Deneme Süresi Nedir

Deneme Süresi, çalışanın işe giriş tarihinden itibaren tarafların birbirini değerlendirerek işe devamlılığına karar vereceği sürece verilen isimdir. Bu süreç hem işçi hem de işveren açısından oldukça önemlidir. İşçi çalışma ortamı, iş yerine ulaşımı, işveren ve çalışma arkadaşlarıyla ilişkisi ile aynı zamanda görev tanımı bakımından bu süreci değerlendirir. İşveren ise aynı şekilde işçinin işe uyumu ve performansını bu süreçte oldukça iyi gözlemleyerek iş sözleşmesinin devamlılığına karar verir.

İş Kanunu’nda deneme süresi en çok 2 ay olarak belirlenmiş fakat toplu iş sözleşmelerinde bu süre 4 aya kadar uzatılabilmektedir.

Deneme Süresinde Yapılan Fesihlerde Bir Yükümlülük Var mıdır?

İşçi ve işveren deneme süresinde sözleşmeyi feshetmek istediklerinde herhangi bir ihbar süresi kullanmadan veya kullandırtmadan, tazminat ödemeden sözleşmeyi feshedebilir. Bu sürede çıkış işlemleri yapılacak olan personelin çıkış kodu önemlidir. Çünkü deneme süresi içinde işten ayrılan veya çıkartılan personelin çıkışı, deneme süresi içinde kullanılan 01 veya 02 kodlu çıkış ile yapılması gerekmektedir. Deneme süresi içerisinde işveren sözleşmeyi sonlandırıyorsa 01 kodla işçi sonlandırıyor ise 02 kodla çıkış bildirimi yapılmalıdır.

• Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
• Deneme süreli iş sözleşmesinin çalışan tarafından feshi

Deneme Süresinde Sigorta

Çalışanın işe girdiği gün itibariyle sigortası yapılmak zorundadır. Deneme süresi sonunda yapılması gibi bir durum söz konusu olamaz. Bir gün dahi sigortasız personel çalıştırmak yasaktır ve çalıştırmanın cezai yaptırımları vardır. Çalışan yine deneme süresi içinde tüm haklarını (fazla mesai, yol ücreti, yemek ücreti vb.) diğer çalışanlar gibi almaya hak kazanır. İlerleyen yıllarda ise çalışanın yıllık izni ve kıdemi ise işe giriş tarihinden itibaren hesaplanır. Yani deneme süresinin sonundan itibaren bir tarihi esas almak mümkün değildir.

21 Ağustos dakika

Deneme süresi, işçi ve işverenin sözleşmeyi sürdürüp sürdürmeme kararını saklı tuttukları bir başlangıç süresini içeren sözleşmedir. Deneme süresini tüm detaylarıyla birlikte sizin için derledik.

Deneme süresi nedir?

Deneme süresi bir iş anlaşmasının işçi ya da işveren tarafından herhangi bir gerekçe ve bildirim süresine gerek duymadan, tazminatsız olarak sonlandırılmasına olanak tanıyan süredir. İş Kanununa göre bir iş sözleşmesi deneme süresine bağlı olarak yapılabilir. Taraflar arasında kurulacak olan iş anlaşması deneme süresi uygulanmasını öngörüyorsa sözleşme de buna göre yapılır.

Deneme süreli çalışma şekli nedir? Neden böyle bir uygulamaya ihtiyaç duyulur?

Deneme süresi işçinin ve işverenin birbirini tanıması, her iki tarafın karşılıklı uyumunu görmek açısından çoğu zaman ihtiyaç duyulan bir süredir. Bu süre İş Kanununa göre en fazla 2 ay uygulanabileceği gibi, toplu iş sözleşmeleriyle en fazla 4 aya kadar çıkarılabilir.

Deneme süresi kendiliğinden başlayan, her iş sözleşmesi için geçerli olan bir uygulama değildir. Yani her yeni iş sözleşmesi ve işçi, deneme süresine tabidir şeklinde bir hüküm yoktur. Bir iş sözleşmesinde deneme süresinin var olabilmesi için yazılı olarak belirtilmesi gerekir. Sözleşme yapılmayan işlerde ise yine bu sürenin uygulanacağını gösteren bir belge hazırlanıp imzalanırsa bu da yeterli olacaktır. Aksi halde herhangi bir anlaşmazlık durumunda deneme süresinin varlığını ispatlamak her iki taraf da sözlü olarak beyan etmediği sürece imkansızdır.

