Arşiv Soruşturması Ne Kadar Sürer
Bahis Siteleri - Sosyal Medya - Whatsapp" width="1300" height="731" data-litespeed-src="https://www.youtube.com/embed/-5CGqOQmez4?feature=oembed" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" allowfullscreen>
Ancak millî savunma, millî güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni ve ekonomik güvenlik ile ilgili istihbarat faaliyetleri kapsamında elde edilen bilgiler kişiye verilemez.
Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sırasında elde edilen kişisel veriler, işlenme amacının ortadan kalkması hâlinde veya her durumda iki yılın sonunda değerlendirme komisyonlarınca silinir ve yok edilir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yapan birimlerdeki istihbari faaliyete konu olmayan ilgilisine ait güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına ait veriler iki yılın sonunda silinir ve yok edilir.
Bu veriler, işleme karşı dava açılması hâlinde karar kesinleşmeden silinemez ve yok edilemez. Mahkemelerin bu konudaki talepleri, Değerlendirme Komisyonunun bünyesinde bulunduğu ilgili kurum ve kuruluş tarafından karşılanır.
Bu bağlamda Anayasa Mahkemesi’nin 24/07/2019 tarih ve 2018/73 E. ; 2019/65 K. sayılı kararından bahsetmekte fayda olacaktır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Genel ve özel şartlar” başlıklı 48. maddesinin A fıkrasının 8. bendine 03/10/2016 tarih ve 676 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 74. maddesi ve 01/02/2018 tarih ve 7070 sayılı aynen kabul edilen Kanun ile “Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.” şartı getirilmiş ancak 29/11/2019 tarih ve 30963 sayılı Resmi Gazete ile yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 24/07/2019 tarih ve 2018/73 E. ; 2019/65 K. sayılı kararıyla aşağıdaki gerekçelerle iptal edilmiştir.
“ Bu bağlamda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasıyla elde edilen veriler kişisel veri niteliğindedir. Kuralla güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kamu mercileri tarafından özel yaşamı ile ilgili sorular sorulması da dahil olmak üzere bir bireyin özel hayatı, iş ve sosyal yaşamıyla ilgili bilgilerinin alınması, kaydedilmesi ve kullanılması özel hayata saygı hakkına sınırlama niteliğindedir.
Anayasa’nın 129. maddesinin birinci fıkrasında memurlar ve kamu görevlilerinin Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunma yükümlülükleri düzenlenmiştir. Belirtilen hususlar gözetilerek kamu görevlerine atanacak kişiler bakımından birtakım şartlar getirilmesi doğaldır. Bu şekilde aranan nitelikler kamu hizmetinin etkin ve sağlıklı bir biçimde yürütülmesi amacına yöneliktir. Dolayısıyla kamu görevine atanmadan önce kişilerin güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasını öngören kural kanun koyucunun takdir yetkisindedir. Ancak bu alanda düzenleme getiren kuralların kamu makamlarına hangi koşullarda ve hangi sınırlar içinde tedbirler uygulama ve özel hayatın gizliliğine yönelik müdahalelerde bulunma yetkisi verildiğini yeterince açık olarak göstermesi ve olası kötüye kullanmalara karşı yeterli güvenceleri sağlaması gerekir.”
Jandarma Güvenlik Soruşturması 2023
Jandarma uzman erbaş güvenlik soruşturması 2023 başlığı altında Tahancı Hukuk Bürosu olarak tarafımıza sıklıkla sorulan soruları kısaca bu başlık altında cevaplamaya çalıştık. 2023 Nisan ayına kadar 4045 sayılı kanun yürürlükteki iken Nisan 2023 sonrasında ise 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu yürürlüğe girmiştir. Jandarma uzman çavuş veya jandarma uzman erbaş adaylarının tamamı için güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması bu kanun çerçevesinde yapılmaktadır.
Jandarma uzman erbaş adaylarının güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması 2023 yılında yapılırken öncelikle haklarında daha önceden verilmiş bir ceza mahkumiyet kararı bulunup bulunmadığı, var ise bu suçun neye ilişkin olduğu verilen cezanın infaz edilmiş olup olmadığına bakılmaktadır. Ayrıca kişiler hakkında bir soruşturma veya kovuşturma olup olmadığına da bakılmaktadır. Bunun yanı sıra hükmün açıklanmasının geri bırakılması – hagb veya kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı – kdae bulunup bulunmadığı da araştırılmaktadır. 1 yılın üzerinde kesinleşmiş hapis cezası olan adayların güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlandırılmaktadır. HAGB be KDAE kararlarının güvenlik soruşturmasına etkisi açısından işlenen suç önem arz etmektedir. Bugüne kadar verilmiş olan lehe ve aleyhe idari yargı kararları mevcuttur.
