Durum Hikayesi Özellikleri

Hikâye (Öykü), önemli farklılıkları olmakla birlikte &#;küçük roman&#; şeklinde tanımlanabilir. Millî kültürümüzün önemli parçalarından &#;Dede Korkut Hikâyeleri&#;, &#;destanlar&#; ve &#;halk masalları&#;nı saymazsak, Avrupaî/Batılı tarzda ilk hikâyeler, Tanzimat Edebiyatı döneminde görülür. İlk hikâye kitabı, Emin Nihat&#;ın &#;Müsameretnâme&#; adlı eseridir. Bu kitapta toplanan hikâyelerin kuruluşu, işlenişi &#;Binbir Gece Masalları&#;na benzer.

yüzyıl sonlarında başlayıp günümüze doğru daha da gelişen hikâye, özellikle Alphonse DAUDET () ve Guy de MAUPASSANT () gibi büyük Fransız yazarlarının tekniğiyle gelişmiş, olgunlaşmıştır. Bu iki yazar &#;realist&#; akımın yetiştirdiği zamanın ileri gelen romancılarındandır. Fransız hikâyeciliği Guy de MAUPASSANT&#;ın izinden gelişmiştir.

Amerika edebiyatında özellikle mizahî hikâyeleriyle Mark TAWİN (), O. HENRY () ve bunları takiben John STEİNBECK, Erskine CALDWEL Batılı ünlü hikâyecilerdendir.

Dünya hikâyeciliğinde iki hikâye biçimi hâkimdir. Bunlar:

1) Olay Hikâyesi (Maupassant Biçimi/Tarzı Hikâye):

Hikâyede asıl olan &#;olay&#; dır. Okuyucunun hikâyeyi şöyle ya da böyle yorumlamasına imkân verilmez; çünkü, hikâyedeki olay, mantıklı bir seyir hâlinde takip eder. Kişilerin portreleri, özenle ve ayrıntılı olarak çizilir.

2) Durum/Kesit Hikâyesi (Çehov Biçimi/Tarzı Hikâye):

Hikâyede asıl olan &#;olay&#; değildir. Hikâye, sona erdiği zaman her şey bitmiş değildir. Hikâye, asıl bundan sonra başlıyor demektir. Zira, kişiler tamamıyla tanıtılmadığı, olaylarda kesinlik hâkim olmadığı için okuyucunun hayal kurması devamlı hareket hâlindedir ve kendine göre yorumlar yapmaya uygundur.

Çehov, hikâye anlayışını şöyle anlatır:

&#;Kaleme alınan konular, &#;sade&#; olmalı. Piyer Semenovi, Maira İvanovna ile nasıl evlendi gibi&#; Hem sonra, yok psikoloji tahlilleri, yok hikâye, yok bilmem ne imiş! Bunlar hep özenti&#; Hatırınıza ilk gelen başlığı koyun, kılı kırk yarmayın, tırnak, çizgi gibi işaretleri çok az kullanmaya bakın, gösteriştir bu. Benim işim anlatmaktır. Ancak, onu başarabilirim. &#;

Türk hikâyeleri, şu dört ana grupta değerlendirilir:

1) &#;Serim, düğüm, çözüm&#; bölümlerinin düzenli olduğu hikâyeler.

2) İstanbul&#;da yaşayan insanların özel hayat ve özelliklerini veren hikâyeler.

3) &#;Serim, düğüm, çözüm&#; bölümlerine önem vermeyen, olayın herhangi bir yerinden başlayan hikâyeler.

4) Varoluş çizgisinde oluşturulmuş, aydın bunalımı ve çaresizliği anlatan soyut hikâyeler. Bu tür hikâyeler, ülkemizde &#;ten sonra görüldü. Hikâyelerde, hiç bir toplum kaygısı görülmez. Aydın bunalımının nedenleri yansıtılır. Sanat adı altında çoğu zaman &#;müstehcen&#;e kaçan konulara yer verilir. Hikâyecilik, sanattan ayrılmış ve ideolojiye kaydırılmıştır.

