Islam Felsefesinin Özellikleri

В ООО Медицинский центр Женева» каждый клиент сможет пройти медицинский осмотр быстро, качественно, без утомительных очередей, в комфортных и уютных условиях!

Медицинский центр "Женева" осуществляет свою деятельность на основании лицензии на осуществление медицинской деятельности № ЛО-29-01-002814 от 11.12.2019 года, предоставленной министерством здравоохранения Архангельской области.

ООО "Медицинский центр "Женева" специализируется на проведении медицинских комиссий, которые необходимы в следующих ситуациях:

• определение наличия или отсутствия медицинских противопоказаний при управлении транспортными средствами и маломерными судами;
• периодический медицинский осмотр сотрудников предприятий;

В медицинском центре «Женева» созданы условия для:

• прохождения комиссии в кратчайшие сроки;
• получения справки необходимого государственного образца (при отсутствии медицинских противопоказаний);
• качественного и внимательного обслуживания.

Мы рады видеть Вас и рады помочь Вам.

Обращайтесь к нам по адресу: г. Архангельск, ул. Карельская, д. 37, 3-й этаж.

Режим работы центра: будни - с 10 до 18 часов, выходные дни - суббота и воскресенье. Позвонив администратору по телефону (8182)42-09-42, Вы сможете задать все интересующие Вас вопросы.

ООО "Медицинский центр "Женева" дорожит не только временем, но и доверием любого клиента, обратившегося к нам за помощью. Каждый сотрудник центра работает с чувством ответственности, четко и профессионально.

HİKMETLİ KILAN “İLİM”DEN KUDRETLİ KILAN “BİLİM”E: ÇAĞDAŞ İSLÂM ENTELEKTÜEL ALGISINDA NİYET SAPMASI Yrd. Doç. Dr. Muhammet İRĞAT Adıyaman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, İslam Felsefesi Anabilim Dalı Özet İsХam’ın СТФmОtО НaвaХı ТХТm/ЛТХТm anХaвışı ТХО Batı’nın “ТНОoХoУТФ ЛТХТm” anХaвışı ТХТşФТХТ oХНuФХarı mОНОnТвОtХОr ЛağХamınНa ПarФХı şОвХОrТ ТПaНО ОtmОФtОНТrХОr. HОr mОНОnТвОtТn ЛТr Нünвa Рörüşü, ОЯrОn tasaЯЯuru ЯО НoХaвısıвХa ЛТr nТвОtТ ЯarНır. Bu ЛağХamНa İsХam’Нa ТХim, ЛТгatТСь СaвırНır (ТвТХТФ), НОğОr muСtОЯсХıНır ЯО nОtТМОНО ЛТrОвТn ЯО topХumun ФОmсХТnТ СОНОПХОmОФtОНТr. İsХam mОНОnТвОtТnТn Нünвa РörüşünНОn nОşОt ОtmТş oХan ТХТm/ЛТХТm anХaвışı, AХХaС’ın ТraНОsТnТ ЯО onun nТвОtТnТ СОНОПХОвОn ЛТr ЛТХРТ, ЯarХıФ ЯО НОğОrХОr tanımına saСТptТr. İsХamь ТХТm/ЛТХТm anХaвışı, tОЯСТН anХaвışı üгОrТnО ФuruХu, aФıХ ЯО ЯaСвТn mОrФОгО aХınНığı, AХХaС-сХОm-Тnsan ТХТşФТsТ ЛağХamınНa ОвХОвОn, вaХnıгМa СaФТФatТn, СТФmОtТn ortaвa хıФarıХmasını СОНОПХОвОn ЛТr nТtОХТğО saСТptТr. NТtОФТm “ТХm” ФaЯramı; tОorТ, ОвХОm ЯО ОğТtТmТ НО Фapsaвan saНОМО ЛТr ЛТХmО ТşХОmТnНОn гТвaНО tОМОХХТ, marТПО, ТНraФ, tОmвТг, ТsЛat, ФОşП, ЯТМНan, Тman, ТtТФaН, taФЯa, ЯЛ. anХamХarı Нa muСtОЯь oХan İsХam mОНОnТвОtТnО öгРü ЛТr ФaЯramНır. İsХсm mОНОnТвОtТ, ЛТХТmТn ОЯrОnsОХХТğТnО sonuna ФaНar Тnanan ЯО Лu ЛağХamНa EsФТ Вunan, 1528 HТnt, BТгans, İran, εОгopotamвa, εısır mОНОnТвОtХОrТnНОn tОЯсrüs ЯО tОmОХХüФ ОttТğТ bilimsel birikimi 9-16 вв. arasınНa oХağanüstü ЛТr sОЯТвОвО uХaştırıp ТnsanХığın ortaФ СaПıгasına armağan ОНОn Лir medeniyettir. Buna Фarşın ФТmТ хağНaş İsХсm ТntОХТУansının, öгОnНТğТ ЯО ФarşısınНa ФОnНТsТnТ хarОsТг ЯО ЛОМОrТФsТг СТssОttТğТ Batı mОНОnТвОtТnТn tОФno-ЛТХТmТ, 15. вüгвıХНa МoğraПТ ФОşТПХОrХО ЛaşХaвan, НoğuНaФТ Тnsan РüМünО, вОraХtı ЯО вОrüstü гОnРТnХТФlere sahip olup onlara СüФmОtmО nТвОtТnТ taşıвan, ЛТХТmsОХ ЛТХРТвТ paгar ОФonomТsТ, Рüх ЯО şТmНТХОrНО ФonПor ТхТn araхsaХХaştıran, 16-17. вüгвıХХarНa ФöХОХОştТrmОвТ ЯО ФoХonТМТХТğТ, 18. вüгвıХНa Тnsan ЯО Нoğa ТХТşФТsТ tОmОХТnНО Нoğaвa СüФmОtmОвТ, 18. вüгвıХНan sonra Нa ЛТХРТnТn topХumsaХ ТşХОrХТğТnТn ФОşПОНТХmОsТвХО tОФnoХoУТвТ СОНОПХОвОn ТНОoХoУТФ ЛТХТm anХaвışıНır. Bu хaХışma, öгОХХТФХО son ТФТ вüгвıХНa Batı mОНОnТвОtТnТn tОФno-ЛТХТmsОХ РОХТşТmТ ЯО topХumХar üгОrТnНОФТ ФapТtaХ taСaФФümü ФarşısınНa İsХсm ЛТХТm/ТХТm anХaвışını вОnТНОn, anМaФ вanХış ЛТr tОmОХ üгОrТnО Тnşс ОtmОвО хaХışan ФТmТ хağНaş İsХсm ТntОХТУansının ТхТnО Нüştüğü nТвОt sapmasını ortaвa Фoвmaвı ЯО Лu ЛağХamНa “tarТСsОХ ЛОn” aХРımıгın oХması РОrОФОn tasЯТrТnТ вapmaвı СОНОПХОmОФtОНТr. Anahtar Kelimeler: İsХсm εОНОnТвОtТ, İХТm/BТХТm, Batı εОНОnТвОtТ, KoХonвaХТгm, Oryantalizm. SHIFTING FROM “KNOWLEDGE” WHICH MAKES WISDOM TO THE “SCIENCE” THAT GİVES FORCE: THE DISTORTION IN THE CONTEMPORARY INTELLECTUAL PERCEPTION OF ISLAM Abstract IsХam’s perfection of wisdom-ЛasОН sМТОnМО МonМОptТon anН “ТНОoХoРТМ sМТОnМО” МonМОptТon of western world express different things in association with their civilizations. Each civilization has a world view (weltanschaung), conceiving of world and an intention. In this context, in Islam the science is beneficial in itself, value-contented and in conclusion, it wants the ripeness of individual and the society as a whole. Science perception, which has been originated from world view of Islamic civilization, has a epistemology, ontology and ЯaХuО МonМОptuaХТгatТon oП GoН’s ТntОntТon anН аТХХ. IsХamТМ ФnoаХОНРО / unНОrstanНТnР oП science is operating according to the God-world-human relation and has a qualification of aiming at uncovering the wisdom, based on monotheism and centered on both reason and rОЯОХatТon. TСus, tСО МonМОpt oП “ФnoаХОНРО” mОans ratСОr tСan ЛОТnР tСОorв, praМtТМО anН aducation as a matter of knowing, it also constitues transfiguration, craft, compherension, demonstration, uncovering, conscience, ПaТtС, ЛОХТОП, pТОtв ОtМ… МonМОpts pОМuХТar to IsХamТМ civilization. In this context, between 9-16 centuries Islamic civilization, by believing the universiality of the science to the core, brought the heritage and acquisitions of ancient Greek, Indian, Byzantium, Persian, Mesopotamian and Egyptian to such a level that it is an extraordinary gift to the collective memory of humanity. 1529 However, on the other hand, the techno-science of the western world, in the face of which Islamic intelligentsia imitates and feels clumsy and helpless, is a ideologic science which has an intention to have a domination on underground, surface and human power wealth from geographical discoveries in 15th century, slavery and colonialism in the 16-17th century, donimation of nature in the 18th century, and after the discovery of social functioning of information technology from 18th century on; instrumentalization of scientific knowledge for market economy, power and comfort nowadays . In this study, we aim to reveal the intentional deviations of some of the modern Islamic intellengtsia who are, especially in last two centuries, fallen into the domination of western techno-scientific development and capital while rearranging Islamic science on wrong perception and base; so, in tСТs МontОбt, аО trв to portraТt Сoа “soМТaХ I” sСouХН ЛО. Keywords: Islamic Civilization, Knowledge/Science, Western Civilization, Colonialism, Orientalism. Giriş Bu вaгının amaМı, moНОrn ЛТХТm, sanaвТ НОЯrТmТ ЯО tОФnoХoУТФ ТХОrХОmО ТХО öгОХХТФХО son iФТ вüгвıХНa Нünвa üгОrТnНОФТ tüm mОНОnТвОtХОr ФarşısınНa СсФТm mОНОnТвОt poгТsвonunu ФaгanaraФ söг Фonusu Лu mОНОnТвОtХОrТn ЛТr Фısmını вoФ ОНОn НТğОr ЛТr Фısmını Нa taСrТp ОНОn AЯrupa mОrФОгХТ Batı mОНОnТвОtТ ФarşısınНa sarsıХan, ФrТгО РТrОn ЯО duraksayan İsХсm mОНОnТвОtТnТn, вОnТНОn toparХanmaвa хaХışırФОn вaşaНığı ОntОХОФtüОХ nТвОt sapmasını ОХОştТrОХ oХaraФ ortaвa ФoвmaФtır. Bu вaгı aвnı гamanНa “İsХсm Нünвası nОНОn Batı ФarşısınНa вОnТХНТ?” sorusuna РОхОrХТ ЛТr МОЯap ЯОrmОвТ НОnОmОФtОНТr. BТХТnНТğТ üгОrО Batı mОНОnТвОtТ, tüm Нünвaвı ОtФТsТ aХtına aХan, НОğТştТrОn, НönüştürОn, вОnТНОn tanımХaвan “Рüх (poаОr; ФuНrОt)” oНaФХı вaвıХmaМı, sömürРОМТ, mТsвonОr ЛТr mОНОnТвОt öгОХХТğТ РöstОrmОФtОНТr. Buna Фarşın tОЯСьН ОФsОnТnНОФТ ЛТr ТХТm anХaвışı üгОrТnО ЛТnс ОНТХmТş oХan İsХсm εОНОnТвОtТ ТsО “СТФmОt” oНaФХı ЛТr mОНОnТвОttТr.1 HОr mОНОnТвОtТn ЛТr Нünвa Рörüşü, ОЯrОn tasaЯЯuru ЯО НoХaвısıвХa ЛТr nТвОtТ ЯarНır. Bu ЛağХamНa İsХam’Нa ТХТm, ЛТгatТСь СaвırНır (ТвТХТФ), НОğОr muСtОЯaХıНır ЯО nОtТМОНО ЛТrОвТn ЯО topХumun ФОmсХТnТ СОНОПХОmОФtОНТr.2 İsХam mОНОnТвОtТnТn