Karaların Ve Denizlerin Hakimi

Mehmet.

Rönesans insanıydı.

Entelektüeldi.

Arapça, Farsça, Latince, İtalyanca, Rumca, Sırpça, henüz 19 yaşındayken altı lisan konuşurdu.

Felsefeye meraklıydı, milattan önceye ait Yunanca elyazmaları okurdu, filozofları etrafına toplar, Peripatosçuların, Stoacıların ilkelerini, Platon'u Aristoteles'i tartışırdı.

Coğrafyaya düşkündü, Batlamyus olarak tanınan Cladios Ptolemaios'un Geographia'sını incelerdi, matematiksel coğrafya kavramının miladı kabul edilen Geographia'da bölük pörçük yeralan haritaları, bütün haline getirtip yayınlattı.

Akdeniz, Ege ve Adriyatik'in girintilerini çıkıntılarını, derinliklerini, adalarını avucunun içi gibi bilirdi.

Mesela, Limni adasını vergi toplamak için almamıştı, stratejik önemi olduğu için almamıştı. Peki neden almıştı? Tin-i mahtum, yani “mühürlü toprak” adı verilen kırmızı renkli bir toprak türü var, sadece Limni'de bulunuyor, zehirlenmeye, yılan sokmasına karşı deva olduğuna inanılıyor, bezlere sarılıp yıkanıyor, süzme yoğurt gibi ağaçlara asılıyor, toz halinde kurutuluyor, tekrar çamur haline getirilip, bardak yapılıyor, bu bardağa konulan içecekte zehir varsa, bardak çatlıyor iyi mi&#; Limni'yi işte bu yüzden almıştı.

“Mühürlü toprak” örneğinde olduğu gibi, dünyanın henüz dünyadan haberi yokken, doğal kaynakları kullanırdı.

Astronomiyle ilgiliydi, özellikle, matematiksel sentez anlamına gelen ve 13 kitaptan oluşan Almagest'in Latince çevirisine bayılırdı.

Matematiğe trigonometri seviyesinde hakimdi&#; Çünkü, güneş'in ay'ın hareketlerini, yörüngeleri, yıldızları, ekinoksları izah eden Almagest'i kavrayabilmen için, mutlaka trigonometri bilmen gerekirdi.

Efsane astronom Ali Kuşçu'nun tee 'de hazırladığı yıldız kataloglarını, matematik teorilerini tekrar tekrar okur, adeta yutardı.

Bizans'a ait kitapların koleksiyonunu yapardı.

Ayasofya'ya dair neredeyse yazılmış tüm orijinal eserleri biriktirmişti.

Topkapı Sarayı'nda kurduğu kütüphanesinde ilk ciddi araştırma, 'da Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle gerçekleştirildi; Latince, Yunanca, İtalyanca, Farsça eser tespit edildi.

Bunların dördü elyazması İlyada Destanı'ydı.

Bugün tüm dünyadaki kütüphanelerde en iyi korunabilmiş Bizans dönemi İlyada Destanı, onun kütüphanesinden çıkan elyazmalarından biridir.

İstanbul'un Konstantinopolis dönemine ait en eski şehir haritası, ondaydı.

Büyük İskender'in biyografisi olan Anabasis'in kopyası, kütüphanesinde yeralıyordu.

Homeros'un İlyada'sından o kadar etkilendi ki, kalkıp Truva'ya gitti. Yanından ayırmadığı vakanivüs Kritovulos'un notlarından biliyoruz, kalıntıları gezdi, Akhileus'un, Hektor'un mezarları hakkında bilgi aldı, kahramanlıklarını saygıyla andı. Truva'nın konumunu, denizle-karayla ilişkisinin stratejik yararını irdeledi.

Papa II. Pius'a yazdığı mektuptan anlıyoruz ki, İstanbul'un fethini Truva'nın rövanşı gibi görürdü.

Hobileri vardı.

