Burdur Depremi 1971

Büğdüz, a central village of Burdur, was one of the most damaged villages after Burdur Earthquake. These damaged villages left their old settlements and moved to new post-earthquake settlements. The new settlements were composed of standardized one-floored small houses with garden. The economies of all the damaged villages, except Büğdüz, were based on agriculture. After the earthquake, they could continue to work on their old farms. However, the situation was different for the Büğdüz Village. Due to the structure of its lands, there was no agriculture in Büğdüz. Hence, as a part of earthquake recovery action, Burdur Governorship aimed to develop the carpet weaving in Büğdüz and make it the primary source of income of the village. In this concept, “Büğdüz Village Carpet Workshop” was established. In this workshop, the carpet weaving was taught to women of the village, extended to the village-wide, and women institutionally contributed to production. Hence, the carpet weaving became the primary source for the economy of the village. The workshop had been active effectively for almost 20 years. However, after the development and popularization of the machine-made carpets, the demand for handmade carpets became decreased. Thus, “Büğdüz Village Carpet Workshop” was closed. This study aims to document the development studies for carpet weaving in Büğdüz Village after Burdur Earthquake. The study is based on literature review ( Burdur city yearbook, reports of Burdur earthquake, newspapers, etc.), surveys and interviews.

Burdur merkeze bağlı Büğdüz Köyü, Burdur Depremi sonrasında en büyük hasarı alan köylerden biri olmuştur. Büyük hasar gören bu köyler, eski yerleşimlerini terk ederek, deprem sonrası hemen yakınlarına inşa edilen, bahçe içerisinde tek katlı tek tip deprem konutlarından oluşan yeni yerleşimlere taşınmışlardır. Geçimini tarımdan kazanan diğer köyler, yeni yerleşimlerine taşındıktan sonra eski tarım arazilerinde tarımla uğraşmaya devam etmişlerdir. Ancak Büğdüz Köyü’nde arazi yapısı gereği tarımla uğraşılmadığı için, Burdur Valiliği, deprem öncesinde Büğdüz Köyü’nde sınırlı sayıdaki ev tezgahlarında yapılmakta olan halıcılığın, deprem sonrası yerleşimde geliştirip, köy genelinde yaygınlaştırarak, köyün önemli geçim kaynağı haline getirecek çalışmalar başlatmıştır.  Bu kapsamda, geleneksel ev tipi halı atölyeleri yerine, “Büğdüz Köyü Halı Atölyeleri” kurulmuştur. Bu atölyelerde, kadınlara meslek eğitimi verilerek halıcılık köy genelinde yaygınlaştırılmış, köy kadınlarının kurumsal bir şekilde üretime katılmaları sağlanmıştır. Halıcılık köyün bir numaralı geçim kaynağı olmuş, atölyeler 20 yıl kadar verimli bir şekilde çalışmıştır. Ancak zaman içinde makine halılarının yaygınlaşması ile, el dokuması halılara rağbet azalmış, Büğdüz Köyü Halı Atölyeleri de kapanmıştır.  Bu çalışmada, depremi sonrasında Büğdüz Köyü halıcılığı için yapılan çalışmalar, Burdur İl yıllığı, depremi raporları ve gazete haberleri üzerinden yapılan literatür taraması ile yerinde gözlem ve söyleşilere dayalı bir araştırma ile belgelenmeye çalışılmıştır.