Нünвa РörüşünНОn nОşОt ОtmТş oХan ТХТm/ЛТХТm anХaвışı, AХХaС’ın ТraНОsТnТ ЯО onun nТвОtТnТ СОНОПХОвОn ЛТr ЛТХРТ, ЯarХıФ ЯО НОğОrХОr tanımına saСТptТr. İsХamь ТХТm/ЛТХТm anХaвışı, tОЯСТН üгОrТnО ФuruХu, aФıХ ЯО ЯaСвТn mОrФОгО aХınНığı, AХХaС-сХОm-insan ТХТşФТsТ ЛağХamınНa ОвХОвОn, вaХnıгМa СaФТФatТn, СТФmОtТn ortaвa хıФarıХmasını СОНОПХОвОn ЛТr nТtОХТğО saСТptТr.3 NТtОФТm “ТХm” ФaЯramı; tОorТ, ОвХОm ЯО ОğТtТmТ НО Фapsaвan saНОМО ЛТr ЛТХmО ТşХОmТnНОn гТвaНО tОМОХХТ, marТПО, ТНraФ, tОmвТг, ТsЛat, ФОşП, ЯТМНan, Тman, ТtТФaН, taФЯa, ЯЛ. anХamХarı Нa muСtОЯь oХan İsХam mОНОnТвОtТnО öгРü ЛТr ФaЯramНır. 4 Kur’сn pОrspОФtТПТnНОn ЛaФıХНığınНa Тnsan, ФoгmТФ ЯaroХuşun öгnОsТ, AХХaС’ın СaХТПОsТ Сatta ОmanОtхТsТ ФonumunНaНır. İnsan, НüşünsОХ, ЛТХТşsОХ, НuвuşsaХ ЯО НaЯranışsaХ вОtОnОФХОrО saСТp oХması СasОЛТвХО ОntОХОФtüОХ ЯО aСХсФь sorumХuХuФХarı oХan ЛТr ЯarХıФ oХaraФ ön pХana хıФmaФtaНır. Bu ЛağХamНan СarОФОtХО onun, aСХсФь ЛТr гorunХuХuğun РОrОğТ oХaraФ Оşвanın СaФТФatТnО вönОХmОsТ, onu ЛТХmОsТ, ЛТХНТrmОsТ ЯО ona aТt НОğОr normХarını ОвХОmОsТ gerekmektedir.5 HТх şüpСОsТг ФТ Тnsan, tüm ЛunХarı вaparФОn AХХaС’a, Нoğaвa ЯО Тnsana Фarşı sorumХuХuФХarının ЛТХТnМТnНО oХaraФ вapmaФ НurumunНaНır. Bu Нa tОЯСТНТ ЛТr СТФmОttОn kaynaФХanan “ТХТm” ТХО mümФünНür. 1530 1. Hikmet Kavramı HТФmОt, mütОmaНТвОn НuвНuğumuг, ФuХХanНığımıг, oФuНuğumuг ЛТr ФaЯramНır. AnМaФ nО anХama РОХНТğТnТ ЯО Нünвa Рörüşümüг aхısınНan nasıХ ЛТr önОm arгОttТğТnТ вОtОrТnМО ЛТХНТğТmТг söвХОnОmОг. нвХОвsО Kur’сn’ın Оn tОmОХ ФaЯramХarınНan ЛТrТ oХan СТФmОt nО anХama РОХmОФtОНТr? AnХam НaТrОsТ son НОrОМО РОnТş ЛТr ФОХТmО oХan СТФmОt; Сaвr, ЛТХmОФ, anХamaФ, СüФüm ЯОrmОФ, aФıХ, ПıФıС, гОФс, anХaвış, ЛasТrОt, ПОrсsОt, НТrсвОt, вОrТnНОХТФ РТЛТ söгХüФ anlamlara gelmektedir.6 AnМaФ СТФmОtТn Оn вaвРın ЯО ФaЛuХ РörОn söгХüФ anХamХarı “söг ЯО ТştО ТsaЛОt ОtmОФ, СОr ТşТ вОrХТ вОrТnО oturtmaФ”, “söвХОnТХОn söгün Нoğru ЯО СaФТФat oХması”, “вapıХan СarОФОt ЯО НaЯranışın ТвТ, РüгОХ ЯО uвРun oХması”Нır.7 1 KutХuОr, İХСan, (2001), İХТm ЯО HТФmОtТn AвНınХığınНa, İstanЛuХ, ss. 145-176. 2 el-FсraЛТ, (1986), İСsсu’Х-UХûm (İХТmХОrТn Saвımı), хОЯ. AСmОt AtОş, İstanЛuХ, s. 54. 3 el-CсЛТrь, εuСammОН ÂЛТН, (2000), FОХsОПь εТrasımıг ЯО BТг, İstanbul, ss. 253-263 4 KutХuОr, İХСan, (2000), “İХТm” mН., İsХam AnsТФХopОНТsТ, C. 22, İstanЛuХ, ss. 109-114. 5 KutХuОr, İХСan, (2001), a.Р.О., s. 14. 6 KutХuОr, İХСan, (1998), “HТФmОt” mН., İA, C. 17, ss. 503-511. 7 KutХuОr, “HТФmОt”, ss. 503-511. HТФmОt saСТЛТ ФТşТвО “СaФьm” НОnТХmОФtОНТr. ВüМО RaЛЛТmТгТn СОr ТşТ вОrХТ вОrТnНО oХНuğunНan O’nun ТsТmХОrТnНОn ЛТrТ HaФьm oХНuğu РТЛТ вüМО Kur’сn’ın ТsТmХОrТnНОn ЛТrТsТ НО HaФьmНТr.8 HТФmОt söгМüğünün Kur’сn’НaФТ ФuХХanımına ЛaФtığımıгНa ТsО ЛaşФa "ТХРТnх" ЛТr вönХО ФarşıХaşıвoruг. ГТra ЛТr свОttО Kur’сn, AХХaС’ın НТХОНТğТ ФТmsОХОrО СТФmОt ЯОrНТğТnТ belirtirken9, ЛaşФa свОtХОrНО mütОaННТt НОПaХar PОвРamЛОrТmТгТn (s.a.Я) РörОЯХОrТnНОn ЛТrТnТn НО ТnsanХara СТФmОtТ öğrОtmОФ oХНuğunu ЛТХНТrТвor. FarФХı НОrОМОХОrТ ЛuХunan, uМu ötОХОrО ФaНar uzanan bir kavram olarak hikmet, ilki Тnsanın хaЛasına ЛağХı oХan; ТФТnМТsТ ТsО AХХaС’ın ЯОrРТsТ oХan хТПt вönХü ЛТr sürОМТn ürünü oХaraФ ortaвa хıФmaФtaНır. İnsan, СТФmОtТ ОХНО ОtmОвО öğrОnОrОФ, НТНТnОrОФ, хaХışıp хaЛaХaвaraФ ЛaşХamaФta ЛОХХТ ЛТr ТвТХТФ (Сaвr) sОЯТвОsТnО uХaşınМa Нa AХХaС ЯОrРТsТ ЛТr ХütuП ТХО НОstОФХОnmОФtОНТr. ВanТ Тnsan ФОnНТsТnТ СТФmОtО Сaгır СaХО РОtТrmОФ ТхТn гТСnь, aСХсФь ЯО НТnь ЛТr НТsТpХТnНОn РОхmОФ гorunНaНır. Bu sürОМТn sonunНa artıФ СТФmОtТ aХaЛТХТr Фonuma uХaşmaФta ЯО хaЛasının ФarşıХığı AХХaС taraПınНan ФОnНТsТnО ЛaСşОНТХmОФtОНТr. İnsan ТхТn СТФmОtТ ОНО ОtmО, ОХНО tutma ЯО СТФmОtО uвРun вaşama sürОМТ anМaФ “ТвТ nТвОt” ТХО mümФün oХmaФtaНır. NТtОФТm СТФmОtТn ЛТr НТğОr вönü свОtХОrНО sürОФХТ ЯurРuХanНığı РТЛТ (KТtap ЯО hikmet) ФТtaЛın вanınНa ТФТnМТХ гТФrОНТХmОsТНТr. Kur’сn’Нa ЛОХТrtТХНТğТnО РörО KТtap nasıХ AХХaС'tan ТnНТrТХНТвsО “СТФmОt” НО öвХО ТnНТrТХmОФtО; ФТtap nasıХ öğrОnТХТвorsa СТФmОt НО öğrОnТХmОФtОНТr. İsХсm Тnsanın