Daha önce güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması süreçlerinde Jandarma uzman erbaş adaylarının anne, babası, kardeşi ve eşi de bu incelemeye tabi tutulurken 7315 sayılı kanun çerçevesinde artık bu sayılan kişiler bu incelemenin dışına çıkartılmıştır. Araştırma ve soruşturma sadece uzman erbaş adayının kendisi hakkında yapılmaktadır.
Güvenlik soruşturması ne kadar sürer ?
Bu sorunun yanıtını Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğinin 12. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 işgünü içinde cevaplandırılır. Burada dikkat edilmesi gereken husus sürenin 30 yahut 60 gün değil iş günü olmasıdır.
Bu nedenle hafta sonları ve tatil süreleri bu 30/60 günlük süreye dâhil değildir. Bu bakımdan güvenlik soruşturması yahut arşiv araştırması süreleri 40/80 güne kadar uzayabilmektedir. Bunun yanında bu süreler idare açısından hak düşürücü değil düzenleyici süredir.
Yani kolluk 30/60 iş günü içinde bu soruşturmayı yapmaz ise artık yapamaz hale gelmez. Bu süre geçtikten sonra bile idare yine güvenlik soruşturması yapılabilir. Dava açılması halinde sırf süre geçtiği için mahkemeler bu işlemi iptal etmezler.
Öte yandan bu süre kurumdan kuruma yahut kişinin durumuna göre değişebilmektedir. Mesela Sağlık Bakanlığı doktor veya diğer sağlık görevlilerinin (hemşire, sağlık teknikeri vb.) alımlarında MİT (Milli İstihbarat Teşkilatı) yahut ilgili kolluk birimlerine (polis-jandarma) yazı göndermekte ve MİT yahut kolluk birimleri de ilgili kişi ve yakınları hakkında araştırma yapmaktadırlar.
Benzer bir durum MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) öğretmenlik alımları için de geçerlidir. Bazen kolluk görevlilerinin iş yoğunluğu nedeniyle güvenlik soruşturması uzayabilmektedir. Bazen de kişi ile ilgili toplanması gereken çok sayıda veri olduğu için araştırma uzamaktadır.
MSB (Milli Savunma Bakanlığı)’nin uzman çavuş, uzman erbaş alımları kapsamında güvenlik soruşturması yapılmakta bu alımlarda başvuru yapan ve alınan kişi sayısı çok fazla olduğu için bu tarz kurumlar bakımından güvenlik soruşturması arşiv araştırması süreleri diğer kurumlara göre biraz daha fazla olabilmektedir.
Üniversite ve diğer yükseköğretim kurumlarına alınacak araştırma görevlisi, doktor öğretim üyesi veyahut diğer akademik personel bakımından da süreç benzer şekilde yürütülmektedir. Bazen de üniversite yönetimi tarafından diğer kamu idarelerine görüş sorulmakta ve buradan gelecek görüşlere göre hareket edilmektedir.
Güvenlik Soruşturması Neden Uzun Sürer?
17/04/2021 tarih ve 31457 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nda kişi hakkında yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının süresi belirlenmemiştir. Güvenlik soruşturmasının ve arşiv araştırmasının usul ve esasları ile bunu yapacak birimler ve değerlendirme komisyonlarının çalışma usul ve esasları ile uygulamaya ilişkin diğer hususlar Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelik hükümleri ile düzenlenecektir.
4045 sayılı Kanun’un 1. maddesine dayanılarak çıkarılan ve henüz yürürlükte bulunan 12/04/2020 tarih ve 24018 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin “Yöntem” başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının c bendi şu şekildedir:
“Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır. Soruşturma ve araştırma sonucunu içeren bilgi ve belgeler ilgilinin işlemini yapan makamlardaki dosyasında asgari “gizli” gizlilik derecesinde aidiyet konusuna göre fiziki ve/veya elektronik ortamda muhafaza edilir.”
Dikkat edildiği üzere burada süre, 30 ve 60 gün değil, 30 ve 60 iş günüdür. Bu nedenle hesap yaparken yalnızca iş günleri dikkate alınmalı, hafta sonları ve tatil süreleri dahil edilmemelidir. Bununla birlikte bu süreler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapan idare bakımından hak düşürücü değil, düzenleyici süredir. Düzenleyici süre, bir işlemin yapılması veya yapılmaması için taraflara yol gösteren, yaptırımı olmayan süredir. Bir diğer deyişle; idare 30 ve 60 iş günü içinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını tamamlamaz ise yine de bu işlemi yapma yetkisi sona ermez. Bu nedenle bazı idarelerce yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının süresi mevzuatta belirtilen süreleri aşabilmekte, 4-6 aya kadar uzayabilmektedir. Bireylerin hukuki durumunun bu şekilde sürüncemede bırakıldığı hallerde, alanında uzman avukatlarımız ile hukuk büromuz tüm süreci takiptedir.