Sayfa / 6 12 MAYIS BURDUR DEPREMİ YIL DÖNÜMÜ 12 Mayıs Salı BURDUR DEPREMİ (OSMAN KOÇIBAY) Büyük bir bölümü 1. derecede deprem bölgesi olan Birçok kaynakta Burdur şehir merkezi ve köyleri ile Burdur ve çevresinde birçok deprem meydana gelmiştir. Bu Yeşilova ilçesi ve köylerinde depremin sabah saat veya depremlerin bazıları önemli can ve mal kayıplarına neden 'da meydana geldiği belirtilmektedir. (7) olmuştur. senesinin 3 Ekim Cumartesi gününü 4 Ekim Bunun sebebi- Pazar gününe bağlayan gece saat 'de merkez üssü nin merkez üssü Burdur'un Halıcılar/Sala Köyü olan ve M= büyüklüğünde, Kuruçay köyü olan yerin 14 km altında meydana gelen deprem en fazla Burdur ve ve saat 'te, Isparta ile köylerinde etkili M= büyüklüğün- olmuştur. (1) Depremden de, IV ilâ V şiddetin- sonra 6 gün boyunca de, 33 km derinlikte artçı deprem daha meydana meydana gelen artçı gelmiştir. (2). deprem olduğunu Resmi olmayan kaynakla- söyleyebiliriz. Bu ra göre ’ü Burdur’da, bilgiye dayanarak ’ü Isparta’da olmak üze- yaşanan bu artçı Depremden sonra Burdur şehir merkezinde re yaklaşık kişinin ölü- depremin şiddetinin Burdur şehir merkezi ile köylerinde çok enkaz kaldırma çalışmaları müne ve birçok binanın yı- fazla hissedildiği, depremi yaşayanlar üzerinde derin izler bı- kılmasına neden olmuştur. raktığı kanaatine varabiliriz. 71 Burdur Depremi’nde öne çıkan üç ana faktör: Deprem sonucunda Burdur ve ‘Tektoniğin etkisi, taban yapısı, yapı türleri ve kalitesi’ Isparta’da ölenlerin toplam 2. Depremde Yaşanan Can Kayıpları Bu depremde sarsıntının şiddetini ve zararın derecesini sayısı , yaralananların ki üç ana faktör belirlemiştir. Birincisi tektoniğin etkisidir. Yazıköy ise ’dir (3). ve Yarıköy köylerinin tamamen yıkılmış olması bununla ilgilidir. Burdur’da Zelzele Menazırından/Manzaralarından Bu köyler, deprem odağının bulunduğu fay hattı üzerinde ya Resmi kayıtlara göre Burdur merkez’de , köylerinde da yakınında bulunmaktadır. , toplamda kişi enkaz altında kalarak yaşamlarını yi- İkinci faktör taban yapısıdır. Yan etkiler nedeniyle şiddet tirmişlerdir (4). Burdur’da kişi enkaz altından sağ olarak ve zarar yer yer artmıştır. En az zarar sağlam kaya üzerinde kurtarılmıştır. Deprem sonrasında Burdur’daki evlerin üçte ikisi olan yerlerdedir. En büyük zarar en yeni göl taraçaları, dere yıkılmıştır. boyları ve sulu alüvyonlar üzerinde olmuştur. Üçüncü faktör ise; yapı türü ve kalitesidir. Burdur içinde 1. 12 Mayıs Burdur Depremi'nin betonarme yapıların uğradığı ağır hasar da, zemin özelliğini merkez üssü ve saati ve bölgenin sismik karakterini gözetmeden yapılan çürük ve Burdur, senesinde yaşadığı büyük depremden zayıf bağlantıların bir sonucudur. (13) sonra, ikinci büyük depremini 12 Mayıs Çarşamba günü 14 Mayıs tarihinde Devlet Bakanı ve Başbakan yaşamıştır. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Yardımcısı Sadi Koçaş'ın Millet Meclisi'nde yaptığı konuşma- Deprem Araştırma Enstitüsü ile T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve sında 10 kişilik bir ekiple hasar tespit çalışmalarına devam Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı edildiği belirtmiş ve mevcut hasar durumu konusunda şu verilerine göre; depremin merkez üssü Yeşilova ilçesi Bayındır bilgileri vermiştir: köyüdür. Burdur şehir merkezi ve köyleri ile Yeşilova ilçesi ve "Burdur il merkezinde 58 yıkılmış bina, hasar, köylerinde etkili olan deprem saat 'te, M= büyük- orta hasar, Hacılar köyünde 53 yıkık, 94 ağır, 63 orta, 11 hafif lüğünde, VI ilâ VII şiddetinde meydana gelmiştir (5). Bu 2 ağır, 35 orta, 95 hafif hasar; Ulupınar köyünde 5 hafif hasar; sayı ilerleyen günlerde 57 kişiye yükselmiş- Askeriye köyünde 3 yıkık, 7 ağır, 6 orta, 14 hafif hasar vardır. tir. (15) Yarıköy'de 8, Büğdüz köyünde 2, Akyaka köyünde 2, Kışla köyünde 2, Yeşilova ilçesi Harmanlı köyünde 2, toplamda 57 kişi vefat etmiştir. (8) Burdur İl Yıllığı'nda depremde hayatını kaybedenlerin sayısının 62 kişi olduğu bilgisi yer almaktadır. (9) Bu bilgiye dayanarak depremden sonraki gün ve haftalarda, depremde 71 Burdur Depremi ile ilgili teknik coğrafi bilgiler yaralananlardan 5 kişinin daha vefat ettiğini Depremin Richter ölçeğine göre büyüklüğü konusunda o söyleyebiliriz. tarihlerde ölçüm yapan uluslararası istasyonların verileri şu Ayrıca Isparta'da deprem sırasında başına düşen taş şekildedir:(6) nedeniyle bir kişi vefat etmiştir. (10) Depremde 'ye yakın sayıda kişi yaralanmıştır. Depremde ayrıca küçük ve büyükbaş hayvan telef ol- muştur. (11) 3. Depremde Meydana Gelen Hasar Deprem sırasında Askeriye Köyü ve Soğanlı Sivrisi'nin doğu yamaçlarında kaya yuvarlanmaları ile kaya çığları; Doğu Ka- raburun ve Soğanlı Sivrisi'nin Soğanlı, Aşağı Müslimler köylerine bakan yamaçla- rında göçmeler; çeşitli yerlerde çok sayıda 71 Burdur depremi ile ilgili kaydedilen büyüklük verileri fay ve tansiyon yarıkları meydana gelmiştir. Bunlara depremin yol açtığı jeomorfolojik Deprem enkaz kaldırma çalışmaları İncelediğimiz Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma olaylar denilmektedir (12). 5 ilâ arasında de- (2. bölüm) ğişen 14 artçı dep- 15 Mayıs rem daha meyda- Cuma na gelmiştir. haneli Yazköy'de deprem sonrası sadece 2 ev ayakta kalabilmiştir. sayısında (Fotoğraf: Hüseyin Ezer, Ulus Gazetesi, 15 Mayıs , Sayı ) Sayfa / 8 12 MAYIS BURDUR DEPREMİ YIL DÖNÜMÜ 15 Mayıs Cuma BURDUR DEPREMİ İkinci bölüm funduszeue.info sonrası oluşan hasarların bilançosu Can kaybının hemen Başbakan Nihat Erim Burdur'u ziyareti İmar ve İskân Bakanı Selâhattin Babüroğlu, Cumhuriyet hepsi yığma binaların çök- sırasında yaptığı açıklamalarda, devletin bü- Senatosu'nda 10 Ağustos tarihinde yaptığı konuşmada; mesi yüzünden olmuştur. tün gücüyle Burdurluların yardımına koşaca- Burdur Depremi'nde Burdur, Yeşilova ve Denizli - Acıpayam'da Yığma binalarda, ğını ve yaraların en kısa zamanda, süratle konut veya dairenin yıkık veya ağır hasarlı, 'nun gerek alt ve gerek üst sarılacağını dile getirmiştir. (22) Nihat Erim, orta hasarlı, 'nin ise az hasarlı olduğu, yıkık ve ağır ha- taşıyıcı duvarlarda kullanı- vatandaşlara hitaben yaptığı konuşmada sarlı konutların yerine yenisinin yapılacağı, orta ve az hasarlı lan mahalli "Kurna Taşı" Burdurlulara başsağlığı dileğinde bulunduk- konutların ise onarılacağı bilgisini vermiştir. (16) birçok göçme ve önemli tan sonra "Burdurluların uğradığı felâket kar- hasarın başlıca şısında milletçe büyük teessür içindeyiz. Hü- sebebi olmuştur. kümet, felâket bölgesinde hayatın biran önce Kurna Çayı normale dönmesi için var gücüyle çalışmak- vadisinden tadır. Gereken her şey, her fedakârlık yapıla- getirilen bu caktır. Uğranılan afet dolayısıyla Burdurlulara kurna taşı, Depremde geriye yatmış bir bina ve büyük milletimize başsağlığı diler, geçmiş traverten sınıfına dâhil (Akşam Gazetesi, 14 Mayıs ) olsun derim." demiştir. Başbakan Nihat Erim, deprem olmakla beraber, gayet bölgesi Burdur'da yaptığı geziden sonra da "Yıkılanların yumuşak ve elle ufalanabilen, sünger görünüşlü, zayıf yerine yenileri yapılacak, merak etmeyin, hükümete ve millete mukavemetli bir taştır." güvenin." açıklamasında bulunmuştur. Raporda ayrıca yapılan inceleme ve araştırmalar Başbakan Erim ayrıca depremde daha ziyade resmî Depremde Devlet Hastanesi, PTT Postanesi, Cezaevi ile sonucunda depremde yıkılan veya hasar gören; kuruluşlara ait binaların hasar gördüğüne değinerek, bunun Sakarya ve Hüsnü Bayer ilkokulları gibi kamu binalarının 18'i • Belediye binası, Belediye Sineması, Merkez Ortaokulu ve sebebini araştırarak gerekeni yapacaklarını ifade etmiştir. ağır, 14'ü orta, 29'u da hafif hasar görmüştür. (18) Stadyum Camisi'nin gerekli tamiratın yapılmasından sonra Sağlık Bakanı Türkân Akyol da, deprem bölgesinde gerekli kullanılabileceği, bütün tedbirlerin alındığını bildirmiştir. Başbakan Nihat Erim ve • Devlet Hastanesi Polikliniği'nin ya ağır bir tamirat yapılarak beraberindeki heyet, incelemelerinin ardından aynı gün akşam kullanılması ya da yeniden inşa edilmesi, saatlerinde uçakla Ankara'ya dönmüşlerdir. (23) • Hükümet Konağı'nın ağır bir tamirattan sonra kullanılabile- Depremin yaşandığı Burdur'a Adalet Partisi, Cumhuriyet ceği, Halk Partisi, Demokratik Parti ve Milli Güven Partisi heyetler • PTT binasının yeniden inşa edilmesi, göndermiştir. Bu heyetler de Burdur ve köylerinde depremle • Yeni lise inşaatının birinci katının askıya alınması, bodrum ilgili incelemelerde bulunmuşlardır. kat kolonları ile taş duvarlarının temizlenmesinden sonra onarılması ve simetrik perde duvarı eklenmesi şartıyla 6. Depremzedelere Yapılan Yardımlar inşaata devam edilmesi • Orduevi inşaatının taşıyıcı sistemlerindeki hasarların onarılmasından sonra, simetrik perde duvarlı olarak inşaata devam