ФurtuХuşunu söг ЯО ПТТХХОrТnТn ТsaЛОtХТ oХmasına вani onun hikmet sahibi oХmasına ЛağХamaФtaНır. Bunun ТхТnsО Сaвır (ТвТ) nТвОtХО хaХışıp хaЛaХaması РОrОФtТğТnТ ЛöвХОХТФХО ЛТr НОrОМОвО ФaНar СТФmОt saСТЛТ oХaЛТХОМОğТnТ ЛОХТrtmОФtОНТr. Bu anХamНa СТФmОt, 1531 СОrФОsТn ФОnНТ ФapasТtОsТnО РörО uхsuг ЛuМaФsıг СТФmОt Нağının ЛТr ЛöХümünО ФaНar tırmanaЛТХОМОğТ ЛТr tırmanışa ЛОnгОmОФtОНТr. HТФmОtТn гıННı aЛОs, aЛuФХuФ, saхmaХıФ, manasıгХıФ, ТsaЛОtsТгХТФtТr. İsХсm mОНОnТвОtТ aхısınНan Тnsan ЯО topХum Сaвatı, anХamını anМaФ СТФmОtХО ЛuХmaФtaНır. GüгОХ aСХaФ anМaФ СТФmОtХО вaşanmaФtaНır. HТФmОtsТг СОr Тş aФьm, СТФmОtsТг СОr söг ЛОвСuНОНТr. 2. İslâm Medeniyetinin Entelektüel Gayesi İsХсm НüşünМОsТnНО ЛТХРТ НОвТnМО nО anХaşıХmaФtaНır? Bu sorunun МОЯaЛınНan вoХa хıФaraФ İsХсm mОНОnТвОtТnТn ОntОХОФtüОХ РaвОsТnО НО uХaşaЛТХТrТг. Buna РörО İsХam’Нa ЛТХРТ; 1. BТггat РüгОХ ЯО ТвТНТr (Сaвır). 2. Bizzat fazilettir. 3. BТггat ФОnНТsТ ТхТn ОХНО ОНТХТr. 4. Hakikattir. 5. εutХaФtır. 6. İnsan Пıtratı ТХО ЛТггat ТХРТХТНТr. 7. AСХсФь-НТnь ЛТr вön ТхОrОn ЯaroХuş НüгОвТНТr.10 8 Yasin SûrОsТ/2-3. 9 BaФara SûrОsТ/269. 10 AхıФРОnх, AХparsХan, (2011), BТХРТ FОХsОПОsТ, İstanЛuХ, s. 15-17. SoФratОs’Тn “СТх ФТmsО ЛТХОrОФ вanХış (ФötüХüФ) вapmaг” 11 söгünü ПОХsОПО tarТСТ aхısınНan rОПОrans aХНığımıгНa СОr türХü ЛТХРТnТn НОğТХ НО, anМaФ öгОХ ЛТr ЛТХРТ türünün, ТвТ ЯО Фötünün ЛТХРТsТnТn вanТ “hikmet”Тn ПaгТХОt oХaЛТХОМОğТnТ РörОЛТХТrТг. Bu ЛağХamНa İsХсm ЛТХРТвТ, СaФТФatТn ЛТХРТsТ ЯО Тnsanı ОЛОНь mutХuХuğa ОrТştТrОn ЛТХРТ, ОstОtТФ ЯО aСХсФь aşamaХarНan, НТnь aşamaвa “Тnanх atХaması” ТХО РОхТrtОn (leap of faith) bir nevi diyalektik sürОМТn ЯaroХuş ЛТХРТsТ oХaraФ РörmОФtОНТr. DoХaвısıвХa İsХсm mОНОnТвОtТnТn ОntОХОФtüОХ РaвОsТ, СТФmОt ЯО ПaгТХОttТr. İsХam, СОr ФoşuХНa ЛТrОвТn ЯО topХumun ФОmсХТnТ ЯО ТФТ Нünвa mutХuХuğunu СОНОПХОmОФtОНТr. HОrСanРТ ЛТr mОНОnТвОtО aТt Нünвa Рörüşü, önМОХТФХО o mОНОnТвОtТ oХuşturan topХumХarın tОФ tОФ ЛТrОвХОrТnО aТt гТСnТвОtТn вa Нa ОntОХОФtüОХ nТвОtТn ЛОХТrХОnТmТвХО ortaвa хıФmaФta, arНınНan o ЛТrОвХОrТn oХuşturНuğu topХumХara aТt РОnОХ ЛТr СaХ aХıp o topХumХarın oХuşturНuğu mОНОnТвОtО maХ oХaraФ ortaвa хıФmaФtaНır. AхıФРОnх Лunu şöвХО ТПaНО etmektedir: “Bilgi insan zihninde durağan olarak yerleşen sadece kavramlardan ibaret bir yapıya sahip malûmâtlar birikimi değildir. Aksine bilgi çok cevvâl (dinamik) bir yapıya sahiptir. Zihninde bulunduğu ferdi kendi yönünde bir cevvâliyete sevk eder. Bu şekilde zihinden zihine bir seyahate başlar. Bu seyahat, bilginin toplum içinde yayılma düzeneği (mekanizması) sayesinde kitlesel boyutlara ulaşır. Yalnız bilginin yayılma düzeneği, toplumdaki hâkim dünya görüşüne göre oluştuğundan, her toplumda farklılık sergiler.”12 Bu ЛağХamНan СarОФОtХО uХaşaМağımıг Оn tОmОХ sonuх, İsХсm mОНОnТвОtТnТn “ТвТ nТвОt” ЯО “СТФmОt” РaвОsТnТ taşıвan ЛТr ТХТm mОНОnТвОtТ oХНuğu sonuМuНur. DoХaвısıвХa İsХсm’ın Оsas amaМı Лu НünвaНa sТвasТ вa Нa ТtТФсНь ЛТr Рüх oХmaФ НОğТХНТr. DünвaНa sТвasТ 1532 ЛТr Рüх oХma ЯОвa ЛaşarıХı oХma, Сatta хoФ tОrМТС ОНТХОn orвantaХТst ЛТr ТsТmХОnНТrmОвХО “mОНОnТвОt oХma”, εüsХüman oХmanın ЯО İsХсm’a ЯО ТnsanХığa aСХсФь anХamНa saСТp хıФmanın taЛТТ ЯО mОМЛurТ ЛТr nОtТМОsТНТr. 3. Avrupa Merkezli Batı Medeniyetinin Entelektüel Gayesi нnМОХТФХО Batı ФaЯramının ТхОrНТğТ ЛТrТ МoğraПТ, ФoгmopoХТtТФ НТğОrТ ТsО ТНОoХoУТФ anХamın ФöФОnТ üгОrТnНО НurmaФ ТstТвoruг. Buna РörО, “oММТНОnt” (Лatı) ФОХТmОsТ, вuФarıНaФТ ЛТrТnМТ anХamıвХa “РünОşТn Лattığı вОr” manasınНa Ortaхağ’Нa СaФТm mОНОnТвОt МoğraПвası oХan Asвa’nın Лatısını ТПaНО ОНОr ЛТхТmНО AЯrupa НТХХОrТnНО БIV. вüгвıХНan ЛОrТ ФuХХanıХmaФtaНır ama ФОХТmО, moНОrn ТНОoХoУТФ manasını, БVIII. вüгвıХНan ТtТЛarОn Фaгanmıştır.13 Batı’nın moНОrn ТНОoХoУТФ manasınНan Фastımıг onun HırТstТвanığı ЯО moНОrn bТХТmТ tОmsТХ ОНОn AЯrupa mОrФОгХТ mОНОnТвОt oХmasıНır. Batı mОНОnТвОtТnТn BüвüФ İsФОnНОr ЯО ArТstotОХОs гamanınНaФТ ФТmХТğТ ТХО МoğraПь ФОşТПХОr ЯО KrТstoП KoХomЛ sonrası ФТmХТğТ ЛТrЛТrТnНОn ПarФХıНır. İХФТnНО Тnanх ЛaФımınНan paРan ТnanışХı, ПОХsОПО aхısından ise mutХaФ СaФТФat aХРısına saСТpФОn; ТФТnМТsТnНО monotОТst, ТХaСь ЛТr НТnТn tОmsТХМТsТ ЯО ПОХsОПО aхısınНan ТsО РТНОrОФ mutХaФ СaФТФat aХРısınНan Тnşсь ЛТr СaФТФat aХРısına ЯО moНОrn ЛТХТm anХaвışına Фaвan ЛТr mОНОnТвОt öгОХХТğТ РöstОrmТştТr. 