Kauçuk Nedir Ne Işe Yarar

Kauçuk, dünyadaki en önemli ve talep gören malzemelerden biridir. Reportlinker&#;a göre, yılında dünya 12,6 milyon ton kauçuk tüketmiştir, ancak yalnızca 12,4 milyon ton üretilmiştir, bu da üretim ile ihtiyaç duyulan tedarik arasında tonluk bir boşluk var demektir. Kauçuk, yılına kadar arz ve talep arasındaki boşluk yaklaşık ton olacak şekilde olacağı, dolayısıyla arz sıkıntısı çekmeye devam edeceği tahmin edilmektedir.
Otomobil lastiklerine olan ihtiyaç, talebin bu kadar yüksek olmasının en büyük nedenlerinden biridir, ancak kauçuğun başka birçok önemli kullanımı da vardır. Kauçuk, doğal haliyle binlerce yıldır kullanılmaktadır. Çoğu modern kauçuk türü, petrol yan ürünlerinden üretilen farklı polimerlerden oluşturulan sentetiktir. Bu yazıda hem doğal hem de sentetik olmak üzere farklı kauçuk türleri ve kullanım alanları hakkında bilgiler bulunmaktadır.

Kauçuk Nedir?

Kauçuk, doğal olan İzopren polimeridir (2-Metil -1, 3 &#; Bütadien). Doğrusal, 1, 4 &#; katkılı bir İzopren polimeridir. Doğal kauçuğun elastik özellikleri vardır ve nispeten küçük bir kuvvet uygulansa bile uzun menzilli tersinir genişlemeye uğramaktadır. Bu nedenle Elastomer olarak da bilinir.

Kauçuk Çeşitleri ve Kullanım Yerleri

İnsanlar kauçuk hakkında konuştuklarında, genellikle ne tür olduğunu belirtmezler. Pek çok farklı kauçuk türü vardır, ancak bunların tümü iki geniş türe ayrılır: doğal kauçuk (lateks &#; bitkilerden yetiştirilen) ve sentetik kauçuk (kimyasal bir tesiste veya laboratuvarda yapay olarak yapılır). Ticari olarak en önemli sentetik kauçuklar stiren butadien (SBR), poliakrilikler ve polivinil asetattır (PVA); diğer türler arasında polivinil klorür (PVC), polikloropren (daha iyi neopren olarak bilinir) ve çeşitli poliüretan türleri bulunur. Doğal kauçuk ve sentetik kauçuklar bazı yönlerden benzer olsalar da, tamamen farklı işlemlerle ve kimyasal olarak oldukça farklıdırlar. İşte bazı kauçuk türleri ve kullanım alanları:

Doğal Kauçuk

Hindistan kauçuğu ve sakız kauçuğu olarak da adlandırılan doğal kauçuk, Para kauçuk ağacı olan Hevea brasiliensis ağacında bulunan lateksten gelir. Ağaca bir musluk takılır ve sıvı lateks toplama kaplarına boşaltılır. Doğal kauçuğun dayanıklılığı ve aşırı sıcaklıklara dayanıklılığı ile bilinir. Doğal kauçuk elastiktir, esnektir ve bozulmaya, aşınmaya ve yüzey sürtünmesine karşı dirençlidir. Lastikler, eldivenler, bazı köpük kauçuk türleri, döşeme ve çatı kaplamaları, toplar ve yalıtım dahil olmak üzere birçok tüketici ve endüstriyel üründe kullanılır. Yapıştırıcılar, örneğin kauçuk çimento gibi doğal kauçuk kullanılır.

Neopren Kauçuk

Kloropren olarak da bilinen neopren kauçuk, eski bir sentetik kauçuktur. Bozulmaya, korozyona ve yanmaya karşı diğer sentetik ve doğal kauçukların çoğundan daha az hassastır, bu nedenle genellikle korozyona dayanıklı kaplamalar, yüksek basınçlı contalar, kayışlar ve yapıştırıcılarda temel malzeme olarak kullanılır. Ayrıca acil durum çıkışlarında ve yangın kapılarında ve maskelerde hava koşullarına karşı koruma sağlamak için kullanılır. Su geçirmezlik ve yalıtım özellikleri, genellikle su kıyafetleri, teçhizatları ve ekipmanları için kullanıldığı anlamına gelir. Neopren bazen alerjisi olanlar için bulaşık yıkama eldivenleri gibi ev eşyalarında lateks ikame maddesi olarak kullanılır.

