Safra Kesesi Olmadan Yaşanır Mı

Hiç bir yakınması olmayan hastaların çoğu yıllarca sorunsuz yaşayabilir. Özellikle şikayeti olmayan ileri yaştaki hastalara ameliyat önerilmez.

Safra kesesinde tesadüfen saptanan ve hiçbir şikayete yol açmayan (asemptomatik) taşlar için belli aralıklarla kontrol yeterlidir.

Ancak bu hastalardan her yıl %5 kadarı şikayetler ortaya çıkmaya başladığı için hastaneye başvurmak zorunda kalır. Genel olarak şeker hastalarında ameliyat seçeneğine daha yakın durmak gerekir. Çünkü şeker hastalarında safra kesesi iltihabı hızla ilerleyerek kolayca çürüme ve delinmeye yol açabilir.

Boyutları milimetreden küçük, kum ve çamur gibi taşları olan hastalar için şikayetler hafif olsa dahi ameliyat önerilir. Çünkü bu tür taşlar safra yollarına geçerek tıkanma yapmaya daha müsaittir. Tıkanma sonucunda sarılık, pankreatit gibi tehlikeli ikincil sorunlar gelişebilir.

Çaplarıı 2 cm'den büyük taşlar için de ameliyat önerilir. Büyük taşlar bası etkisiyle safra yollarına hasar verebilir. Büyük taşı olan hastalarda uzun vadede safra kesesi kanseri gelişme riskinin artar.

Ameliyat olması gerektiği halde bunu erteleyen hastalarda tekrarlayan iltihap atakları yaşandıkca yapılacak ameliyatın zorluğu da artar.

Tekrarlayan iltihap atakları, organların birbirine yapışmasına, safra kesesi duvarının kalınlaşıp iyice bozulmasına sebep olur. Bu durumda ameliyatın kapalı (laparoskopik) yapılabilme şansı düşer.

Hayat Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Servet Yetgin safra kesesi taşları hakkında ayrıntılı bilgi verdi: “Safra adını verdiğimiz sindirim salgısı aslında karaciğerde yapılan ve buradan ince barsağa akıtılarak özellikle yağların sindirimine rol oynayan, yardımcı olan bir sindirim salgısıdır. Safra kesesi karaciğerde yapılan safranın yaklaşık mililitresinin depolandığı bir safra deposu görevi gören sindirime yardımcı bir organdır.”

“Safra kesesi içerisinde beklemekte olan safra, özellikle içeriğinde bulunan bazı maddelerin oranlarının değişmesi veya safra kesesinin kasılma gücünün azalması gibi sebeplerle safra kesesinde taşların oluşmasına neden olur. Safra kesesi taşlarının oluşmasını kolaylaştıran bir dizi faktör bulunabilir. Bunlardan en önemlileri cinsiyet yani kadın olmak, kadınlık hormonu (östrojen) safra kesesinde taş oluşumunu kolaylaştıran bir faktördür. Kadınlarda erkeklere göre safra kesesi taşı 4 kat daha fazla görülür. Bunun dışında vücut yağ oranının artması fazla kilolu olmak, yaşın ilerlemesi, hayvansal gıdalardan yağdan zengin beslenme tipi, egzersiz yapılmaması, beyaz tenli sarışın ve çok doğum yapmış kadınlar, bazı kan hastalıkları belli başlı safra kesesi taşını oluşumunu kolaylaştıran faktörler olarak sayılabilir.”

Safra kesesi taşı mı gaz sancısı mı? “Safra kesesinde taş olan hastaların uzunca bir süre ciddi bir sorunu şikâyeti olmayabilir. Bu hastalar dikkatli sorgulandıklarında karında şişkinlik gaz yemeklerden sonra sindirim sorunları özellikle yağlı gıdalardan sonra sindirim problemi yaşadıklarını ifade ederler. Günün birinde de safra kesesinde taşa bağlı ağrılar ortaya çıkmaya başlar. Safra kesesi taşına bağlı ağrılar genellikle yağlı gıdalar yağlı ağır yemeklerin sonrasında ortaya çıkar. Ağrı karın sağ üst tarafında sırta vuran çoğu zaman Taklit edecek kadar şiddetli ağrılar olabiliyor . Bununla birlikte bulantı, iltihaplanma ortaya çıktığında ateş görülebilir. Safra kesesi taşı olup olmadığını anlamak çok basit ve kolaydır. Bu ve buna benzer şikâyeti olan hastalarda basit ucuz kolay her yerde her hastanede ulaşılabilen erişilebilen bir ultrasonografi incelemesi ile safra kesesi %99 safra kesesi tanısı doğrulukla konulabilir.”