11 VОrsОnвТ, δasгТo, (1988), SoФratОs ЯО İnsan SОЯРТsТ, хОЯ. AСmОt CОЯТгМТ, AnФara, s. 8. 12 AхıФРОnх, a.Р.О., s. 29. 13 KaХın, İЛraСТm, (2015), İsХсm ЯО Batı, İstanЛuХ, s. 19. 16. вüгвıХНan ТtТЛarОn Batı’Нa HırТstТвanХığı ЯО НoХaвısıвХa ФХasТФ СaФТФat aХРısını sarsan ЛТr НТгТ РОХТşmО вaşanmıştır. 1453’tО İstanЛuХ’un εüsХüman TürФХОr taraПınНan ПОtСОНТХmОsТ, ЛaСarat вoХu Лaşta oХmaФ üгОrО önОmХТ tТМarОt вoХХarının BatıХıХarın kontroХünНОn хıФmasına sОЛОp oХmuş Лu Нa CoğraПТ ФОşТПХОrТ Нoğurmuştur. 14 Yine bu НönОmНО tОФnТФ ЛТХРТnТn ön pХana хıФması, matЛaanın ТМaНı, aхıФ НОnТг РОmТМТХТğТ, saatхТХТФ ЯО tОХОsФoЛun ФuХХanıХması ЛТХТmsОХ НОЯrТmХОrО гОmТn СaгırХamış, KopОrnТФ, KatoХТФ KilisesТnТn ОntОХОФtüОХ ЯО sТвasТ СaФТmТвОtТnТ sarsaМaФ СОХТosОntrТФ (РünmОrФОгХТ) ОЯrОn anХaвışını tartışmaвa aхmıştır.15 CusaХı NТМoХas ЯО GТorНano Bruno ortaхağ Batı НüşünМОsТnТn sınırХı ОЯrОn anХaвışını rОННОtmТşХОrНТr. Tüm Лu РОХТşmОХОr Batı’nın RönОsansını ЛaşХatmış ЛТХТm ЯО sanat aХanınНaФТ Лu вОnТХТФХОr RОПorm ЯО HümanТгm СarОФОtТвХО HırТstТвanХığın СсФТm Фonumunu ФaвЛОtmОsТnО nОНОn oХmuştur. 16 Yine bu НönОmНО NТМoХas εaМСТaЯОХХТ 1513 вıХınНa ФaХОmО aХНığı “DО PrТnМТpatТЛus/TСО PrТnМО (PrОns)” aНХı ОsОrТвХО praРmatТФ, moНОrn НОЯХОt НüşünМОsТnТn ПТФТr ЛaЛası oХmuştur.17 17. вüгвıХ, Batı НüşünМОsТnНО GaХТХОo, DОsМartОs ЯО FranМТs BaМon’un ОХТвХО ЛТr НТгТ ОntОХОФtüОХ вОnТХТğО saСnО oХmuştur. Gün mОrФОгХТ вОnТ astronomТ, matОmatТФsОХ Нoğa НüşünМОsТ ЯО nТСaвОt НОnОвsОХ ЛТХТm anХaвışı moНОrnТtОвТ ЛaşХatmıştır. Batı’Нa “aФХın гaПОrТ” oХaraФ aНХanНırıХan “AвНınХanma НüşünМОsТ”nО РТНТş, ФutsaХ oХanНan ЛağХarın ФoparıХması, sОФüХОr вaşamın ЛaşХanРıМı, mutХaФ СaФТФat anХaвışınНan Фopuş Лu НönОmТn ürünüНür. İnsan, artıФ Лir efendidir. 17. вüгвıХın son on вıХХarı moНОrn AЯrupa tarТСТnНОФТ son НОrОМО önОmХТ ТФТ oХaвın ЛaşХanРıМını ТхТnНО ЛarınНırmaФtaНır. BunХarНan ТХФТ, AвНınХanma НüşünМОsТ, ТФТnМТsТ ТsО OsmanХı DОЯХОtТ’nТn asФОrТ вОnТХРТsТНТr. Bu anНan ТtТЛarОn AЯrupaХıХar, kendi tarihlerini ЛТгТm “moНОrn” oХaraФ tanımХaНığımıг şОФТХНО НüşünmОвО ЛaşХaНıХar. GТamЛattТsta VТМo, ТnsanХığın ЛТrЛТrТnТ ТгХОвОn ОЯrОХОr ТхОrТsТnНО ФОnНТ ФОnНТnТ вarattığı НüşünМОsТnО Яarmış Лu 1533 anХaвış гaman ТхОrТsТnНО вОrТnТ хТгРТsОХ, ТХОrХОmОМТ ЛТr tarТС anХaвışına ЛıraФmıştır. TarТСТ, sürОФХТ ЛТr ТХОrХОmО oХaraФ РörОn BatıХıХar, onu РТНОrОФ artan ЛТr rasвonОХХОşmО, öгРürХОşmО ЯО НО maННТ sОrЯОtТn вaratımı ЯО sТвasТ РüМün РОnТşХОmОsТ şОФХТnНО anХaНıХar. Buna muФaЛТХ, İsХam Нünвasına ЛaФtıФХarınНa ТsО вaХnıгМa ЛТr РОrТХОmО РörНüХОr. “CТЯТХТsatТon” ФaЯramının ortaвa хıФışı Нa Batı’nın ФОnНТ РТЛТ oХmaвanХarı ТХФхağХarНan Лu вana “ЛarЛar”, “ЯaСşТ” ЯЛ. aşağıХaвıМı, ötОФТХОştТrТМТ ЛaФışına НaвanmaФtaНır. 18. вüгвıХНa Batı AЯrupa’Нa вaşaвan arТstoФratХar, AвНınХanma НüşünМОsТ ТХО ОХХОrТnНОn РТНОn “topХumun Оn ТвТХОrТ oХma” öгОХХТğТnТ AвНınХanmaвa rağmОn sürНürОЛТХmОФ ТхТn вaşaНıФХarı Сaвatı topХumun НТğОr taЛaФasınНan aвırmaФ üгОrО вОnТ ЛТr ФaЯramХa ТПaНО ОНТp tanımХamışХarНır. Bu ФaЯram, “МТЯТХТsatТon (mОНОnТвОt)”tТr. 18. вüгвıХın ТФТnМТ вarısınНan ТtТЛarОn arТstoФratХarın, Лu mОНОnТ вaşamı, ТНОaХ Тnsan вaşantısı ФaЛuХ ОНТХОrОФ “mТssТon МТЯТХТsatrТМО” anХaвışı ТХО asХınНa Лütün ТnsanХığa Лu Сaвat tarгının НaвatıХması РОrОФtТğТ, onХarın Нa mОНОnТХОşmОвО СaФФı oХНuğu, Лunun Нa anМaФ BatıХıХaştırma (ФoХonвaХТгm) ТХО oХaМağı ПТФrТnО ЯarıХНı.18 BatıХıХaştırma mТsвonu РОrОğТ TОmmuг 1798’НО NapoХвon ФomutanХığınНaФТ Fransıг orНusu, PТramТtХОr saЯaşınНa εısır’a Фarşı ФОsТn ЛТr гaПОr Фaгanmış ЛöвХОМО ТХФ ФОг ЛТr İsХam üХФОsТ AЯrupa’nın sömürРО ТНarОsТnО РТrmТştТr. Bu sürОх, 1920’НО Şam’ın ФapıХarı önünНОФТ 14 Russ, JaМquОХТnО, (2014), AЯrupa DüşünМОsТnТn SОrüЯОnТ, хОЯ. нгМan Doğan, AnФara, s. 103. 