Silikon Kauçuk

Silikon lastik veya kauçuk polisiloksan olarak da bilinen, ultraviyole ışınlarına, ozon ve yangına olduğu kadar aşırı sıcaklıklara da oldukça dayanıklıdır. Pek çok farklı renkte üretilir ve çok yumuşaktır, hem katı hem de sıvı ürünler olarak mevcuttur. Çoğu kimyasala tepki vermeyen esasen inert bir malzemedir. Bu eylemsizlik nedeniyle, hem hipoalerjenik hem de biyouyumlu olan birkaç sentetik kauçuktan biridir. Bu nedenle silikon, solunum maskeleri, cerrahi eldivenler ve tıbbi implantlar gibi tıbbi ekipmanların yapımında sıklıkla kullanılır. Ayrıca yiyecek saklama kapları, bebek bakım malzemeleri, kozmetik aplikatörleri ve yemek pişirme kapları için de kullanılır. Silikon daha pahalı bir sentetik kauçuktur ve sonuç olarak, büyük bir miktarın kullanımının engelleyici bir şekilde pahalı olduğu çoğu ağır endüstriyel uygulamada yerini başka sentetikler almıştır.

Nitril Kauçuk

Buna-N veya NBR olarak da adlandırılan nitril kauçuk, ısıya, gaz geçirgenliğine ve yağa dayanıklıdır. Yağ direncinden dolayı, otomotiv endüstrisinde contalar, o-ringler, yağ keçeleri ve motor hortumları için sıklıkla kullanılır. Nitril aynı zamanda havacılık ve uzay endüstrilerinde kendinden sızdırmaz yakıt tankları ve balonları için kullanılmaktadır. Dayanıklılığı ve dirençleri, ağır hizmet tipi koruyucu nitril eldivenlerin yapımında yaygın olarak kullanılmasını sağlar ve ayrıca tıbbi eldivenler için latekse göre alerjiye neden olma olasılığı daha düşüktür ve silikondan daha sağlamdır (tam bozulma için koruyucu eldiven türlerine bakın). Ayrıca çeşitli kalıplanmış ürünler, yer paspasları, ayakkabılar ve süngerler yapmak için kullanılır.

EPDM Kauçuk

Etilen Propilen Dien Monomer kauçuğun kısaltması olan EPDM kauçuğu, sentetik bir kauçuk bileşiğidir. Sıcak ve soğuk sıcaklıklara karşı güçlü bir dirence sahiptir, bu nedenle genellikle çatı kaplamasında su yalıtım malzemesi olarak ve garaj kapısı contaları ve hortumları gibi diğer dış mekan uygulamalarında kullanılır. EPDM, yalıtkan ve gürültü azaltıcı olduğu için otomotiv endüstrisinde dolgu macunu olarak da kullanılmaktadır. Petrol esaslı yağlara, mineral yağlara ve diğer bazı yağlayıcılara karşı dayanıklı değildir.

SBR Kauçuk

Stiren-bütadien kauçuğun kısaltması olan SBR, sert ve dayanıklı olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer sentetiklerden çok daha ucuzdur. Dayanıklılığı, sürtünme ve yırtılmaya karşı direnci nedeniyle lastiklerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nitelikler ayrıca SBR&#;yi ayakkabı tabanları ve yedek topuklar, kauçuk kesme tahtaları ve özel kauçuk contalar için yararlı kılmaktadır. Hidrolik fren sıvılarına dayanıklı olduğundan hidrolik fren sistemlerinde contalar için kullanılır. Bir zamanlar sakız yapımında sıvı bir SBR formu kullanılmıştır.

Butil Kauçuk

İzobütilen izopren olarak da bilinen butil kauçuğu, en gaz geçirmez, hava geçirmez sentetik kauçuklardan biridir. Bu nedenle sporda iç lastikler ve hava dolu toplar yapmak için ve camlar ve lastikler için sızdırmazlık maddesi olarak kullanılır. Sıvı haldeki butil, dizel ve petrol yakıtı katkı maddelerinde kullanılır ve yakıt enjektörleri için temizleyici görevi görür. Genellikle petrol sızıntılarını temizlemek için tasarlanmış ürünlerde kullanılır. Gıda kalitesinde butil kauçuğu, çoğu sakız için temel olarak SBR&#;nin yerini almıştır.

Florosilikon Kauçuk

Flor silikon kauçuk da FVMQ olarak bilinmektedir ve ila F arasında değişen, aşırı sıcaklıklara dayanıklıdır Bu yüzden şanzıman yağları, motor yağları, ateş, sentetik yağlar ve ozona karşı da dayanıklıdır Aşırı sıcaklıklarda kullanılabilme özelliği nedeniyle, genellikle havacılık endüstrilerinde kullanılır. Daha pahalı bir sentetik kauçuktur, bu nedenle esas olarak bu özel endüstriler için kullanılır.

