Soğuktan Ayak Morarması

El ve Ayak Parmaklarının Hastalıkları (Raynaud Hastalığı)

ir tür dolaşım sistemi bozukluğu olarak da bilinen ve toplumda daha çok Raynaud Fenomeni şeklinde adlandırılan Raynaud hastalığı, dışarıdan bakıldığında hastalarda kötü bir görünüme neden olduğu için kişilerin sosyal hayatını çoğu durumda fazlasıyla etkileyebilmektedir. Raynaud hastalığı, genellikle havanın aşırı soğuk olduğu zamanlarda ya da kişilerin gündelik hayatlarında fazlasıyla stres altına girdikleri anlarda daha sık gözlemlenebilmektedir. Bugün dünya üzerinde pek çok kişide görülen Raynaud Fenomeni, nadiren kötü huylu olsa da yarattığı dış izlenimden ve damarlara hasar vermesi nedeniyle vakit kaybedilmeden tedavi edilmesi gereken rahatsızlıklar arasında yer almaktadır.

Raynaud Hastalığı Nedir?

Vücutta yer alan atardamarların normale göre aşırı derecede büzüşmesi sonucunda vücudun uç kısımları olarak da nitelendirilen parmaklara, buruna ya da kulaklara yeterince kan gitmemesi durumunda Raynaud hastalığının meydana geldiği bilinmektedir.

Raynaud Hastalığının Nedenleri

Günümüzde yapılan araştırmalar sonucunda Raynaud hastalığının en çok titreşim gücü şiddetli olan el aletlerinin kullanılmasıyla, soğukla ve stres altında kalmakla ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Tüm bunların dışında bu rahatsızlığı tetikleyebilecek olan diğer etkenlere ise birkaç madde üzerinden açıklama getirilebilmektedir.

Romatizmal Eklem İltihabı: Bazı kişilerin bağışıklık sistemlerinde doğdukları andan beri bulunan bir bozukluk sonucunda ortaya çıkan romatizmal eklem iltihabı, çoğu durumda Raynaud hastalığına da neden olabilmektedir.

Sklerodermi: Deri sertleşmesi rahatsızlığı olarak bilinen Sklerodermi, kan damarlarında şiddetli kasılmalara sebep olarak Raynaud hastalığına davetiye çıkarabilmektedir.

Lupus Rahatsızlığı: Vücudun bağışıklık sisteminin doku ve organlara saldırmasıyla açıklanabilen kronik bir rahatsızlık olan lupus nefriti de benzer şekilde Raynaud hastalığı nedenleri arasında sayılabilecek tetikleyicilerinden birisidir.

Damar Tıkayıcı Hastalıklar: Çok çeşitli isimlerle adlandırılabilen damar tıkayıcı hastalıklar, kan akışını engelledikleri için zaman içerisinde Raynaud hastalığı neden olur noktasında etkili olabilmektedir.

Burger Rahatsızlığı: Genellikle sigara içen kişilerde gözlemlenen ve hem kol hem de bacak atardamarlarında tıkanıklık meydana getiren Burger hastalığı, tedavi edilmediği takdirde Raynaud hastalığının en önemli nedenlerindendir.

Kas İltihabı Hastalıkları: Özellikle çizgili kaslarda şiddetli hasarların meydana gelmesine bağlı olarak, yine bu kasların zayıflaması sonucunda kanın vücutta yeterli şekilde pompalanamaması neticesinde Raynaud hastalığının görülmesi mümkün olabilmektedir.

Nükseden Travmalar: Vücutta iç ve dış etkenlerle meydana gelen ve sürekli tekrar eden travmalar da aynı şekilde Raynaud rahatsızlığının ortaya çıkma nedenlerine örnek olarak verilebilmektedir.

Raynaud Hastalığının Belirtileri

Raynaud hastalığında bazı belirgin bulgular gözlemlenebilmektedir. Bu Raynaud hastalığı belirtilerifark edilmesi halinde ise kişilerin en yakın sağlık kuruluşuna giderek uzman bir doktora görünmeleri tavsiye edilebilmektedir.

Uç Noktalarda Renk Değişikliği: Raynaud hastalığının belirtileri arasında ilk sırada yer alan renk değişikliği, hastalıklı bölgeye yeterince kan gitmemesi neticesinde kendini göstermekte ve söz konusu bölge bir müddet sonra beyaz renge dönmektedir. Kan gitmeme sorununun uzun bir süre devam etmesi halinde de beyaz olan ten rengi mavi tonlarına dönüşmektedir. Sorunlu bölgelere yeniden kan akışının gitmeye başlaması durumunda ise kanın mevcut alanda göllenmesinden ötürü morarma ve sonrasında da kızararak normal rengine geri dönme durumları gözlemlenmektedir.

Bu hastalıkta çok uzun bir süre problemli dokulara kan gitmemesi halinde nadiren bile olsa kangren ya da çeşitli miktarlarda doku kaybı gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşılabilmektedir.