15 Russ, a.g.e., s. 102. 16 Fontana, JosОp, (2003), кarpıtıХmış GОхmТşО Aвna (AЯrupa’nın ВОnТНОn ВorumХanması), хОЯ. NurОttТn EХСüsОвnТ, İstanЛuХ, s. 88. 17 Russ, a.g.e., s. 127. 18 AХtun, FaСrОttТn, (2005), εoНОrnХОşmО Kuramı, İstanЛuХ, s. 72-73. εaвsaХun SaЯaşı’nНan sonra TürФТвО, İran, AПРanТstan ЯО Arap вarımaНasınНaФТ Лaгı prОnsХТФХОr СarТх tüm İsХam üХФОХОrТnТn AЯrupaХıХarМa вönОtТХmОвО ЛaşХanmasına ФaНar НОЯam ОtmТştТr. 1700’НОn Лu вana РОХТşОn sürОхtО РОrхОФХОşОn şОв İsХam’ın хöФüşü вa Нa РОrТХОmОsТ НОğТХ, AЯrupa’nın вüФsОХТşТНТr. DoğruНan sömürРО ТНarОsТ aХtınНa oХan εüsХüman üХФОХОrО BatıХıХaşma, Лu üХФОХОrТ НaСa ТвТ вönОtmОФ ЯО onХarın гОnРТnХТФХОrТnТ НaСa ustaХıФХa ТstТsmar ОtmОФ ТхТn РОtТrТХНТ. AЯrupaХıХar topХumu, ЯatanНaşının вararına “moНОrn”ХОştТrТвormuş РТЛТ вapsa Нa ЛТг asıХ mОsОХОnТn Лu oХmaНığını artıФ ЛТХТвoruг. İвТ nТвОtХТ oХmuş oХsaХar НaСТ, AЯrupaХı sömürРОМТХОr РОХОnОФsОХ εüsХüman topХumХarın ТşХОвТşТnТ anХamaФtan вoФsunНu. Bunu nОtТМОsТnНО onХarı ФaХФınНırmaвı Нa ЛОМОrОmОНТХОr. GОХОnОФsОХ εüsХüman topХumХarın AЯrupa topХumХarına РörО НüpОНüг ТФТnМТ sınıП oХНuğuna ТnanıвorХarНı ЯО mОЯМut oХanın, BatıХı oХanın РОХТşТвХО ТвТХОştТrТХОМОğТnО kani idiler. AЯrupaХıХar, AвНınХanma ЛoвunМa ТХОrХОmОвТ НoğaХ ЛТr sürОх oХaraФ aХРıХaвaРОХНТХОr. OnХara РörО, ОğОr ЛТr topХum AЯrupa ТХО aвnı müspОt şОФТХНО РОХТşmТвor ТsО oraНa вanХış ЛТr şОв ЯarНı. AвНınХanma НüşünМОsТ, İsХam Нünвasının sömürРОХОştТrТХmОsТnО mОşruТвОt sağХıвorНu.19 SömürРОМТХТФ Batı ЯО İsХam arasınНaФТ ТХТşФТnТn nТtОХТğТnТ ЛОХТrХОmОвО ЛaşХaНığınНa anМaФ, Лu вıХХar εüsХümanХarın РОrТХОmО sürОМТ oХaraФ ТХan ОНТХmТştТr. 1800’НОn önМО İsХam topХumХarına ЛaФaМaФ oХursaФ РОnТş öХхОФХТ ЛТr РОrТХОmОНОn ЛaСsОtmОФ гorНur. EХЛОttО Лaгı üХФОХОrТn, ЛТХСassa Нa BaЛürХüХОr ЯО OsmanХıХar РТЛТ ЛüвüФ ТmparatorХuФХarın ОФonomТФ НurРunХuФtan ФaвnaФХı МТННТ sТвasТ sorunХar вaşaНığına tanıФ oХuвoruг. AnМaФ НТğОr εüsХüman ЛöХРОХОr, öгОХХТФХО НО Arap вarımaНasınНaФТХОr, ЛunНan ФurtuХmaвı Лaşarmış ЯО ОФonomТХОrТnТ РüхХОnНТrОЛТХmТştТr. 1800’НОn önМО İsХam НünвasınНa РörНüğümüг şОв ЛОХТrХТ ЛТr ОФonomТФ ЛöХРОНО РОrхОФХОşОn oХağan ТnТş-хıФışХarНır. 1534 εОНОnТХОştТrmО mТsвonu, гaman ТхОrТsТnНО ФОnНТsТnТ НО taСrТp ОtmТş ЯО bir sapma вaşamıştır. BТгТm Лu sürОМТn nasıХ вoХ aХНığını ПarФОНОЛТХmОmТг ТхТn НüşünМО tarТСТnО ЛТr atП- ı naгar вapmamıг РОrОФmОФtОНТr. Bunu вapmaФ ТхТn НО önМО СТФmОt ЯО СaФТФat oНaФХı ЯaСТв ФaЯramını НТФФatО aХaraФ ЛaşХaвaЛТХТrТг. Batı Нa ЯaСТв НОnТХНТğТnНО aФХa Hг. İsa РОХmОФtОНТr. HırТstТвan ФüХtürünНО Hг. İsa’nın ЛОНОnТ СaФТФatТn Рörünür ЛТхТmТ oХaraФ aХРıХanır. NТtОФТm onНan sonraНa KatoХТФ KТХТsО aвnı mТsвonu üstХОnmТş ЯО 17. вüгвıХa ФaНar ФОnНТsТnТ İsa’nın вОrТnО ТФamО ОНОrОФ СaФТФatТn вОРсnО ФurumsaХ tОmsТХМТsТ saвmıştır. 17. вüгвıХНan ЛaşХamaФ üгОrО öгОХХТФХО 18. вüгвıХНa Лu Тnanış РТНОrОФ sarsıХmaвa ЛaşХamıştır. Bunun tОmОХ sОЛОЛТ НО İsХam НüşünМО tarТСТnТn önОmХТ ПТХoгoПХarınНan İЛn TuПОвХ’Тn “Haв Л. ВaФгan” ТsТmХТ ПОХsОПь ОsОrТnТn o вüгвıХХarНa ЛТrхoФ Batı НТХТnО tОrМümО ОНТХОrОФ oФunmasıНır.20 BТХТnНТğТ üгОrО ОntОХОФtüОХ ФüХtürümüгün parхası oХan Лu ОsОrНО aФХın tОФ Лaşına Лütün СaФТФatХОrО uХaşaЛТХОМОğТ ПОХsОПь ЛТr roman ОşХТğТnНО ТşХОnmОФtОНТr. DoХaвısıвХa Batı’nın СaФТФat aХРısınНaФТ НОğТşТmТn tОmОХТnНО НО вТnО İsХсm НüşünМОsТnТn ЛТr tОsТrТ söг ФonusuНur. Bu tОsТrХО ЛОraЛОr 18. вüгвıХ Batı НüşünМОsТnНО şu tОmОХ ПТФrТ Нönüşüm вaşanmıştır. εutХaФ oХaraФ Tanrı’nın гТСnТnНО, İsa’nın ЛОНОnТnНО ЯО НoХaвısıвХa KТХТsО’НО Яar oХНuğu НüşünüХОn ЯО ФОşПОНТХmОвТ ЛОФХОвОn СaФТФat; asХınНa Тnsan aФХınНa ЯОrТХТ oХaraФ ЛuХunmaФtaНır ЯО Тnsanın вapması РОrОФОn aФХını ФuХХanaraФ ФОnНТ СaФТФatТnТ Тnşa ОtmОФtТr. Söг Фonusu НönОmНО εontОsquТОu’nun “ФanunХarın ruСu”, RoussОau’nun “sosвaХ söгХОşmОsТ” ЯО nТСaвОt NТОtгsМСО’nТn СaФТФatТn ТnşсТ ЯО ТtТЛarь oХНuğunu ЯurРuХaвaraФ Тnsan 19 Altun, a.g.e., s. 73. 20 Butterworth, Charles E.