettikleri geliri”, “insanlık yararına kullanmak”amacı ile "Barış, bilim, edebiyat, insanlık"  için “Nobel Ödülü” kurdular. Özellikle, 'da Azerbaycan Balakhanı petrol bölgesi Nobel petrol kuyuları ve işletmeleri, bu varlığın ana kaynağını oluşturturdu (6).

Nobel Vakfı

İlk Nobel Vakfı çalışmaları,  Alfred Nobel tarafından, Stockholm'de başladı {27 Kasım ve 30 Aralık), Alfred Nobel’in isteği ile yılında kuruldu ve "vasiyet yoluyla kullanıma sunulan varlıkları” yönetmektedir.

Nobel Ödülü’nün amacı, “insanlığa hizmet edenleri” ödüllendirmektir. Nobel Ödülleri,  “Fizik, Kimya, Tıp ve Fizyoloji, Edebiyat, Ekonomi ve Barış" alanlarında Ödülü almayı hak eden kişi ya da kuruma, madalya, diploma ve para ödülü olarak verilir (7).

Ödüllerin belirlenmesinde, yetkili kuruluşlar şöyledir:

• Fizik, Kimya, Ekonomi Ödüller: İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi
• Fizyoloji ve Tıp Ödülleri: Karolinska Enstitüsü
• Edebiyat Ödüller: Norveç Nobel Komitesi
• Barış Ödüller: Norveç Parlamentosu

Nobel Barış Ödülü için koşullar

Norveç Nobel Komitesi, adayların ve Nobel Barış Ödülü sahiplerinin seçiminden sorumludur. Komite, Storting (Norveç parlamentosu) tarafından atanan beş üyeden oluşur ve Nobel Barış Ödülü, Oslo, Norveç'te verilir. Buna karşın, Nobel Fizik, Kimya, Fizyoloji-Tıp, Edebiyat ve ekonomi ödüller Stockholm, İsveç'te verilir ().

Nobel Barış Ödülü için adaylık, aday göstermeye hak kazanan herhangi bir kişi tarafından sunulabilir. Nobel Barış Ödülü için kişi ya da kurum kendini aday gösteremez (). Aday gösterebilecekler şöyledir:

• Devlet başkanları, ulusal meclis, ulusal hükümet üyeleri (Bakanlar)
• Lahey Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Daimi Tahkim Mahkemesi üyeleri,
• Uluslararası Hukuk Enstitüsü üyeleri,
• Üniversite Profesörleri,
• Üniversite Rektörleri,
• Barış Araştırma Enstitüleri ve Dış Politika Enstitü Müdürleri,
• Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilen kişiler,
• Nobel Barış Ödülü'nü kazanan kuruluşlar için ana yönetim kurulu üyeleri,
• Norveç Nobel Komitesi'nin yeni ve eski üyeleri,
• Norveç Nobel Komitesi'nin eski “Danışmanları” Nobel Ödülü almaya kendilerini aday gösterebilirler.

2. Türkiye ve Nobel Ödülleri

Bugüne dek, Türkiye doğumlu 2 kişi doğrudan doğruya Nobel Ödülü alabilmiştir.

a. Orhan Pamuk: Bunlardan ilki Orhan Pamuk'tur (, İstanbul), Nobel Edebiyat Ödülü’nü almıştır.

b. Aziz Sancar: İstanbul Tıp Fakültesi’ni yılında bitirmiş olan Aziz Sancar'dır (, Savur, Mardin).

Prof. Dr. Aziz Sancar, ABD’nin Caroline Üniversitesi öğretim üyesi olarak,  Nobel Kimya Ödülü'nü almış, daha sonra aldığı Ödülü Ankara’ya getirerek Atatürk Anıtkabir Müzesi’ne armağan etmiştir. Nobel Kimya Ödülü’nü Aziz Sancar ile birlikte Paul Modrich (ABD) ve Tomas Lindahl (İsveç) almıştır.

c. Ahmet Üzümcü (Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü): Ahmet Üzümcü’nün başkanlık döneminde, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü, yılı Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştır.

d. Tevekkül Karman (Tawakkol Karman) (Yemen doğumlu): yılında Nobel Barış Ödülü’nü almış Yemen doğumlu Tevekkül Karman (Tawakkol Karman); yılında Türk vatandaşlığına geçmiştir. Tevekkül Karman (Tawakkol Karman); Nobel Barış Ödülü’nü alan en genç kadındır.

3) Azerbaycan ve Nobel Ödülü

a)  Lev Landau: Azerbaycan Petrollerinin işletilmesi ile varlık sahibi olan Nobel Kardeşlerin kurduğu Nobel Ödülünü, Azerbaycan, Bakü doğumlu bir kişi alabilmiştir. Azerbaycan, Bakü doğumlu Rus ve Yahudi “Matematikçi” Lev Landau () Nobel Ödülü'nü almıştır.

4) Türkiye’den Diğer Tıp Nobel Ödül Adayları

Nobel Ödülleri, evrensel insan sağlığı açısından özellikle “Tıp alanında” büyük saygınlık, önem ve değer taşır.

Türkiye’nin, son yıl içerisinde, Tıp alanındaki çağdaşlaşma çalışmalarının sonucunda, evrensel bilime katkılarını; yenilikçi (innovation) ve buluşçu (inventive) açılarından değerlendirmek çok kolay değildir.

Burada, Türkiye kaynaklı bilimsel çalışmalar, buluşlar, evrensel bilgilere katkı, evrensel düzeyde bir toplumsal halk sağlığı ve sağlık sorunun çözümünü sağlamak ya da yeni ufuklar açmak önem gösterir.

a) Prof. Dr. Kemal Cenap Berksoy: Tıp alanında Türkiye’den Nobel Tıp Bilim Ödülü’ne ilk aday, yılında İsveç Nobel Komitesi tarafından “seçici” “ nominatör” görevi verilen Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar tarafından, İstanbul Tıp Fakültesi’nden “sekretin” hormonunu bulan Prof. Dr. Kemal Cenap Berksoy aday seçilmiş ve dünya çapında seçilen aday içerisine girmiştir ().

Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar: İstanbul Tıp Fakültesi Patoloji Bölümü Başkanı ve Türkiye’de Tıbbı Patoloji’nin kurucusudur (). İsveç Nobel Komitesince “aday seçici” görevi verilen (), Türkiye’nin ilk “Nobel Tıp Ödülü adayını” belirleyen Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar, yılında üniversite dışında bırakılmıştır (13). O günden bu yana, Türkiye adına ya da başka ülkeler adına Nobel Tıp Ödülü almayı başaracak Türkiye kökenli bilim insanımızı bekliyoruz.

b. Gökhan Hotamışlıgil: GökhanHotamışlıgil, obezite, diyabet, karaciğer yağlanması, kalp-damar hastalık-ları gibi metabolik hastalıkların mekanizmaları üzerinde çalışmaktadır. Lipokin’i bulmuştur ( (14,15).

c. Bahri Karaçay: Ölümcül Alexander hastalığına gen tedavisi geliştiren çalışmaları yürütmektedir (16).