Bununla birlikte deneme süresi iş kanununda yer verilen tüm çalışma şekillerinde uygulanabilen bir yöntem değildir. Bir iş anlaşmasının deneme süresine tabi olabilmesi için mutlaka sürekli olması gerekir. Süreksiz işlerde deneme süresi uygulanmaz. Bununla birlikte işin belirli ya da belirsiz süreli olması açısından bir önemi yoktur.

Deneme süresi uygulamasının hem işçi hem de işveren açısından yükümlülükleri vardır. Bu süre içerisinde bazı temel hak ve yükümlülükler azalmaz ya da değişmez. Yine de deneme süresinin getirdiği farklılıklar da söz konusudur. Dilerseniz daha detaylı olarak inceleyelim.

İhbar tazminatı

Kanun, deneme süresi içerisinde iş anlaşmasının herhangi bir gerekçeye dayandırılmadan, taraflardan herhangi biri tarafından sona erdirilebileceğini öngörmektedir. Yani normal şartlarda işçi ya da işverenin, haklı fesih sebeplerinden birine dayanan fesih dışında başka bir sebeple sözleşmeyi feshetmesi için ihbar süresine uyması gerekirken, deneme süresinde böyle bir süre söz konusu değildir. Zaten amaç da bu süre içerisinde her iki tarafın birbiri ve işin ilerleyişi hakkında fikir sahibi olması, değerlendirme yapmasıdır. Taraflardan biri deneme süresi içerisinde herhangi bir sebep göstermeden ve bildirimde bulunmadan iş anlaşmasını bitirebilir ve bunun için de ihbar tazminatı ödemekle yükümlü olmaz.

Yıllık izin ve kıdem tazminatı

Bir diğer tazminat şekli olan kıdem tazminatı da yine deneme süresi içerisinde geçerliliği olmayan bir uygulamadır. Zira çalışanın kıdem tazminatını hak edebilmesi için gerekli olan ilk koşul o iş yerinde en az 1 yıl süreyle çalışıyor olmasıdır. Deneme süresi en fazla 4 ay olarak belirlenebileceği için bu süre içerisinde işten çıkarılan işçiye kıdem tazminatı ödenmez. Aynı şekilde, deneme süresi yıllık izin hak edişi için de yeterli bir süreye karşılık gelmediğinden işçi bu süre içerisinde yıllık izin kullanmaya hak kazanamaz.

Sigorta &#; sosyal güvenlik

Deneme süresi ile alakalı en büyük yanılgılardan biri, bu süre içerisinde çalışanın sigortasız çalıştırılabileceği yönündeki algıdır. Oysaki ne sayılı İş Kanunu’nda ne de sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda deneme süresi içerisinde işçinin sigortasız çalıştırılabileceği yönünde bir hüküm bulunmamaktadır. Aksine bu süre içerisinde güvencesiz çalıştırılan her işçi için cezai yaptırım söz konusu olacaktır.

Ücret &#; fazla çalışma &#; resmi tatil

Deneme süresinin kurulan iş ilişkisine dair getirdiği en temel fark bildirim süresi ve ihbar tazminatı olduğundan işçinin ücret ve diğer işçilik hakları açısından diğer işçilerle arasında bir fark bulunmamaktadır. Deneme süresi içerisindeki işçiye işin niteliğinden doğan sebepler dışında salt deneme süresi içerisinde olduğu için diğer emsal işçilerden daha az bir ücret verilemez. Bununla birlikte fazla sürelerle çalışma ve fazla mesai gibi çalışmalardan doğan ödemeler de yine işçiye ödenmek zorundadır. Yine deneme süresi içerisinde hafta tatili, bayram ve resmi tatiller gibi tatil günlerinde ücretli izin hakkı, bu günlerde yapılan mesailer için fazla mesai ücreti ve diğer tüm işçilik hakları da işçinin deneme süresi içerisinde sahip olduğu haklardır.

