Sarılık Için Evde Işık

 Yeni doğan bebeklerde sarılık problemi birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bunlar içerisinde emme problemi, Prematüre doğum, yeterli beslenmeme, Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar ile beraber anne ile kan uyumu olmaması gibi daha birçok değişip sorun ön plana çıkıyor.

Yeni Doğan Bebeklerde Sarılık Nasıl Geçer?

 Birçok ebeveyn yeni doğan bebeklerde sarılık nasıl geçer sorusunun cevabını merak ediyor. Bebeğin kaç günlük olduğu ve kilosu ile beraber bilirubin düzeyine bağlı olarak belli başlı bazı tedavi yöntemleri ele alınır.

 Bu sorun 2 ya da 3 hafta içerisinde kendi kendine geçen bir problemdir. Tabii bu dönem içerisinde mutlaka uzman doktor kontrolü altında periyodik olarak bebeği göstermek çok önemlidir. Eğer bu süreç içerisinde bilirubin değeri normalden yukarı çıkar ise, o vakit belli başlı bazı yöntemler ele alınarak uygulama yapılır. Özellikle fototerapi ismi ile bilinen ve doğru boyunda ışık yeni lambaları eşliğinde ışık tedavisi gerçekleştirilir.

Yenidoğan Sarılığına Karşı Ne Yapılır?

 Eğer normal bir seviye içerisinde yeni doğan bebekte sarılık gerçekleşiyorsa, bunun doğal süreçte geçmesi için kontrol altında tutulur. Yani uzman doktor kontrolünde bebek 2 veya 3 hafta boyunca kontrolden geçer. Fakat eğer bu zaman çerçevesinde yeni doğan bebekte sarılık problemi hala gelmemiş ise, o zaman fototerapi uygulanır.

 Bu yöntem içerisinde bebeğin gözleri ışıktan korunmak suretiyle sadece bezle kalarak, tedavi yöntemi uzman doktor kontrolünde gerçekleştirilir. Ayrıca kan uyuşmazlığı sebebiyle meydana gelebilecek durumlara karşı, böyle zamanlarda bebekler için kan verilmesi de gerçekleşmektedir.

Yenidoğan Bebeklerde Ne İyi Gelir?

 Pek çok ebeveyn yenidoğan bebeklerde sarılık nasıl geçer sorusunu merak etmekte ve bilgi almaya çalışmaktadır. Bebeklerin yeni doğması ile beraber ortaya çıktığından dolayı birçok anne babayı ciddi anlamda korkutur. Ancak minik yavruların büyük bir çoğunluğunda korkulacak bir durum teşkil etmez.

 Bu sebepten dolayı doktor kontrolü altında 2 veya 3 hafta içerisinde yeni doğan bebeklerde sarılık kendi kendine geçer. Eğer bu gerçekleşmiyor ise o vakit fototerapi yöntemi altında tedavi gerçekleştirilir. Böylece bebeğin sarılık problemi uzman doktor kontrolü kapsamında ortadan kaldırılır.

Perde Arkası

Bebeğimiz dünyaya geldikten sonra mutlu mesut eve döndük. Fakat dördüncü günden sonra yüzünde hafif bir sararma ortaya çıktı. Bu sararma sonraki günlerde arttı. Zaten doğumdan sonra rutin kontroller oluyor. Rutin kontrol zamanı geldiğinde bebeğimizin sarılık olduğunu öğrendik. Sarılık için topuktan kan alıp bilirubin değerini ölçüyorlar. Buradaki değerlerin önemi büyük yani bilirubin miktarı çok fazla ise bizim durumumuzda olduğu gibi fototerapi uygulanması gerekiyor. Benim mücadele hikayem de burada başladı.

Fototerapi, bebeğe mavi florasan tüplü lambanın altında ışın verilmesi demek. Ara ara ölçüm yapıp seviyesi düşük bir değere geldiğinde yeni doğan taburcu ediliyor. Fakat taburcu olduktan sonra bilirubin miktarı bir süre sonra tekrar artıyor ve tavsiye olarak annenin emzirmesi söyleniyor. Burada hikayeyi biraz bölüp ilginç bir olaya da değinmek gerek. 70&#;li yıllarda Türkiye&#;deki doktorlar anne sütünün sarılık yaptığını düşünüyorlarmış. O nedenle yeni doğanları mamaya yönlendiriyorlarmış. Sarılık aslında bebeğin kandaki bilirubini kendi başına zararsız hale getiremeyeği durumda ortaya çıkıyor. Anne sütü veya mama alarak bebek böbreklerini çalıştırıyor ve bilirubini zararsız hale getirip idrar yardımıyla vücuttan uzaklaştırıyor.