edilmesi, • Vali Konağı'nın onarılamayacak kadar hasarlı olduğu ve yeniden inşa edilmesi, tavsiye edilmiştir. Depremde hasar gören Hacılar Köyü İlkokulu Adliye Sarayı'nda ise duvarlardaki sıva çatlaklarından baş- ka hasar bulunmadığı belirtilmiştir. Depremden sonra bu konu eleştiri konusu olmuştur. sara yol açmıştır. (21) depolarından çadır, battaniye, mutfak ve sağlık malzemesi Bu tür inşaatların yetkili teknik personel tarafından proje- Burdur'a gönderilmiştir. Kızılay imkânlarıyla depremin yaşandı- lendirilip denetlenmesine yeteri kadar önem verilmemiş 5. Deprem Nedeniyle Başbakan ğı yerlerde ekmek dağıtımı yapılmıştır (24). Yine komşu il ve olduğu, yardım dernekleri tarafından yapılan bazı binaların Nihat Erim'in Burdur Ziyareti ilçe belediyeleri ile halktan deprem bölgesine yiyecek ve ucuza maledilmesi arzusu ve etkisi ile teknik gereklerden battaniyeler gönderilmiştir. (25) fedakârlık yapılmış olduğu, amortisman süresi ve inşaatın en Depremin yaşandığı ilk gün Hükümet tarafından uzun ömrü dolmuş olmasına rağmen, bazı binaların kullanılma- Burdur Valiliği emrine TL para havale edilmiştir. sına devam edilmesi gibi sebepler ilk göze çarpan hususlardır. Gediz'den çadır, teneke yağ, kilo Bu son arz ettiğim konu bilhassa köylerdeki hasarların belli bezelye, fasulye, süt tozu, konserve vb. yiyecekler ile başlı sebebidir." Muğla Valiliği emrinde bulunan gıda stoklarındaki yi- Depremin meydana getirdiği hasar hakkında Semih yecekler de depremzedelere dağıtılmak üzere Burdur'a Tezcan, Muzaffer İpek ve Enver Altıok tarafından "12 Mayıs gönderilmiştir. Ayrıca enkaz kaldırma çalışmalarında Burdur Depremi" ismiyle bir rapor hazırlanmıştır. Ra- kullanılmak üzere 3 treyler, 2 dozer, 5 yükleyici, 5 kam- porda, depremin Burdur Merkez ve köylerinde verdiği hasar, yon, 1 seyyar telsiz, 3 araba depremin yaşandığı yerlere hasarı meydana getiren sebepler ile yeni yapılacak bina ve sevk edilmiştir. (26) konutlarda dikkat edilmesi gereken konulara yer verilmiştir. Yine depremin ilk günü Kızılay tarafından kurulan Raporu incelediğimizde, depremin Yeşilova ilçesi ve köylerinde kişiye yemek verebilme kapasitesine sahip 3 sey- meydana getirdiği hasar hakkında bir çalışma yapılmadığı yar mutfak, 4 ambulanslı 50 yataklı seyyar ilk yardım görülmektedir. Hazırlanan bu raporda özetle yaşanan deprem- hastanesi faaliyetlerine başlamıştır (27). Kızılay Genel le ilgili şu bilgilere yer verilmiştir; (20) Başkanlığınca da ilk etapta deprem bölgesine "Hasar, daha ziyade Burdur il merkezi ile bunun takriben Başbakan Nihat Erim ve beraberindeki heyet Burdur'da lira, Kızılay yardım ekibi emrine de lira nakdî 20 km batısındaki Yazıköy, Yarıköy ve Hacılar köyü civarında (Hayat Mecmuası, 20 Mayıs , Sayı 21) yardım yapılmıştır. (28) meydana gelmiştir. İl merkezindeki meskenlerin % 35’inden Depremin ikinci günü ve ilerleyen günlerde Kızılay fazlası oturulamayacak haldedir. Genellikle yamaçlardaki köy- Depremin haber başta olmak üzere diğer illerdeki vatandaşlar tarafından lerde hasar oranı daha azdır. Buna mukabil, oldukça yüksek bir alınmasından hemen gönderilen yardım malzemeleri dağıtılmaya devam edil- düzlük üzerinde bulunan Büğdüz köyünde hasarın % 80'e sonra İçişleri Bakanı miştir. Kızılay tarafından depremzedelere 18 Mayıs kadar çıkmış olması bir istisna teşkil etmektedir. Hamdi Ömeroğlu, İmar ve tarihi itibarıyla çadır dağıtılmıştır. (29) Soğanlı Dağı eteklerinde bazı ufak faylar teşekkül etmiş, İskân Bakanı Selâhattin Deprem hem Kavacık Köyü güneyinde, hem de Hacılar köyü güney Babüroğlu ve Köy İşleri sonrası mey- sırtlarında bazı taş kaymaları meydana gelmiştir. Yarıköy - Ha- Bakanı Cevdet Aykan dana gelebile- cılar köyleri arasındaki yolda bazı çatlaklar ve tarlalarda kum helikopterle Burdur'a cek salgın fışkırmaları görülmüştür. gelmişler, enkaz altında hastalıkların Köylerdeki mesken tipleri bir veya iki katlı kerpiç inşaat kalanların kurtarılma önüne geç- şeklindedir. Kerpiç binalardan, yıkılmadan depremi az hasar ile çalışmaları ile yardım mek ve halkın atlatabilenler bulunmakla beraber, yerle bir olup can kaybına faaliyetlerini yakından banyo, ça- sebebiyet verenler çoğunluğu teşkil etmektedir. Çimento harcı takip etmişlerdir. maşır yıkama ile örülmüş taş yığma binalar, genellikle yıkılmadan ve az çat- 12 Mart Askerî vb. ihtiyaçlarını Burdur Müzesi bahçesine kurulan Akşam Gazetesi'nde 14 Mayıs laklarla depremi atlatabilmişlerdir. Betonarme olmayan taş du- Muhtırası'nın ardından tarihinde yayımlanan haber metni gidermek üzere 10 deprem çadırları (Hayat Mecmuası, var minareler yıkılmıştır. Yarıköy'de köy deresi üzerindeki ahşap Hükümeti kurmakla görevlen- prefabrik tesis 20 Mayıs , Sayı 21). köprü de, üzerinden geçilemeyecek derecede hasara uğra- dirilen Nihat Erim, 26 Mart tarihinde Türkiye Cumhu- kurulmuştur. (30) mıştır. riyeti Hükümeti'ni kurmuştur. Başbakan olarak göreve başla- 12 Mayıs Burdur Depremi'nden on gün sonra Bin- Burdur'da yapılan incelemelerde göçmelerin sadece yığ- masının ikinci ayında Burdur Depremi meydana gelmiştir. göl ve çevresinde de bir deprem yaşanmıştır. Bu iki depremde ma binalar arasında olduğu, betonarme karkas binalardan hiç- Başbakan Nihat Erim depremin hemen ertesi günü yani zarar gören esnaf ve küçük zanaatkârlarla bunların kurdukları birinin göçmediği görülmüştür. Yığma binalar arasında deprem 13 Mayıs Perşembe günü, yanında Devlet Bakanı ve Başba- dernek, birlik, kooperatif ve ortaklarının Türkiye Halk Banka- yönetmeliğine uygun olarak iyi malzeme ve işçilikle inşa edilmiş kan Yardımcısı Sadi Koçaş ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı sı'na olan borçları 7 Temmuz tarihli Bakanlar Kurulu olanlar depremi zararsız veya çok az hasarla atlatabilmiştir. Di- Türkan Akyol'un bulunduğu bir heyetle Burdur'u ziyaret etmiş, Kararı ile ertelenmiştir. ğer taraftan birçok yığma binalarda çok büyük hasar ve tama- men çökmeler görülmüştür. deprem hakkında yetkililerden bilgi almış ve yapılan çalışmaları yerinde tetkik etmişlerdir. (Üçüncü bölüm, 19 Mayıs Salı günü) Sayfa / 8 12 MAYIS BURDUR DEPREMİ YIL DÖNÜMÜ 19 Mayıs Salı BURDUR DEPREMİ Üçüncü bölüm 7. Deprem Sonrası Burdur'da İmar Çalışmaları yılında Kemal Ahmet Aru tarafından hazırlanan Depremi, Tercüman Gazetesi "Burdur harap oldu, 50 Bakanlar Kuru- İmar Planı'nda görülen, sağlık hizmeti için ayrılan "Numune ölü, yaralı var"; Milliyet Gazetesi "Burdur'un %85'i lu'nun tarihli Bölgesi" bu kooperatiflerin inşa alanını oluşturmuştur. Böylece Yıkıldı, 48 Kişi Öldü"; Akşam Gazetesi "Deprem Burdur'u kararı ile depremin mey- toplu konut yapımının hızlanması ile kentsel gelişim sağlanmıştır. Yıktı - Ölü Sayısı Artıyor, Köyler Taş Yığınına Döndü"; Ulus dana getirdiği kamu hiz- yılında depremden önce hazırlanarak onaylanan Gazetesi "Burdur'da Deprem - 58 Kişinin Öldüğü Tespit meti gören yapılardaki Kent İmar Planı, yaşanan deprem felaketinden sonra şehrin Edildi"; Hürriyet Gazetesi "Deprem Bu Defa Burdur'u hasarın giderilmesi, il, yeni konut ihtiyacının karşılanabilmesi için yılında revize Vurdu"; Cumhuriyet Gazetesi "Burdur'da Deprem: 65 Ölü ilçe ve köylerdeki yol, su edilmiş ve uygulanmıştır. Yapılaşma ile ilgili olarak esnek Var"; İstanbul Gazetesi "Deprem: Burdur Yerle Bir Oldu"; ve zorunlu konut yapımı kararlar içeren bu plan sonucunda Burdur şehir merkezinde Dünya Gazetesi "Burdur'da Şiddetli Deprem: 35 Ölü Var" ve onarım işleri Yılı düzenli ve düzensiz-niteliksiz konut alanları oluşmuştur. (35) manşetiyle okuyucularına duyurmuştur. Programına alınmıştır. Depreme ilişkin haber ve fotoğraflar ilerleyen günlerde de Deprem sonrası gazetelerin manşetlerinde yer almaya devam etmiştir. Haber- hasar tespiti, yer seçimi, lerde Başbakan Nihat Erim ve beraberindeki heyetin deprem haritalama, imar plânı bölgesini ziyareti ve açıklamaları, Burdur Valisi Eşref Ayhan'ın yapımı, yapı ve tesislerin açıklamaları, yapılan yardımlar, yaşanan acılar, enkaz ve kur- aplikasyon işleri, kadast- tarma çalışmalarına fotoğraflarla birlikte yer verilmiştir. ro ve tapu tescilleri ya- pılır yapılmaz yeni in- 9. Uluslararası Basında şaatlara başlanmıştır. 