5)  Türkiye’nin Nobel Barış Ödülü Adayları

a. Mustafa Kemal Atatürk: 12 Ocak günlü Elefterios Venizelos’un mektubu ile Nobel Barış Ödülü adayı gösterilmiştir (17).

b. Mustafa İsmet İnönü: yılında, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Nobel Barış Ödülü adayı gösterilmiştir (18,19).

c. Mahmut Dikerdem (Büyük Elçi): Avrupa Konseyi Asamblesi (27 Haziran , Oslo), bir grup Konsey üyelerince, Mahmut Dikerdem (Barış Derneği Başkanı)  Nobel Barış Ödülü adayı gösterilmiştir (20).

d. Güncel olarak Türkiye’den Prof. Dr. Veli Lök, “adli tıp” alanında, bilimsel olarak geç dönem “işkence fizik  izlerini” saptayan, “buluş” niteliğinde yöntemler geliştirmiş (sintigrafi ve iğne biyopsisinin patolojik inceleme yöntemleri), böylece evrensel “işkenceye karşı savaşta”, BM tarafından kabul edilen “İstanbul Protokolü” nün kabulündeki liderliği ile Nobel Barış Ödülü adayı olmayı hak etmiştir (21,22).

6.Türkiye’nin Nobel Edebiyat Ödül adayları

a. Yaşar Kemal: Nobel Edebiyat Ödülü adayı ilk Türk yazar oldu () ve birçok kez aday gösterildi (23).

b. Leyla Erbil: Türkiye'den Nobel Edebiyat Ödülü adayı ilk kadın yazar Leyla Erbil oldu (, ) (24).

c. Yaşar Kemal, Leyla Erbil ve İlhan Berk (, PEN): PEN Türkiye Merkezi, Nobel Edebiyat Komitesi’nin daveti üzerine, Yaşar Kemal, Leyla Erbil ve İlhan Berk, Nobel Edebiyat Ödülü adayı oldu () (25).

7. Nobel’e aday gösterilen diğer Türk bilim insanları

a. Atakan Peker: “Sıvı metal” teknolojisi üzerine çalışmaktadır (26).

b. İlhan Akyıldız: Mobil teknolojilerin geleceğine yön veren çalışmaları yürütmektedir (26).

Sonuçlar

Nobel Ödüllerinin yılında verilinceye dek olan süreçte, İsveçliler ile Türkler arasındaki tarihsel dostluk bağları açısından bakılırsa, bu konuda çok değerli ve unutulmaz ilişkilerin olduğunu görürüz.

• Örneğin,  İsveç Kralı Demirbaş Şarl () ve Türkçenin kaynaklarını bulan Strahlenberg (–) anımsanmalıdır.

• Demirbaş Şarl, Poltova Savaşı () sonrası Osmanlı Devleti’ne sığınarak 5 yıl Bender (Moldova) de konuk olarak yaşamıştır.
• Strahlenberg, Poltova Savaşı’nda esir düşmüş, Ruslar tarafından gönderildiği Sibirya, Kuzey - Doğu Asya’da Türkçe’nin yazılı kaynaklarına ulaşarak, yayınladığı olağanüstü değerli yapıtları ile, “unutulmaz” biçimde Türk Tarihine geçmiştir.
• Strahlenberg, yılında İsveç'e dönünce yazdığı “Das Nord-und Ostliche Theil von Europa und Asia” (Asya ve Avrupa'nın kuzey ve Doğu Kıyıları) adlı kitabında; Türkçe kapsamındaki “kaynak” “orijinal” dil ve kültürleri işledi, Orhun Yazıtlarını (Orhun Anıtlarını) ilk kez duyurdu (27).
• İsveçli Nobel Kardeşler, ’lı yıllarda, Azerbaycan’daki “Nobel Petrol Şirketi” ile elde ettikleri büyük maddi varlıklarını, yılında kurdukları Nobel Vakfı ve Nobel Ödülleri ile “insanlığa en büyük yarar için çalışan bilim, tıp ve kültür” insanlarını desteklediler.

Türkiye açısından bakacak olursak; Tıp alanında, büyük başarılara imza atan Türkler, son () yıl içinde tıp alanında ilerleme çabaları ve elde edilen büyük başarılar, Nobel Tıp ve Barış Ödülleri'ne henüz yansımamıştır.

• Türkiye’nin ve Türk bilim insanlarının uluslararası saygınlığına da etkisi olacak bu ödüllerin, Türkiye’ye gelebilmesi için, diğer ülkelerdeki gibi, bilim insanlarımızın tanıtımı, çalışmalarının “bilimsel değerlerinin” vurgulanması, “ödül siyaseti” yürütülmesi, v.b çalışmalara da gereksinim vardır.
• “Altının değerini sarraf anlar” atasözünde olduğu gibi, bilim insanlarımızın bilimsel çalışmalarının “değerinin” belirlenmesi için de, yeterli “nitelik” ve “saygınlıkta” bilim insanlarına, sosyal ve bilimsel çevreye gereksinim vardır. 
• İsveç Nobel Komitesi’nin Türkiye Tıp Fakültelerinden görev vereceği “aday seçicilerin” “niteliği” de önemlidir.
• Örneğin yılında İsveç Nobel Komitesi’nin görevlendirdiği ve Prof. Dr. Kemal Cenap Berksoy’u aday olarak bildiren, Türkiye’de Çağdaş Patolojinin kurucusu Prof. Dr. Hamdi Suat Aknar böyle bir bilim insanıdır ().
• Sonuç olarak, güncel bilgilerin ışığında, Atatürk’ün Cumhuriyet Türkiyesi’nin yetiştirdiği örneğin, Prof. Dr. Veli Lök gibi pek çok değerlerimizin, bilimsel ve sosyal alandaki, “evrensel boyuttaki” bilimsel çalışmaları ile “Nobel Barış Ödülü’nü alabilecek “yeterlikte” olduğu açıkça görülmektedir (21,22)

Kaynaklar

1) funduszeue.info

2) funduszeue.info

3) funduszeue.info

4) Jennifer Rosenberg J. History of the Nobel Prizes. funduszeue.info

5) Kurban V. Nobeller Nobel Ödülü ve Bakü Petrolleri. İstanbul: Yeditepe yayınevi. ;

6) Azerbaycan'da petrol endüstrisi. funduszeue.info

7) Jennifer Rosenberg J. History of the Nobel Prizes. funduszeue.info

8) Nomination and selection of Nobel Peace Prize laureates. funduszeue.info

9) funduszeue.info

10) Nobel Barış Ödülü adaylığı. funduszeue.info

11) Akgün B. Üsküdarlı Bir Hekim: funduszeue.info Kemal Cenap Berksoy () Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V, Kasım ,

12) Yasinoğlu E. Kemal Cenap Berksoy. (). Nobel Medicus (2)

13) Canda MŞ. Hamdi Suat Aknar, Nobel Ödülü Nominatörü Seçilmesi. funduszeue.info

14) funduszeue.info

15) funduszeue.info%C3%B6khan_Hotam%C4%B1%C5%9Fl%C4%B1gil

16) funduszeue.info

17) Kalyoncu AF. funduszeue.info (funduszeue.info)

18) funduszeue.info)

19) (funduszeue.info)

20) (Türkiye Postası 13 Julı , Nummer 35, Berlin 44).

21) Canda MŞ. Prof. Dr. Veli Lök ve Nobel Barış Ödülü. funduszeue.info (5 Nisan , Salı).