Bu grupta hikâye yazan yazarlarımızın başında ise;

Açıklama-2

Hikâye, ilk çağ Anadolu&#;sunda masal ve tarihi olayları anlatan eserlerle oluşmuştur. Orta Çağda özellikle Hindistan&#;da &#;Binbir Gece Masalları&#; sağlam bir hikaye geleneğinin varlığını bildirmektedir. Bu gelenek, Arapça&#;dan yapılan çevirilerle Avrupa&#;ya masal, efsane, rivayetler şekliyle yayılmıştır.

Hikâyeye bugünkü anlamda ilk edebi kimlik kazandıran İtalyan yazar Boccacio&#;dur. XVI. Yüzyılda yazdığı &#;Decameron&#; adlı eseriyle ilk öykü örneğini vermiştir. Rönesans&#;ın etkisiyle de XIX. Yüzyıl edebiyatının en yaygın türü olmuştur.

Bizde, destanlar, halk hikâyeleri ve masallarla eski bir temeli olan bu tür, XIV. Ve XV. Yüzyılda &#;Dede Korkut Hikâyeleri&#; ile çağdaş hikâye tekniğine yaklaşmıştır.

XIX. yüzyılda Tanzimat&#;la gelen yeniliklerle birlikte batılı anlamda ilk örneğini Ahmet Mithat Efendi &#;Letaif-i Rivayet (söylene gelen güzel şeyler) adlı eserini yazarak vermiş; &#;Kıssadan Hisse&#; ile bu türü geliştirmiş, Sami Paşazade Sezai &#;Küçük Şeyler&#; adlı eseriyle modern hikâyeyi oluşturmuştur. Bağımsız bir tür olma özelliğini ise Milli Edebiyat döneminde Ömer Seyfettin&#;le kazanmıştır.

Tanımı: Yaşanmış ya da yaşanabilecek şekilde tasarlanmış olayları kişilere bağlı olarak belli bir yer ve zaman içinde anlatan türe hikâye diyoruz.

HİKÂYENİN UNSURLARI

1. Olay: Hikâyede üzerinde söz söylenen yaşantı ya da durumdur
2. Kişiler: Olayın oluşmasında etkili olan ya da olayı yaşayan insanlardır.
3. Yer (mekân): Olayın yaşandığı çevre veya mekândır.
4. Zaman: Olayın yaşandığı dönem, an mevsim ya da gündür.
5. Dil ve Anlatım: Hikâyenin dili açık, akıcı ve günlük konuşma dilinden farklı olarak, etkili sözcük, deyim, atasözü ve tamlamalarla zenginleştirilmiş güzel bir dil olmalıdır.

Anlatım ise iki şekilde olur: Hikâye kahramanlarından birinin ağzından yapılan anlatım &#;hikâyede birinci kişili anlatım&#; ; yazarın ağzından anlatılanlar &#;hikâyede üçüncü kişili anlatım&#;

HİKÂYEDE PLÂN:

Hikâyenin planı da diğer yazı türlerinde olduğu gibi üç bölümden oluşur; ancak bu bölümlerin adları farklıdır. Bunlar:

1) Serim: Hikayenin giriş bölümüdüfunduszeue.info bölümde olayın geçtiği çevre , kişiler tanıtılarak ana olaya giriş yapılır.

2) Düğüm: Hikayenin bütün yönleriyle anlatıldığı en geniş bölümdür.

3) Çözüm: Hikayenin sonuç bölümü olup merakın bir sonuca bağlanarak giderildiği bölümdür.

Ancak bütün hikayelerde bu plân uygulanmaz, bazı öykülerde başlangıç ve sonuç bölümü yoktur. Bu bölümler okuyucu tarafından tamamlanır.