Safra kesesi taşları ciddiye alınmalıdır “Safra kesesi taşı olan hastalarda günün birinde bu taşa bağlı bir komplikasyon çıkma olasılığı oldukça yüksektir. Taşa bağlı safra kesesi iltihabı taşın karaciğerden ana kanala düşerek tıkaması ve bunun sebep olduğu sarılıkla beraber karaciğer safra yollarında iltihaplanma, pankreas bezinde iltihaplanma taşa bağlı olabilecek en ciddi komplikasyonlardır. Özellikle safra kesesi içerisindeki küçük taşlar, safra kesesi taşı olan hastanın diyabet şeker hastalığı olması hastayı bu komplikasyonlara daha açık hale getirir. Bu nedenle bu hastaların bir şikayet olup olmadığına bakılmaksızın, taşlar rahatsız ediyor veya etmiyor gibi bir ayrıma sokulmaksızın mutlaka ameliyat edilmesi gerekir.”

Yağlı yemeklerden sonra karın ağrısına dikkat! “Safra kesesi taşı olan hastalarda tipik olarak yağlı yemeklerden birkaç saat sonra, özellikle akşam öğünlerinde yenen ağır yemeklerden sonra gece uykuda başlayan ciddi şiddetli ağrılar tipiktir. Yumurta ve yağlı yiyecekler ağrıyı tetikler.”

Hamilelikte safra kesesi taşı konusunda uyanık olalım “Kadınlarda safra kesesi taşının daha sık görüldüğüne değinmiştik. Hamilelik dönemi safra kesesi taşlarının sık görüldüğü önemli dinmelerden birisidir. Hamilelik döneminde safra kesesi taşları ve bu döneme bağlı hamile kadının şikâyet ve yakınmaları gebeliğe bağlı şikayetler gibi düşünülerek safra kesesi taşı gözden kaçabilir. Hamilelikte ortaya çıkan safra kesesi taşları, genellikle küçük taşlar olduğu için ani şiddetli ağrı atakları yapar. Daha da korkulanı bu taşlar safra kanalına düşerek sarılık yapabilir. Bu nedenle hamilelik döneminde uzayan bulantı kusma şikâyetleri olan zaman zaman ağrı atakları olan kadınlarda mutlaka ultrasonografi ile safra kesesi taşı olup olmadığı aydınlatılmalıdır.”

LAPAROSKOPİK (KAPALI CERRAHİ) “Safra kesesi taşlarında mutlak tedavisinin ancak ameliyatla mümkün olduğunu söylemiştik. Günümüzde safra kesesi ameliyatlarında standart tedavi laparoskopik cerrahi halk arasında bilinen adıyla kapalı ameliyattır. Karnımızda yapılan 3/4 tane delikten girilen aletlerle safra kesesi karaciğerden sökülerek karın dışına çıkarılır. Ameliyat yaklaşık 30 dakika sürer ve genel anestezi altında uygulanır. Hasta genel anestezi aldığı için 1 gece hastanede gözetim altında tutulur ancak ameliyattan saat sonra hasta ağızdan yeme içmeye ve gezip dolaşmaya başlar. Ertesi sabah kahvaltıdan sonra da hasta ayakta yürüyor dolaşıyor vaziyette taburcu edilir. En fazla 2 günlük bir istirahatin ardından, hasta 3. Gün normal günlük aktivitelerine hiçbir kesinti, sınırlama olmaksızın dönebilir.”