12 Mayıs Burdur Depremi Tesisi gerekli yeni yerleşme alanlarının elektriğinin sağlan- Burdur Depremi'ne ilişkin haberler uluslararası basında ması, içme suyu, imar plânı, ruhsat işlemleri ve 1/ ölçekli Şeker İşçi Evleri (Burdur İl Yıllığı, s. ) da yer almıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nin Şikago şeh- nâzım imar plânı, harita alımı ve genel hizmetlerden itfaiye Depremin yol açtığı ekonomik hasarın sonucunda rinde yayımlanan Chicago Tribune Gazetesi'nin 13 Mayıs binasının inşası İller Bankası tarafından yürütülmüştür. bugünkü Bağlar Mahallesi çevresinde, şehirdeki tarım ve tarihli nüshasında Burdur Depremi "Quake Levels Burdur il merkezinde İmar ve İskân Bakanlığı Burdur hayvancılığın gelir kaynağı olarak sürdürülebilmesi için zorunlu Turk Towns; 65 Killed - Deprem Türk Kasabalarını Yerle Bir Deprem İnşaat Amirliği kontrolörlüğünde TİMLO İnşaat durumlarda en az 10 bin m² genişliğinde olan tarım arazisi üze- Etti - 65 Ölü" başlığıyla okuyucularına duyurmuştur. Şirketi'nce halk arasında "Deprem Evleri" olarak isimlendiri- rinde tek katlı bağ evi ve müştemilatına inşaat izni verilmiştir. Haberin içeriğinde, Türkiye'nin güneybatısında şiddetli bir len 53 ve 64 m2'lik toplam daireden oluşan 30 adet üç Sosyal konutlar dışında Merkez Çocuk Kütüphanesi, deprem meydana geldiği ve depremin köyleri yerle bir ettiği, katlı bloklar halinde sosyal konutlar inşa edilmiştir. (31) Askeriye Köyü Yetiştirme Yurdu ve Çocuk Bahçesi, Yeşilova Burdur'da binaların %85'nin hasar gördüğü, Burdur Mer- Ayrıca yapılan bu binaların altına, konutlarda oturanların Halk Eğitim Merkezi binaları ile eğitim-öğretimin aksamaması kez'de 25, Yazıköy ve Yarıköy'de ise en az 40 kişinin vefat halıcılık ve terzilik gibi el sanatlarını geliştirmeleri için salonlariçin çelik konstrüksiyon baraka tipinde Merkez Lisesi, Merkez ettiği, 'den fazla kişinin yaralandığı bilgilerine yer verilmiştir. yapılmıştır. Bu konutlara ilave olarak halk arasında "Memur İmam Hatip Okulu ve Merkez Hüsnü Bayer İlkokulu ile köy- Burdur Valisi Eşref Ayhan'ın "Diğer köylerden raporlar Evleri" olarak bilinen konutlar inşa edilmiştir. (32) lerde 23 ilkokul, Yeşilova ilçesi Güney kasabası ile Akça- geldiğinde ölü sayısının artacağından korkmaktayız" açıklama- Deprem Evleri semti, depremin sonrası Burdur şehrinin köy'de birer ortaokul inşa edilmiştir. sına yer verilen haberde, Burdur ve çevresinde yaklaşık kuzeydoğu yönünde genişlemesinde önemli rol üstlenmiştir. Hacılar, Yarıköy, Yazıköy ve Alanköy'de köy konakları kişinin yaşadığı, devlet daireleri, iki okul, bir devlet inşa edilerek hizmete açılmıştır. Büğdüz köyün- hastanesi ve iki apartman binası hasar gören yapılar arasında de, köylülere gelir kaynağı oluşturması için yer aldığı, askerî ve sivil kurtarma ekiplerinin deprem bölgesine kişinin halı dokuyabileceği tezgâhlık Halı sevk edildiği hava ve kara tarafından olay yerine sevk edildiği Atölyesi yapılmıştır. bilgilerine yer verilmiştir. Bu imar faaliyetleri için Temmuz tarihi itibariyle toplam milyon lira sarf edilmiştir. İmar ve İskân Bakanlığı'nca 96 milyon lira gön- derilmiştir. 7 milyon lira, Burdur ve Bingöl'de ya- şanan deprem felaketleri için açılan yardım kam- panyasında toplanan lira’dan kar- şılanmıştır. Yine İmar ve İskân Bakanlığı tarafın- dan altyapı hizmetlerinde kullanılmak üzere İller Bankası ile Y.S.E. Genel Müdürlüğüne 6 milyon İnşaat halindeki "Deprem Evleri" (Burdur İl Yıllığı, s. ) lira göndermiştir. (36) Burdur merkez köylerinde ile Yeşilova ilçesi ve köylerinde de depremin meydana getirdiği hasarın giderilmesi için sosyal konutlar yapılmıştır. Köylerde yapılacak konutların arkasında samanlık, ahır ve çamaşır yıkama ile süthaneler inşa edilmiştir. Burdur köylerinde varlıklı kişilerinin çok olması dolayısıyla 50 metrekare olan konutların arkasındaki ahırlar, kısmen devletin malî yardımıyla köylüler tarafından yapılmıştır. Hacılar, Yazıköy, Yarıköy ve Büğdüz köyleri, köylülerin de yardımı ile evleri, ahırları ve samanlıkları küçük işletme biçiminde ve sağlık ku- rallarına uygun, yaşanılır olarak inşa edilmiştir. Dört köyün köy içi yolları asfaltlanmış, beş köye de içme suyu getirilmiştir. İçme suyu ile beraber, altyapı anlamında tek- Depremden sonra yapılan Yazıköy İlkokulu nik bakımdan mahzur olmayan köylerde kanalizasyon, teknik (Burdur İl Yıllığı, s. ) zorunluluk olan köylerde ise fosseptikler yapılmıştır. Fosseptik- lerin temizlemesi için de İl Özel İdaresi emrine 1 adet vidanjör 8. Ulusal Basında 12 Mayıs gönderilmiştir. (33) Burdur Depremi Deprem ilk olarak Burdur Valisi Eşref Ayhan tarafından telsizle haber verilmiştir. Vali Eşref Ayhan yine telsizle Burdur'a SON- komşu il ve ilçelerden yardım talep etmiştir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 22 Mayıs Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sadi Koçaş, dep- rem hakkında toplanan haberlerin 12 Mayıs Çarşamba Cuma sayısında günü saat 'da TRT'ye gönderildiğini ve saat ya- yımlanan haber bülteninde de TRT Radyo'dan tüm Türkiye'ye duyurulduğunu bildirmiştir. (37) TRT Radyo ile depremi canlı yayında ilk kez duyuran Ana- Depremden sonra yeni inşa edilen Büğdüz köyü dolu Ajansı ve TRT Burdur Muhabiri Mehmet Doğan Eriş'tir. ■ Uluslararası Basında Burdur Depremi konutları (Burdur İl Yıllığı, s. ) TRT Radyosu'nda canlı yayında deprem hakkında bilgi verir- İspanya ve ABD’deki gazetelerin haberleri On konuttan daha az hasar gören köylerde ise "Kendi ken artçı bir sarsıntı meydana gelmiş ve artçı depremi yaşaya- ■ Amerika Birleşik Devletleri New York şehri Evini Yapana Yardım Metodu"na göre inşaatlar yapılmıştır. rak tüm Türkiye'deki radyo dinleyicilerine aktarmıştır. merkezli Associated Press Haber Ajansı'nın (AP) Bu inşaatlar için ton çimento, m3 kereste, Burdur ve çevresinde yaşanan deprem felaketini 13 Ma- ton demir, 85 ton çivi, adet kiremit, m2 cam kul- yıs Perşembe günü yayımlanan ulusal gazetelerin internet sayfasında 12 Mayıs Burdur lanılmıştır. hemen hepsi, okuyucularına manşetten birinci haber olarak Depremi görüntülerinin bulunduğu video Ayrıca köylülere, depreme dayanıklı yapı malzemesi usul- duyurmuştur Video toplam 13 bölümden oluşmakta, leri, konut yapma sistemi ve bu konutlarda yaşama konuların- Video içeriği, bu bölümlerde; neler var? da İmar ve İskân Bakanlığı Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar ■ Türk Sinemasında Burdur Depremi Dairesi ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ve Millî Eğitim Senaryosunu Duygu Sağıroğlu'nun yazdığı, yapımcı ve Bakanlığı'nın destekleriyle sosyolog, pedagog ve öğretmenler tarafından film ve afişlerle eğitimler verilmiştir. (34) yönetmenliğini Memduh Ün'ün yaptığı ve başrollerinde Depremden sonraki ilk 4 yıllık süreçte kooperatifler eliyle Cüneyt Arkın ve Fatma Girik’in oynadığı yapımı konut inşasına da öncelik verilmiştir. Depremden önce Bur- "Murat ile Nazlı" isimli sinema filmde yılında dur'da kurulmuş 10 konut kooperatifi bulunmaktaydı. Dep- Burdur'da yaşanan deprem de yer almıştır. remden sonra 4 konut kooperatifi daha kurulmuştur. Türkiye Filmdeki sahneler, deprem sebebiyle büyük hasar Emlâk ve Kredi Bankası tarafından % 9 ile verilmekte olan gören Büğdüz köyünde çekildi. kredinin faiz oranı, Burdur ve Bingöl'deki konut kooperatifleri- ne % 4 faizle verilmesi Bakanlar Kurulu'nca 4 Haziran ■ Sonuç tarihli kararlaştırılmıştır. Böylece düşük faizli kredi vermek sure- ■ Son notlar (Dipnot açıklamaları) tiyle konut açığının süratle kapatılmasına çalışılmıştır. Sayfa / 6 12 MAYIS BURDUR DEPREMİ YIL DÖNÜMÜ 22 Mayıs Cuma BURDUR DEPREMİ Dördüncü bölüm Uluslararası 9. Türk Sinemasında Burdur Depremi Depremde yaşanan can kayıpları, maddi Harbi ve Milli Mücadele’de Şehit olan Burdur- basında yankı Senaryosunu Duygu Sağıroğlu'nun yaz- kayıplar, göçler ile depremin ardından kira ve lular, Basılmamış Lisans Tezi, Konya ). bulan dığı, yapımcı ve yönetmenliğini Memduh Ün’ün inşaat malzemelerindeki fiyat artışları, şehrin (5) funduszeue.info, Burdur Depremi yaptığı ve başrollerinde Cüneyt Arkın ve Fat- sosyal yaşamını büyük ölçüde olumsuz etki- (Erişim Tarihi ); https://deprem.a- İspanya'nın ma Girik’in oynadığı yapımı "Murat ile lemiştir. Yurtdışında çalışmak için başvuranla- funduszeue.info#, (Erişim Tarihi Burgos şehrinde Nazlı" isimli melodram türündeki sinema fil- rın sayısında da artış yaşanmıştır. ). yayımlanan Diario minde 12 Mayıs yılında Burdur'da yaşa- Kimi doğal afetler, uzun vadede açık (6) Semih Tezcan, Muzaffer İpek, Enver Altıok, de Burgos Gaze- nan deprem de yer almıştır. Filmdeki sahneler, belirtiler göstererek meydana gelse de dep- "12 Mayıs Burdur Depremi” Raporu, tesi, 13 Mayıs deprem sebebiyle büyük hasar gören Büğdüz rem gibi afetlerin oluş zamanı günümüzün İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Arşivi, tarihli nüs- köyünde çekilmiştir. teknolojik imkânlarıyla maalesef tahmin edile- İstanbul s. 8. hasında Burdur memektedir. Bu sebeple de altyapı sorunlarını (7) Yurt Ansiklopedisi, İstanbul , C. 3, s. Depremi'ne geniş tam olarak çözemeyen ülkelerde oluşan dep- ; Burdur İl Yıllığı, Güven Matbaası, yer ayırmıştır. remler, büyük can ve mal kayıplarına yol Ankara s. ; Millet Meclisi Tutanak "Terremoto en açabilmektedir. Dergisi, Cilt 3, Birleşim, , s. ; Turquia - Türki- Jeolojik kaynaklı bir felaket olan