Divriği Ulu Cami Ve Darüşşifası Unesco
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası
Taş işçiliğiyle hayran bırakan, tarih ve zerafetin buluştuğu Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, yenileme bitince yeniden açılacak. UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan ve restorasyonu süren mimari şahesere yakından bakıyoruz.
yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan, Sivas’taki Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, Anadolu’nun geleneksel taş işçiliğinin en önemli örneklerinden. Restorasyonu süren Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, Türkiye’nin UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne giren ilk mimari yapısı.
Tarihi, Hititler Dönemi'ne kadar uzanan yapı; Divriği, Mengücekoğulları’nın yönetimi altında olduğu dönemde Ahmet Şah ve karısı Turan Melek tarafından () yaptırılıyor. İslam mimarisinin başyapıtlarından biri olarak kabul edilen yapı, iki kubbeli türbeye sahip bir cami ve ona bitişik bir darüşşifadan (hastane) oluşuyor. Yapılar, mimari özelliklerinin yanı sıra, zengin Anadolu geleneksel taş işçiliği örnekleriyle de hayran bırakıyor. Taşın dantel gibi işlenmiş hali şaşırtıyor.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası’nın mimarı ve en önemli oymacısı Ahlatlı Hürremşah. Onun elinde yılında şekillenen Divriği Ulu Cami, plan tipi ve süsleme özellikleri bakımından benzersiz. Camiye bitişik olarak inşa edilen iki katlı, avlulu ve eyvanlı bir yapı olan Darüşşifa, hastaların su sesi ile sağlıklarına kavuştuğu bir hastane olarak tasarlanmış.
Eşsiz bezemelerle kaplı
Ulu Cami ve Darüşşifası’nın ilgi çekici yanı, dıştan yalın bir mimari görünüme sahip olması. Ancak Darüşşifa Taç Kapısı, Cami Kuzey Taç Kapısı, Cami Batı Taç Kapısı ve Şah Mahfili Taç Kapısı, birbirinden farklı eşsiz bezemelerle kaplı. Camide, mihrabının üzerinde altıgen, sivri çatılı kubbe, mescidinin ortasında abdest havzası üzerinde bir kubbe, kuzey ve batıda özenle oyulmuş anıtsal taş portal bulunuyor.
Camiye batıdan anıtsal bir havada duran, özenle oyulmuş bir taş portaldan giriliyor. Etrafında hastane odalarının bulunduğu merkezi bir havuz bulunuyor. Bu alanın üzerindeki kubbeyi destekleyen dört büyük iskeleden oluşan çift yükseklikte bir atriyum var.
Yapının tüm taç kapılarında görülen üç boyutlu, asimetrik, bitkisel ve geometrik figürler hayranlık uyandırıyor. Son derece özgün bir betimleme anlayışıyla neredeyse heykele yakın yüksek kabartma tekniğiyle işlenmiş figürler, görenleri şaşırtıyor. Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası'ndaki barok mimari tarzının, Türk ve İslam Sanatı'nda bir başka benzeri bulunmuyor. Taç kapılarda olduğu gibi cami içindeki her sütun, sütun kaidesi, sütun başlığı ve kubbe içi tavan süslemeleri ayrı üslup ve bezeme örneklerini bir arada sunuyor.
Son derece sofistike oymaların çeşitliliği, farklı zanaatkar grupları tarafından gerçekleştirildiğini gösteriyor. Portallarda yer alan tasarımların temel özelliği benzersizlikleridir: her biri diğer dekorasyonlardan farklıdır. Portalların yanı sıra, sütunların tüm kaideleri, şaftları ve başkentleri ile kubbenin ve tonozların iç yüzeyi ayrı ve özgün bir tarzda dekore edilmiştir. Üç boyutlu ve karmaşık geometrik stillerin ve bitkilerin akan figürlerinin başka hiçbir örneği yoktur.
Divriği Camii, Anadolu'daki Selçuklu camisinin olağanüstü bir örneği. Çünkü yapıda ne bir avlu ne bir kolon ne de açık bir abdest bölümü var. Muhtemelen sert iklim nedeniyle tüm dini uygulamalar kapalı bir alanda yapılıyordu.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, temel niteliklerini korumayı başarsa da özellikle taş süslemeleri atmosfer, nem ve tuzun etkilerine karşı savunmasız. Yapının çevresindeki kentleşme ve değişim de bu sorunları daha belirgin hale getiriyor. Tüm bu sebeplerle Sivas Valiliği tarafından yılında yapının yakın çevresinde özel mülklerin kamulaştırılması süreçleri dikkatle yürütülmüş. Çevredeki gelişmenin tarihi ortama etkisini en aza indirmek amacıyla çok sayıda bina yıkılmış.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası tarihinde birkaç kez restore edilmiş. Yazıtlara göre ve yüzyıllar arasında yoğun restorasyon yapılmış. yüzyılda malzeme bozulmasını önlemek ve statik sorunları hafifletmek için çalışmalar yapıldı. Ancak yapı biçim, malzeme ve tasarım açısından özgünlüğünü koruyor.