Safra kesesi sindirim sistemi için olmazsa olmaz bir organ değildir! “Safra kesesi ameliyatlarında safra kesesi içindeki taşlarla tamamen çıkarılır. Hastalar bunu duyduklarında safra kesesiz bir hayatın nasıl olacağı ile ilgili bir endişeye kapılırlar. Safra kesesi alınmış olan hastalarda sindirim sistemi ve yaşam tamamen normal olarak devam eder. Hastada hiçbir eksiklik noksanlık yaşanmaz. Hastalara sadece bir oturuşta, bir öğünde aşırı yağlı gıdalar bol miktarda kısa sürede yememeleri tavsiye edilir. Safra kesesi alınmış kişiler yumurta başta olmak üzere her gıdayı makul miktarlarda tüketebilirler.”

Her safra kesesi taşı ameliyat gerektirir mi? “Safra kesesinde taşı olan sağlıklı, ayakta, gezip dolaşan her bireyde yaşı ne olursa olsun tedavi yöntemi olarak ameliyat mutlaka düşünülmelidir. Çünkü safra kesesi taşının sebep olabileceği komplikasyonlar ameliyatla kıyaslandığında çok daha ağır ve ölümcül sonuçlara yol açabilir. Unutmayınız ki safra kesesi taşları çeşitli gıda kürleriyle, değişik ilaçlarla veya böbrek taşı gibi kırılarak yok edilecek, düşürülecek taşlar değildir. Bu nedenle safra kesesi taşı olan her hastada ameliyat öneriyoruz. Taşın küçük ya da büyük olması ameliyat kararını etkilemez. Sadece hastanın şikayetlerinin şiddetini ve sıklığını etkileyebilir. Şekeri, yüksek tansiyonu, kalp hastalığı olan hastalarda bile bu hastalıklarla ilgili gerekli ön değerlendirme ve hazırlıklar yapılarak laparoskopik kapalı safra kesesi ameliyatı güvenle yapılabilir.”

Safra Nedir?

Safra, karaciğerde üretilen çeşitli bileşenlerden oluşan bir sıvıdır. Safra vücudumuzdan çeşitli artık maddelerin atılması ve sindirimde rol alır. Karaciğer vücudumuzun en önemli laboratuarıdır. Bu görevini yaparken safranın üretilmesi ve safranın içeriğini oluşturan bileşenlerin oranlarının ihtiyaca göre düzenlenmesi en önemli yardımcı unsurlardan biridir. Safra anlaşılacağı gibi vücudun vazgeçilmezidir.

Safra Kesesi Nedir?

Safra kesesi ve safra yollarını birlikte anlamakta fayda var. Üretilen safra yolculuğuna karaciğerdeki en küçük safra yollarından başlar. Karaciğer içindeki bu küçük safra yolları toplanarak daha büyük safra yollarını nihayetinde ana safra kanallarını oluşturur. Safranın yolculuğunun bitip görevinin başladığı yer ise midenin devamı olan on iki parmak barsağıdır. Safra yolları, pankreas kanalı ile birlikte on iki parmak barsağına açılarak sindirimde önemli görevler alır. İçerdiği atıklar da bağırsağa ulaşmış ve vücuttan uzaklaşmaya başlamıştır.

Safra kesesi, karaciğerin hemen bitişiğinde yer alan su damlası şeklinde bir keseciktir. Görevi asla ve asla safrayı üretmek değildir. Safra kesesi, karaciğerin ürettiği fazla safrayı yemek yenilmediği zamanlarda biriktirir; yemek sırasında ise büzülerek içindeki safrayı önce safra yollarına oradan da on iki parmak barsağına gönderir.

Safra Kesesi ve Yolları Hastalıkları Nelerdir?

En sık görülen hastalıkları taşa bağlı iltihaplanma, safra yolların tıkanması (tıkanma sarılığı), pankreasın iltihaplanmasıdır (pankreatit). Ne yazık ki safra kesesi ve safra yolları kanserleri de karşımıza çıkabilen çok ciddi hastalıklardır. Bu bölgenin kanserleri ayrıca incelenmesi gerektiren geniş yelpazede hastalılardır; bu yazımızda daha çok safra taşları ve tedavisi üzerinde duracağız.