Denizi çok severdi.

Oppianos tarafından kaleme alınan ve balıkçılık üzerine yazılmış en eski kitap olan Halieutika'yı okurdu.

Balıkçılık gelişsin diye, Pontus'u aldıktan sonra, 60 kadar Rum balıkçıyı aileleriyle birlikte getirdi, Sarıyer'e yerleştirdi.

Ezop'un fabllarını okurdu.

Merak yelpazesi çok genişti, Hipokrat'ı, lir sanatını, hayvanların özelliklerini, değerli taşları okurdu.

Kültür adamıydı, sanatçılara kol kanat gerer, ödüllendirirdi.

Şairdi.

“Avni” mahlasıyla şiirler yazardı.

Bağda gülden bahseden, yanağını kasdeder / serviden söz açanlar, endamını kasdeder / dilbere vasıl olmak dar-ı dünyadan murad / aşık, aşkın derdi ile dermanını kasdeder&#;

Mimariyi çok önemserdi.

Yaşadığı mekanları Alla Turchesca, İran, Karaman, Alla Greca tarzında inşa ettirirdi.

Hesap adamıydı, dünyanın en büyük kale burçlarına sahip olan Rumelihisar'ını fetih'ten iki yıl önce projelendirmişti, sadece dört ay gibi kısacık sürede yaptırmıştı. Duvar kalınlığı yedi metre, yüksekliği 28 metre olan, dokuz katlı Saruca Paşa Kulesi'nin en üst katını divanhane olarak kullanırdı, kubbesinin akustik ses düzeni eşsizdi.

Sofu değildi, hatta dindar olduğu bile pek söylenemez.

Galata'daki San Pietro kilisesine gidip, ayin izlerdi.

Seremoni sevmezdi, kalabalıklarla dolaşmazdı, inanması güç gelecek ama, seyyahların notlarından okuyoruz, kiliseye giderken yanında sadece iki koruma olurdu.

Yahudi, Rum farketmez, ustalarıyla dostluk kurardı.

İtalyan ekolünü beğenirdi.

Portresini İtalyan ressam Bellini'ye yaptırdı.

(Ecdadın torunları olduğunu iddia eden palavracı politikacılarımız sahip çıkmadığı için&#; En ünlü tablosu, maalesef, National Gallery koleksiyonuna dahildir, Londra'da Victoria Albert Müzesi'nde sergilenir.)

Kendisinde de ressamlık yeteneği vardı. Topkapı Sarayı'nda bulunan ve Ordinaryüs Profesör Süheyl Ünver tarafından günışığına çıkarılan defterinden biliyoruz. Roma büstlerini andıran insan figürleri, at, leylek, kartal gibi hayvan figürleri, çiçek motifleri çizmişti.

Gurmeydi.

Doymak için değil, lezzet tatmak için yerdi.

(Güvercin etini, kaz etini, keklik etini, kuzu etini severdi, et yemeklerine tarçın serpilirdi. Deniz ürünlerini en çok tüketen padişahtı, kekikli yılan balığı favorisiydi. Sabah sabah sarımsaklı sirkeli soğanlı balık çorbası içerdi. Her öğününde mutlaka karides ve istiridye bulunurdu. Yumurtaya bayılırdı; tavuklu böreğine, pirinç lapasına, kestaneli bulguruna, pidesine mutlaka yumurta konurdu.