Uyuşma ve Karıncalanma: Sorunlu bölgelerde kan akışının durduğu ve hastalığın erken evresi olarak da tanımlanabilen birinci aşamada zaman zaman uyuşma ve karıncalanma hissi gibi durumlar Raynaud belirtileri arasındadır.

Şiddetli Ağrı: Hastalığın ikinci evresi olan kanın sorunlu bölgeye yeniden akış sürecinde ise bazı anlarda orta şiddette ağrı hissedilebilmekte ve bu ağrı birkaç saat boyunca sürebilmektedir.

Uyuşma, karıncalanma ve ağrı belirtileri, genellikle birbirini takiben bir döngü içerisinde gerçekleşmekte ve birkaç dakika gibi sürelerle başlayıp hastalığın ciddiyetine bağlı olarak çok daha uzun sürelerle devam edebilmektedir.

Raynaud Hastalığında Tedavisi

Farklı tetikleyiciler nedeniyle kendini gösterebilen Raynaud hastalığı ayrıca tamamen kendi başına da oluşabilmektedir. Böyle durumlarda hastalığın ortaya çıkması engellenemeyeceği için ancak doğru şekilde tedavi yoluna gidilmesi mümkün olabilmektedir. Bu nedenle kan damarlarının büzülmesinin önüne geçebilmek amacıyla uygulanabilecek bazı yöntemlere dikkat edilmesi, hastalığın tedavisi konusunda oldukça etkili metotlar şeklinde de nitelendirilebilmektedir. Buna göre Raynaud hastalığının tedavisi için;

• Tütün içeren ürünlerden ve kafeinden uzak durulmalıdır.
• Düzenli egzersiz yapılmalıdır.
• Stresten mümkün mertebe sakınılmalıdır.
• Aşırı soğuğa maruz kalınmamalıdır.
• Kış mevsiminde eldiven kullanılmalıdır.
• Ayak ve eller dışarıdan gelebilecek her türlü darbeye karşı korunmalıdır.
• Doktor tavsiyesi ile kan akışını arttıracak ilaç tedavisi uygulanmalıdır.
• Doktor önerisi ile damar büzülmesini engelleyecek ilaç tedavisi uygulanmalıdır.
• Damarları büzüştürme özelliği bulunan ilaçlardan uzak durulmalıdır.

Tüm bu önerilere rağmen iyileşmeyen ve artık son evresine gelen Raynaud hastalığında ise hasta bölgelerde büzüşmeye neden olan sempatik sinirlerin kesilme işlemi yapılabilmektedir. Tamamen cerrahi bir yöntem olan bu operasyon, uzman kişiler tarafından gerçekleştirilmekte ve çoğu durumda yalnızca son çare olarak tercih edilmektedir.

Prof. Suat DOĞANCI
Kalp ve Damar Cerrahi Uzmanı

Normalde soğuk havalarda el ve ayak parmak uçlarındaki damarlar, düşük ısının etkisi ile büzüşüyor ve bu durum fizyolojik olarak damarlardaki kan akımını azaltıyor. Kişiler bu durumu, ellerde ve ayaklarda üşüme olarak hissediyor.

Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Cem Arıtürk, Reyno fenomeninde görülen el ve ayak üşümesinin normalden uzun ve şiddetli olduğunu söyledi.  

Bunun da el ve ayak parmaklarına oksijenlenmiş kanın uzun süre ulaşmamasına ve parmak uçlarında üşüme ile birlikte morarma meydana gelmesine neden olduğunu aktaran Kalp-Damar Cerrahı, “Hastalık, el ve ayak parmak uçları haricinde de kendini belli edebilir ve kulak kepçesi, burun, yüz, diz, meme uçları da etkilenebilir. Nadiren tüm kol ve bacakta da bulgular görülebilir. Parmaklarda renk değişiminin yanı sıra iğnelenme, uyuşma, ağrı olabilir. Eğer damarların daralma dönemi uzun sürerse dokular için tehlikeli bir süreç ortaya çıkabilir. Stres durumlarında da tetiklenebilen bu hastalığın en belirgin nedeni soğuk hava olduğu için hastaların şikayetleri ve doktora başvuruları kış aylarında belirginleşmektedir” dedi.

Reyno Fenomeninin en sık genç kadınlarda görüldüğünü belirten Dr. Arıtürk, “Başka bir hastalığa bağlı olmadan görülebilmekle birlikte (Primer Reyno) diğer hastalıklara ikincil olarak da ortaya çıkabilmektedir (Sekonder Reyno). Primer Reyno fenomeninde genetik geçiş ve ailesel faktörler önemlidir. Sekonder Reyno fenomeninde ise pek çok hastalık altta yatan faktör olarak karşımıza çıkabilmektedir. Reyno fenomeni bazı romatolojik hastalıklara eşlik etme potansiyeli çok olan bir hastalık olduğu için mutlaka Sjogren Sendromu, skleroderme, SLE, antifosfolipid sendromu gibi sistemik romatolojik hastalıklar açısından uyanık olmak ve gerekli muayene ve tetkik yöntemleri ile tarama yapmak gerekmektedir” şeklinde konuştu.