deprem, Seda ŞİMŞEK TOLACI, Ş. Gülin BEYHAN, ye'de Deprem" başlığı kullanan gazete, sonuçları itibarıyla sosyoloji ve psikolojiyi doğ- " Ve Tarihli Depremlerin Burdur Kent depremle ilgili bilgileri 1. ve sayfalarından rudan ilgilendiren bir olaydır. Sevdiklerini kay- Yerleşimi ve Konut Biçimlenmesi Üzerine okuyucularına aktarmıştır. Gazetenin haberin- betme, sakat kalma, fakirleşme, altyapının Etkileri", Uluslararası Burdur Deprem ve Çevre de dikkat çeken en önemli husus, depremde yok olması gibi ağır sonuçları olan depremler, Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. ; vefat edenlerin sayısının kişiden fazla toplumda büyük bir tahribata sebep olmakta- Semih Tezcan, Muzaffer İpek, Enver Altıok, "12 olduğu bilgisidir. Gazete haberinde Burdur Murat ile Nazlı filmi- Burdur Büğdüz dır. Mayıs Burdur Depremi” Raporu, İnşaat Depremi; "Beklenmedik bir şekilde meydana Film, düşman ailelere mensup iki gencin Mühendisleri Odası İstanbul Şube Arşivi, gelen bir fırtınanın muazzam sesi eşliğinde aşk öyküsünü anlatır. Çavuşoğulları'ndan İstanbul s. 7. binaların çökmesi, çok büyük bir panik Murat tıp fakültesini bitirdikten sonra köyüne (8) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, yaşattı." şeklinde tasvir edilmiştir. geri döner. Kar yüzünden yolda kalınca ci- Birleşim, , s. New York'un Oswego ilçesinde yayımla- vardaki bir eve sığınır. Bu ev, Murat’ın kan da- (9) Burdur İl Yıllığı, s. nan The Palladium Times Gazetesi, Türkiye valısı Hıdır’ın evidir. Durum anlaşılınca Hıdır, (10) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt ile Amerika Birlerşik Devletleri arasındaki saat Murat’ı evden kovar. Ancak Murat, evde gör- 65, Birleşim, s. farkından dolayı Burdur Depremi'ni, depremin düğü Nazlı’ya âşık olmuştur. Aileler karşı çıksa (11) Burdur İl Yıllığı, s. yaşandığı gün yani 12 Mayıs tarihli nüs- da iki genç görüşmeye devam eder. Murat, (12) funduszeue.infoç, s hasında okuyucularına duyurmuştur. Manşet- baskılara dayanamaz ve Nazlı’yı kaçırmaya (13) Yurt Ansiklopedisi, s. ten verilen haber, "At Least 58 Persons Kil- karar verir. Ancak Murat’ın akrabalarının kur- (14) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, led, Hundreds Hurt By Quake in Turkey - duğu tuzak iki genci birbirinden ayırır. (39) Birleşim, , s. Türkiye'de Yaşanan Depremde En Az 58 Doktor Murat deprem felaketinin (15) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt Kişi Öldü, Yüzlerce Yaralı" başlığı ile yayım- yaşandığı Burdur'a yardım için gider ve 65, Birleşim, s. lanmıştır. yaralıları tedavi eder. Kısa sürede halkın (16) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt sevgisini kazanır. İsmini bilmedikleri doktora Devlet kurumlarının ve yerel yönetimlerin 66, Birleşim, s. halk, her derde yetişmeye çalıştığı için "Hızır depreme karşı alacakları fizikî önlemlerin yanı (17) Burdur İl Yıllığı, s. Baba" lakabıyla hitap eder. Dedesini öldürdü- sıra toplumsal bilinçlendirmeye yönelik çalış- (18) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt ğü ve annesini yüzüstü bıraktığını düşündüğü malar yapması, deprem sonrası meydana 65, Birleşim, s. ; Burdur babasının Burdur'da olduğunu öğrenen gelecek tahribatın asgari seviyede kalması İl Yıllığı, s. Doktor Murat'ın oğlu Doğan, gönüllü olarak için büyük önem arz etmektedir. (19) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, Zira bu tür çalışmalar afetlerin Birleşim, , s. yıkıcı etkilerini azaltabilmekte, kriz (20) Semih Tezcan, Muzaffer İpek, Enver Altıok, anında sağduyulu ve soğukkanlı "12 Mayıs Burdur Depremi” Raporu, Haberde Burdur Valisi Eşref Ayhan'ın hareket edilmesinde etkili olmaktadır. İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Arşivi, "Hastanede durumu kritik olmayan hastaların Kişilerin de bireysel yaşam alanından İstanbul s. taburcu edildiği ve hastanenin depremde ya- başlayarak kendisi ve toplum yara- (21) Burdur İl Yıllığı, s. ralananlar tarafından hızla doldurulduğu" rına yapabilecekleri konusunda (22) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt açıklamasına da yer verilmiştir. bilinçlenmesi gerekmektedir. 65, Birleşim, s. Genel Merkezi Amerika Birleşik Devlet- Afet sonrasında yaşanabilecek- (23) Akşam Gazetesi, 14 Mayıs leri'nin New York şehri olan Associated lerle ilgili tatbikatlar yapılması, afete (24) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, Press Haber Ajansı'nın (AP) internet sayfa- karşı gerekli sistemlerin bir an önce Birleşim, , s. sında 12 Mayıs Burdur Depremi görün- oluşturulması, herkesin öncelikle (25) Burdur İl Yıllığı, s. tülerinin bulunduğu bir video bulunmaktadır. meselesi olmalıdır. (26) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, Cüneyt Arkın, Doktor Murat rolünde (38) Video toplam 13 bölümden oluşmaktadır. Felakete uğrayan toplumlarda hayatın bir Birleşim, , s. annesinin intikamını hiç tanımadığı babasın- an önce normal seyrine kavuşturulması için (27) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt dan almak için Burdur'un Büğdüz köyüne bireylerin, ailelerin, hâsılı toplumun tüm 65, Birleşim, s. gider kesimlerinin kendi ihtiyaçlarını karşılama (28) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, noktasında harekete geçirilmesi büyük önem Birleşim, , s. Sonuç arz etmektedir. (29) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt Burdur’da meydana gelen bu deprem Eğitimler ve gönüllü organizasyonlar 65, Birleşim, s. sebebiyle, birçok ülke lideri tarafından Cum- aracılığıyla insanların bilgilendirilmesi gerek- (30) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, hurbaşkanı Cevdet Sunay’a taziye mesajları mektedir. Birleşim, , s. gönderilmiştir. Mesaj gönderen Liderler ara- (31) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt sında İtalya Cumhurbaşkanı Giuseppe Sara- SON NOTLAR 66, Birleşim, s. Yapılan gat, Pakistan İslam Cumhuriyeti Başkanı Ge- (1) funduszeue.info, (Erişim konut sayısında farklılıklar bulunmaktadır. Kimi neral Agha Mohammad Yahya Khan ve Ame- Tarihi ). kaynaklar (Milliyet Gazetesi, ), rika Birleşik Devletleri Başkanı Richard Nixon (2) Böcüzade Süleyman Sami, “Isparta Tarihi” kimi kaynaklar ise (Burdur İl Yıllığı, s. Bu bölümlerde; bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı Cevdet Su- (Çeviren: Dr. Suat SEREN), Serenler Yayınları, ) inşa edildiğini yazmaktadır. 1. Dönemin Başbakanı Nihat Erim'in nay da bu liderlere teşekkürlerini bildirmiştir. İstanbul , s. (32) Milliyet Gazetesi, depremden hemen sonra 14 Mayıs Depremin arkasından bazı köylerde (3) Bayram Çakıcı, “ Isparta ve Burdur (33) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt tarihindeki Burdur ziyareti, kızamık hastalığı görülmeye başlanmış, sağlık Depremi”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal 66, Birleşim, s. 2. Depremde yıkılmış bir ev, ekipleri tarafından hemen aşı çalışmaları ya- Âfetler ve Deprem Semineri Bildiriler ( (34) Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Cilt 3. Başbakan Nihat Erim'in incelemeleri, pılarak salgına dönüşmesi engellenmiştir. Mayıs ), İstanbul Üniversitesi Edebiyat 66, Birleşim, s. 4. Deprem enkazını kaldıran Burdurlular, Birçok can ve mal kaybının yaşandığı Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul (35) Seda ŞİMŞEK TOLACI, " Ve 5. Ağlayan bir kadın, depremden sonra Burdur'dan çoğu komşu il , s. Tarihli Depremlerin Burdur Kent Yerleşimi ve 6. Sokakta kurulan bir Kızılay çadırı, ve ilçeler başta olmak üzere diğer şehirlere (4) Bu bilgi Burdur Merkez İlçe Nüfus Müdürlü- Konut Biçimlenmesi Üzerine Etkileri", Ulusla- 7. Enkaz kaldırma çalışmalarına katılan yaklaşık kişi göç etmiştir. ğü 2 No’lu Ölüm Vukuat Defteri’nden elde rarası Burdur Deprem ve Çevre Sempozyumu askerleri taşıyan askerî kamyon, edilmiştir. Bildiriler Kitabı, s. 8. Deprem enkazını kaldıran köylüler, Burdur Merkez (36) Burdur İl Yıllığı, s. 9. Parçalanmış bir pencereden moloz İlçe Nüfus (37) Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 3, sahnesinin MS'si Müdürlüğü Birleşim, , s. Askerleri taşıyan askerî bir kamyon, Ölüm Vukuat (38) 12 Mayıs Burdur Depremi Videosu, Depremde Defterleri ile Associated Press Haber Ajansı (AP), yıkılmış bir ev, ilgili ilk funduszeue.info?startd=&end- Askerleri çalışmam d=&allFilters=&qu- taşıyan askerî bir Burdur ery=Burdur&advsearchStartDateFilter=&advse kamyon, Şehitleri archEndDateFilter=&searchFilterHdSDFormat Başbakan üzerine =All&searchFilterDigitized=All&searchFilterc Nihat Erim ve ya- olmuştur. olorFormat=All&searchFilteraspectratioForma nında bulunan (KOÇIBAY t=All, (Erişim Tarihi: ). yetkililer ile Burdur Osman; Balkan (39) funduszeue.info halkı, görüntüleri Harbleri, ter//murat-ile-nazli, (Erişim Tarihi: yer almaktadır. Birinci Dünya ).