22) Canda, MŞ. Prof. Dr. Veli Lök'ün (9 Şubat , İzmir- ) Biyografisi. Türkiye Kalça Cerrahisi Dergisi (TJHS) ;2(1)

23) funduszeue.info

24) funduszeue.info

25) funduszeue.info

26) funduszeue.info

27) Strahlenberg, Philipp Johann von. Das Nord-und Ostliche Theil von Europa und Asia. ;

İsveç'teki Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nün İsveçli Thomas Lindahl, Amerikalı Paul Modrich ve Türk Aziz Sancar arasında paylaştırıldığını açıkladı.

Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan resmi sosyal medya hesabından tebrik etti. Akdoğan şu paylaşımı yaptı, 'Nobel kimya ödülünü kazanan Aziz Sancar'ı tebrik funduszeue.infoık adına büyük başarı, millet olarak gurur duyduk' dedi.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, düzenlediği basın toplantısında, Lindahl, Modrich ve Sancar'ın "hücrelerin hasar gören DNA'yı nasıl onardığını ve genetik bilgiyi nasıl koruma altına aldığını" ortaya çıkardıkları için Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldüklerini bildirdi.

Açıklamada, "Üç bilim adamının çalışmaları, hücrelerin nasıl işlediğine yönelik son derece önemli bilgi sağlayarak yeni kanser tedavilerinin geliştirilmesine yol açtı" ifadesi kullanıldı.

İnsan DNA'sının her gün ultraviyole ışınlar, serbest radikaller ve diğer kanserojen maddeler nedeniyle zarar gördüğüne işaret edilen açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Ancak bu tür dış saldırılar olmadan da DNA molekülleri, kalıtımsal olarak değişken bir yapıya sahiptir. Hücrenin genomunda her gün çok sayıda değişiklik meydana gelir. Daha da ötesi insan vücudundaki hücreler her gün milyonlarca kez bölünür ve bu esnada DNA kopyalanır. DNA'nın kopyalanması sırasında bazı bozukluklar ortaya çıkar. Genetik materyalin tam bir kimyasal kaosa düşmemesinin nedeni, hiç durmadan DNA'yı izleyen ve meydana gelen hasarları onaran moleküler sistemler barındırmasıdır. Nobel Kimya Ödülü, bu onarım sistemlerinin nasıl işlediğini moleküler düzeyde gözler önüne seren çalışmalarıyla alanlarında çığır açan üç bilim adamına verilmiştir."

Kraliyet Akademisi, ödüle layık görülen üç bilim adamını şöyle tanıttı:

"'lerin başlarında bilim adamları, DNA'nın son derece istikrarlı bir molekül olduğuna inanıyordu ancak Lindahl, DNA'nın aslında yeryüzünde yaşamın gelişimini imkansız kılacak bir yavaşlıkta bozulduğunu ortaya çıkardı. Öngörüsü, Lindahl'ın DNA'nın çökmesine sürekli engel olan moleküler bir makineyi keşfetmesini sağladı. Aziz Sancar, hücrelerin ultraviyole ışınlarının DNA'da neden olduğu hasarı tamir etmek için kullandığı nükleotid eksizyon onarım mekanizmasının haritasını çıkardı. Paul Modrich de hücrelerin, hücre bölünmesi esnasında DNA'nın kopyalanmasında ortaya çıkan hataları nasıl düzelttiğini buldu."

- Tomas Lindahl

Lindahl, 'de Stockholm'de dünyaya geldi. Karolinska Enstitüsü'nden mezun olan Lindahl, 'ten 'ye kadar Göteborg Üniversitesi Tıbbi ve Fizyolojik Kimya Bölümü'nde çalıştı. Lindahl, halihazırda İngiltere'deki Clare Hall Laboratuvarı Kanser Araştırma Merkezi'nin müdürlüğünü yapıyor.

- Paul Modrich

California'da 'da doğan Modrich, Stanford Üniversitesi'nden mezun oldu. Modrich, Duke Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde biyokimya dersleri veriyor.

- Aziz Sancar

'da Mardin'in Savur ilçesinde dünyaya gelen Sancar, 'de Dallas'daki Teksas Üniversitesi'nde doktorasını tamamladı. Sancar, halihazırda Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde ders veriyor.

Lindahl, Modrich ve Sancar, 8 milyon İsveç Kronu (yaklaşık 3 milyon lira) tutarındaki ödülü paylaşacak. Üç bilim adamına, Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü 10 Aralık'ta düzenlenecek ödül töreninde birer diploma ve altın madalya da verilecek.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, yarın Edebiyat Ödülü'nün sahibini, cuma günü de Barış Ödülü'nü kazanan ismi açıklayacak. Nobel Ekonomi Ödülü'nün sahibi ise 12 Ekim'de belli olacak.

Bilim dünyasının en prestijli ödülü için adaylar, her bir alan için oluşturulan komite üyeleri tarafından belirleniyor. Akademi üyelerinin yaptığı oylamada da oyların çoğunu alan aday, ödülün sahibi oluyor.

- Nobel Kimya Ödülü

ve yılları arasında kez Nobel Kimya Ödülü verildi. Toplam kişiye layık görülen ödüllerden 23'ü 2 kişi, 20'si ise 3 kişi arasında paylaştırıldı.

Nobel Kimya Ödülü'ne şimdiye kadar sadece 4 kadın layık görüldü: Marie Curie () , Curie'nin kızı Irene Joliot-Curie (), Dorothy Crowfoot Hodgkin () ve Ada Yonath ()

Nobel Kimya Ödülü'nü alan en genç bilim adamı Frederic Joliot oldu. Joliot, yılında ödülü aldığında 35 yaşındaydı.

Nobel Kimya Ödülü verilen en yaşlı bilim adamı ise 'de 85 yaşındayken ödüle layık görülen John B. Fenn oldu.

'de Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Marie Curie, 'te de Nobel Fizik Ödülü'nü kazanmıştı. 'te Nobel Kimya Ödülü'nü alan Linus Pauling, 'de de Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüştü. Frederick Sanger ise ve yıllarında iki kez Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi oldu.

- Curie ailesinin Nobel başarısı

Curie ailesi, evlerine 6 Nobel Ödülü götürerek Nobel tarihindeki en başarılı aile oldu. Marie ve Pierre Curie çifti, ilk ödüllerini 'te fizik alanında kazandı. Marie Curie, 'de bu kez Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Çiftin tıpkı kendilerini gibi bilim alanında kariyer yapan büyük kızları, Irene Joliot-Curie, 'te eşi Frederic Joliot ile Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi oldu. Curie çiftinin UNICEF için çalışan küçük kızları Eve Curie'nin eşi Henry R. Labouisse ize 'te UNICEF adına Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

- Ödülünü alamayanlar

Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan iki Alman bilim adamı, ödüllerini alamadı. Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nü yılında Richard Kuhn ve 'da da Adolf Butenandt'a verdi. Kuhn ve Butenandt, Nazi lideri Adolf Hitler'in yasak getirmesi sonucu ödüllerini alamadılar. 'da Nobel Tıp Ödülü'ne layık görülen Gerhard Domagk da aynı yasak nedeniyle ödül törenine katılamadı. Üç bilim adamı, sonraki yıllarda diploma ve madalyalarına kavuştu ancak para ödüllerini alamadılar.

- Madalya

Nobel Kimya Ödülü'nü kazananlara ödüllerinin takdim edildiği akşam bir de İsveçli heykeltıraş ve gravürcü Erik Lindberg tarafından tasarlanan madalya veriliyor.