Kişi hakkında yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması herhangi bir nedenle olumsuz sonuçlanmış ise idarece tesis edilen bu işlemin iptali istemi ile işlemin kişiye tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde idari dava açılmalıdır. Zira mevzuata aykırı bir şekilde yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemi hukuka aykırı hale getirecektir. İdari davanın açılmasıyla idare mahkemeleri, idareden güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının neden olumsuz sonuçlandığına dair bilgi ve belge istemekte ve buna göre değerlendirme yapılmaktadır.
Özel Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?
Özel güvenlik hizmetleri kapsamında yapılan özel güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yukarıda bahsedilen 4045 sayılı Kanun’un 1. maddesine dayanılarak çıkarılan ve henüz yürürlükte bulunan 12/04/2020 tarih ve 24018 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe giren Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin “Yöntem” başlıklı 12. maddesinin 1. fıkrasının c bendi uyarınca “arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır.” şeklindedir.
Yukarıda bahsedilen tüm hususlar özel güvenlik hizmetleri kapsamında yapılan özel güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması için de geçerlidir. Bununla birlikte yine aynı şekilde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının sonucunun olumsuz olması halinde bir avukattan yardım alarak, idari işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde idari dava açılmalıdır. İdari dava açılmadan işlemin neden olumsuz sonuçlandığı hakkında bilgi ve belge alınamayacak, idarenin savunması öğrenilemeyecektir.
Güvenlik Soruşturması Sorgulama
Yönetmeliğin 13. maddesinde “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının her evresinde kesinlikle gizliliğe uyulur. Soruşturma ve araştırma evre ve sonucu bilmesi gerekenlerden başkasına açıklanmaz.” kuralı yer almaktadır. Bu nedenle güvenlik soruşturmasının sonucunu, nedenini ve durumunu ayrıca sorgulama imkânı maalesef bulunmamaktadır.
E-devlet uygulamasında da buna dair bir alan yoktur. Mesela Sağlık Bakanlığı’na başvuru yapıldığında güvenlik soruşturması sorgulaması için Sağlık Bakanlığı da yardımcı olmamaktadır. Emniyet, jandarma birimlerine sorulması halinde bile durumu resmi olarak öğrenme olanağı bulunmamaktadır.
Güvenlik soruşturma durumu ancak ilgili idarenin sonuçları açıklaması sonucu öğrenilebilmektedir. Yönetmelik gereği bu sorgulamaya dair bilgi ve belgeler gizli olduğu için kurumlar arası yazışmalarda bile “gizli” gizlilik derecesi kullanılarak bu evrak gönderilmektedir. Ülkemizde fiili durum maalesef bu şekildedir.
Ancak 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu çerçevesinde güvenlik soruşturmasının neden olumsuz olduğu öğrenilebilir. Şayet idare bu bilgiyi vermeyi reddederse Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na yahut idare mahkemesine dava açılarak da öğrenilebilir.
Bunun yanında güvenlik soruşturmasının olumsuz gelmesi halinde bu işlemin iptali için idare mahkemesine dava açılması halinde idare emniyet, jandarma birimlerinden aldığı veriyi mahkemeye göndermektedir. Bu suretle dosyaya giren bilgi ve belgelerden de güvenlik soruşturmasının neden olumsuz olduğu görülebilmektedir.
Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi emniyet ve jandarma birimleri gizli evrak olarak bu bilgileri göndermekte bu nedenle bu bilgiler UYAP sistemine kaydedilmemektedir. Bu uygulama, Anayasa Mahkemesi tarafından adil yargılama hakkının ihlali gerekçe gösterilerek ihlal kararına konu olmaktadır. Hukuka uygun davranan şeffaf bir idarenin, vatandaşın talep etmesi halinde vatandaşın kendisiyle ilgili bilgileri paylaşması gerekir.
Güvenlik Soruşturması Olumsuz Çıkanlar
Güvenlik soruşturması olumsuz çıkan kişilerin önünde iki temel yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki idari başvuru, diğeri ise dava yoludur. Öncelikle idari başvuru yoluna değinelim. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 11. maddesi uyarınca bir idari işlemin geri alınması, kaldırılması, düzeltilmesi, değiştirilmesi için dava açma süresi içinde (60 gün) o işlemi yapanın üstü olan makama, öyle bir makam yoksa işlemi yapan makama başvuru yapılabilir. Yani güvenlik soruşturması olumsuz olarak değerlendirilen kişiler mesela işlem Genel Müdürlük tarafından yapıldı ise o Genel Müdürlüğün bağlı olduğu Bakanlığa başvuru yapılabilir. Bizzat Bakanlık tarafından yapıldıysa (Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı vs) Cumhurbaşkanlığına 60 gün içinde itiraz edilebilir. Ancak bu yolu tavsiye etmemekteyiz. Zira bu yol ile sonuç almak neredeyse imkânsız gibidir. Uygulamada idareler verdikleri karardan talep üzerine geri adım atmamaktadır.