Sonuç olarak deneme süresi, kurulan her yeni iş sözleşmesi için uygulanması şart olan bir süre değildir. Bu süre işçi ya da işveren tarafından talep edilerek, yazılı olarak bildirilmelidir. Kanunda en fazla 2 ay, toplu iş sözleşmeleriyle en fazla 4 ay olarak uygulanabilen deneme süresi içerisinde çalışan ve işverene bildirimsiz ve tazminatsız fesih hakkı verilirken işçinin sosyal güvence, ücret, tatil, gibi temel haklarından yararlanması engellenemez.

İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız

sayılı İş Kanununun “Deneme Süreli İş Sözleşmesi” başlıklı 15 inci maddesinde, “Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır”,

Aynı kanunun “Süreli Fesih” başlıklı 17 inci maddesinde ise, “İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra fesih edileceği” hükmü mevcuttur.

Madde hükümleri incelendiğinde deneme süresi içerisinde işçi veya işveren ihbar süresine bağlı kalmadan (karşı tarafa önceden haber vermeden) iş sözleşmesini feshetme hakkına sahiptir. Deneme süresinin amacı işçi veya işverenin önceden karşı tarafa haber vermek veya herhangi bir tazminat ödemek zorunda kalmadan, iş sözleşmesini feshetme imkânı vermesidir.

Bu nedenle, deneme süresi içinde işten ayrılan işçi veya işçiyi işten çıkaran işveren karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorunda değildir.

Bir işveren, sahip olduğu kurumda belirli bir pozisyonda çalıştırmayı tercih edeceği çalışanın belirli özelliklerini inceler. Bu özellikler arasında, çalışacak olan kişinin iş tecrübesi, kişisel birtakım özellikleri, takım çalışmasına olan yatkınlığı, analiz yeteneği ve sistematik çalışma becerisi gibi özellikler yer almaktadır. Tüm bu özellikler işveren tarafından değerlendirildiği zaman işveren, çalışanın belirlenen iş için uygun olup olmadığını tespit etmeye çalışır.

Bu durum yalnızca işveren ile sınırlı değildir. Aynı zamanda tüm bu süreç, işe başvuran aday için de geçerliliğini korumaktadır. İşverenin ilan oluşturduğu yeni bir pozisyonda göreve başlayacak olan çalışanın da bu işe uygun olup olmadığını belirlemesi gerekir.

Mülakat ve çeşitli görüşmeler sonucunda her iki taraf da belirli izlenimler elde edeceğinden dolayı, işe alım süreci hakkında çeşitli fikirlere sahip olur. İş Kanunu, tüm bu aşamaların hem çalışana hem de işverene kolaylık sağlaması amacıyla yapılacak olan sözleşmeye çalışan deneme süresi adı verilen bir madde ekler. Deneme süresi sayesinde çalışan ve işveren, bir süre belirleme fırsatı elde eder. Bu deneme süresi boyunca hem çalışan hem de işveren, iş akdini gerekçe göstermeden ya da bildirim süresi kullanmadan deneme süresinde fesih işlemlerini gerçekleştirebilir. Tüm bu fesih işlemleri, belirli kurallara dahil olunarak hem işveren hem de çalışan tarafından yapılması gereken işlemler arasında yer alır. Bu süre hem çalışanın hem de işverenin birbirini ve iş ortamını tanıyabilmesinde etkili olacaktır.

Deneme Süresi Uygulama Aşamaları

Deneme süresi, çalışanın kendisine atanan görev ve pozisyona uygun olup olmadığının belirlenmesini sağlayan uygulamalardan biri olarak ifade edilir. Çalışan deneme süresi çalışan ve işverenin yapılan sözleşmeyi sürdürüp sürdürmeme kararının gizli tutulmasını sağlayan, aynı zamanda işe başlama süresini de içeren bir çeşit sözleşme türüdür.

Bu süre zarfında hem çalışan hem de işveren birbirini daha iyi tanıma fırsatı elde edebilir. Deneme süresinin yapılmasının en temel amaçlarından biri de çalışan ve işverenin yararına olması olarak ifade edilir. Çalışan, işe kabul edildikten sonra işin ona göre olmadığını anladıktan sonra işten çıkmak isteyebilir. Çeşitli prosedürler ve uzun süreçler ile uğraşmak yerine çalışan deneme süresi sayesinde, iş akdini hemen feshederek işten ayrılabilir. Aynı durum işveren açısından da geçerliliğini korumaktadır. Bir işveren, belirli bir görev ya da pozisyon için işe aldığı çalışanın işi kaliteli bir biçimde yapamadığını düşündüğü an, çalışanın işine son verebilir.