Kaynakça:
funduszeue.info funduszeue.info

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Kauçuk ağacı kabuğuna V şeklinde kesik atılarak ağaç özütü damlatılarak üretimi yapılır.

Kauçuk, bazı tropikal bitkilerin öz suyundan (lateks) ya da sentetik olarak petrol veya doğalgazdan imal edilen esnek bir maddedir. Kauçuk ağacından sızan beyaz ve yapışkan bir madde olan ağaçların öz suyundan üretilene doğal kauçuk, petrol ürünlerinden üretilene sentetik kauçuk denir. Her iki tür de çok yönlü maddelerdir. Kauçuktan yapılan eşyalar genellikle lastik olarak adlandırılır. 

Doğal kauçuk, bitki özsuyundan el emeği ile elde edilen bir ham maddedir. Doğal kauçuk, kauçuk ağaçlarının gövdesinin kesilip koruyucu sıvının toplayıcı hazneye damlatılması elde edilir. Sentetik kauçuk, kimyasal endüstrisi tarafından petro-kimya ürünü olarak üretilir. 

Kauçuk ağacı doğal olarak; Brezilya, Seylan, Meksika, Cava Adası, Orta ve Doğu Afrika'da yetişir. Yüzlerce yıldan beri, doğal kauçuk, kauçuk ağacına çizikler atmak suretiyle süt halinde akan içindeki özsuyu toplayarak, bu suyu kurumaya ve sertleşmeye bıraktıktan sonra çeşitli işlemler kullanılarak elde edilmektedir. yüzyıl boyunca, kimyadaki ilerlemeler, yağdaki kauçuğun kullanılarak suni versiyonunun yapılmasına imkân tanıdı. 

Kauçuk, bugünkü endüstrinin önemli maddelerinden biridir. Motorlu ve motorsuz taşıtların tekerlekleri, çeşitli yağmurluklar, ayakkabılar, elektrikçilikte en önemli izoleler, düğme, tarak, kalem gibi maddeler, yapıştırma solüsyonları, vernikler, kauçuğun endüstriye uygulanma şekilleridir. Doğal kauçuğun, bu kadar çok kullanılması ve ihtiyaca cevap verememesi sebebiyle; kauçuğu ucuz ve bol miktarlarda elde edebilmek için yılında Almanlar tarafından sentetik (yapay) kauçuk elde edilmiştir. Kauçuk aslında bir ağaç adıdır. Bu ağacın kendisinden ve özsuyu olan lateksden elde edilen maddeler endüstride kullanım sahası bulmuştur. Son yıllarda tabii kauçuğun yanı sıra sentetik kauçuğun da yaygınlaşması ile pek çok kauçuk türü ortaya çıkmıştır. Her yıl üretilen milyonlarca ton kauçuğun büyük bir kısmı sentetiktir. 

Kauçuğun en önemli özelliği yüksek bir elastikiyete sahip olması, yani eski haline dönebilen bir uzayabilirliğinin olmasıdır. Kauçuk işleme endüstrisinin gelişmesinin ve kauçuğun hemen her sektörde kullanılmasının temelinde de bu vardır. Kauçuk, daha çok sütleğengiller (Euphorbiaceae) familyası bitkilerinde, ayrıca compositae, apocynaceae ve asclepiadaceae familyaları bitkilerinde bulunan lateksin (bitkilerde süt görünümünde özsu) kurutulmasıyla elde edilen üründür. Kauçuğun adı, Amazon bölgesi yerlilerinin dilinden gelir (caa-o-cu - ağlayan ağaç). Brezilya'da eskiden kurutulmuş bir balçık kalıp üstünde kat kat sürülen kauçuğun pıhtılaştırılması ile ayakkabı yapılıyordu. Lateksin bezler arasında kurutulması ile de, su geçirmez bezler üretiliyordu. Kauçuktan ilk olarak 'larda bahsedilmeye başlandı. Daha önceleri bilinmiyordu. Modern kauçuk imalat endüstrisi ise, kauçuğun kükürtle sertleştirilmesi (vulkonizasyon) işlemiyle başlamıştır (). Bu endüstrinin gelişmesi, kauçuğun hammaddesinin işlenerek birçok yerde kullanılmasına sebep oldu. yıllarında Amerika Birleşik Devletlerinde Goodyear, İngiltere'de Hancock, kauçuğu kükürtle birleştirdiler ve sıcakta yapışkan olmayan, soğukta esnekliğini kaybetmeyen bir madde elde ettiler. Bugünkü lastik tekerlek sanayinin temeli atıldı. 