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi'nin fizik ve kimya alanlarında ödül kazananlara takdim ettiği madalyasına Mısır'ın en büyük tanrıçası İsis'e benzeyen bir doğa tanrıçası işlenmiş. Bulutların arasından çıkan tanrıça, kolları arasında bereketi simgeleyen bir boynuz tutuyor. Madalyada tanrıçanın yüzünü örten peçeyi ise "Bilim'in Dahisi" açıyor.

Madalyada aynı zamanda Vergilius'un Aeneid adlı eserinden "Inventas vitam juvat excoluisse per artes" ifadesi bulunuyor. Latince ifade, "Yeni buluşlar, sanatla güzelleşen hayatı daha da zengin kılar" anlamına geliyor.

- Defneden taç

Nobel ödülünü kazananlar için İngilizce "Nobel Laureates" ifadesi kullanılıyor. "Laureate" sözcüğü, defne dalları ve yapraklarından yapılan taç anlamına geliyor. Antik Yunan'da müziğin, güzel sanatların, güneşin, ateşin ve şiirin tanrısı olan Apollon tarafından takılan defne tacı, spor müsabakalarının ve şiir yarışmalarının kazananlarına "gurur sembolü" olarak armağan ediliyordu.

- 'den bu yana Nobel Kimya Ödülü'nü kazananlar

William Knowles (ABD), Ryoji Noyori (Japonya), Barry Sharpless (ABD)

John Fenn (ABD), Koichi Tanaka (Japonya) ve Kurt Wüthrich (İsviçre)

Peter Agre (ABD), Roderick MacKinnon (ABD)

Aaron Ciechanover (İsrail), Avram Hershko (İsrail), Irwin Rose (ABD)

Yves Chauvin (Fransa), Robert H. Grubbs ve Richard R. Schrock (ABD)

Roger D. Kornberg (ABD)

Gerhard Ertl (Almanya)

Roger Tsien (ABD), Martin Chalfie (ABD) ve Osamu Shimomura (Japon)

Venkatraman Ramakrishnan ve Thomas Steitzile (ABD) ile Ada Yonath (İsrail)

:Richard Heck, Ei-ichi Negishi (ABD) ve Akira Suzuki (Japon)

Dan Shechtman (İsrail)

Robert J. Lefkowitz ve Brian K. Kobilka (ABD)

Martin Karplus (Avusturya), Michael Levitt (Güney Afrika) ve Arieh Warshel (İsrail)

Eric Betzig (ABD), Stefan W. Hell (Romanya) ve William E. Moerner (ABD)

elmediğine işaret eden sancar, tedavi konusunda bir şey söylemek için erken olduğunu belirtti.

Türk bilim adamı Sancar kanser araştırmaları hakkında konuşmuştu

Kimya dalında Nobel Ödülü'ne layık görülen üç kişi arasında yer alan Türk bilim adamı Aziz Sancar, kanser araştırmaları hakkında AA'ya konuşmuştu.

Anadolu Ajansı muhabiri Zeynep Akyıl'ın röportaj yaptığı Prof. Dr. Sancar, "Kansere karşı 'DNA onarımı' buluşu" hakkında bilgi vermişti. Aziz Sancar, haberde, kanserle mücadele konularındaki araştırmaları ve kendisine ait olan "Sirkadiyen saat (ritmik saat)" buluşu hakkında da açıklamalarda bulunmuştu.

22 Temmuz 'te yayımlanan haber şöyleydi:

Kanser konusunda yaptığı önemli çalışmalarla dünya çapında adını duyuran Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, kanser tedavisinde "sirkadiyen saat (ritmik saat)" buluşuna imza attı.

Kuzey Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Sancar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kanser konusunda önemli çalışmalar yapıldığını belirtirken, kanser mekanizmasının 10 yıl içinde çözüleceğine inandığını söyledi. Ancak kanserin nasıl olduğunu çözümlemenin onu tedavi etmek anlamına gelmediğine işaret eden Sancar, tedavi konusunda bir şey söylemek için erken olduğunu belirtti.

Her kanser çeşidinde farklı mutasyonların tespit edildiğini, dokudaki bazı kanserli hücreler öldürülse dahi başka mutasyonları kontrol etmenin zor olduğunu anlatan Sancar, "Kanser demek bir tek hücre tipi değildir, kanserde çok hücre tipi vardır, bütün bu hücrelere göre tedaviyi yöneltmek gerekiyor" dedi.

Kanserle ilgili olarak "DNA onarımı" konusunda çalışma yaptığını bildiren Sancar, şunları kaydetti:

"Kanser tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu DNA'yı tahrip ediyor ve vücutta bulunan DNA onarım mekanizmaları, o kanser hücrelerinin yaşamasını sağlıyor. Biz bu mekanizmayı anlamak, aydınlatmak için bir çalışma başlattık. Bu mekanizmayı anlayınca onu "inhibe" edip, kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha önce öldürülmesini sağlamaya çalışacağız. DNA onarımı mekanizmasını aydınlatmak, kanser tedavisi noktasında çok önemli. Gayemiz bu mekanizmayı açıklamak."

-DNA onarımının en az olduğu saatler tespit edilerek, kanserle savaşılacak-

Sirkadiyen saat (günlük ritm) konusunda önemli bir buluş yaptıklarını bildiren Sancar, sirkadiyen saatin DNA onarımını kontrol ettiğini ifade etti. Sancar, DNA onarımının günün belli saatlerinde arttığını, belli saatlerde de minimum seviyeye indiğini söyledi.

Amaçlarının vücuttaki DNA onarımının minimum olduğu zamanı tespit edip, kanser hücrelerine ilaç verip, bu hücrelerin ölmesini sağlamak olduğunu belirten Sancar, "Hedefimiz DNA onarımının ne zaman minimum ne zaman maksimum olduğunu belirleyerek, DNA onarımı potansiyelinin en az olduğu zaman ilaç tedavisi uygulayarak, hem ilacın etkisini çoğaltmak, hem de yan etkileri azaltmak" şeklinde konuştu.

Bu kapsamda çalışmayı öncelikle kalın bağırsak kanseri üzerinden başlatacaklarını anlatan Sancar, "Kalın bağırsağın biyolojisi ve DNA onarımı saatleri konusunda daha çok bilgi sahibi olmamız nedeniyle bu kanser çeşidinden çalışmalarımızı başlatacağız. Araştırma çalışmalarına ay içinde başlıyoruz" dedi.

-Deri kanserinin önüne geçilebilecek

Sirkadiyen saat konusundaki çalışmalarının deri kanserini önleme noktasında da faydalı olacağına dikkati çeken Sancar, bu şekilde hangi saatlerde güneşlenildiğinde kanser riskinin arttığının, hangi zamanlarda azaldığının tespit edilebileceğini ifade etti.

Fareler üzerinde yaptıkları bilimsel çalışmalarda, UV ışınlarına maruz kalan farelerde kanser riskinin akşam saatlerinde daha az olduğunu tespit ettiklerini belirten Sancar, şöyle devam etti:

"Fareler üzerinde yaptığımız araştırmalarda sabah saatlerindeki UV maruziyeti sonucu kanser riskinin akşamüstü saat 4'teki tespit ettiğimiz oranlara göre 5 misli daha yüksek olduğunu gördük. Yani farelerde deri kanseri riskinin akşam saatlerinde daha az olduğunu belirledik. Farelerde ortaya çıkan sonuçlar insanlarda tam tersidir. Buna dayanarak, insanlar için sabah saatlerinin deri kanseri riski açısından daha düşük olacağını söyleyebiliriz. Yani sabah saatlerinde güneşlenmek, öğlen ve akşamüstüne göre daha az risk taşıyor. Ancak bunu kesin olarak söylemek için öncelikle insanlar üzerinde deney yapmamız lazım."