Yasal koruma altında
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, sayılı "Kültür ve Doğal Varlıkların Korunması" Kanunu kapsamında yasal olarak da korunuyor. Bu kapsamda yılında Kayseri Koruma Kurulu tarafından "anıtsal yapı" olarak tescil edilmiş. sayılı kanun hükümleri kapsamında koruma çalışmalarına rehberlik etmek üzere "Divriği Anıtsal Yapı, Ulu Cami ve Darüşşifası Komisyonu" oluşturulmuş.
Komisyon kararıyla, anıtsal yapı, binaların durumunun derinlemesine değerlendirilmesi amacıyla yapısal etüt programına tabi tutulmuş. Ortaya çıkan analiz raporunda, olası yapısal problemler, yük kapasiteleri ve toprak analizi ve dikkat edilmesi veya onarılması gereken öğeleri belirleme dahil olmak üzere kapsamlı bilgiler verilmiş. Burada elde edilen veriler, binanın güçlendirme ve restorasyon projesinin hazırlanmasında ve düzenli olarak bakımının yapılmasında kullanılıyor.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası'nda yılında başlayan ancak 2 yıl sonra durdurulan restorasyon çalışmalarına yeniden başlanması, bu harika eserin yakında yeniden ziyarete açılmasını sağlayacak.
KAYNAKLAR
UNESCO World Heritage
Kültür Portalı
Paylaş:
QBLOG&#;a Abone Ol
Birbirinden ilginç içerikleri e-posta kutunuzdan takip edin.
Aramıza hoş geldiniz!
E-posta adresiniz listemize başarıyla eklenmiştir.
Benzer İçerikler
Türkiye’nin en çok doktor çıkaran köyü: Kolluca
Sağlık
UNESCO 75 yaşında!
Trend
Kapılardaki Gölgelerin Sırrı; Divriği Ulu Camii
QUICK ROUTES
“Zorunlu Hekim Sorumluluk Sigortası” doktorların yanında
Sigortacılık
Anıtın adı:
Divriği Ulu Cami
Şehir:
Divriği, Sivas, Türkiye
İnşa tarihi:
H. / M.
Mimar(lar) / usta(lar):
Ahmet Nakkaş Hılatî (mimar), Hürrem Şah bin Muğis El-Hılatî (Cami ve Darüşşifa’da), Ahmet bin İbrahim Et-Tiflisî (ağaç işleri ustası), Muhammed (hattat), Ahmet bin Muhammed (hattat ve nakkaş yy.).
Dönem / Hanedan:
Anadolu Selçuklu Dönemi / Mengücekli Beyliği
Bani(ler):
Ahmet Şah bin Süleyman Şah.
Tanıtım:
Divriği Ulu Camii, kendisine güneyden bitişik Darüşşifa ile birlikte yaklaşık 32x64 funduszeue.info dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır.
Bazilikal (dikine) planlı camide, harime, kuzey ve batı olmak üzere iki taçkapıdan girilmektedir. Doğu cephesinin güney ucundaki hünkar mahfiline girişi sağlayan kapı, bugün pencereye dönüştürülmüştür. Kuzeybatı köşede yükselen silindirik gövdeli minarenin kaidesini oluşturan büyük payanda, Osmanlı döneminden kalmadır.
