Bodur Çam Türleri

Eşsiz kokusu ve muhteşem güzelliği ile tanıdığımız çam ağaçları, ülkemizde en yaygın şekilde yetişen ağaç türlerinden biri. Mevsimlerden bağımsız olarak muhteşem manzaralar sunan çam ormanları sayesinde rahatlıyor ve tertemiz hava soluyabiliyoruz. Ülkemizde bu denli yaygın olmasına rağmen birçoğumuzun çam ağacı çeşitleri ve türleri hakkında bilgisi yok. Her biri birbirinden değerli bu çam ağacı türleri hakkında merak ettiğiniz tüm bilgilere yazımızdan ulaşabilirsiniz.

Çam Ağacı Nedir?

İğne yapraklı bir ağaç türü olan çam ağacı, botanik olarak Pinaceae familyasından Pinus cinsi olarak sınıflandırılmaktadır. Ülkemizde de beş farklı türü yetişen ve dünyada onlarca farklı türü bulunan bu benzersiz ağaç, uzun yıllar boyunca büyüyebilmesi ve oldukça dayanıklı olması ile öne çıkar. Türkiye’deki ormanlık alanların %60’ının çam ağaçlarından oluştuğu düşünülmektedir. Yaz kış yaprak dökmeyen bu ağaç, neredeyse her iklimde ve toprak türünde yetiştirilebilir. Özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde çetin kış şartlarına çoğu ağaç dayanamazken, çam ağaçları bu sert şartlarda bile uzun yıllar yaşayabilir. Aynı şekilde dağlık bölgelerde ve yüksek rakımlı yerlerde de yoğun şekilde çam ağacı görülmesinin sebebi budur. Çam ağacının en bilinen özelliklerinden biri de kozalaklarıdır. Çoğu zaman yakacak olarak kullanılan bu kozalaklar, günümüzde süs şeklinde de değerlendirilir. Çam ağacı için kozalaklar tohum görevi görür, dişi ağaçların kozalakları yeni çam ağaçları yetiştirmek amacıyla kullanılır. Erkek ağaçların kozalakları ise kısa süre içerisinde oluşur ve daldan düşerler. Çam ağacının reçinesi de pek çok alanda kullanılır. Genellikle çam sakızı adı verilen reçine, özellikle epilasyon için hazırlanan ağdanın da temel malzemesidir. Çam ağacının en sık kullanıldığı alanlardan biri de parfüm ve kokulardır. Kendine has ve keskin bir kokusu olan çam, ev ve araba kokularında yoğun şekilde kullanılır. Ayrıca nefes almayı kolaylaştırması nedeniyle esans yağlarını da kullanabilirsiniz. Çam ağacı türleri, soluduğumuz havanın kalitesi açısından da oldukça faydalıdır. Şehirleşmenin yaygın olduğu bölgelerde, havaya karışan tozun emilmesine yardımcı olur. 1 hektarlık çam ormanı, yılda yaklaşık 35 ton tozun emilmesini sağlar. 1 hektarlık alanda civarında çam ağacı bulunur, bu da ağaç başına kilo toz emilimi ve aynı oranda oksijen üretimi anlamına gelir. Çam ağacı çeşitlerinin yoğun olarak bulunduğu bölgelerin hava kalitesi, çam ağacı bulunmayan bölgelere kıyasla çok daha temizdir.

Çam Ağacı Çeşitleri ve Türleri

Dünyada ’ün üzerinde çam ağacı çeşidi bulunur. Ancak ülkemizde yoğun olarak 5 farklı tür çam ağacı yetişir.