Kelle, paça ve işkembe severdi. Mantı bağımlısıydı. Topkapı'nın mutfak defterlerine göre, 28 gün arka arkaya mantı yediği dönemler bile vardı. Sofrası sebzesiz olmazdı, kış aylarında pırasa, lahana ve ıspanak vazgeçilmezdi. Sonbahara girerken mutlaka sarı erik çorbası isterdi. Hayatı boyunca domates, biber, taze fasulye ve patates tatmadı, çünkü henüz Amerika keşfedilmemişti, bu sebzelerin anavatanı Amerika kıtasıydı, henüz Avrupa'ya geçmemişti. Lahana turşusunu tercih ederdi. Yoğurdunu gümüş tastan kaşıklardı. Hoşaflardan en çok üzüm hoşafına, şerbetlerden en çok naneli üzüm şerbetine tezahürat yapardı, yemekle beraber içerdi. Kışın yemeğin üstüne pekmez ve boza içerdi. Meyveler mevsimine göre elbette değişirdi ama, armudu, narı, çağlabademi ve inciri pek severdi, Üsküdar kaymağıyla sunulurdu. Tatlıya hiç dayanamazdı, muhallebi, zerde, baklava, sütlü kadayıf, helva, illa ki bal yerdi. Reçelleri her üç ayda bir tazelenirdi. Unu Bursa'dan, balı Malkara'dan, zeytini İzmit'ten, tuzu Eflak'tan, üzümü Ankara Kalecik'ten gelirdi. Patlıcan Çin'den gelirdi. Ekmeği, sepetle çeşit çeşitti, has ekmek, beç ekmeği, mirahor ekmeği, imam ekmeği, nohut ekmeği, şekerli ekmek, yağlı halka, simit, pide, beç poğaçası, canı hangisini çekerse onu yerdi.)

İlk altın sikke onun için bastırıldı. Üzerinde “darib'ün nadri sabih-ül-izzi vennasri, filberri velbahri” unvanı bulunuyordu. Yani “izzet sahibi, karaların ve denizlerin hakimi”ydi.

Aslına bakarsanız, bu sikkenin öyküsü de sanat merakından kaynaklanıyordu. Bizans ganimetlerini incelerken, İmparator 8. Palaeologos'un portresinin madalyon üzerine işlenmiş olduğunu gördü. Kendisi için bunun bir benzerini yaptırmak istedi, araştırdı, Constanzo di Moysis isimli sanatçıyı Napoli'de buldurdu, İstanbul'a getirtti. Böylece, madalyona işlenen ilk Müslüman hükümdar oldu.

Eğitimine beş yaşında başlandı, çocukluğundan itibaren harp tarihiyle, harp sanatıyla yetiştirildi. Kosova Meydan Muharebesi'ne babasının yanında katıldığında, henüz 16 yaşındaydı.

Ateşli silahları tasarım yapabilecek seviyede tanırdı. Tarihte ilk havan topunun çizimlerini, bizzat o yaptı, tarihte ilk havan topu İstanbul'un fethinde kullanıldı.

Gerçek manada dünya lideriydi.

★

Ve bugün, 29 Mayıs.

'ün yıldönümü.

★

E, bakıyoruz tee yıl sonra “dünya lideriyiz” filan diye ortalıkta dolaşanlara&#;

Biz artık gülüp geçiyoruz ama, insan Fatih Sultan Mehmet'e hakikaten üzülüyor.

Benzer belgeler

Osmanlılar, kuruluş döneminde Fırat’tan Tuna’ya kadar Anadolu ve Balkan topraklarını fethetmiştir. İstanbul’un fethinden sonrada artık bir kara gücü haline gelmişlerdir. Özellikle XVI. yüzyıldaki yoğun askeri ve siyasi faaliyetleriyle Osmanlılar, cihanşümul anlayışa sahip devletlerden biri olmuştur.

Aynı zamanda Avrupa’da Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu, Habsburgların iktidarında en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Avrupa’daki tüm Hristiyanları imparatorluk çatısında birleştirmeyi amaçlayan Şarlken, Osmanlıların Avrupa’daki ilerleyişini durdurma ve Macaristan yönünde genişleme politikası da izlemiştir.

Avrupa’daki Yüzyıl Savaşlarından sonra ise Fransa kuvvetlenmiş ve Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’na rakip olmuştur.

