Pspp Kullanımı
Bu düğmeler dışında pencerede görülen “eğer” (If&#;) düğmesi, eğer yapılacak işlemin değişkendeki tüm veriler yerine belli koşulları taşıyan verilere yapılması isteniyorsa koşulları belirtmek için kullanılan yeni bir pencere komut düğmesidir. Örneğin, hesaplama “boy<” olan olgularda yapılmak istenebilir. Ya da “cinsiyet=1 & bdağ>75” gibi bir ön koşul konulabilir ki bunun anlamı, istenen hesaplamanın sadece erkek (cinsiyet=1) ve beden ağırlığı 75 kilogramdan fazla olan olgularda yapılması gerektiğidir.
Bu pencerede yapılacak işlemler şöyle sıralanabilir;
- Hesaplama sonuçlarının kaydedileceği bir “hedef değişken” (Target Variable) belirlenmelidir. Bu veri tabanında ilk olarak boy uzunluklarını metreye dönüştürmek gerekiyordu. Yeni boy uzunluklarını “boym” isimli bir değişken olarak kaydedilebilir. Bunun için pencerenin sol üst köşesindeki “Target Variable” kutusuna “boym” yazmak yeterlidir.
- Değişkenler ve işlem düğmeleri yardımı ile hesap işleminde kullanılacak formül, “formül” (Numeric Expression) kutusuna yazılmalıdır. Burada kullanılacak formül, “boy/”dür. Bunun için penceredeki değişken aktarma düğmesi ile boy değişkeni formül kutusuna aktarılıp, formülün “/” bölümü işlem düğmeleri ya da klavye yardımı ile yazılır. “OK” komutu ile işlemin sonucu, veri tabanının son kolonunda, “boym” değişken adı altında otomatik olarak görülecektir.
- Şimdi yapılması gereken ikinci işlem, beden kitle indeksini (BKİ) hesaplamaktır. Bunun için de “hesaplama” (Compute Variable) penceresinde “hedef değişken” (Target Variable) kutusuna değişken ismi olarak “bki”, formül kutusuna ise, “bdağ/boym**2” formülünü yazıp “OK” düğmesine tıklamak yeterlidir.
Yapılan bu iki aşamalı hesaplama işleminden sonra artık veri tabanında olguların beden kitle indeksleri de analize hazırdır.
Yeniden Kodlama (Recode)
“Dönüşüm” (Transform) menüsünden girilen bir diğer komut “yeniden kodlama” (Recode) komutudur. Bir değişkendeki olguları farklı bir şekilde kaydetmek ya da yanlış bir kodlamayı düzeltmek için kullanılabilen çok işlevli ve yararlı bir komuttur.
Komutun iki seçeneğinden birisi “aynı değişken üzerine kodla” (Recode Into Same Variables&#;) yeni kodlamayı eskisi ile değişmeyi hedefleyen bir işlem yaparken, diğeri “farklı değişken üzerine kodla” (Recode Into Different Variables) yeni kodlamayı farklı bir değişken ismi ile kaydeder. Önerilen, eğer hatalı bir kodlama yoksa, olası gereksinimleri düşünerek ham verileri kaybetmemek ve yapılacak düzenlemeleri yeni bir değişken ismi ile kaydetmektir.
Dünya Sağlık Örgütü standartlarına göre beden kitle indeksi kg/m² değerleri arasında olan kişiler normal, kg/m² ve altı zayıf, kg/m² ve üzeri ise şişman olarak kabul edilmektedir. Eldeki BKİ değerleri bu sınır değerler yardımı ile zayıf, normal ve şişman olarak gruplanabilir. Bunu için zayıfa karşılık “1”, normale karşılık “2”, şişmana karşılık ise “3” kodu verilebilir. Böylece;
- Ölçümle belirlenen bir veri sayımla belirlenen bir veri haline dönüştürülmüş olur,
- Olguların şişmanlık ve zayıflık durumları hakkında yeni değerlendirme olanakları elde edilir.
Bu işlemi yapmak için önce, “farklı değişken üzerine kodla” (Recode Into Different Variables) penceresini açmak gerekmektedir. Ardından;
- Değişimde temel olarak kullanılacak olan beden kitle indeksi verileri, “bki” adı altında sol taraftaki kutuda görünecektir. Bu değişken ortadaki işlem kutusuna aktarıldığında değişkenin karşısında beliren “&#;> ?” işareti, araştırmacıdan yeni kodlamanın kaydedileceği hedef değişkenin ismini istediğini belirtir. Bu kez hedef değişken, “çıktı değişkeni” (Output Variable) olarak adlandırılmıştır. Çıktı değişkeninin “ağırlık” olarak isimlendirildiğini kabul edelim. İsimlendirme yapıldıktan sonra kutunun yanındaki “değiştir” (Change) düğmesine basıldığında ortadaki kutuda “bki” isimli değişkendeki verilerin yeniden kodlanarak, “ağırlık” isimli değişkene aktarılacağı görülür.
- Bu işlemle değişkenleri tanımladıktan sonra, “eski ve yeni değerler” (Old and New Values&#;) penceresi açılmalıdır. Bu yeni pencerenin sol tarafında eski değerlerin (Old Value) farklı şekillerde girilebileceği kutular, sağ tarafta ise yeni kod değerlerinin (New Value) girileceği ve kaydedileceği kutular bulunmaktadır. Dikkat edilirse bu kutuların işlevi, değişken etiketlerinin tanımlandığı kutulardan farklı değildir.
- Eski değerlerin girileceği üç farklı “aralık” (Range) seçeneği vardır. Bu seçenekler kullanılırken dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, kutulara girilecek değerlerin de bu aralık içinde kabul edileceğidir. Örnekte; “normal” kabul edilen kg/m² arası beden kitle indeksi değerleri ilk “aralık” (Range) seçeneğindeki kutulara girildikten sonra, normal olguları belirleyecek “yeni kod değeri” (New Value) olarak “2” yazılıp “ekle” (Add) düğmesi ile ilk kodlama değişikliği kaydedilmelidir (normal = 2).
- Ardından “zayıf” kabul edilen kg/m² ve altı değerleri kodlamak için, ikinci “aralık” (Range) seçeneğindeki kutuya değeri girilip, “zayıf”a karşılık gelecek “1” kodu ile değiştirmesi istenmelidir. Burada ikinci “aralık” seçeneğinin kullanılmasının nedeni, bu seçeneğin kutuya yazılan değer ve altındaki değerleri (Lowest through) birlikte kodlamasıdır (zayıf = 1).
- Son olarak da “şişman” kabul edilen kg/m² ve üzeri olguları kodlamak için üçüncü “aralık” (Range) seçeneğindeki kutuya değeri girilip, yeni kod değeri olarak “3” yazılıp son kez “ekle” (Add) düğmesine basılarak bu değişim de kaydedilir. Bu kez üçüncü “aralık” (Range) seçeneğinin kullanılmasının nedeni ise, bu seçeneğin, girilen değer ve üzerindekileri birlikte (through highest) kodlamasıdır (şişman = 3).
Eski ve yeni değerleri tanıttıktan ve tüm değişimleri “ekle” (Add) düğmesi ile sağ taraftaki kutuya aktardıktan sonra “devam” (Continue) düğmesi ile işleme devam edilebilir. Sonuçlar veri tabanının sonunda “ağırlık” kolonunda görülecektir. Verilen etiketlerin (1= zayıf, 2= normal, 3= şişman) etkin olabilmesi için daha önce örneklendiği gibi “etiket” (Value Label) olarak programa tanıtılması gerekmektedir.