Araştırma ve Uygulama

Fototerapi sürecinden sonra bebeğimizin sarılık durumunda bir artma olduğunu hissettik. Hastenedeki ölçümlerde de yüksek çıkıyordu fakat fototerapi pahalı olduğu için belirli seviyenin altındaysa emzirerek geçirilmesi sağlanıyor. Doktorlar genelde bu yönde karar veriyorlar. Fakat her yeni bebeveyn gibi ben de heyecanlandım. Durumumuza üzüldüm ve makaleleri araştırmaya başladım. Türk doktorların hazırladığı funduszeue.info yayına denk geldim. Hastanede gördüğüm cihaz sadece mavi ışık ve küvez gibi bir yapıdan oluşuyordu ve yapımı bana basit geldi. Sonradan, kullanılan ışık tüplerinden dolayı, cihazın çok pahalı olduğunu öğrendim. Yayındaki doktorlar, geleneksel yöntemlere karşı, led ile düşük maliyetli bir fototerapi öneriyorlardı. Yayında bilirubinin parçalanmasına yardımcı olacak dalga boyu miktarının nm arasında olduğu yazılıydı.

Yayın ve referanslarından aldığım bilgilerle evde fototerapi cihazı yapmaya karar verdim. İnternetten şerit ledlerin teknik dokümanlarını inceledim. Aşağıda görüldüğü gibi mavi ledlerin dalga boyu nm arasında yani fototerapi için çok uygun.

Bu tip outdoor mavi bir şerit led aldım. Aldığım ledler 12 V ile çalıştığı için adaptör de aldım. Fakat ledleri uygulayabileceğim standım yoktu. Bu nedenle evde ne yapabilirim incelemeye başladım. En sonunda ledleri bir karton kutu üzerine yapıştırıp, kutuyu da vantilatörün kafasına geçirmek suretiyle stand yaptım.

Şekil 1&#;de uygulamanın çalışan hali görülmektedir. Daha sonra fototerapinin etkili olması için bebeğin cildine bu ışık ışınlarının değmesi gerektiğinden Şekil 2&#;de görüldüğü gibi gözüne koruyucu gözlük takarak(ben tülbent kullandım) ve bebeği soyarak mavi ışığa maruz bıraktım.

Başarısız Sonuç

Fototerapi uygulanırken uygun iklimin yeni doğan için oluşturulması gerekir. Yani soyduğunuzdan dolayı ortamı sıcak tutmalısınız. Aksi taktirde hastalık durumuyla karşılaşabilirsiniz. İkinci olarak sürekli vücut sıcaklık kontrolü yapılmalıdır. Ortam sıcak olduğundan dolayı(ledler çok ısınmıyor ama ortamı ısıttığımızdan dolayı emin olamadık) dehidrasyona uğramaması için de gerek görüldüğü durumda serum verilebilir.

Sürekli vücut sıcaklığını kontrol etmeseniz de evde saatlik aralıklarla yeni doğanın sıcaklığını ölçebilirsiniz. Mavi ışığı da daha önceden yaptığımız şerit ledle sağladık. Fakat beni bu uygulamada rahatsız eden nokta iklimlendirmeyi sağlayamamak oldu. İklimlendirmeyi sağlasam bile dehidrasyon için elimde sadece anne sütü vardı ve yeterli olup olmayacağından emin değildim. Gözünü açmaması için bebeği sürekli gözlem altında tutmak gerekiyordu. Tüm bunları denemeden bu işin zorluklarını fark etmemiştim. Sadece prototip yapmakla olmuyor maalesef. İki saat uyguladıktan sonra bunu sürdürmenin bebeğe zararlı olabileceğini düşündüm. İlkel fototerapimi sonlandırdım.

Geleneksel Fototerapi Cihazları İçin Öneriler

Eski cihazlar küçük revizyonlarla daha kullanışlı hale gelebilir.

Eğer özel tüplerle ledler aynı sonucu veriyorsa mutlaka led kullanılmalı. Çünkü ürettikleri ısı çok farklı.

Led kullanmak bakım maliyetini de düşürür. Kırılma, darbe vs. gibi çevresel tehditlere karşı daha dayanıklı olur

Bebeklerin ateşini ölçmek için sensör var fakat gözünü korumak için sensör yok. Bence ateş ölçmek dışarıdan aralıklarla da yapılabilir fakat çocuk gözünü açmasın diye sürekli kontrol etmek yorucu. Kamera veya basit bir anahtar devresi bile iş görebilir. Belki de yapışkan göz bandı kullanılabilir.

Tüm bunlardan farklı olarak fototerapi yapan giysiler kullanılabilir. Böyle yerli bir ürün vardı sanırım. Yeteri kadar test edildikten sonra kullanılabilir.