Çalışan deneme süresi işveren ve çalışan arasında işe başlama tarihi baz alınarak en fazla 2 ay sürebilecek bir sözleşme türü şeklinde yorumlanabilir. Yalnızca bu iki ay geçerliliğini sürdürebilen sözleşme, çalışanın rahatça iş akdini sonlandırmasına ortam hazırlamaktadır. Aynı zamanda işveren de hızlı bir biçimde çalışanın iş akdini rahatça sonlandırılmasını sağlayabilir. Toplu bir biçimde iş sözleşmesi yapılan çalışanlarda ise bu durum 2 ay yerine 4 ay şeklinde uzatılabilir. 4 aya uzatılması için gerekli olan en temel şart hem çalışanın hem de işverenin rızasının alınmasıdır.

Deneme süresinde çalışan hem iş yerini hem de bulunduğu görevi değerlendirebilir. Aynı şekilde işveren de bu süreçte çalışanı rahatça değerlendirebilir. Bu sebeple, sürecin rahatça değerlendirilmesi adına deneme süresi değerlendirme formu hazırlanır. Kişinin özlük dosyasında da yer alacak olan bu form hem yöneticiler hem de çalışan tarafından ayrı bir biçimde doldurulmalıdır.

Yapılan Her Sözleşme Deneme Süresi İçerir Mi?

Deneme süreli sözleşmeler hem çalışanın hem de işverenin isteğine bağlı olarak gerçekleşir. Yani çalışan deneme süresi uygulaması eklenen sözleşmeler, tam anlamıyla taraflara bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Çalışan ve işverenin isteğine bağlı kalınarak iş sözleşmesine eklenen deneme süresi uygulaması, deneme süresinde fesih işlemlerinin hızlandırılmasını sağlamasıyla bilinir. Eğer işveren ya da çalışan bu tarz bir deneme süresi kullanmayı arzu etmezse iş sözleşmelerine eklemeyebilirler.

Son zamanlarda yapılan iş sözleşmelerinin oldukça büyük bir kısmı çalışan deneme süresi içermektedir. Eğer deneme süresi belirlenmemiş olan bir iş sözleşmesi söz konusuysa bu sözleşmeyi, bildirim süresi kuralına uygunluk göstererek fesih etmek hem çalışan hem de işveren açısından daha iyi olacaktır.

Bildirim süresi hakkında bilgi sahibi olmak isteyen çalışanlar bulunmaktadır. Deneme süresi belirlenmemiş olan bir iş sözleşmesinin ilk ayında işveren, çalışan ile olan sözleşmeyi feshetmek isteyebilir. İşveren, bu durumu işçiye 2 hafta öncesinde bildirmekle yükümlüdür.

Bu şekilde bildirim süresi kuralına bağlı kalınarak sözleşme feshi gerçekleşir. Eğer bir işveren deneme süresi yapmadığı halde bildirim süresine de bağlı kalmadan çalışanın sözleşmesini feshettiyse çalışana 2 haftalık ihbar tazminatı ödemelidir.

Çalışan deneme süresi kendi kendine başlamadığı gibi, her iş sözleşmesinde de yer almayan bir uygulamadır. Çalışan ve işveren arasında yapılan ve geçerli olan iş sözleşmelerinde deneme süresine tabi tutulmak şeklinde belirtilen bir hüküm söz konusu değildir. İşveren, çalışana yapacağı sözleşmede deneme süresi maddesinin uygulanmasını arzu ediyorsa bu durumu yazılı olarak sözleşme içine aktarmalıdır. Sözleşme yapmak istemeyen işverenlerin de deneme süresini uygulayacağını belirten bir yazılı metni çalışana sunması gereklidir. Harici, çalışan ve işveren arasında oluşacak bir anlaşmazlık sonucunda deneme süresinin varlığını ispatlamak her iki tarafın da ortak sözlü beyanı dışında mümkün değildir.