Kauçuk Tarihçesi 
Konuşma dilimizde lateks ya da lastik diye adlandırdığımız şey, ham maddesi tropikal ağaçlardan elde edilen bitkisel bir üründür. Bu ağaçlardan Brezilya kauçuk ağacı (Hevea brasiliensis) adı veri&#;len bir çeşidi ticari önem taşır. Brezilya'nın Amazon bölgesi ormanlarına has bir bitki olan bu ağaç, sonraları Uzak Doğu'ya da götürülmüş, iklim şartları aynı olan bu bölgelerde de kolay&#;lıkla üretilmiştir. 20 - 30 m. boyunda, yuvarlak gövdeli, yaprakları tepesinde kümelenmiş Brezilya kauçuk ağacı, humusu bol yaş topraklarda yetişir. Kauçuğu ilk olarak ('lı yıllarda) tam anlamıyla günlük yaşamımıza sokan kişi kauçuğun babası olarak da bilinen Jonhson Goodyear'dir. Ham kauçuğa lateks denir. Pamuk veya viskonla karıştırılarak, kemer korse, lastik çorap çeşitleri (örn: varis çorabı) yapımında kullanılır. Kauçuk, giysi, hortum ve lastik yapmak için esnek bir maddeye dönüştürülebilir. Kauçuğun emici özellikleri, onu otomobil süspansiyonunda kullanışlı madde yapar. Kauçuk aynı zamanda endüstriyel maddelerin titreşimlerini de azaltır. Ayrıca kauçuktan su geçirmezlik apresinde de faydalanılır. Kauçuk suya dayanıklı olduğu için, dalgıç giysilerinde, yağmurluklarda kullanılır. Kauçuk iyi bir elektrik yalıtkanıdır ve genellikle elektrik tellerini kaplamada kullanılır. Kauçuk, milyonlarca hava kabarcığından oluşan köpük hale dönüştürülebilir. Bu köpüğe kalıp verilip, sünger ve yastık gibi çok sayıda hafif ürün elde edilebilir. Kauçuğun elde edilmesine, ilk olarak Brezilya'da başlanmıştır. yüzyıl başlarında yıllık üretim 30 tondu. Bugün ise sentetik yollarla elde edilen 1 milyon tondan fazla suni kauçuk dışında Dünya doğal kauçuk üretimi yılda 4 milyon tonu bulur. Yüzyıla yakın bir süreden beri kauçuk üretimi, teknik ve endüstri alanındaki gelişmelerle birlikte yürümüş, bunların ilerlemesine yeni bir hamle vermiştir. Esnekliği, aşınmaya dayanıklılığı, su geçirmezliği kauçuğu, modern endüstrinin özellikle mekanik ulaştırma tekniğinin en gözde maddelerinden biri durumuna getirmiştir. 

Kauçuk Tarihi ve Kauçuk Kullanım Kronolojisi 

- Amerika'ya yaptığı ikinci yolculuk sırasında Kristof Kolomb, Haiti Adasında yerlilerin acayip bir topla oynadıklarını gördü. Bu öyle bir toptu ki yere vurdukça zıplıyordu. 

- Meksika'nın İspanyol egemenliği altında bulunduğu yıllarda bazı İspanyol gezginleri, yerlilerin elastik bir madde kullanmakta olduklarını görmüşlerdi. Avrupa'da da bunlara ait çe&#;şitli söylentiler dolaşmaya başlamıştı. Yerlilerin renk renk tüyleri, &#;bir bitkiden çıkardıkları süte benzeyen beyazımsı maddeyle vücutlarına yapıştırdıkları, böylece büyücü kılığına büründükleri söyleniyordu. İçine ayaklarını batırıp çıkardıkları bu süt gibi maddenin kuruduktan sonra çarığa benzer bir çeşit ayakkabı biçimini aldığı da dolaşan söylentiler arasındaydı. 

- Charles de la Condamine adında bir Fransız, hiçbir Av&#;rupa'lının karşılaşmadığı bu acayip bitkilerin esrarını çözmek üzere Amazon ormanlarına doğru yola çıktı. Yerliler ağaca 'göz yaşı' anlamına gelen 'heve' yahut 'cao ochu' adını veriyorlardı. Serüvenle dolu bir yolculuktan sonra de la Condamine, bu esrarengiz ağacı buldu. Kabuğunu keserek çıkardığı sütü (lateks = kauçuk) kurutup bazı modeller yaptı ve Fransa'ya yolladı. O çağın bilim adamları bu acayip cevheri inceleyip çözümlemeye koyuldular. 