Harim, mihrap duvarına dik uzanan dört kemer sırasıyla, ortadaki geniş olmak üzere beş sahına ayrılmıştır. Kemer sıralarını taşıyan dörder destek, doğu batı yönünde de, birbirlerine ve duvarlara kemerlerle bağlanmıştır. Sağlamlaştırmak amacıyla, daha sonradan, kalınlaştırılmış 16 destek üzerine atılmış kemerlerle oluşan 25 bölüm, birer tonoz veya kubbeyle örtülmüştür. Mihrap önü mekanını örten kubbe, on iki dilimiyle dikkati çeker. Orta sahının ortasındaki beyzi kubbenin altında, karlık bulunmaktadır. Doğudaki iki sahının üzerini örten sekiz tonoz örtüde, genel olarak yıldız tonoz kullanılmıştır. Doğuya karşılık batıdaki sahınlarda tonoz yerine beyzi kubbeler göze çarpar. yüzyılın başlarındaki depremde batı cephesi ile üst örtünün bir kısmı göçmüştür. Bu nedenle, bugünkü beyzi kubbelerin yerinde, ilk inşaatta tonoz örtünün bulunduğu tahmin edilmektedir. Mihrap nişi, zengin iç ve dış bükey profillerden oluşmaktadır.
Duvarlarda, taçkapılarda, minarede ve üst örtüde, farklı genişlik ve boylarda kesilmiş düzgün kesme taş; minber ve pencere kanatlarında ahşap kullanılmıştır.
Caminin oldukça taşkın ifadelerle sunulan süslemeleri, taçkapılarda, mihrap, minber ve sütunlarda toplanmaktadır. “Barok Kapı” da denilen kuzey taçkapısı, geniş süsleme şeridindeki kabartma gülbezekler, rumiler, çeşitli yaprak motifleriyle ön plana çıkmaktadır. Kullanılan motiflerden dolayı “Tekstil Kapısı” adıyla da anılan batı taçkapısında, bitkisel bezemelerin yanı sıra geometrik motifler ve kuş figürleri de dikkati çekmektedir. Sonradan pencereye dönüştürüldüğü söylenen doğu taçkapısı ise, geometrik ve bitkisel süslemeleriyle tanınmaktadır. özellikle caminin kuzey girişi ile Darüşşifa girişinde, içleri bezeli diskler yoğun etki bırakmaktadır. Ahşap minberde, taklit kündekâri, yuvarlak yüzeyli derin oyma ve kafes oyma teknikleriyle verilmiş bitkisel, geometrik ve yazı türünde süslemeler mevcuttur.
Caminin güneyinde, camiyle aynı genişliğe ve tarihe sahip 24mx32m ölçülerindeki Turan Melik Darüşşifası yer almaktadır. üç eyvanlı kapalı avlulu medrese planında olan darüşşifanın girişi batıdadır. Kısmen iki katlı yapının taçkapısı, yüksek kabartmalı bitkisel ve geometrik süslemeleri, derin silmeleriyle, Gotik özellikler gösterir.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, Anadolu Selçuklu bezeme anlayışı ve tasarımının dışına çıkan, Müslüman ustaların yanısıra, muhtemelen Hıristiyan kökenli usta ve mimarların da çalıştığı nadir eserlerden biridir. Yapı, UNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası Listesi”ne dahil edilmiştir.
UNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası Listesi”ne dâhil edilen Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, mimari özelliklerinden çok muhteşem süslemeleriyle dikkat çeker. Mengücek Beyi Süleyman Şah oğlu Ahmet Şah tarafından inşa ettirilen cami ile eşi Turan Melik tarafından inşa ettirilen darüşşifanın mimarları Ahlatlıdır. Caminin kuzey taçkapısı, plastik etkisi yüksek bitkisel bezemeleri ve gülbezekleriyle “Barok Kapı”, batı taçkapısı ise oya gibi işlenmiş bitkisel, geometrik ve figürlü süslemeleriyle “Tekstil Kapısı” adıyla anılmaktadır.
Tarihlendirme:
Kuzey ve batı taçkapılarındaki inşa kitabelerinden caminin, / yılında, Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubad Dönemi'nde Mengücekli Süleyman Şah oğlu Ahmet Şah tarafından inşa ettirildiği anlaşılmaktadır.
Minberde, Ahmet Şah'ın / tarihinde minberin inşasını emrettiğini ve ustasının Tiflisli İbrahim oğlu Ahmet olduğunu gösteren iki kitabe mevcuttur.
Darüşşifa, girişi üzerindeki kitabesine göre, Turan Melik tarafından, / yılında yaptırılmıştır.