Bu konuda çalışmalara başladıklarını ve Amerikan Sağlık Bakanlığından izin aldıklarını anlatan Sancar, ilk etapta gönüllüler topladıklarını ve gönüllülerin derilerindeki DNA onarımlarını gün boyu nasıl olduğunu ölçmek için çalışma yapacaklarını söyledi.

Sancar, "Yani DNA onarımı konusunda kalın bağırsakta yapacağımız çalışma kanserin tedavisini, cilt üzerinde yapacağız çalışma da kanseri önlemeyi amaçlıyor" ifadelerine yer verdi.

"Ülkem adına gurur duydum"

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi tarafından Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Türk bilim adamı Prof. Dr. Aziz Sancar, "Ödülü kazanmaktan büyük onur duyduğunu" söyledi.

Akademi'den gelen telefonu, eşinin açtığını ve kendisini uyandırdığını belirten 69 yaşındaki Sancar, "Hiç beklemiyordum, çok şaşırdım. Hala da çok şaşkınım" dedi.

Nobel Medya Merkezi'nden Adam Smith'in sorularını yanıtlayan Sancar, ödülü kazanan ilk Türk bilim adamı olduğu hatırlatıldığında "Bilim adamı olarak evet. Ama Orhan Pamuk, 'da Nobel Edebiyat Ödülü'n kazanmıştı" dedi.

Smith'in, Türkiye'de de büyük kutlamalar olacağını belirtmesi üzerine Sancar, "Evet sanırım olacak. 'Nobel ödülünü ne zaman alacaksın' diye yıllardır sorup duruyorlardı. Ülkem adına da gurur duyuyorum" ifadesini kullandı.

Hasar gören DNA'nın onarımıyla ilgili mekanizmaları ortaya çıkaran çalışmasıyla ödüle layık görülen Sancar, "Şimdi neler olacak?" sorusuna "Derslerim ay sonunda başlıyor ve aralık sonuna kadar da devam edecek. Dersleri aksatmamak için elimden geleni yapacağım ama sanırım bazı aksaklıklar olacak" diye konuştu.

Ailesine, ana vatanı Türkiye'ye ve çalışmalarını sürdürdüğü ABD'ye müteşekkir olduğunu kaydeden Sancar, "Bu ödül özellikle Türkiye için çok önemli" dedi.

- Mardin'den Kuzey Carolina'ya

Sancar, 'da Mardin'in Savur ilçesinde sekiz çocuklu bir ailede dünyaya geldi. 'da İstanbul Tıp Fakültesi'nden mezun olan Sancar, doktorasını 'de Dallas'taki Teksas Üniversitesi'nde tamamladı.

Çalışmalarını Chapel Hill'deki Kuzey Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde sürdüren Sancar, insan genomunda hasar görmüş DNA'yı onaran moleküler mekanizmaların haritasını çıkardı.

Ulusal Bilimler Akademisi üyeliğine 'te seçilen Sancar ile kendisi gibi Kuzey Carolina Üniversitesi'nde Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yapan eşi Gwen Boles Sancar, Türk araştırmacılara burs vermek amacıyla Carolina Türk Evi'ni kurdu.

Sancar, kendisine Nobel Kimya Ödülü getiren çalışması hakkında geçen yıl AA muhabirine bilgi vermişti. Sancar, "Kanser tedavisinde kullanılan ilaçların çoğu DNA'yı tahrip ediyor ve vücutta bulunan DNA onarım mekanizmaları, o kanser hücrelerinin yaşamasını sağlıyor. Biz bu mekanizmayı anlamak, aydınlatmak için bir çalışma başlattık. Bu mekanizmayı anlayınca onu 'inhibe' edip, kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha önce öldürülmesini sağlamaya çalışacağız. DNA onarımı mekanizmasını aydınlatmak, kanser tedavisi noktasında çok önemli. Gayemiz bu mekanizmayı açıklamak" demişti.

Nobel'in servetinin yıllık geliri beş eşit parçaya ayrılmıştı.

Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp alanında en önemli icadı yapan kişiye
Edebiyat alanında en soylu ve en içten ideali örnek alarak meydana getiren eserin yazarına Halklar arasında kardeşliğin gerçekleştirilmesi, orduların kaldırılması veya sayısının azaltılması, barış kongrelerinin yapılması ve yaygınlaştırılması için en çok çalışan kişilere verilir.
Başta beş dalda verilen ödüllere yılında İsveç Bankası Alfred Bernhard Nobel anısına bir de İktisat ödülü ekledi. Bu ödüllerin dağıtılmaya başlaması tarihine denk gelmektedir ve günümüze kadar sürmüştür.

Fizik ve Kimya ödülleri İsveç Akademisi, Tıp ve Fizyoloji ödülleri Stockholm Karolin Enstitüsü, Edebiyat ödülü Stockholm akademisi, Barış ödülü de Norveç Storting'i tarafından seçilen beş kişilik bir komisyon tarafından dağıtılır.

İsveç’li kimyager, mühendis ve dinamitin mucidi Alfred Bernhard Nobel’in ’da açıklanan vasiyeti doğrultusunda hazırlıkları yapılan Nobel Ödülleri için, ’de İsveç’li Johan Erik Lindberg’e Fizik, Kimya, Fizyoloji veya Tıp ve Edebiyat dalları için Nobel madalyalarını oluşturma görevi verildi. (Barış ödülü madalyası Norveçli Gustav Vigeland tarafından tasarlanmıştır.)

öncesinde, Nobel madalyaları 23 ayar altından yapılmaktaydı. Yeni devirde ise verilen ödül madalyaları 24 ayar altınla kaplanmış ve 18 ayar yeşil altından üretilmektedir. Yeşil altın, % 75 altın, % 20 gümüş ve % 5 bakır içeren bir alaşımdır. Madalyanın çapı 66 mm’dir ve kalınlığı 2,4 - 5,2 mm arasında değişmektedir.

Alfred Bernard Nobel’in Vasiyeti ve Nobel Ödülleri
İsveçli kimyager ve mucit Alfred B. Nobel, dinamitin mucididir. Patentini aldığı bu icadı sayesinde 20 ülkede 90 şirket aracılığı ile patlayıcı ve silah şirketleri kurdu. Birçok ülkenin patlayıcı ihtiyacını karşılamaya başladı ve devasa bir servetin sahibi oldu. Ancak kendisine yönelik “ölüm taciri”, “insanları hızla öldürmenin yolunu bularak zengin oldu” şeklindeki eleştirel haberler sebebiyle hayatının son yıllarında büyük üzüntü ve acılar yaşadı.