Safra Taşları Nedir?

Safranın içinde çökelme ve sertleşme sonrası ortaya çıkan taş benzeri oluşumlardır. Safranın bileşenlerinden oluşurlar; farklı bileşen oranları içerebilirler. Kimi zaman kum kristalleri gibi kimi zaman küçük çakıl taşları kimi zaman da yumurta büyüklüğünde olabilirler. Nasıl oluştuklarına dair kesin bir bilgi yoktur. En çok üzerinde durulan görüşler kişini safra sıvısının özelliklerinin çökelmeye yatkın olduğu ya da safra kesesinin yetersiz boşalması sonucunda çökelme ortaya çıkmasıdır. Safra taşlarının sıklığı; kadın cinsiyette, obezitede, hızlı kilo kaybı durumunda, şeker hastalığı olanlarda, yaş ilerledikçe arttığı görülür.

Safra Taşları Şikayete Yol Açar Mı?

Safra taşları özellikle karnın üst orta kısmında ağrıya yol açabilir. Bu ağrı genellikle sırta ve omuza doğru yayılır. Yemeklerden sonra bu ağrıda şiddetlenme görülebilir. Hazımsızlık ve karında şişlik de önemli yakınmalardandır. Bulantı ve kusmaya varan hazımsızlıklara yol açabilir. Görüldüğü gibi birçok hastalıkla karışabilecek çok genel yakınmalara yol açabilir. Bu yakınmaların sebebi safra taşları olabileceği gibi diğer karın içi organlardan da kaynaklanabilir. Bu yakınmalar olduğunda doktora başvurmak özellikle ileride oluşabilecek kötü ve riskli durumların önlenmesi için gereklidir.

Safra Taşlarının Olmasının Riskleri Nelerdir?

Safra taşları bahsettiğimiz yakınmaların dışında safra kesesinin iltihaplanması (akut kolesistit), tıkanma sarılığı (safra yollarının tıkanması ya da iltihaplanması) ya da pankreasın iltihaplanmasına (akut pankreatit) yol açabilir. Bu durumlar şiddetli karın ağrısı, ateş, bulantı kusma ve kimi zaman deri renginde sararma ile kendini gösterir. Bu hastalıkları ne zaman ortaya çıkacağını ya da neyin tetiklediğini bilemiyoruz. Ortaya konulan gerçek safra taşları ile birlikte yaşanan yıllar uzadıkça bu risklerinin görülme olasılığının arttığıdır. Yine önemli diğer bir gerçek, bir kere bu hastalıklar görüldükten sonra yeniden ve daha şiddetli olarak görülme olasılığının yüksekliğidir. Yine bu hastalıklar ile ilgili önceden kestirilemeyen önemli diğer bir konu hastalığın şiddetidir; bu hastalıklar çok hafif ayaktan tedavi ile atlatılabilirken hayatı tehdit eden riskli durumlara da yol açabilir.

Safra kesesi kanserlerinin de safra taşları olan insanlarda daha yüksek oranda görülme olasılığı vardır.

Safra Taşı Tanısı Nasıl Konulur?

Kimi zaman bahsedilen yakınmalar ile kimi zaman da başka sebepler ile yapılan tetkiklerde tanı konulabilir. Tanıda en geçerli, yan etkisi en az olan tetkik karın bölgesinin ultrason ile incelenmesidir. Ultrason ile safra kesesinin duvarı boyutları, içinde taş varlığı ve hatta safra yollarının durumu yüksek doğrulukta incelenebilir. Çeşitli durumlarda tomografi ve MR görüntüleme yöntemlerinden de yardım alınmaktadır.

Safra Taşları Nasıl Tedavi Edilir?

Safra taşlarının bulunduğu anatomik yer ve yol açtığı duruma göre tedavi yapılması gereklidir. İlaç tedavisi ile safra taşlarından kalıcı olarak kurtulmak mümkün değildir.