Öğrendiklerim

Yeni doğan sarılığı yaşıyorsanız telaş etmeye gerek yok, bol bol emzirmek gerekiyor. Emzirmek yetmiyorsa mama takviyesiyle bebeği beslemek gerekiyor. Yetip yetmediğini ancak annenin sütünü sağarak öğrenebiliyorsunuz maalesef. Yeni doğanlarda tepkiye göre doyup doymadığını anlamak çok zor. Erken doğumların yüzde sekseninde sarılık ile karşılaşılıyor. İlk değilsiniz, son da olmayacaksınız.

Araştırmalarda görülen dalga boyları beyaz florasan ışıkta yeteri kadar olmadığından, yeni doğan sarılığı geçiren bebeğinizi, beyaz florasan ışığı altında uyutmanın hiç bir faydası yok. Hatta zararı var. Tam karanlık ortamda büyüme hormonları salgılandığından dolayı aydınlıkta uyutmanın negatif etkisi olabilir.

Bebeğin üzerine sarı veya beyaz bir örtüler koymanın hiçbir faydası yoktur. Zararı da olmadığı için büyüklerinizi bu konuda kırmayabilirsiniz.

Bebeğin topuğundan kan aldırmak üzücü ve kötü bir işlem, damardan kan vermesi daha da zor. Tübitak bunun için çözüm geliştirmiş. SOBE isimli ürün bilirubin miktarını ölçüyor ve bu doktorlara sarılık hakkında fikir veriyor. Bebeğin topuğunu delmeniz gerekmiyor. Doktorlar mutlaka kullanmalı.

Yenidoğan sarılığı nedir?

Sarılık bilirubin adı verilen, cilde sarı rengi veren bir maddenin kandaki seviyesinin yükselmesi ve deride birikmesi sonucu oluşur. Zamanında doğan yenidoğan bebeklerin %60’ında; erken doğan bebeklerin ise %80’inde yenidoğan sarılığı görülür.

Yenidoğan bebeklerde sarılığın erken tespiti ve takibi oldukça önemlidir çünkü, sarılık çoğunlukla kendiliğinden geçse de, bazı durumlarda bilirubin yüksek seviyelere ulaşıp beyin hasarına neden olabilir. Bu yüzden sarılığı olan yenidoğanların özellikle ilk bir hafta-on gün içindeki doktor takipleri son derece önemlidir. On günden sonra kan beyin bariyeri kapanarak bilirubinin kandan beyne geçmesinin engellendiği kabul edilir.

Yeni doğan bebeğin sarılık olduğu nasıl anlaşılır?

Yeni doğan bebekte sarılık olduğu bebeğin vücudundaki belirtilerden anlaşılabilir. Yeni doğan bebeklerin göz aklarında, burun çevrelerinde ve yüzlerinde görülen sarı renk sarılığın belirtisidir. Sarı renk hastalığın ilerlemesi ile tüm gövdede görülür. Parmakla hafifçe burun ya da karın cildine bastırılıp kaldırıldığında sarı renk daha bariz bir şekilde tespit edilebilir.

Bilirubin yükseldikçe bebekte ne gibi belirtiler oluşur?

Kanda yükselen bilirubin bebekte uyku yapar. Sarılığı olan bebek emmek istemez, uyumak ister. Bu durumda beslenmenin azalmasına bağlı olarak atılım azaldığı için bilirubin daha da yükselir ve kısır döngü başlar. Eğer bilirubin çok yükselip beyni etkilemişse (kernikterus), o zaman bebek tiz sesle ağlamaya başlar, başını geriye atar ve tablo havale geçirmeye kadar kötüleşebilir. Bu durumdaki bir bebekte ileri dönemde çoğunlukla zeka ve motor gelişim geriliği, işitme, görme sorunları oluşur.

Sarılık sebepleri

Yenidoğan bebeklerde fizyolojik sarılık genellikle hayatın ikinci günü başlar, üçüncü ve dördüncü günlerde en yüksek seviyesine ulaşır, daha sonra giderek azalır.

Yenidoğanda sarılık oluşturabilecek ve yakın takip gerektiren diğer nedenler arasında en önemli sebeplerden birisi kan grubu uygunsuzluğudur. Annenin kan grubu Rh (-), bebeğin kan grubu Rh (+) olduğunda Rh uygunsuzluğu; annenin kan grubu O, bebeğin kan grubu A, B veya AB grubu olduğunda ise ABO uygunsuzluğu olmaktadır. Anne ve bebek arasında kan grubu uygunsuzluğu olduğunda annede bebeğin kan grubuna karşı antikorlar gelişir. Anne kanında oluşan bu antikorlar plasenta yoluyla bebeğe geçer ve bebeğin alyuvar hücrelerinin parçalanmasına yol açar. Bunun sonucunda açığa çıkan fazlaca bilirubin, bebekte sarılık ortaya çıkmasına neden olur.