İstanbul’un Fethi’nden sonra Osmanlı Devleti Avrupa’daki etkisi yanında Doğu’da Mısır merkezli Filistin, Suriye ve Hicaz’a hakim olmuş; Memluklular ve XVI. yüzyılın başında İran’da ortaya çıkan Safevi Devleti ile rakip duruma gelmiştir.

Osmanlılar Akdeniz’de

İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti Karadeniz ve Doğu Akdeniz ticaretini kontrol altına almışlardır. Aynı zamanda Osmanlılar fetihten sonra Akdeniz ticaretinin kesintiye uğramaması amacıyla Venedik ve Ceneviz’e ticari imtiyaz tanımıştır.

Osmanlı Devleti’nin amacı Akdeniz’de kalıcı olmaktır. Bu nedenle Akdeniz’i bir Türk Gölü haline getirmiş ve aynı zamanda fethettiği adalara Anadolu’dan Türk nüfusu iskan ettirerek fetihlerin kalıcı olmasına özen göstermiştir.

Osmanlı denizcileri de Akdeniz adaları başta olmak üzere Cezayir, Tunus ve Trablusgarp’ı fethederek Akdeniz’de Türk hakimiyetini sağlamışlardır. Özellikle Türk denizciliği en parlak dönemini Kanuni zamanında yaşamıştır. Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki hakimiyeti ile birlikte de korsan faaliyetleri azalmış ve ticari güvenlik artmıştır.

Coğrafi Keşifler

Coğrafi keşifler; yeni kara parçaları ve ticaret yollarını ortaya çıkarmış, dünyanın jeopolitik ve ekonomik dengesini değiştirmiş, dünyayı Eski ve Yeni Dünya olarak ikiye ayırmıştır. Bu süreçte Avrupalılar; Amerika, Asya, Afrika ve Uzak Doğu’nun birçok bölgesine keşif yolculukları gerçekleştirmiştir.

Bartelmi Diaz Afrika’nın güneyini dolaşarak Ümit Burnu’nu keşfetmiştir. Vasko dö Gama Ümit Burnu’ndan dolaşarak Hindistan’ı bulmuştur. Kristof Colomb, Amerika’yı bulmuş fakat burayı Hindistan sanmıştır. yılında Amerika Vespuçi, buranın yeni bir kıta olduğunu anlamıştır.

Coğrafi Keşiflerin Nedenleri

• Akdeniz’e hakim olan Osmanlıların Doğu ticaret yollarını kontrol altına alması,
• Avrupalıların yeni ticaret yolları arayışına girmesi,
• Avrupalıların keşfedilen yerlerdeki değerli madenlere sahip olma arzusu,
• Gelirlerini artırmak ve zenginliğe ulaşma isteği,
• Avrupalı kralların keşif hareketlerini desteklemesi,
• Avrupa’nın XVI. yüzyılda tek güç olan Osmanlı Devleti’ne karşı durma tutkusu.
• Batı’da coğrafya ve denizcilik bilgisinin artması,
• Cesur gemicilerin yetişmesi,
• Gemicilik teknolojisinin gelişmesi,
• Avrupalıların Hristiyanlığı yaymak İstemesi, –
• Avrupa’nın içinde bulunduğu yüzyıldaki sorunları ile yüzleşerek Osmanlı Devletinin konjöktürel baskısından kurtuluş yolları arayışıdır.