İkinci yol ise dava yoludur. Güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğu ve bu nedenle atamanın yapılmadığı kararı kişilere tebliğ edilebilir yahut uzman çavuş uzman erbaş alımlarındaki gibi kurumun sitesinde ilan edilebilir. Tebliğ veya ilanın öğrenilmesinden itibaren 60 gün içinde dava açılması gerekmektedir.
Bu süre çok önemlidir zira sürenin geçirilmesi halinde davanın açılma olanağı ortadan kalkmaktadır. Bu davalar idare mahkemesine açılmaktadır. Herhangi bir idare mahkemesi değil işlemi yapan idarenin olduğu yerdeki idare mahkemesi bu konuda yetkilidir.
Mesela Hakkâri Üniversitesi’nin işlemine karşı en yakın idare mahkemesi Van ilinde olduğu için Van İdare Mahkemesine dava açılacaktır. Yine Bakanlıkların yaptığı alımlarda bakanlıklar Ankara ilinde oldukları için Ankara idare mahkemesine dava açılacaktır.
Dava açıldıktan sonra idare mahkemesi idareden güvenlik soruşturmasının neden olumsuz olduğuna dair bilgi belge istemekte ve gelen bilgi ve belgeye göre değerlendirme yapmaktadır. Bu konuda Danıştay’ın güvenlik soruşturmaları bakımından ortaya koyduğu içtihatlar bellidir. Bu içtihatlara göre ve somut olayın özelliklerine göre mahkeme davanın reddine yahut dava konusu işlemin iptaline karar vermektedir.
Güvenlik Soruşturması Sonuç Öğrenme 2023
Yukarıda da belirtildiği üzere güvenlik soruşturmasında önceden sorgulama imkânı bulunmamaktadır. Ancak kurumlar açıklama yaptıktan sonra sonuç öğrenilebilmektedir.
Mesela Sağlık Bakanlığı yahut Milli Eğitim Bakanlığı gibi kurumlar başvuranlara tebliğ yapmakta ve güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu belirtmektedirler. Öte yandan Mili Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kurumlar çok sayıda personel alımı olması halinde bunu web sitesinde ilan etmekte gerekçe olarak da güvenlik soruşturması mevzuatına atıf yapılabilmektedir.
Ancak her iki durumda da güvenlik soruşturmasının niçin olumsuz olduğu açıklanmamaktadır. Bu durumda 60 günlük süreyi geçirmeden idare mahkemesine dava açma açmak gerekmektedir.
MSB Güvenlik Soruşturması
Yukarıda da belirtildiği üzere güvenlik soruşturmasında önceden sorgulama imkânı bulunmamaktadır. Ancak kurumlar açıklama yaptıktan sonra sonuç öğrenilebilmektedir. Mesela Sağlık Bakanlığı yahut Milli Eğitim Bakanlığı gibi kurumlar başvuranlara tebliğ yapmakta ve güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğunu belirtmektedirler. Öte yandan Mili Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı gibi kurumlar çok sayıda personel alımı olması halinde bunu web sitesinde ilan etmekte gerekçe olarak da güvenlik soruşturması mevzuatına atıf yapılabilmektedir. Ancak her iki durumda da güvenlik soruşturmasının niçin olumsuz olduğu açıklanmamaktadır. Bu durumda 60 günlük süreyi geçirmeden idare mahkemesine dava açma açmak gerekmektedir.
Güvenlik Soruşturmasında Ahlaki Durum
Güvenlik soruşturması arşiv araştırmasında kişilerin ahlaki durumları da araştırılmaktadır. Ancak bu kural her şeyin araştırıldığı anlamına gelmemektedir. Ahlaki durumun neleri kapsayacağı Yönetmeliğin 11. maddesinin (ç) bendinde düzenlenmiştir. “Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı” hususları bu kapsamda araştırmanın sınırını belirlemektedir.
Madde metnine dikkat edilirse herhangi bir kumar, uyuşturucu, içki değil bunların göreve yansıyacak şekilde ve müptela olunması halinin güvenlik soruşturmasına engel teşkil ettiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla görevini yapamayacak kadar alkolik düzeyde bir içki tüketimi, yine sürekli olarak kumar oynama gibi haller güvenlik soruşturmasına engel teşkil etmektedir.