1 &#; 7 Mart tarihleri arasında icra edilen ‘Deprem Haftası’nın en önemli amacı deprem gerçeğini hatırlatarak, deprem bilincinin oluşmasına katkı sağlamak, toplumun olası depremlere karşı en iyi şekilde hazırlanmasını sağlamak&#;

Türkiye’de 83 milyona ulaşan nüfusun yüzde 98’i deprem kuşağı üzerinde yaşıyor. Burdur’da birinci derece deprem bölgesinde.

Batı Akdeniz Bölgesi’ndeki Burdur ili, deprem gerçeğini tarih boyunca  hep yaşayan bir yerleşim yeri oldu. ‘Burdur- Fethiye Fay Zonu’ üzerinde yer alan, birinci derece deprem bölgesinde bulunan,  Ekim ’de büyük Burdur depremini yaşayan Burdur şehri, 12 Mayıs ’te bir kez daha sarsıldı!..

“Sorumlu yayıncılık anlayışı ve insan odaklı habercilik ilkeleri” doğrultusunda, Burdur’da deprem gerçeğini hatırlatmak, Deprem Haftası’nda şehrimizde deprem bilincini katkı sağlamak istedik. Yeni Gün’ün ‘Deprem Haftası’ kapsamında hazırladığı, çarpıcı özel dosyalardan biri de; Yazıköy- Yarıköy çalışması oldu. Sahaya inerek, yollara düşen, Burdur depreminin merkez üssü Yazıköy &#; Yarıköy’e giden Yeni Gün ekibi 49 yıl önce depremi yaşayan insanlarla görüştü. Süleyman Mutlu, Halil Özkan, Nazmi Özyürek, Mehmet Sezgin, Sultan Altınkaynak gazetemize konuşarak, 71 depremini anlattılar&#;.