HİKÂYE ÇEŞİTLERİ

Hikâye, hayatın bütünü içinde fakat bir bölümü üzerine kurulmuş derinliği olan bir büyüteçtir. Bu büyüteç altında kimi zaman olay bir plan içinde, kişi, zaman, çevre bağlantısı içinde hikaye boyunca irdelenir. Kimi zaman da büyütecin altında incelenen olay değil, hayatın küçük bir kesiti, insan gerçeğinin kendisidir Bu da öykünün çeşitlerini oluşturur. Buna göre;

1) Olay (Klasik Vak&#;a) Hikâyesi:

Bir olayı ele alarak, serim, düğüm, çözüm plânıyla anlatıp bir sonuca bağlayan öykülerdir. Kahramanlar ve çevrenin tasvirine yer verilir Bir fikir verilmeye çalışılır; okuyucuda merak ve heyecan uyandırılır. Bu tür, Fransız yazar Guy de Maupassant (Guy dö Mopasan) tarafından yaygınlaştırıldığı için &#;Mopasan Tarzı Hikâye&#; de denir

Bu tarzın bizdeki en önemli temsilcileri:Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay, Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Reşat Nuri Güntekin&#;dir..

Ayrıca bakınız ⇒Maupassant Hikâyeleri

2) Durum (Kesit) Hikâyesi:

Bir olayı değil günlük yaşamın her hangi bir kesitini ele alıp anlatan öykülerdir Serim, düğüm, çözüm planına uyulmaz Belli bir sonucu da yoktur. Merak ve heyecandan çok duygu ve hayallere yer verilir; fikre önem verilmez, kişiler kendi doğal ortamlarında hissettirilir. Olayların ve durumların akışı okuyucunun hayal gücüne bırakılır.

Bu tarzın dünya edebiyatında ilk temsilcisi Rus yazar Anton Çehov olduğu için &#;Çehov Tarzı Hikâye&#; de denir.

Bizdeki en güçlü temsilcileri:Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal ve Tarık Buğra&#;dır.

3) Modern Hikâye:

Diğer öykü çeşitlerinden farklı olarak, insanların her gün gördükleri fakat düşünemedikleri bazı durumların gerisindeki gerçekleri, hayaller ve bir takım olağanüstülüklerle gösteren hikâyelerdir.

Hikâyede bir tür olarak &#;lerde ilk defa batıda görülen bu anlayışın en güçlü temsilcisi Franz Kafka&#;dır Bizdeki ilk temsilcisi Haldun Taner&#;dir. Genellikle büyük şehirlerdeki yozlaşmış tipleri, sosyal ve toplumsal bozuklukları, felsefi bir yaklaşımla, ince bir yergi ve yer yer alay katarak, irdeler biçimde gözler önüne serer.

Ayrıca bakınız ⇓

Hikaye kendi içinde, olay ve durum hikayesi olarak ikiye ayrılır. Belirlenen bir olay örgüsü ile gelişir, zaman, mekan ve karakter unsurlarını içinde barındırır. Bu tür ya gerçeğe çok yakın, ya da tamamen gerçek hayatı konu alır. Durum hikayesi, gerçek hayatta yaşanmış olan bir durumun işlendiği edebi eserlerdendir. Bir olay örgüsü etrafında ilmek ilmek işlenen hikaye her ne kadar gerçeğe yakın olsa da, okurun hayal gücüne de hitap eder. Durum hikayesinde, çok anlaşır ve yalın bir dil kullanılır. Gerçeklik ile hayal gücü iç içedir.

Durum Hikayesi Temsilcileri Kimlerdir?

Türk Edebiyatına, Yüzyıl ortalarında dahil olan bu türün dünyadaki en önemli temsilcisi, Rus Yazar Anton Çehov'dur. Durum hikayesine, 'Çehov tarzı hikaye' de denilir. Çünkü Rus yazar, bu türün ilk örneklerine sahiptir. Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal ve Tarık Buğra ise durum hikayesini temsil eden Türk yazarlardandır. Söz konusu bu isimler, bu tür ile ilgili birbirinden güzel eserler vermiştir.