Sadece safra kesesinde bulunan taşların tedavisi için safra kesesinin cerrahi olarak alınması gereklidir. Bu işleme kolesistektomi denilir. Kolesistektomi, açık ya da kapalı yöntem ile yapılabilir. Kapalı yöntem laparoskopik yöntemdir; yani karın bölgesinde kesi oluşturmadan oluşturulan delikler ile yapılan karın ameliyatı şeklidir. Cerrahide esas olan safra kesesinin tamamının güvenle alınmasıdır. Çeşitli yöntemlerin gelişmesi ile yapılan ameliyat aynı kalırken ameliyat sonrası normale dönme, ağrı ve kozmetik (yara izi) sonuçlar açısından üstünlükler elde edilmiştir.

Kapalı yöntemde, karın içine 4 farklı yerden oluşturulan delikler ile ya da göbek deliği içinde oluşturulan tek büyük delik ile ameliyat gerçekleştirilir. Her iki yöntemde de ameliyat sonrası açık yönteme göre daha hızlı normale dönme, daha az ağrı görülmektedir. Tek delikten yapılan kapalı safra kesesi ameliyatının (tek insizyon laparoskopik kolesistektomi) en önemli üstünlüğü ise göbek içine gizlenen kesi sayesinde “izsiz cerrahi“ olmasıdır. Bu hastalarımıza yaptığımız en önemli uyarı ise ameliyat sonrası yara izi görülmeyeceği için mutlaka safra keselerinin alındığını hatırlatmaları gerekliliğidir.

Safra kesesi ile birlikte safra yollarında da taş varlığında safra kesesi alınmadan safra yollarındaki taşlar uzaklaştırılmalıdır. Safra yollarına ameliyat uygulamak yerine hasta için çok daha konforlu ve ağrısız işlem olan ERKP işleminin uygulanması tercih edilir. ERKP işleminde ağzı yolu ile girilen endoskop ile on iki parmak barsağına açılan safra yollarının ağzı bulunarak buraya ilerletilen kateterler (ufak borucuklar) yardımı ile taşın çıkartılması, safra yolu alt ucunun genişletilebilmesi mümkün olmaktadır. Bu işlem başarılı sonuçlandıktan sonra mutlaka safra kesesi alınarak hastalık kaynağı ortada kaldırılmalı ve tekrarlamalar önlenmelidir. Safra yollarındaki taş ERKP veya benzeri işlemler ile çıkarılamayabilir. Bu durumlara az da rastlanılsa daha ağır ve karmaşık cerrahi işlemler gerektirir.

Safra kesesi iltihaplandığında ise hastanın genel durumu ameliyata uygun ve erken dönemde ise ilk seçenek kapalı yöntem ile safra kesesinin alınması gereklidir. Acil yapılan bu ameliyatlarda kapalıdan açık ameliyat geçme ihtimali daha yüksektir. Safra kesesi ya da yolları iltihaplanması, pankreas iltihaplanması daha farklı cerrahi işlemler gerektirebilen hayati tehlikelere yol açabilen hastalıklardır. Yaş ilerlemesi, eşlik eden hastalıkların bulunması bu riskleri arttırmaktadır.

Tekrarlayan iltihaplar, cerrahi anatomiyi karmaşık bir hale getirmekte; laparoskopik cerrahiden açık cerrahiye döneme oranlarını arttırmaktadır. Ameliyata bağlı risklerinde bu durumlarda arttığı bilinmektedir.

Safra Kesesi Ameliyatı Riskli Midir?

Safra kesesi ameliyatı (kolesistektomi), her yıl binlerce gerçekleştirilen bir ameliyat yöntemidir. Bu ameliyattan sonra yara yeri enfeksiyonu, pıhtı atması, akciğer enfeksiyonu gibi istenmeyen genel yan etkiler çok düşük oranlarda görülebilir. Bu ameliyata özel olarak safra yollarının ya da karaciğerin ana damarlarının yaralanma riski mevcuttur. Göz önünde bulundurulması gereken nokta bu istenmeyen yan etkilerin geçirilen iltihaplanma sırasında ve sonrasında ortaya çıkma olasılığı göreceli olarak artar.

Safra Kesesi Ameliyatı Olduktan Sonra Hayatımızda Neler Değişir?