Karaçam

40 metre boya ulaşabilen ve yıla kadar kolayca yaşayabilen çam ağacı çeşididir. Diğer çam ağacı türlerinde de olduğu gibi her mevsim yeşildir. Ağacın gövdesi ortalama 1 metredir ve koyu kahverengidir. Reçinesi bol olan karaçam, genellikle metre ila metre rakımlı bölgelerde yetişir. Gövdesi derin çatlaklı ve kalın kabukludur. Tomurcuklar sivridir. Koyu yeşil renkteki iğneleri, ortalama 10 cm uzunluğunda ve oldukça serttir. İğneler tomurcuğa dönüktür ve çanak şeklinde boşluklar oluşturur. Özellikle sahil bölgelerinde bulunan saf kum ve killi topraklarda yetişmeyi sever, bu nedenle kıyı bölgelerimizin dağlık kısımlarında yoğun şekilde gözlenebilir. En iyi geliştiği toprak türü ise kireç bakımından zengin olan kalker anakayalı topraklardır. Karaçamın kendi içerisinde dört farklı türü bulunur. Bunlar Avusturya, Korsika, Dalmaçya, Pirene ve Anadolu Karaçamı olarak adlandırılır. Ülkemizde en yaygın şekilde gözlenen tür ise Anadolu Karaçamıdır. Doğu Karadeniz bölgesi hariç olmak üzere her bölgede saf ve karışık ormanlar oluşturmuştur. En güncel verilere göre ülkemizde yaklaşık hektarlık bir alan, Anadolu Karaçamı ile kaplıdır. Bu karaçam türü, deniz seviyesinden ile metre yükseklikte ormanlar oluşturur. Gölgeye en dayanıklı çam ağacı türü olarak da bilinen Anadolu Karaçamı, nemli topraklarda çok daha verimli şekilde yetişir. Odunu sert ve dayanıklıdır, bu nedenle mobilya imalatında ve inşaat alanlarında yoğun şekilde kullanılır.

Kızılçam

Ülkemizde yetişen beş çam ağacı çeşidinden biri olan Kızılçam, gövde rengi ile diğer türlerden kolayca ayırt edilebilir. Tüm dünyada Türk Çamı olarak da bilinen bu ağaç, en yoğun olarak Akdeniz bölgesinde yetişir. Sıcağa ve kuraklığa dayanıklı olan kızılçam ağaçları 25 metre boya ulaşabilir, deniz seviyesinden ila metre yükseklikte yayılım gösterebilir. Kızılçam ağacının en ayırt edici özelliklerinden biri, gövde rengidir. Gövdesi kızıla çalan bir kahverengi olan kızılçam ağaçları, ismini de bu renkten almıştır. Ülkemizin 3,5 milyon hektarlık bir alanı kızılçam ağaçları ile kaplıdır. Orman yangını riskinin oldukça yoğun olduğu kızılçam ormanları, yoğun olarak Akdeniz ve Ege’de gözlenir. Türkiye’nin yanı sıra Yunanistan, Kıbrıs, Ürdün ve Suriye’de yetişir. Kızılçam ağaçları gençken hızlı şekilde büyür, ağaç yaşlandıkça dallar da yerden oldukça yukarıda kalır. Bu nedenle gençlikte piramit, ilerleyen yaşlarda geniş tepeli olarak adlandırılır. Sert kış şartlarından hoşlanmayan ağaç, ılıman kışlar ister. Kuraklığa oldukça dayanıklı olmasına rağmen soğuğa ve rüzgara karşı dayanıklılığı yoktur. Kızılçam ağaçları, ülkemizde reçinesinden yararlanılan tek çam ağacı türüdür. Kolay işlenebilmesi ve kaliteli yapısı sayesinde mobilya üretiminde ve ambalaj sanayisinde kullanılır.