- KОssОХ, BХaФО AnНrОО, (2001), İsХсm FОХsОПОsТnТn AЯrupa’вa GТrТşТ, хОЯ. нmОr εaСТr AХpОr, İstanЛuХ, ss. 89-96. aФХını Лu anХamНa Tanrı’nın вОrТnО Фoвan НüşünМОsТ, Лu ПТФrТ Нönüşümün somut вansımaХarıНır. Bu ЛağХamНa 18.вüгвıХНa ЛaşХaвıp 19. вüгвıХНa НОЯam ОНОn “AвНınХanma НüşünМОsТ” asХınНa tОmОХНО “Тnsanın, вaşaНığı Нünвanın ФОnНТnО ЛağХı oХması ЯО Лu Нünвaвı ФОnНТsТnТn Тnşс ОttТğТnТ ПarФОtmОsТНТr.” 20. вüгвıХın Лaşına РОХТnНТğТnНО Batı’Нa Лu вОnТ СaФТФat aХРısı, PoгТtТЯТгm, SosвoХoУТгm ЯО tüm ХoУТФ ЛТХТmХОrТn ТНОoХoУТФ oХaraФ ortaвa хıФışını Нoğurmuştur. нвХО ФТ СaФТФatТn Тnsan taraПınНan ЛТггat Тnşс ОНТХОn ЛТr şОв oХНuğu НüşünМОsТ, Batı’вı Лu СaФТФat Тnşсsını ФТmТn РОrхОФХОştТrОМОğТ Фonusu üгОrТnНО НüşünmОвО sОЯФОtmТştТr. Bu ФonuНa Batı’Нa üх вaФХaşımın ЛОnТmsОnНТğТnТ РörmОФtОвТг. BТrТnМТsТ hakikati, ЛТХТmТn Тnşa ОНОМОğТ, ТФТnМТsТ Лunu sanatın вapaМağı üхünМüsü НО Лunu РОrхОФ anХamНa sТвasОtТn вapaМağı НüşünМОsТНТr. AnМaФ ЛuraНan хıФan sonuх şu oХmuştur; РОrОФ ЛТХТm ЯО РОrОФsО sanat ЯО sТвasОt nОtТМОНО ФОnНТ СaФТФatХОrТnТ Тnşa ОНОМОФХОrТ ТхТn asХınНa haФТФat НТвО ЛТr şОв вoФtur. DoХaвısıвХa önОmХТ oХan ФТmТn СaФТФatТnТn СсФТm СaФТФat aХРısı oХaraФ ОЯrОnsОХХОşОМОğТ НüşünМОsТНТr. Sonuç Batı’Нa moНОrnТгm ЯО postmoНОrnТгmТ РОtТrОn Лu sürОх, nОtТМОНО СТФmОtО ЯО СaФТФatТn ЛТrХТğТnО НaвaХı ФХasТФ anХaвışı taСrТp ОtmТş ЯО ortaвa ФutsaХ oХanın, ТвТ oХanın ЯО НoХaвısıвХa aСХсФь oХanın nО oХНuğu ФonusunНa ЛТr ЛОХТrsТгХТğТn oХuşumuna вoХ aхmıştır. Bu nОНОnХО BatıХıХarın topХumsaХ anХamНa ortaФ aХРıХaНıФХarı ЯО вaşaНıФХarı ЛТr СaФТФat гОmТnТ yoktur. İsХam Нünвası Batı’nın вaşaНığı manaНa ЛТr 18 ЯО 19. вüгвıХ вaşamamıştır. İsХam НünвasınНaФТ sürОхtО ЛТr “ПТТХТ” sömürРОХОşmО ЛТr НО “СüФmь” sömürРОХОşmО вaşanНı. Bu 1535 sürОхtО sТвasТ mОrФОгНО Фarar ЯОrТМТ ФonumНa oХan ОrФ, СaФТФatТ СОrФОs aНına ЛОХТrХОНТ. AnМaФ BatıХıХarНan ПarФХı oХaraФ εüsХümanХarın ortaФ ЛТr СaФТФat гОmТnТ ЯarНır ФТ Лu гОmТn, СТхЛТr ФТşТ, Фurum, гümrО ЯОвa sömürРОМТ НОЯХОtТn вıФamaвaМağı, taСrТp ОНОmОвОМОğТ “СТФmОt” aХРısıНır. O Нa AХХaС taraПınНan ЯaСвОНТХmТş, Hг. pОвРamЛОr taraПınНan tОЛХТğ, tebyin ЯО tОşrТ ОНТХmТş, tОЯatür вoХuвХa РünümüгО uХaşmış oХan tОЯСТНТ СТФmОtТ ТхОrОn İsХсm ТnanМıНır. Bu СaФТФat гОmТnТ НoХaвısıвХa εüsХümanХar СОr НönОmНО “ТвТ nТвОt”, “Сaвr” ЯО “СТФmОt” oНaФХı Нüşünmüş, Лuna РörО ОвХОmТş ЯО Нünвa tasaЯЯurХarını ЯО aСХсФь belirХОnТmХОrТnТ СОp Лu НoğruХtuНa ortaвa ФoвmuşХarНır. OnХar, nОвТn ТвТ, nОвТn Фötü oХНuğunu СОp ЛТХmТş, ЛaşХarına РОХОn Сaвr вa Нa şОrrТn ТmtТСanın ЛТr sırrı oХНuğu ЛТХТnМТвХО СarОФОt ОtmТşХОrНТr. NТtОФТm İsХam mОНОnТвОtТnНО ТХТm, ТrПan ЯО СТФmОt ЛТrХТФtО Яarolabilen ЛТrТ oХmaНan НТğОrТ oХamaвan ЛТr saМaвağı РТЛТНТr. HaФТФat, СТФmОtХО ФсТm; СТФmОt ТsО СaФТФatХО НсТmНТr. İsХam mОНОnТвОtТ, “ФaвnağınНa ТХaСТ СТФmОt oХan ТХТm” üгОrТnО ФuruХmuş ЛТr mОНОnТвОttТr. Onun tОmОХ РaвОsТ ТsО СaФТФatТn, ТХaСь СТФmОtХО aвaФta Нurmasını sağХamaФ ЯО Лu ТşТn, СОm НТnь, СОm aСХсФь СОm НО ОntОХОФtüОХ sorumХusu oХaraФ ЯaгТПОХОnНТrТХОn Тnsanın, Мanını, maХını, aФХını, ırгını ЯО НТnТnТ ФorumaФtır. İsХсm Нünвasının mОНОnТвОt anХamınНa вaşaНığı aНına вОnТХРТ, РОrТХОmО вa Нa ЛaşarısıгХıФ НОnТХОn oХРunun tОmОХ sОЛОЛТ, εüsХümanХarın tОЯСТН ТnanМına НaвaХı, ТвТ nТвОt ЯО СТФmОt mОrФОгХТ ОntОХОФtüОХ aХРıХarının; sömürРОМТ, ФuНrОt ЯО Рüх oНaФХı Batı ОntОХОФtüОХ aХРısının suТТstТmaХТnО uğramış oХmasıНır. Bu öвХО pХanХı ЛТr suТТstТmaХНТr ФТ ЛТr вanНan İsХam mОНОnТвОtТnО aТt maННь, mсnОЯь tüm Лaşarı ЯО ЛТrТФТmХОrО ОХ ФonuХmuş, НТğОr вanНan sТstОmХТ ЛТr şОФТХНО СОr aХanНa ЛТr taСrТp sТвasОtТ ТгХОnОrОФ εüsХümanХara ЛТrЛТrХОrТnТn ОФsТğТ, Фusuru, ПarФХıХıФХarı РöstОrТХОrОФ sТвasТ, ТНarТ, ФüХtürОХ ЯО mОгСОpsОХ oХaraФ aвrışmaХarı ЯО НoХaвısıвХa “ТвТ nТвОt” ЯО “СТФmОt” aХРısınНan Фopup ЛТrЛТrХОrТnО Нüşman oХmaХarı sağХanmıştır. Batı tüm ЛunХarı, mТsвonОrХТФ ЯО orвantaХТгm ТХО НТnь ЯО ОntОХОФtüОХ aХanНa; kolonyalizm ile de siyasi, idari ve ekonomik alanda вapmıştır. Batı Нünвasının РünümüгНОФТ РОХТşmТşХТФ НüгОвТnТn arФasınНa sömürРОХОştТrНТФХОrТ üХФОХОrНОn РОtТrНТФХОrТ вОraХtı гОnРТnХТФХОrТ ЯarНır. Bu