Sindirim için safra kesesi mutlak gerekli bir organ değildir. Safra kesesi alındıktan sonra safra, karaciğerden bağırsağa olan akışına devam eder. Dolayısı ile ameliyattan sonra normal dengeli bir beslenme devam eder. Herhangi bir beslenme kısıtlaması yoktur. Yani safra kesesi alındıktan sonra yenilmemesi gereken herhangi bir yiyecek yoktur. Çok nadir olarak ameliyattan sonra hazımsızlık bildiren hasta grubu mevcut iken hastaların çok büyük çoğunluğunda bu görülmez. Hatta beslenme ile ilgili yakınma ve yaşam kalitesi incelendiğinde çok yüksek oranda ameliyattan sonra önceye göre iyileşme olduğu görülmüştür. 

Safra kesesi ameliyatları uzmanlar tarafından cerrahi pratik içerisinde çok sık uygulanan ameliyatlardandır. Bu ameliyat öncesinde hastaların en sık sorduğu şu: &#;Safra kesem olmadan ben nasıl yaşayacağım, bundan sonra yapacağım?&#; Karaciğer vücudumuzdaki oganlar arasında en büyük olanıdır ve 24 saat boyunca bir fabrika gibi çalışır. Safra, karaciğer içerisindeki ve karaciğer dışındaki safra yolları vasıtasıyla safra kesesine gelir. Safra kesesinde depolanır. Doktorlar safra kesesi ameliyatı yaptığı zaman safra kesesini alırlar. Peki bundan sonraki durumda ne oluyor?

İki durumla karşılaşıyoruz. Birincisi karaciğer 24 saat boyunca çalışıyor, safrayı üretiyor, üretmiş olduğu safranın depolandığı bir safra kesesi olmadığı için safra 24 saat boyunca onikiparmak bağırsağına akıyor.

İkinci durum ise yiyeceklerimiz, içerisinde sindiriminde safraya ihtiyaç duyanj yiyecekler besinler, mideden onikiparmak bağırsağına geçtiği zaman normalde onikiparmak bağırsağı safra kesesinde mesaj gönderir. Benim içimde besini sindirebilmek için safraya ihtiyacım var bana safra gönder diye. Ama artık safra kesesi alınmış, depoladığımız bir safra yok. Bu sefer bu besinlerin sindiriminde kimi zaman bir hazımsızlık dediğimiz şişkinliğe sebep olan problemle karşılaşabiliyoruz.

Her ne kadar kitaplarda safra kesesi alındıktan sonra bu hastaların safra kesesi olmamasına, safra kesesi yokluğuna adapte olma güçlü yaşandığı ifade edilebiliyor olsa da; uzmanların geneli safra kesesi yokluğuna adapte olamayan hastaların sayısının oldukça az olduğunu ifade ediyorlar.

Burada safra kesesi ameliyatlarının nasıl yapıldığından da bahsetmek isterim. Safra kesesi ameliyatları artık kapalı yöntemle yapılıyor. Laporoskopi deniliyor bu ameliyat yöntemine. Genellikle üç veya dört tane yarım ve bir santimetre kan delikleriyle ameliyat gerçekleştirilmektedir. Safra kesesi bu deliklerin içerisinden alıp vücudumuzun dışarısına çıkartılır.  Bu hastaların büyük çoğunluğu çok kısa bir süre içerisinde, genellikle bir hafta on gün içerisinde veya en geç üç ila altı ay içerisinde safra kesesi yokluğuna adapte olabilmektedir.

Erken dönemde hazımsızlık problemi yaşayan hastalar olmakla beraber, hastaların büyük çoğunluğu safra kesesinin yokluğuna adapte olmakta, alışmakta; hatta hayatlarının ilerleyen dönemlerinde anamnez alırken bu hastalar geçirmiş olduğu ameliyatlar sorulduğu zaman, birçoğu safra kesesi ameliyatı olduğunu ifade etmemekte; bunu unutabilmektedir. Dolayısıyla safra kesesinin yokluğuna vücudumuz çok hızlı adapte olmakta ve bir problem yaşamadan hayatının sonraki dönemlerini idame ettirebilmektedir.