Aslında barış yanlısı olan ve dünya barışı için çaba sarf eden Nobel, savaşları durduracağını düşündüğü buluşunun ölümcül bir silaha dönüştüğü fikri ile hüzne boğuldu. Kardeşi Ludvig Nobel öldüğünde, kendisinin öldüğünü sanan Fransız gazeteleri büyük bir hataya imza attı. Gazetelerin manşetlerinde “Ölüm taciri öldü” başlıkları atıldı. Bu olay, Nobel Ödülü fikrinin başlangıcı olarak görülüyor. Ölmeden önce 27 Kasım tarihinde kaleme aldığı vasiyetinde bu olaydan duyduğu üzüntünün izleri görülüyor. Vasiyetinde, icadı aracılığı ile dolaylı olarak kazandığı servetinin insanlığa hizmet edenlere dağıtılmasını istedi.

Vasiyetinden yaklaşık 1 yıl sonra 10 Aralık tarihinde beyin kanaması geçirerek İtalya’nın San Remo kentinde hayata gözlerini yumdu. Vasiyeti, 30 Aralık tarihinde açıklandı. Ölümünden 5 yıl sonra da Nobel Ödülleri verilmeye başlandı. Nobel’in o dönemdeki servetinin günümüz değerinin milyon avro olduğu belirtiliyor. Servetinin faizi, her yıl Nobel Ödülü bünyesinde para ödülü olarak dağıtılıyor. Para ödülü, her yıl faiz oranlarına göre değişiyor. yılında para ödülü 9 milyon kron (Yaklaşık 4 milyon lira) olarak belirlendi.

Alfred Nobel’in vasiyeti şöyle;
“Ardımdan bıraktığım gayrimenkulümün ve servetimin tamamı, aşağıdaki şekilde dağıtılacaktır. Kapital, emniyetli bir şekilde Fon'da toplanmalıdır. Bu Fon'un geliri her yıl insanlığa en büyük hizmeti yapan kişilere dağıtılmalıdır. Bu gelir beş ana bölüme ayrılmalı ve aşağıdaki şekilde dağıtılmalıdır. Bir kısım fizik sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım kimya sahasında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısmı fizyoloji ya da tıp alanında en büyük keşfi yapan kişiye verilmelidir. Bir kısım edebiyat sahasında en büyük eseri yazan kişiye verilmelidir. Bir kısım Milletlerarası barış ve kardeşlik için en büyük çalışmayı yapan kişiye verilmelidir. Fizik ve kimya konusundaki keşifler, İsveç ilim konseyince değerlendirilmelidir. Tıp konusundaki çalışmalar Stokholm'deki Caroline Enstitüsü tarafından değerlendirilmelidir. Edebiyat ve barış konusundaki mükâfatlar İsveç Parlamentosu tarafından seçilen beş kişilik bir heyet tarafından değerlendirilmelidir. En büyük ve kesin arzum mükâfatlar adaylara dağıtılırken kesinlikle milliyet tefrika yapılmamasıdır. En mühimi, mükâfatı alacak şahıs bir İskandinavyalı da olabilir, olmayabilir de…”

Nobel Vakfı
Nobel Vakfı, Nobel ödüllerinin idari ve finansal yönetimi için 29 Haziran tarihinde kuruldu. Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine kurulan özel bir kurumdur. Nobel Enstitüsü’nü harici olarak temsil eden Nobel Vakfı, Nobel Ödülleri ile ilgili etkinlikleri düzenler ve yönetir. Ayrıca Nobel Sempozyumu tertipler. Nobel’e layık görülenlere ne kadar para ödülü verileceğini de vakıf belirliyor.

Nobel Ödülü Alanlar Nasıl Belirleniyor?
Nobel Ödülleri; fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat, ekonomi ve barış alanlarında veriliyor. İlk ödüller, yılında verildi. yılına kadar ekonomi hariç 5 dalda ödül veriliyordu. yılında ekonomi dalında da verilmesi kararlaştırıldı, ilk ekonomi ödülü yılında verildi. Ekonomi alanındaki ödüller, Sveriges Bank ve İsveç Merkez Bankası tarafından ekonomiye katkı sunan kişilere veriliyor.

Ödüllerin verileceği isimleri seçen kurumlar ve komiteler var. Her kurum farklı bir dalın adayları arasından ödülü kazanan ismi veya kurumu seçiyor. İsveç Kraliyet Akademisi; fizik ve ekonomi dallarının adaylarını değerlendiriyor. İsveç Bilim Akademisi, kimya dalından ödül sahiplerini belirliyor. Karolinska Enstitüsü, fizyoloji veya tıp alanındaki adaylar arasından ödüle layık olanları seçiyor. Edebiyat dalındaki değerlendirmeleri İsveç Akademisi yapıyor. Norveç Nobel Komitesi ise, barış ödülü sahiplerini seçiyor.

Nobel Ödülü’nü, belirlenen dallarda uluslararası düzeyde başarı elde etmiş kişiler veya kurumlar alabiliyor. İlgili komiteler tarafından yapılan değerlendirmeler sonucu ödülü almaya hak kazanan kişi veya kurumlara bir madalya, bir diploma ve her yıl farklı miktarlarda para ödülü veriliyor. Bir daldaki ödül, bir veya iki, hatta üç kişi arasında paylaşılabiliyor.

Nobel Ödülleri, her yıl ekim ayı başında açıklanıyor; Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık günü de sahiplerine veriliyor.

Nobel Madalyası’nın Özellikleri
Nobel Ödülü madalyasının ortalama ağırlığı gramdır. Her madalya; 18 ayar yeşil altın, 24 ayar saf altından yapılır. Çapı 66 milimetre, kalınlığı ise 2,,2 milimetre arasında değişiyor. Madalyanın maddi değeri 10 bin dolar civarında.

Nobel Ödülü Kazanan Türkler
yılından bu yana 10 Türk Nobel’e aday gösterildi, 2 Türk Nobel Ödülü kazandı. İlk kez Nobel Ödülü kazanan Türk, ünlü yazar Orhan Pamuk’tur. yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen Orhan Pamuk, siyasi kimliği sebebiyle bazı tartışmaların odağına oturtulmuştur. Nobel Komitesi, Pamuk’un ödülü kazandığını duyurduğu açıklamasında, “ Nobel Edebiyat Ödülü, kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan Orhan Pamuk'a verilmiştir.” ifadesini kullandı.

Amerika’da yaşayan Türk Prof. Dr. Aziz Sancar, Nobel kazanan ikinci Türk’tür. yılında Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü. Sancar, hücrelerin hasar gören DNA’ları onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandırdığı çalışmasıyla bu ödüle layık görüldü.

Nobel’e Türkiye’den aday gösterilen ancak ödüle layık görülmeyen isimler ise şunlardır: Edebiyat dalında; yazar Yaşar Kemal, kadın yazar Leyla Erbil, yazar İlhan Berk. Kimya ve fizik dallarında; Dr. Atakan Peker, Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil, Doç. Dr. Bahri Karaçay, Prof. Dr. İlhan Akyıldız, Gazeteci-Yazar Can Dündar.

Nobel Ödülleri İle İlgili Bazı İstatistikî Bilgiler
yılından yılına kadar toplam Nobel Ödülü verildi. Nobel’e layık görülen kişi ve kuruluşların toplam sayısı ’tür. Bu ödüllerden ’sını kişiler, 27’sini de kurumlar ve organizasyonlar kazandı.
ödülden ’si sadece tek kişiye verilirken, ödülü iki kişi, ödülü üç kişi paylaştı.
Bugüne kadar 7 kişi, iki kez Nobel Ödülü’ne layık görülmüştür.
Nobel ödülü verilmeye başlandığı tarihten bu yana geçen yılda 27 kurum, kuruluş ve organizasyon ödül kazanmıştır.
yılda 49 kez toplam kadın çeşitli dallarda Nobel ödülüne layık görüldü.
Nobel Ödülleri’nin dağıtılmaya başlandığı yılından bu yana 49 yıl bazı dallarda ödül verilmedi. Fizik dalında 6 yıl, Kimya dalında 8 yıl, Tıp dalında 9 yıl, Edebiyat dalında 7 yıl, Barış dalında 19 yıl ödül verilmedi. Bu yılların çoğu İkinci Dünya Savaşı yıllarıdır.
yılına kadar ödül alanların yaş ortalaması 60’tır.