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

• Yeni ticaret yolları bulundu.
• Yeni ticaret merkezleri ortaya çıktı, stratejik dengeler değişti.
• Avrupa’nın Türklere bağımlı olmaksızın ticaret yapabilmeleri hızlandı.
• Avrupa önemli miktarda sermaye elde etti.
• Sanayi Devrimi’ne giden bir süreci başladı.
• Keşifler sonunda Orta Çağ’ın skolastik düşünce yapısı değişmeye başladı.
• Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketlerini başlatan düşünce yapısı ortaya çıktı.
• Burjuva sınıfı toplumsal ve ekonomik bir sınıf olarak önem kazandı.
• Ulusal devletler, sömürgeciliğe yönelmiş ve İspanya, Portekiz gibi sömürge imparatorlukları kuruldu.
• Avrupa’nın Atlantik sahillerinde yer alan limanları giderek önem kazanmış ve bu limanlar süratle gelişti.
• Keşfedilen yeni kıtalardaki İnka ve Aztek gibi eski medeniyetler tanındı.
• Patates, domates, mısır, fasulye, kakao, vanilya ve tütün gibi ürünler Akdeniz dünyasına girmiştir.
• Avrupa’da ortaya çıkan refah ortamı, nüfusun artmasını sağlamıştır.
• Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalması başlamıştır.

Hint Deniz Seferleri

Portekiz, coğrafi keşiflerle birlikte Afrika’nın güneyinde Hint Yolu’nu keşfetmişlerdir. Bu keşifle Osmanlı hakimiyetinde bulunan Baharat Yolu önemini yitirmiştir. Bu nedenle Osmanlı ve Portekiz arasında askeri bir rekabet başlamıştır. ’te Süveyş’te Mısır Kaptanlığı kurulmuş ve Kızıldeniz kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Basra’da bir tersane kurularak Hürmüz Körfezi’nin girişi kontrol altına alınmıştır. Osmanlılar, Kanuni Dönemi’nde dört kez Hint Okyanusuna fetih amacıyla sefer düzenlenmiştir.

Tüm bu nedenlerle Kanuni yılları arasında Hindistan’a dört sefer düzenleyerek Hint Deniz Seferlerini başlatmıştır. Yapılan dört deniz seferinde de istenilen sonuçlar elde edilememiştir.

İlk Hint Deniz seferini Mısır Valisi Hadım Süleyman Paşa yapmış ve Aden’i almıştır. Portekizlerle savaş yapılmıştır fakat başarılı olunamamıştır. İkinci sefer Piri Reis komutasında yapılmış yine başarılı olunamamıştır. Üçüncü sefer; Piri Reis yerine tayin edilen Murat Reis Portekizlilere mücadele etmiş, donanma başarılı olamayıp Basra’ya dönmüştür. Dördüncü Hint seferine Seyit Ali Reis gönderilmiştir. Portekizlere karşı başarılı olunamamıştır. Dolayısıyla Hint seferinin sonunda başarısız olunmuştur.

Yine de Yemen, Eritre, Sudan ve Habeşistan’ın bazı yerleri ele geçmiştir. Afrika’daki fetihler genişlemiştir. Kızıldeniz’de Osmanlı hakimiyeti sağlanmıştır. Arabistan tamamen Osmanlı denetimine girmiştir.

Akdeniz’de Güçler Değişiyor

Ümit Burnuʼnun keşfedilmesiyle ticaret yollarının değişmesi, Akdeniz ticaretini ikinci plana düşürmüştür. İnebahtı mağlubiyetinden sonra Venedik, İspanya ve Papalık ittifakı Osmanlı Devleti’nin Akdeniz’deki varlığını tehdit etmiştir.

Osmanlılar Akdenizʼde İspanya’ya karşı İngiltere ve Hollanda denge unsuru olarak kullanmıştır. Fransaʼda yaşanan mezhep savaşları ile Avrupa devletleri Akdenizʼdeki iktisadi hayattan çekilmek zorunda kalmışlardır. Osmanlılar Hasburglara karşı gücünü korumada İngiltere ve Hollanda ile fiili bir iş birliği yapmıştır.

İspanya’nın denizlerdeki üstünlüğüne XVI. yüzyılın sonlarında İngiltere son vermiştir. İngiltere ve Hollanda sahip oldukları deniz güçleri sayesinde İspanyol- Portekiz İmparatorluğu’nu çökerterek Akdeniz’e hakim olmuştur.