Hangi bebekler sarılık açısından daha dikkatli takip edilmelidir?

• Erken doğmuş bebekler,
• Doğum esnasında kafa derisi altında kanama meydana gelmiş olanlar,
• İlk 24 saatte sarılığı tespit edilenler,
• Emme sorunu olup buna bağlı olarak iyi beslenemeyen bebekler,
• Sarılığı iki haftadan uzun süren bebekler,
• Büyük kardeşlerinin bebeklik dönemlerinde ışık tedavisi gerektirecek kadar sarılık tespit edilmiş olanlar.

Yenidoğan sarılığı nasıl tedavi edilir?
1-Fototerapi(Işık terapisi): Bebeğin doğum yaşına, kilosuna ve premetüre olup olmamasına göre belli çizelgeler oluşturulmuştur. Bu çizelgelere göre bilirubin belli bir seviyeyi bulduğunda tedaviye başlanır. Bebeğiniz özel bir ışık kaynağı altına yerleştirilir. Mavi-yeşil spektrumda ışık kaynağı kullanılır. Bu ışık bilirubinin idrar ve dışkı yoluyla vücuttan atılmasını sağlar. Fototerapi bebeğe herhangi bir şekilde zarar vermez. Bebeğin gözleri ışıktan zarar görmemesi için kapatılır. Bazen yan etki olarak ciltte kırmızı döküntüler, bronzlaşma veya sık ve sulu dışkılamaya neden olabilir. Aralıklarla bebeğin kanı alınarak bilirubin düzeyinin güvenli sınıra düşüp düşmediği kontrol edilir. Işık tedavisi sonlandırıldıktan bir iki gün sonra bilirubin seviyesi genellikle tekrar yükselir. Bu dönemde de doktor kontrolü tavsiye edilir.
2-İntravenöz immunoglobulinler: Eğer sarılık anne ve bebek arasındaki kan grubu farklılıklarına bağlı ise bu durumda anneden geçen antikorlar kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasına neden olabilir. İntravenöz immuno globulin uygulaması ile antikor düzeyi azaltılabilir ve kan değişimi riskini azaltabilir.
3-Kan değişimi: Ciddi sarılık vakalarında, diğer tedavilere yanıt alınamadığında bebeğin kanının değiştirilmesi gerekebilir.

Anne sütü sarılığı 

Anne sütüne bağlı sarılık uzun yıllardan beri bilinmektedir. Anne sütü sarılığı erken ve geç olmak üzere iki dönem halinde incelenirse de ikisi arasında net bir ayrım yapmak güçtür ve aynı olayın devamı gibi de düşünülebilir. Erken anne sütü sarılığı ilk birkaç gün içinde görülür ve anne sütünün özelliklerinden ziyade, emzirmedeki teknik yanlışlıklar nedeniyle yetersiz anne sütü alımı nedeniyle görülür.
Geç anne sütü sarılığı ise 3,5 günden sonra yavaş yavaş artan hiperbilirubinemi ile karakterizedir ve anne sütü içindeki bazı maddeler ile ilişkilidir. Bilirubin yüksekliği 2. haftaya kadar devam eder ve daha sonra yavaş yavaş azalarak birkaç ay içinde normale döner. Bebeklerde hemoliz bulgusuna veya herhangi bir hastalık belirtisine rastlanmaz. Tartı alımı ve bağırsak fonksiyonları normaldir. Tanı ancak diğer patolojik nedenleri ekarte ederek konur. Bu sarılık şekli haftaya kadar uzayabilir.
 

Unutmayalım ki;

Bebeğinizin karın, kol ve bacaklarında sarılık varsa, bunun yanısıra çok uyuyorsa emmesi de zayıflamışsa kaçıncı gününde olursa olsun hemen doktorunuza başvurmalısınız. Çünkü bunlar bilirubin düzeyinin yükselmiş olduğunun göstergeleridir.
Bebeğinizde sarılık varsa doktor takibi yanında onu sık ve iyi beslemeniz sarılığın çabuk atlatılması açısından önemlidir.

Yenidoğan sarılığı sık olarak görülmesine ve birçok bebekte de kendiliğinden geçmesine rağmen bu durum her bebek için geçerli değildir. Hangi yenidoğanda bilirubin düzeyinin tehlikeli seviyeye ulaşacağı her zaman tahmin edilemeyeceği için bebeğinizin ilk üç-beş gün içerisinde bir doktor tarafından görülmesi çok önemlidir. Böylece, tedavi edilmediğinde kalıcı problemlere neden olabilecek bir hastalığı kolaylıkla önlemiş olursunuz.