İlk Nobel Ödülleri:
Nobel Ödülleri, ilk olarak yılında 5 dalda verildi.
Fizik dalındaki ilk ödülü, röntgen ışınlarını keşfeden Alman fizikçi Wilhelm Röntgen’e verildi.
Nobel Kimya Ödülü, ilk kez Hollandalı kimyager Jacobus Henricus van’t Hoff’a verildi. Hoff, çözeltilerle ilgili çalışmaları dolayısıyla bu ödüle layık görüldü.
Alman fizyoloji uzmanı Emil Adolf von Behring, difteri ile ilgili çalışmaları sebebiyle fizyoloji veya tıp alanında ilk kez ödül alan isimdir.
Edebiyat dalında ilk kez Nobel ödülü kazanan isim, Fransız şair Sully Prudhomme’dir.
Barış dalında ilk ödülü iki kişi paylaştı. İsviçreli yazar ve iş adamı Jean Henry Dunant, Kuzey İtalya’daki Solferino Muharebesi’nde yaşanan acıları dindirmek için Kızılhaç Teşkilatı’nın kurulmasında öncülük etmesi sebebiyle; Fransız iktisatçı Frederic Passy de, uluslararası hakemlik kurumunun kurulmasındaki katkılarından dolayı Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Uluslararası Kızıl Haç Komitesi’nin (ICRC) çalışmaları 3 defa Nobel Barış Ödülü ile onurlandırıldı. Ayrıca, ICRC'nin kurucusu Henry Dunant'a 'de ilk Nobel Barış Ödülü verildi.
Nobel Ekonomi Ödülü, ilk kez yılında verildi. Ödül, iki isim arasında paylaştırıldı. Norveçli iktisatçı Ragnar Anton Kittil Firsich, ekonometri bilim dalının kurucusu olması sebebiyle; Hollandalı iktisatçı Jan Tinbergen de, ekonomik analizleri sebebiyle bu ödüle layık görüldü.
Amerikalı kuantum kimyageri Linus Pauling, başkasıyla paylaşmadan iki farklı alanda Nobel Ödülü kazanan tek kişidir. Pauling, Nobel Kimya Ödülü, yılında Nobel Barış Ödülü almıştır.
Polonya asıllı Fransız kimyager ve fizikçi Marie Curie, Nobel Ödülü alan ilk kadındır. Aynı zamanda iki farklı alanda Nobel alan tek kadındır. Radyoloji biliminin kurucusu Curie, yılında Fizik, yılında da Kimya dalında Nobel almıştır. Ancak Nobel Fizik Ödülü'nü eşi Pierre Curie ve fizikçi Henri Becquerel ile paylaşmıştır.

Barış Ödülleri:

Nobel Barış Ödülleri, yılları arasında 98 kez dağıtıldı. Bu ödüllerden 67’si sadece bir kişiye, 2’si iki kişiye, 2’si de üç kişiye verildi.
Toplamda kişiye ve 27 organizasyona toplam Barış Ödülü verildi.
Bugüne kadar 16 kadın Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.
Nobel Barış Ödülü kazananların yaş ortalaması 61’dir.
Fizik Ödülleri:
Nobel Fizik Ödülleri, toplam kez dağıtıldı. Bu ödüllerden 47’si bir kişi, 32’si iki kişi, 32’si de üç kişi tarafından paylaşıldı.
Nobel Fizik Ödülü’ne yılları arasında toplam kişi layık görüldü. John Bardeen, iki kez ödül aldığı için toplam kişi ödül almıştır.
Bugüne kadar sadece 2 kadın fizik ödülüne layık görüldü.
Amerikalı fizikçi John Bardeen, ve yıllarında iki kez Nobel Fizik Ödülü kazandı.
Fizik ödülü alanların yaş ortalaması 55’tir.
Kimya Ödülleri:
Nobel Kimya Ödülleri, bugüne kadar kez verildi. Bu ödüllerden 63’üne sadece tek kişi, 23’üne iki kişi kazandı, 23’üne de üç kişi layık görüldü.
Kimya Nobel Ödülü’ne toplamda kişi layık görüldü; ancak Frederick Sanger iki kez ödül aldığından, yılından beri Kimya'da Nobel Ödülü alanların sayısı kişidir.
İngiliz biyo-kimyager Frederick Sanger, ve yıllarında iki kez kimya ödülü kazandı.
Günümüze kadar sadece 4 kadın kimya ödülü kazandı.
Nobel Kimya Ödülü kazananların yaş ortalaması 58’dir.
Fizyoloji veya Tıp Ödülleri:
Fizyoloji veya Tıp dalında bugüne kadar kez ödül verildi. Bu ödüllerden 39’unu bir kişi kazandı; 32’sini iki kişi, 37’sini üç kişi paylaştı.
yılları arasında toplam kişi ödüle layık görülmüştür.
Bugüne kadar 12 kadın fizyoloji ve tıp dalında ödül kazandı.
Fizyoloji veya Tıp dalında ödül alanların yaş ortalaması 58’dir.
Edebiyat Ödülleri:
Edebiyat dalında bugüne kadar kez ödül dağıtıldı. Bu ödüllerden yalnızca 4’ü iki kişi arasında paylaştırılmıştır.
Edebiyat dalında ödül alanların toplam sayısı ’tür.
Bugüne kadar 14 kadın Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü.
Edebiyat ödülü kazananların yaş ortalaması 65’tir.
Ekonomi Ödülleri:
yılında verilmeye başlanan Ekonomi Ödülleri, bugüne kadar 49 kez dağıtıldı. Bunlardan 25’ini tek kişi alırken, 18 ödülü iki kişi, 6 ödülü üç kişi paylaştı.
yılları arasında toplam 79 kişi ekonomi dalında ödül aldı.
Bugüne kadar ekonomi dalında ödül kazanan tek kadın, Amerikalı ekonomist Elinor Ostram’dır. yılında bu ödüle layık görülmüştür.
Ekonomi ödülü kazananların yaş ortalaması 67’dir.