Hikayede olduğu gibi, durum hikayesinde serim, düğüm ve çözüm bölümleri belirgin değildir. Geniş zamana yayılan herhangi bir olayı değil, gün içerisinde yaşanabilirliği olan kısa anları konu edinen hikaye türüdür. Bu bakımdan, kesin bir sonuca bağlanmayan ve havada kalabilen öykülerdir. İşte tam bu noktada, okurun hayal gücü devreye girer. Heyecan ve merak uyandırmaktan çok, hayal etmeye teşvik eder. Aynı zamanda, gerçekten uzak da değildir. Gerçek hayatta karşılaşılabilecek bir olayı anlatır ancak, tamamlanması gereken kısımlar vardır. Olay akışı, okuyan kişilerin tahayyülleri ve gözlemleri sayesinde şekillenir. Bu anlamda, oldukça yoruma açık eserlerdir ve bunlar kişiden kişiye farklılık gösterir.

Durum Hikayesi Özellikleri Nelerdir?

• Hikayede yer alan karakterler hakkında ayrıntılı bilgilere yer verilmez. Okurun zihninde canlandırabilmesi için sadece genel bir tanımlama yapılır.
• Konu olarak sıradan insanların, günlük yaşamlarındaki kesitleri işler.
• Çoğu durum hikayesi sonuca varmadan biter. Olay örgüsünde, giriş, gelişme ve sonuç kısımları, ayırt edilemeyecek kadar belirsizdir.
• Okuyucuyu heyecanlandırmaktan ziyade, düşündürür.
• Durum hikâyesinin en belirgin özelliklerinden biri de, olayın geçtiği yer hakkında kabataslak bilgi vermesidir. Okul, hastane, şirket, ev ve otel gibi geniş kapsamlı tanımlamalar yapılır.
• Hikaye çoğunlukla, karakterlerin gözünden anlatılır. Bu bakımdan, düşünceler 'iç ses' şeklinde dile gelir.
• Durum hikayesinde, belli bir mesaj verme çabası yoktur.
• Her bilgi ve detay, okura planlı bir şekilde verilir. Hikayenin başında aktarılan küçük bir detay, sona doğru önem kazanır.

Durum Hikayesi Örneği

YARAMAZLIK

"Yüzü tilkiye benzeyen, genç, kula renginde, zağar melezi bir köpek kaldırımda bir aşağı bir yukarı koşuyor, endişeyle etrafına bakmıyordu. Ara sıra duruyor, üşüyen ayaklarından kâh birini, kâh ötekini kaldırıyor, ağlayarak kendi kendine şunu soruyordu: nasıl oldu da yolumu şaşırdım? O günü nasıl geçirdiğini, sonunda bu hiç tanımadığı kaldırıma nasıl düştüğünü pek iyi hatırlıyordu. Gün şöyle başlamıştı: sahibi Luka Aleksandriç şapkasını giyip koltuğunun altına; kırmızı bir mendile sarılı tahtadan bir şey almış:

• Haydi Kaştanka gidelim! Diye bağırmıştı.

Çağırıldığını duyan köpek, tezgâh altında uyuduğu yongaların arasından çıktı; tatlı tatlı gerindi, sahibinin peşi sıra koştu. Luka Aleksandriç'in müşterileri çok uzakta oturuyorlardı. Bu yüzden her birinin evine varmadan önce marangoz, birkaç defa meyhaneye girip ateş almak zorunda kalıyordu. Kaştanka, yolda pek edepsizce hareket ettiğini hatırlıyordu. Gezmeye çıkardıkları için o kadar sevinmişti ki, durmadan zıplıyor, havlayarak, atlı tramvaylara saldırıyor, evlerin avlularına girip çıkıyor, köpeklerin peşinden koşuyordu. Marangoz, çok defa Kaştanka'yı gözden kaçırıyor, durup sert sert çağırıyordu. Hatta bir keresinde, yüzü hiddetten değişerek onun tilki kulağını avucunun içine alıp çekti, kesik kesik:

• Geber inşallah hınzır dedi.