Рün ЛТХО BatıХı üХФОХОrТn sanaвТХОrТ СaХa AПrТФa’nın önОmХТ maНОnХОrТnО ЛağımХıНır. AПrТФa üХФОХОrТ tüm НünвaНaФТ ФoЛaХtın вüгНО 90’ına, Фrom вataФХarının вüгНО 80’ТnО ЯО aХtının вüгНО 50’sТnО saСТptТr. Bu maНОnХОrТn НışınНa tüm НünвaНaФТ uranвum ЯО pОtroХ вataФХarının üхtО ЛТrТnТn AПrТФa ФıtasınНa oХНuğu НüşünüХürsО sömürРОМТ НОЯХОtХОrТn mТХвonХarМa Тnsanın Фanına РТrОrОФ AПrТФa Фıtası üгОrТnНО sömürРО ТmparatorХuФХarı ФurmaХarının РaвОsТ НaСa ТвТ anХaşıХaЛТХТr. İnРТХtОrО’НОn sonra Нünвa хapınНa Оn ЛüвüФ sömürРО ТmparatorХuğunu Фuran üХФО Fransa’Нır. Fransa sömürРОМТХТФ tarТСТnНО AПrТФa Фıtasına вönОХОn ТХФ НОЯХОttТr. AПrТФa’Нa SОnОРaХ ТХО ЛaşХaвan Fransıг sömürРОМТХТğТ 17. ЯО 18. вüгвıХНa nОrОНОвsО AПrТФa’nın tamamınНa ОtФТsТnТ РöstОrmТştТr. AЯrupa, НТnНarФОn НО ЛТХТmХТвФОn НО, ТФТnМТsТnНО РüМО ОrТşОrОФ soвХu РörünmОФ НışınНa, СТхЛТr гТСnТвОt НОğТşТФХТğТnО uğramamıştır. AntТФ Вunan’Нan ЛОrТ AЯrupa СОp aвnı AЯrupa’Нır ЯО sapХantıХı НaЯranışХarınНa ЛТr НОğТşТФХТФ oХmamıştır. DaСa хoФ aХır, НaСa aгını ХütПОНОrОФ ЯОrТr. Onun вanınНa oХНuğunuгНa Tanrı Нa sТгТnХОНТr, гТra PХaton’un НТвaХoРХarınНa Фonuşan SoФratОs НaТma Tanrı ТХО aвnı ПТФТrНО РörünmОФtОНТr. OnХar МumСurТвОtхТ oХНuФХarınНa МumСurТвОtхТХТФ ТвТНТr, onХar НОmoФrat oХНuФХarınНa Нa НОmoФratХıФ ТвТНТr. İnРТХtОrО’nТn Kıta AЯrupası’nНan tОФ ПarФı СОr şОвО tОnОггüХ ОtmОmОsТНТr. AФsТ taФНТrНО BatıХı гТСТn sapХantıХı ЛТr гТСТnНТr ЯО ТtТЛarı ХütПОtmО СaФФı ФОnНТХОrТnНОвmТş РТЛТ НaЯranmaФtaНırХar. Oвsa Лütün saСТp oХНuФХarı Рüхtür. ŞОrОП namına nО Яarsa гoraФТ ОХНО ОtmОФtО ЯО ФaЛuХ ОttТrmОФtОНТrХОr. KutsaХ EnРТгТsвon εaСФОmОХОrТ nО ФaНar РüЯОnТХТr ТsО, AЯrupa İnsan HaФХarı εaСФОmОsТ НО o ФaНar РüЯОnТХТrНТr. 1536 εТМСОХ FouМauХt, “HapТsСanОnТn Doğuşu” aНХı вapıtınНa, OrtaхağНa ОгТвОt ОНТХОnТn saНОМО ЛОНОn oХНuğunu, moНОrn НönОmНО ТsО ЛОНОnХОrО ruСХarın Нa ОФХОnНТğТnТ ЯО artıФ ЛОНОnsОХ tutsaФХıФХarın BatıХıХara вОtmОНТğТnТ вaгmıştı. HaХ ЛöвХОвФОn, Лaгı хağНaş İsХсm ОntОХТУansı, НüşünМОНО Doğu’nun СТФmОtТnТ ЛıraФıp Batı’nın ФuНrОtТnТ Оsas aХaraФ ОntОХОФtüОХ ЛТr nТвОt sapması вaşamaФtaНır. Buna Фarşın Batı’nın ТНОoХoУТФ moНОrn ЛТХТm anХaвışı ТХО nО СaХО РОХНТğТnТ ОХОştТrОХ НТХХО ТПaНО ОНОn Лaгı BatıХı НüşünürХОr Doğu’nun СТФmОtТnТ aramaвa хoФtan ФoвuХmuşХarНıХar. нrnОğТn SpОnРХОr; TОФnТФ, Тnsanı ФontroХünО aХmış ЯО onu вönХОnНТrmОвО ЛaşХamış ЛТr ФaraФtОrО saСТp НoХaвısıвХa Лu tОФnТğО вön ЯОrОn aФХı НОğТştТrmОФ Хaгım НТвorНu. HОТНОРРОr; Тnsanın moНОrn/tОФnТФ ЛТХТm ТХО ФОnНТsТ ЯО Нoğa arasınНa ЛТr uхurum ФurНuğunu ЯО Тnsanın Нoğaвı taСaФФümü aХtına aХНığını ЯО гamanХa Нa ФОnНТsТвХО ЯО ТnsanХar arası ТХТşФТХОrТnНО НО aвnı uхurumu oХuşturНuğunu söвХОr. SosвaХТstХОrТn ОХОştТrТХОrТ ise tОФnТğТn, ФapТtaХТst tüФОtТm ФüХtürünü ЯО Лu вoХХa Нa mОtaХaşmaвı РОtТrНТğТ вönünНОНТr. FranФПurt OФuХu ТsО moНОrn ЛТХТm ТХО aФХın araхsaХХaştırıХНığını söвХОr. GОorРО SТmmОХ; “Paranın FОХsОПОsТ”nНО moНОrn ЛТХТm ОХОştТrТsТnТ, ФapТtaХТгmХО ТХТşФТХОnНТrОrОФ paranın СОr şОвТ saвıХaЛТХТr, СОsaЛОНТХОЛТХТr ЯО Фсrс НönüştürüХОЛТХТr oХaraФ РörНüğünü ТПaНО ОtmОФtОНТr. Kaynakça AхıФРОnх, AХparsХan, (2011), BТХРТ FОХsОПОsТ, İstanЛuХ. AХtun, FaСrОttТn, (2005), εoНОrnХОşmО Kuramı, İstanЛuХ. Butterworth, Charles E.- KОssОХ, BХaФО AnНrОО, (2001), İsХсm FОХsОПОsТnТn AЯrupa’вa GТrТşТ, хОЯ. нmОr εaСТr AХpОr, İstanЛuХ. el-CсЛТrь, εuСammОН ÂЛТН, (2000), FОХsОПь εТrasımıг ЯО BТг, İstanЛuХ. el-FсraЛТ, (1986), İСsсu’Х-UХûm (İХТmХОrТn Saвımı), хОЯ. AСmОt AtОş, İstanЛuХ. Fontana, JosОp, (2003), кarpıtıХmış GОхmТşО Aвna (AЯrupa’nın ВОnТНОn ВorumХanması), хОЯ. NurОttТn EХСüsОвnТ, İstanЛuХ. KaХın, İЛraСТm, (2015), İsХсm ЯО Batı, İstanЛuХ. KutХuОr, İХСan, (2001), İХТm ЯО HТФmОtТn AвНınХığınНa, İstanЛuХ. -----------, (2000), “İХТm” mН., İA, C. 22, İstanЛuХ, ss. 109-114. ----------, (1998), “HТФmОt” mН., İA, C. 17, İstanЛuХ, ss. 503-511. Russ, JaМquОХТnО, (2014), AЯrupa DüşünМОsТnТn SОrüЯОnТ, хОЯ. нгМan Doğan, Ankara. VОrsОnвТ, δasгТo, (1988), SoФratОs ЯО İnsan SОЯРТsТ, хОЯ. Ahmet Cevizci, Ankara. 1537