- Birkaç Fransız kimyacısı cevheri trebentin yağı ve etere batırıp eritmeyi başardılar. Bu yıllarda lateksin, lastik adı altın&#;da, mürekkep lekelerini kağıt üzerinden çıkarmak için silgi ola&#;rak kullanılmaya başlandığı görülür. 

- Peal adında bir İngiliz, kauçuğu trebentin içinde eriterek su geçirmez bir madde yapma patentini aldı. 

- Charles Macintosh adında İskoçya'lı bir kimyacı, su geçirmez maddelerin yapım metodunu geliştirdi ve lastik eşya yapmak üzere ilk fabrikayı kurdu. Bugün bile İngiltere'de mackintosh adıyla anılan su geçirmez pardesüler (muşamba) yapılır. Bu ilk lastik eşyanın bazı kusurları vardı: sıcak havaya dayanamayıp eriyor ve çabuk eskiyordu. Soğuk havalarda ise sertleşip esnekliğini kaybediyordu. 

- Charles Goodyear adındaki Amerikalının bir rastlantı sonucu bulduğu sistem, lastik sanayinde devrim yarattı. Goodyear, lateksi ısıtıp kükürtle işleyerek daha elastiki ve dayanıklı bir duruma getirdi. Böylece kauçuğa hava şartlarından etkilenmez bir nitelik kazandırdı. Bu işleme, vulkanize etmek denir. Kü&#;kürtleme işlemi, kauçuğun kullanılış alanlarını genişlettiği gibi fiyatlarını da artırdı. Kauçuk yıllık üretim 30 ton&#;dan hızlıca tona yükseldi. 

- İngiltere hükümeti bir dönem iklim yönünden Amazon ormanlarına benzerlik gösteren sömürgelerinde kauçuk ağaçları yetiştirmeyi düşündü. Farris adında biri, bu ağaçların tekelini bırakmak istemeyen Brezilya Hükümeti gümrüğünden sıyrılarak kadar Brezilya kauçuk ağacı tohumunu İngiltere'ye kaçırdı. Ama Kalküta'ya getirilen tohumlardan ancak bir düzinesi tuttuğu gibi bunlardan sürgün veren altı tanesi de kuruyup gitti. Bir süre sonra Henry Wickham adında bir İngiliz, Brezilya'dan tohum kaçırdı. Seylan'a götürülen bu tohumlardan tanesi iklime alışarak gelişti. Bütün bu olaylar bir sır perdesi arka&#;sında cereyan etti. 

- Afrika'da yetişen, Lastik ağacı (Ficus elastica) adlı bir ağaçtan da kauçuk elde edildi. Böylece yıllık üretim tona ulaşmış oldu. 

- Hiç kimsenin haberi olmaksızın Seylan'da gizli gizli yetiştirilen Brezilya kauçuk ağaçlarının tohumları Malezya'ya aktarıldı. H. N. Ridley adındaki İngiliz botanikçisinin çalışmalarıyla elde edilen başarı sonucu yılda tonluk kauçuk, Dünya pazarlarına sürüldü. Bu, kolay ve çabuk kazançlar sağlayan Brezilya ve Afrika kauçuk tüccarlarının sonu oldu. Holanda'lıların Endonezya, Amerika'lıların Liberya ve Brezilya, Fransızların Çin Hindistan'ında kurdukları kauçuk ağacı çiftlikleriyle Dünya kauçuk üretiminde uluslararası bir yarış başladı. Motorlu kara araçlarının hızla gelişmesi lastik tekerlek piyasasını iyice canlandırdı. Kauçuk üretimi başlı başına bir tarım endüstrisi halini aldı. Daha yüksek verimli ağaç yetiştirilmesi ve tohumların ıslahı yoluna gidildi. Gerek çiftliklerin işletimi, gerek lateksin toplanmasında daha ekonomik metotlar ortaya konuldu. Bugün ileri endüstri ülkelerinde sentetik kauçuk yapımı gittikçe artmakla birlikte Brezilya kauçuk ağaçlarından çıkarılan doğal kauçuk hala ön planda gelmektedir. Dünya'da Kauçuk Üretiminde Malezya, Endonezya ve Tayland başta olmak üzere Güneydoğu Asya Ülkeleri söz sahibidir. 

Kauçuk Çeşitleri