Sarıçam

Avrupa kıtasının hemen her yerinde görülebilen sarıçam, yoğun olarak Kafkasya ve Sibirya’da yetişir. Sulak bölgelerde çok daha hızlı gelişen bu ağaç, ülkemizde Karadeniz ve İç Ege bölgelerinde yoğun olarak yetişir. Trakya bölgesinde de hatırı sayılır bir varlık gösterir. Çam ağacı türlerine göre oldukça kısa bir ömre sahip olan sarıçam, ortalama yıl yaşar. Gelişme bu sürenin sonunda durduğunda ağaç kurumaya ve kırılmaya başlar. Oldukça sivri olan iğneler yeşil ve sarı renklerdedir. Sık kozalak üreten bir çam ağacı çeşididir. İçerdiği reçine nedeniyle yanma riski diğer ağaçlara kıyasla daha yüksek olan sarıçamın kozalakları da yakmaya elverişlidir. Özellikle Kuzey Avrupa ülkelerinde şömine tutuşturucusu olarak sarıçam kozalağı kullanımı yaygındır. Geniş yapıdaki kozalaklar, tutuşturucu olarak kullanılmanın yanı sıra çeşitli renklerde boyanarak süs eşyası olarak da değerlendirilir. Kozalakların toplanarak boyanması, işlenmesi ve süs eşyası haline dönüştürülmesi yaygındır. Suyu sevdiği kadar ışığı da seven sarıçam, günde en az 6 saat güneş ışığı ister. Bundan daha az ışık alan ağaçlar uzamayı ve genişlemeyi erken bırakarak kısa kalabilir. İyi güneş alan bir sarıçam, ortalama 35 metre uzunluğa erişebilir. Kaydedilen en uzun sarıçam ağacı ise 52 metreye ulaşmıştır.

Halep Çamı

Akdeniz bölgesine özgü bir çam ağacı çeşidi olan Halep Çamı ülkemizin yanı sıra İspanya, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Yunanistan ve Libya’da yetişir. Halep çamının ortalama uzunluğu 20 metredir. Fazla toprak istememesi sayesinde tepelik bölgelerde, sahillerde ve kalkerli topraklarda kolayca yetişebilir. Bu çam ağacı türünün kabuğu turuncu-kırmızı renktedir ve kalın yapıdadır. Kimi uzmanlar tarafından kızılçamın alt türü olarak görülse de, özellikleri açısından diğer çam ağacı türlerinden ayrılır. Türkiye’nin güney kesimlerinde kızılçam ağaçları ile birlikte yetiştiği görülebilir. Gençlikte sivri bir yapısı vardır, yaşlandıkça dağınık tepeli görünüme kavuşur. Gövde çoğu zaman eğridir. Ülkemiz topraklarının yaklaşık olarak hektarlık alanı Halep çamı ile kaplıdır ve en az yetişen çam ağacı türü konumundadır. Halep çamı kozalakları ilk oluştuklarında yeşil renktedir, yaklaşık 24 ay içerisinde kızıla çalan kahverengi haline gelirler.

Fıstık Çamı

Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygın şekilde görülen fıstık çamı; Portekiz, İtalya, İspanya, Girit ve Türkiye’de yetişir. yıllık ortalama ömrü vardır ve orta hızda büyür. Görünüş itibariyle şemsiyeye benzer, bu nedenle tanınması oldukça kolaydır. Türkiye’de yaklaşık hektarlık bir alanda kızılçamla birlikte yetişir. İğneler sivri uçlu ve açık yeşil renktedir. Fıstık çamının boyu ortalama 25 metredir, gövde düzgün ve açık kahverengidir. Odun ve kereste olarak kullanılmaktan çok, halk arasında çam fıstığı olarak adlandırılan meyvesi için yetiştirilir. Oldukça değerli olan çam fıstığı, Türk mutfağında çeşitli yemeklerde ve tatlılarda kullanılır. Ağacın çam fıstığı üretmeye başlaması yaklaşık 15 yıl sürebilir, verimli yıllar 5 yılda bir tekrarlanır. 40 yaş civarında en verimli dönemini geçiren ağaç, yaşına kadar verimlidir. Sıcağa oldukça dayanıklı olan fıstık çamı, güneş ışığını seven çam ağacı türlerindendir. Derin ve nemli topraklarda hızlı şekilde yetişir, killi topraklardan ise hoşlanmaz. Fıstık çamının kök sistemi güçlüdür, uygun toprakta erken yaşlardan itibaren oldukça derine inen kazık kök oluşturur.