“Sabah’tı, 12 Mayıs Çarşamba günü sabahı&#; Saat tam ’de Burdur ve dolaylarındaki tarlalarında çalışan köylüler, önce bir patlama sesi duydular. Sonra, dip’ten gelen şiddetle bir sarsıntıyla birlikte, şehrin üzerinde kalın bir toz bulutunun yükseldiğini gördüler. Her şey göz açıp kapayıncaya kadar kısa bir zaman içinde geçti.

Geriye yıkıntı, ceset ve göz yaşı kaldı. Deprem, Batı Anadolu’nun cennet köşesi Burdur’u bir anda cehenneme çevirmiş, koca yapılar iskambil kağıtları gibi birbiri üstüne yığılmıştı. 10 saniyelik bir süre içinde ortalık viraneye dönmüştü&#;”

Varto&#; Adapazarı&#; Demirci&#;. Gediz&#; BU YIL DA BURDUR

70’li yılların Türkiyesi’nde yazılı basınının en önde gelen mecralardan biri olan HAYAT MECMUASI bundan 49 yıl önce 12 Mayıs’ta meydana gelen merkez Yazıköy &#; Yarıköy merkezli Burdur depremini, bu giriş cümleleriyle özetliyordu, dergi kapağında&#;

Evet; Batı Akdeniz Bölgesi’ndeki Burdur ili, deprem gerçeğini tarih boyunca  hep yaşayan bir yerleşim yeri oldu. ‘Burdur- Fethiye Fay Zonu’ üzerinde yer alan, birinci derece deprem bölgesinde bulunan,  Ekim ’de büyük Burdur depremini yaşayan Burdur şehri, 12 Mayıs ’te bir kez daha sarsıldı!..

depreminde iki kişiyi enkaz altından çıkaran, halen Yarıköy’de yaşayan ve şu an köyün en büyüğü olan Süleyman Mutlu: 

“Allah o günleri düşmanımıza dahi yaşatmasın”

“12 Mayıs sabahı hayvanların tersini boşaltmak için eşim ile beraber tarlaya gitmiştik. Tam tersi boşaltırken bir ses geldi ve sesin arkasından her yer sallanmaya başladı. O kadar şiddetliydi ki, beni bulunduğum yerden öteye düşürdü. Ben yerde yatarken etrafıma baktım ağaçlar yere doğru yatıyor, kalkıyor yatıyor kalkıyor. Her taraf toz duman oldu. Tarlada öküzleri falan bırakıp doğru köye geldik. Köyde millet perişan halde kimisi duvarın altında kalmış, kimisi ağacın altında kalmış bağırış, çığırış çok kötü bir haldeydiler. Kadının bir tanesi ağlıyordu bağırarak kolumdan tuttu, ‘dayı benim çocuğumu kurtarıver’ diye hemen kendi imkânlarım ile göçük altını oymaya başladım. O günler 2 kişiye yardımcı oldum enkaz altından kurtardım. Depremden yıllar geçti, ama halen dün gibi çok kötüydü. O günden sonra 8 ay kadar çadırlarda yaşadık. Allah razı olsun, devletimiz bizlere baktı. Allah o günleri düşmanımıza dahi yaşatmasın. İnşallah.”

Halil Özkan: “Hortum sayesinde hayatta kaldım”

 “Deprem günü eşim çapaya gitmişti tarlaya bende evde kalmıştım. Kardeşim balık tutmaya gidecekti, kendi oltamı onlara verecektim. Evde oltayı ararken bir anda bir ses geldi ne oluyor demeden sallanmaya başladı ortalık ve bir anda göçtü. Tarladaki köylüler evler yıkılınca köye koşup geliyorlar.

Evimizin yanındaki komşular da geliyorlar benim sesimi duyuyorlar yıkıkların içinden, benim yerimi belirliyorlar ama göçük altında olunca hemen çıkaramıyorlar. Hortum salladılar aşağıya bana onunla nefes aldım. Komşularımın yardımıyla göçük altından çıkarıldım. Yani kısaca o hortum sayesinde hayatta kaldım.”

Sultan Altınkaynak: “Taşların yere düşüp havaya kalkışını unutamıyorum”

“Deprem olduğunda 33 yaşındaydım, şimdi ise 82 yaşındayım, 3 çocuğum var. Deprem günü tarlam var orada, çapa yapıyordum. Sağ tarafımda akan bir su vardı aynı şekilde sol tarafımda da akan bir su vardı. Çapa yaparken bir anda tarlanın ortasında yere düştüm. Sağımdaki suyla solumdaki su resmen yer değiştirdi. Dedim dünyanın sonu geliyor herhalde, kelime-i şehadet getirdim.

Başımı kaldırdığımda toprağın yerinden oynadığını taşların yuvarlandığını yerin dalga halinde üzerime geldiğini gördüm. Eyvah! dedim, kafamı kaldırıp köye doğru baktım, köyün üstünde dumanlar tütüyordu. Aman diyerekten köye koştum, geldiğimde köyün yerle bir olduğunu gördüm ayakta kalan birkaç tane ev vardı.

Evimin metre yakınındaki evde 4 tane ölü olduğunu duydum. Benim çocuklarım Burdur merkezde okuyordu, eşim ise yurtdışında çalışmaya gitmişti. O zamanlar telefonla ‘falan ha dedin mi’ ulaşılmıyor.

 Çocuklarıma bir şey oldu mu? diyerek, hemen yoldan geçen bir inşaat arabasına bindim, araba’da yaralı var, Burdur’a Hastaneye götürüyorlar. Burdur’a giderken yol kenarında da Jandarmaları gördüm. Kamyonu süren arkadaşı durdurup, ‘Jandarmalara koşun Yazıköy ile Yarı- köy yıkıldı yardım edin’ dedim. Burdur merkeze vardım, çocuklarımın durumunu sorduğumda; ‘çocukların iyi’ dediler, hemen sonrasında teyzemin hastanede olduğunu öğrenip hastaneye gittim. Hastaneden çıktıktan sonra köye geri döndük, ama köye köy denmeyecek halde, her yer yıkık dökük biz köye geri geldiğimizde Jandarmalar çoktan gelmiş enkazın altında kalanları çıkarmışlardı.

Ben o depremi yaşadım, o felaketi gördüm. Allah bir daha yaşatmasın gerçekten anlattığımdan daha fazlası vardı. Deprem anındaki o deniz gibi dalga atışını hala unutamıyorum. Taşların yere düşüp havaya kalkışını unutamıyorum.”

Depremde ablasını ve erkek kardeşini kaybeden Yarıköy’lü Mehmet Sezgin: “Ablamı ve kardeşimi orada kaybettim”

“ depremi Mayıs ayının 12’sinde sabah saat gibi gerçekleşti. Ben o zamanlar yaşlarında ve evliydim. Deprem, pancar zamanı olduğu için vatandaşların çoğunun evinden tarlaya, çapaya gittiği saatlerde oldu. Sabah erkenden dedem, ninem, babam ve ben sebze yeri hazırlamak için köyün metre kenarındaki tarlamıza gitmiştik. Biz o bahçedeyken deprem anı oluştu. Çok şiddetli bir sarsıntı ve ses ile beraber selvi ağaçlarının tarlada yerlere yapıştığını gördüm. Köyün hemen yan tarafında olduğumuzdan çok rahat görünüyordu ve ondan sonra da bir toz duman kalktı köyden, yanım da rahmetli dedem de vardı. depremini de yaşamıştı, ‘o anı hiç unutmuyorum halen kulağımdadır eskiler depreme hareket derler. Bu koca hareketten daha büyük bir hareket ( depreminden)’ demişti.