Bunları Biliyor Musunuz?
İlk Nobel Ödülleri’nin dağıtıldığı yılında ödülü almaya hak kazananlara bin İsveç Kronu (Yaklaşık 65 bin lira) para ödülü verildi. yılında Nobel Ödülü almaya hak kazananlara verilecek para ödülü 9 milyon kron (Yaklaşık 4 milyon lira) olarak belirlendi.
Her yıl Nobel’in servetinin faizi Nobel Ödülleri ile birlikte para ödülü olarak dağıtılıyor. Yani Nobel’in serveti tükenmiyor!
Her yıl Nobel ödülü için dünya genelinde her dalda kişi olmak üzere yaklaşık kişi aday gösteriliyor.
yılında bir sağlık dergisinde yayınlanan makaleye göre, Nobel Ödülü alan bir kişi akranlarına göre 1 ila 2 yıl daha fazla yaşıyor.
yılında edebiyat dalında ödüle layık görülen ünlü şarkıcı Bob Dylan’ın rock ve caz tarzı söz ve şarkı yazarı olduğu halde edebiyat dalında ödül alması şaşkınlığa ve tartışmalara yol açtı. Ancak Dylan’ı edebiyat dışında ödüllendirebilecek ikinci bir dal yok!
Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Ağustos tarihinde yaptığı bir konuşmada, yılında Nobel Barış Ödülü alan Mısırlı hukukçu ve siyasetçi Muhammed el-Baradey’i eleştirerek, Nobel komitesine tepki gösterdi. Erdoğan, “Barış ödülü almış olan Baradey, şu anda askeri darbeyi gerçekleştiren hükümetin cumhurbaşkanı birinci yardımcısıdır. Ey Nobel; sen nasıl barış ödülleri dağıtıyorsun ki bu kişiler askeri darbe yapanların yanında yer alıyor.” ifadelerini kullandı.
yılında Nobel Barış Ödülü adayları arasında üçüncü sırada yer alan Türk gazeteci ve yazar Can Dündar hakkında, Nobel’e aday gösterildiği gün, Türkiye’deki bir terör soruşturması sebebiyle Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından “kırmızı bülten” ve “iade” talebi yapıldı.
Vietnamlı, Komünist devrimci ve politikacı Le Duc Tho, yılında layık görüldüğü Nobel Barış Ödülü’nü reddetmiştir.
Alman, Burmalı ve Çinli üç barış ödülü sahibi, hükümetleri tarafından tutuklanmıştır.

Stockholm’de Alfred Nobel tarafından yılında kurulan derneğin, insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacıyla verdiği Nobel Ödülleri, yılından beri dağıtılıyor. Fizik, Kimya, Edebiyat, Barış, Fizyoloji ve Tıp alanlarında olağanüstü başarı gösteren kişi ya da kurumları onurlandırmak üzere verilen ödüller yalnızca ödülü alanlar için değil, ödülü alan isimlerin ülkeleri için de büyük önem taşıyor. Biz de Nobel ödülü kazanan Türklerin başarı hikayelerine ve Türkiye'nin Nobel karnesine şöyle bir bakalım:

İlk Nobel Ödülümüz Orhan Pamuk’la Geldi

Orhan Pamuk 12 Ekim tarihinde Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanarak Nobel Ödülü kazanan ilk Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak tarihe geçmiştir. Akademi'nin 12 Ekim günü saat civarında yayınladığı, “ Nobel Edebiyat Ödülü 'Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan' Orhan Pamuk'a verilmiştir” şeklindeki basın bildirisiyle Nobel Edebiyat Ödülü'nün Orhan Pamuk'a verildiği resmen açıklandı.

Orhan Pamuk Kimdir?

Ferit Orhan Pamuk 7 Haziran 'de İstanbul 'da doğdu.

Orhan Pamuk yazarlığa yılında başladı. yılında ilk romanı olan "Karanlık ve Işık" ile katıldığı Milliyet Roman Yarışması’nda birincilik ödülünü Mehmet Eroğlu ile paylaştı. Bu romanı ancak yılında Cevdet Bey ve Oğulları adıyla yayımlandı. yılında bu kitapla Orhan Kemal Roman Ödülü’ne layık görüldü.

Pamuk'un daha sonra yazdığı kitaplar da çok sayıda ödül kazandı. İkinci romanı olan Sessiz Ev yılında Madaralı Roman Ödülü’nü kazandı. Bu romanın Fransızca tercümesi de yılında Prix de la Découverte Européenne ödülüne hak kazandı. yılında yayımlanan tarihi romanı Beyaz Kale ile yılında ABD'de Independent Award for Foreign Fiction ödülünü kazandı ve yurtdışında tanınmaya başlandı.

Orhan Pamuk, yılında yayımlanan Kar kitabını, Türkiye'nin etnik ve politik meseleleri üzerine kurulu bir politik roman olarak tanımlamaktadır. Kar romanı Amerika'da yılında "yılın en iyi 10 kitabından biri" olarak gösterilmiştir. Yıllar geçtikçe Orhan Pamuk'un Türkiye dışındaki ünü artmaya devam etti. yılında yayımlanan Benim Adım Kırmızı 24 dile çevrildi ve yılında İrlanda'nın ünlü International IMPAC Dublin Literary Award ödülünü kazandı.

Orhan Pamuk ABD'de yayımlanan Time dergisinin 8 Mayıs tarihli sayısının "Time Dünyamızı Biçimlendiren Kişiler" başlıklı kapak yazısında tanıtılan kişiden biri oldu. Mayıs'ında yapılan Cannes Film Festivali'nde jüri üyeliği yapmıştır.

İkinci Nobel Ödülü Kazanan Türk, Aziz Sancar

’te ise Aziz Sancar, hücrelerin hasar gören DNA'ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı. Aziz Sancar bu ödüle ABD'li Paul Modrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile birlikte layık görüldü.

Aziz Sancar Kimdir?

Aziz Sancar 8 Eylül da Mardin-Savur’da, sekiz çocuklu bir ailenin çocuğu olarak doğdu. İlk eğitimini Mardin'de tamamladı. yılında girdiği İstanbul Tıp Fakültesi’ni yılında bitirdi ve eğitim için ABD'ye gitti. Savur'da iki yıl doktorluk yaptı.

Sonrasında Dallas'a giderek Teksas Üniversitesinde Moleküler Biyoloji dalında doktora yaptı. Yale Üniversitesi'nde DNA onarımı dalında doçentlik tezini tamamladı. DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarına devam etti. yılından bugüne Amerika Birleşik Devletleri North Carolina-Chapel Hill'de North Carolina Üniversitesi Biyokimya ve Biyofizik Bölümü'nde görev yapan Prof. Sancar, gerçekleştirmiş olduğu 'e yakın bilimsel makale ve bu makalelere yapılan 12 binden fazla atıfla, bilimsel araştırmada eşine az rastlanır bir başarıya imza attı. 33 kitap yayınladı. İstanbul Tıp Fakültesi'ni bitirdikten sonra yurtdışında yaptığı çalışmalarla Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi'ne kabul edilen Sancar, buraya kabul edilen üç Türk'ten biri oldu.

Türkiye’nin Nobel Ödülleri’yle ilgili geçmişi bu iki isimle sınırlı değil. yılında Nobel Barış Ödülü’nü kazanan Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü, ödüle Ahmet Üzümcü’nün örgütün direktörlüğünü yaptığı dönemde layık görülmüştü. yılında Nobel Barış Ödülü’nü kazanarak bu ödülü alan en genç kadın ve ikinci müslüman olan Yemen doğumlu Tawakkol Karman ise yılında Türk vatandaşlığına geçerek Tevekkül Karman ismini aldı.

Türkiye’nin Nobel Ödülleri karnesi ise bu isimlerin dışında hayal kırıklıklarıyla dolu. Ünlü yazar Yaşar Kemal ilki yılında olmak üzere defalarca Nobel Ödülü almak üzere aday oldu ancak ödülü bir türlü alamadı. Türkiye’den Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilip ödülü alamayan diğer iki isim ise Leyla Erbil ve İlhan Berk olmuştu.