Müşterilerini dolaştıktan sonra Luka Aleksandriç, bir dakika için, çoğu zaman yemek yediği, içki içtiği, kız kardeşinin evine uğradı. Kız kardeşinden çıktıktan sonra tanıdığı bir ciltçiye, oradan meyhaneye, daha sonra da bir dostuna uğradı. İş böyle devam etti. Kaştanka, bu tanımadığı kaldırıma geldiği zaman karanlık basmış, marangoz da fitil gibi sarhoş olmuştu. Ellerini, kollarını sallıyor, derin derin iç çekerek mırıldanıyordu:

• Ah, ah, insanlar günahkâr doğar, günahkâr yaşar. Ah günahkâr kullar, günahkâr kullar Şimdi sokaklarda geziyoruz, fenerlere bakıyoruz, ama bir de öldük mü, cehennem ateşinde yanacağız.

Bazen babacan bir tavır alıyor ve Kaştanka'yı yanına çağırıp diyordu ki:

• Sen, Kaştanka, böcekten başka bir şey değilsin Doğramacı marangozun yanında ne ise, sen de insana göre osun.

İşte marangoz, Kaştanka ile böyle konuşurken ortalığı bir bando sesi kaplayıverdi. Kaştanka, şöyle bir bakınca, üstüne doğru bir alay asker geldiğini fark etti. Zaten mızıkaya hiç tahammül edemezdi; sinirleri bozulurdu. Bu yüzden sağa sola koştu, ulumaya başladı. Ama marangoz hiç de onun gibi davranmadı. Kaştanka hayretler içinde gördü ki, sahibi ne umduğu gibi korktu, ne uludu, ne de havladı. Esas vaziyeti aldı. Ağzı kulaklarına vararak, elini kasketine götürdü, selâm durdu. Sahibinin kızmadığını gören Kaştanka, daha yüksek bir sesle uludu, ne yaptığını fark etmeden sokağın öte yanına fırladı. Kendine geldiği zaman bando artık çalmıyordu. Alay ortalıkta görünmüyordu. Sokağı geçerek, sahibini bıraktığı yere koştu. Ama marangoz oralarda yoktu. Bir sağa, bir sola atıldı; sokağı bir defa daha dolandı; sanki yer yarılmış, marangoz içine girmişti Kaştanka, kokusuyla sahibini bulacağını umarak, sokağı koklamaya başladı. Ama alçağın biri, biraz önce yeni kauçuk lastiklerle oradan geçmiş, böylelikle bütün hafif kokular o kuvvetli kauçuk kokusuyla karışmıştı. Artık bir kokuyu ötekinden ayırmak kabil değildi. Kaştanka sahibini bulamadan bir aşağı bir yukarı koşuyordu. Bu sırada hava da kararmaya başlamıştı. Sokağın iki yanında fenerler yandı; evlerin pencerelerinde ışıklar göründü. Kar lapa lapa yağıyor ve sokağı, atların sırtını, arabacıların şapkalarını beyaza boyuyordu. Hava karardıkça etraf daha beyaz görünüyordu. Kaştanka'nın önünden, boyuna görüş sahasını kapayarak ayaklarıyla iten tanımadığı birtakım müşteriler geçiyordu. (Kaştanka için bütün insanlık, bir eşit olmayan iki büyük kısma ayrılıyordu: Sahiplerle müşteriler. Aralarında şu esaslı fark vardı: Birincilerin onu dövmek haklarıydı, ikincilere gelince, onları da Kaştanka'nın bacaklarından ısırmak hakkına sahipti. Müşteriler bir yere yetişmek için acele ediyor, Kaştanka'ya hiç aldırış etmiyorlardı. Hava büsbütün karardığı zaman Kaştanka telâşa, üzüntüye düştü. Bir kapı eşiğine dayanarak acı acı ağlamaya başladı. Luka Aleksandriç ile yaptığı o günkü gezintiden yorgun düşmüştü. Bütün gün ancak iki kere ağzına bir şey koyabilmişti. Ciltçide biraz tutkal, meyhanelerin birinde de tezgâhın yanında bir parçacık salam derisi bulmuştu. O kadarKaştanka insan olsaydı herhalde. "Böyle yaşamak mı olur, beynime bir kurşun sıksam daha iyi" diye düşünürdü."

Yazar: Anton Çehov