Seçme Kaynakça:
ülgen, A.S. “Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası”, Vakıflar Dergisi, 5, , 93 -
Arel, H. “Divriği Ulu Camii Kuzey Portalinin Mimari Kuruluşu”, Vakıflar Dergisi, 5, , 99 -
önge, Y.-Ateş, İ.-Bayram, S. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara
Cantay, G. Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara
Kuban, D. Divriği Mucizesi, Selçuklular çağında İslam Bezeme Sanatı üzerine Bir Deneme, İstanbul,
Citation:
Sedat Bayrakal "Divriği Ulu Cami" in "Discover Islamic Art", Museum With No Frontiers, funduszeue.info?id=monument;ISL;tr;Mon01;4;tr
Hazırlayan: Sedat Bayrakal
MWNF Numarası: TR 04
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
Mimari özelliklerinin yanı sıra, sergilediği zengin Anadolu geleneksel taş işçiliği örnekleriyle yılından itibaren UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almaktadır. Türkiye'nin dünya mirasları listesine giren ilk unsurlarından biridir.
Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası olarak bilinen bu yapı topluluğu, cami, darüşşifa ve türbeden meydana gelen bir külliyedir. Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı Mengücek Beyliği döneminde inşa edilmiştir. Ulu Cami, Süleyman Şah’ın oğlu Ahmet Şah tarafından; Darüşşifa ise eşi Melike Turan Melek tarafından yaptırılmıştır. yılında başlanıp tarihinde tamamlanan yapı kompleksinin Baş Mimarı Muğis oğlu Ahlatlı Hürrem Şah'tır.
Başta kapılar ve sütunlar olmak üzere, külliyenin bir çok yerinde bulunan, Ahlatlı ve Tiflisli ustaların ellerinden çıkan, taş işçiliğinin en nadide ve en ince örneklerini yansıtan motifler tüm dünyanın ilgi ve dikkatini çekmektedir. Bu eseri farklı ve özgün kılan bir diğer özellik de, uzaktan bakıldığında simetrik olduğu düşünülen, fakat özünde asimetrik olan bezemelerde yer alan on binlerce motifin hiç birinin bir daha kendini tekrar etmemesi; kâinattaki farklı varlıkların muhteşem bir ahenk ve denge içerisinde olduklarının taşa nakşedilerek gözler önüne serilmiştir.
“ Bu büyüleyici eseri anlatmaya sözlerin yetersiz kalacağını Evliya Çelebi yüzyıllar önce şöyle ifade etmiştir: "Methinde diller kısır, kalem kırıktır". Görenleri kendisine hayran bırakan bu muhteşem abide eser, sanat tarihçileri tarafından "Divriği mucizesi", "Anadolu’nun Elhamrası" gibi ifadelerle tanımlanmıştır. ”
Ulu Cami, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen plânlı ve tümüyle kesme taşlarla yapılmış bir yapıdır. Camiye giriş çıkışı sağlayan kuzey, batı ve doğu yönlerde üç ayrı anıt kapı yer almaktadır. İç mekân, sekizgen payeleri birleştiren çift yönlü sivri kemerlerle farklı genişlikte yirmi beş birime ayrılmıştır. Büyük boyutlu mihrap önü dilimli, orta bölüm ise oval birer kubbeyle örtülüdür. Sekizgen aydınlatma feneri bulunan orta bölümün kubbesi sekizgen piramidal külâhla kaplıdır. Diğer birimlerin örtü sistemini yıldız, artı ve bileşik tonozlar oluşturmuştur. Güneydoğudaki şah mahfili de bileşik tonoz örtüsü ile dikkati çekmektedir.
Caminin iç mekânı, kapılara nazaran sadelik içermektedir. İbadet eden insanların dikkatinin dağılmaması ve ibadetteki huşu ve huzurun bozulmaması için sadeliğin tercih edildiğinden söz etmek mümkündür. Caminin tekstil kapı tarafında kalan sütunlar Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mimar Sinan tarafından güçlendirilmiş sütunlardır. Şah kapısı tarafında kalan ince sütunlar orijinaldir.
Caminin iç kısmında, cennet kapısının arka yüzünde tek parça taştan oyulmuş iki adet emanet sandığı bulunmaktadır. Bununla beraber bir de sadaka taşı bulunmaktadır. Cennet kapısının arka yüzünün solunda, demir oksit boyasıyla boyanarak yapılan bir mızrak, bir de meşale motifi mevcuttur. Mızrak gücü, meşale ise ilmi temsil etmektedir. Cennet kapısının üzerindeki tonozda yer alan sarkıtlar gözyaşı damlaları görünümündedir. Caminin kuzeybatı köşesindeki silindirik gövdeli ve tek şerefeli kesme taş minare yer alır. Kitabede minarenin, yılında Osmanlı padişahı Kanunî Sultan Süleyman tarafından yaptırıldığı yazmaktadır. Bu tarihte caminin, iç mekânının onarıldığı da bilinmektedir.