Köy tarafı toz, duman olunca biz hemen tarladan köye doğru gittik. Babaannem, annem, ablam, küçük kardeşim ve eşim tam tarlaya gelmek için evden ayrılıyorlar. Yolda giderlerken yol üzerindeki bir ev üzerlerine göçüyor. Küçük erkek kardeşim, ablamın kucağında göçük altında can veriyorlar! Ablamı ve kardeşimi orada kaybettim. Deprem de bizim köyden 9 kişi hayatını kaybetmişti. Ama bu sayı daha da fazla olabilirdi sabah saatlerinde depremin olması büyük bir şanstı, o saatte herkes tarlasına, bahçesine çıkmıştı. Eğer; o deprem gece saatlerinde olmuş olsaydı, o günkü köy nüfusunun 3/2’si hayatını kaybedebilirdi. Çünkü; deprem sonrası ayakta kalan ev sayısı çok azdı.

Depremden sonra ertesi gün olması lazım, o zamanlar Nihat Erim Başbakandı köyümüze kadar geldi. Kızılay’ın yardımları oldu, devlet eli uzandı. Ellerinden geldiği kadar bizlere yardım ettiler. Depremden sonra uzun süre çadırlarda kaldık. İlerleyen zamanlarda küçük küçük baraka tarzı bir şeyler yaptık, onlarda kaldık. yılında Depremevleri yapıldı ve köylüler yavaş yavaş evlerine geçtiler. O zaman için tane konut yapıldı ama o depremden sonra ve ilerleyen zamanlar içerisinde köy çok göç verdi. Depremin artçıları günlerce, aylarca devam etti. Depremden sonra da çok aşırı bir şekilde yağmur, yağış oldu.

Depremin üzerinden yıllar geçmesine rağmen hâlâ daha çok huzursuz oluyorum. Halen daha endişem var çok zor bir olay sadece Türkiye’de değil, dünyanın hiçbir yerinde böyle bir şey yaşanmasın. Sizin aracılığınız ile de yetkililere seslenmek istiyorum, deprem hakkında köylülerimizi bilinçlendirin çoluk, çocuklarımız okullara gidiyor, eğitim görüyorlar orada öğreniyorlar ama bu ne kadar yeterli bilemeyiz. Deprem anında, deprem sonrasında neler yapılmalı köylülerin yetkililer tarafından bilgilendirilmesini istiyorum.”

Nazmi Özyürek: “Enkaz altından, parçaları kesik parmağımla deşeleyerek çıktım”

depremine Yazıköy’de evinin önünde yakalanan enkaz altından kesik parmağıyla kendi imkânlarıyla çıkan ve depremde babasını kaybeden Nazmi Özyürek o günü şu ifadelerle anlatıyor;

“Deprem olduğun da yaşlarındaydım. Yanlış hatırlamıyorsam 12 Mayıs Çarşamba günüydü.

O gün sabahtan pancar tarlasında çapa vardı. 3 tane çapacıyı sabah erkenden tarlaya götürdüm ve eve geri döndüm. Kızımı evin merdivenine bıraktım. Atlar vardı onları da ahıra soktuktan sonra yüzüme bir sıcaklık soğukluk geldi.

O sıcaklık geldiği anda bizim evin arkasında kavak ve selvi ağaçları vardı, o ağaçlar evin üzerinden yere değdi. Ben arabanın altına doğru gittim. O anda her şey bitti. Ben avludayım, her yer karanlık millet yoldan geçiyor ses duyuyorum ama kurtulmanın mümkünü yok. Ben buradan nasıl çıkarım nasıl çıkarım? derken diz çöktüm oturdum yerim vardı o kadar, ama nasıl çıkacağım onu düşünüyorum. Göçük altında Allah iğne deliği kadar bir güneş ışığı verdi bana. O enkaz parçalarını parmağımla deşeleye deşeleye açtım. Hiçbir şeyi düşünmeden kafayı vurdum çıktım. Etrafa baktım her yer düpdüz olmuş. O zaman için bir tane süt ineğim, bir tane düvem vardı onlar ölmüşler. Atlar arabanın, binanın altında kalmış. Evin alt tarafında çay vardı o çay simsiyah oldu, ovanın her tarafından patlama olmuş, her taraftan su çıktı. Kendimi kaybetmişim. Çocuğum falan aklımdan çıkmış kendime geldikten sonra aklım başıma geldi, ama kafam yine de tam yerinde değildi çocuğu nereye koyduğumu unuttum ve hatırlayamıyordum. Çocuğumu merdivene koyduğumu hatırladım bir parmağım kopuk şekilde ağaçların toprağın altını kazarak başındaki toka sayesinde çocuğumu buldum. Çocuğumun ayağı kırılmış çıkarmaya çalışırken, ben mi kırdım ağaçlar mı kırdı? Bilmiyorum.

Devletin arabaları geldi Burdur’a götürdüler bizi orada yer yok dediler ve Isparta’ya gittik babamı göremedim. Orada doktor 6 tane dikiş atacak oldu, ‘ben dedim koparın parmağımı’ ama dinlemediler. Allah razı olsun daha sonra parmağım iyileşti. Aklım babam da tabi enkazdan çıktığım da onu görememiştim, çocuğumu hastanede bırakıp köye gitmek için Hastane’den ayrıldım. Tabi o zamanın şartları şimdi ki gibi değil orada birkaç adam vardı onlara söyledim, bana bir araba bulun. Enkazdan çıkıp gelmişim oraya ayağımın birinde ayakkabı var birinde yok öğleden sonra ikindine doğru gibiydi taksilerin yanına gittim. Taksicilere ‘beni Yazıköye kadar götürün’ dedim, lira para istediler, cebimde 85 lira para var. Oradan adamın biri geldi, taksicilere; ‘utanmıyor musunuz siz, adamın haline bakın ayağının birinde ayakkabı var birinde yok 15 lira ile hacıya mı gideceksiniz utanmaz herifler’ dedi. Taksicilere ‘götürün bu adamı köyüne’ dedi.

Köye geldim deprem öncesinde babam ahır kapısının önünde duruyordu, hayvanları ahırdan alıp çayıra götürecektik. Babamı en son ahır kapısının önünde gördüm.

 İşte başka da göremedim. Daha sonra anlatılanlardan öğrendiğim kadarıyla samanlığın döveri babamın alnına vurunca babam iğde ağacının altına gitmiş. Arama yapılırken kepçe babamı dereye atmış kolu falan kopmuş, dereden çıkarıp kişi babamı mezarlığa koymuşlar gelmişler. Depremde bizim köyde 12 tane ölümüz vardı, bir günde hepsi defnedildi. Zaten cenazeye bakacak insan bile yoktu. Allah hepsinin mekânını cennet eylesin. Depremden sonra devletin arabaları geldi yolları açtı.  8 ay boyunca çadırlarda kaldık, artçılar hep devam etti. Dağdan bir ses bir şey olduğunda korkar ağlardık. Allah düşmanımın başına vermesin. Hâlâ daha içimiz de o korku var geçmiyor. Nerede bir deprem haberi görsem veya aklıma gelse kötü oluyorum.”

Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat'ta meydana gelen ve 11 ili etkileyen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremler, tüm Türkiye'yi yasa boğdu. Depremlerin ardından yaraları sarmak için büyük bir seferberlik ruhuyla bölgede çalışmalar sürerken, depremzedelerin acısı Burdur'daki iki köyde daha derinden yaşandı.

Burdur'da 12 Mayıs 'de meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki depremin yaraları o dönemde sarılmış olsa da Yarıköy ve Yazıköy'de halen yıkıntı halinde kalan bazı yapılar bulunuyor.

İl genelinde 57 kişinin hayatını kaybettiği, yüzlerce kişinin yaralandığı depremin yaşandığı Yazıköy ve Yarıköy'de enkazın bulunduğu bölge bugün de "deprem köyü" olarak anılıyor.

52 yıl geçmesine rağmen hala kardeşlerinin acısı taze

İki kardeşini 52 yıl önce yaşanan depremde kaybeden 68 yaşındaki Mehmet Sezgin, AA muhabirine, acısının hala taze olduğunu söyledi.

O günü hatırladığında halen gözyaşı döktüğünü anlatan Sezgin, duygularını şöyle dile getirdi:

"Kardeşlerim tarlaya giderken yanlarından geçtikleri ev üzerlerine devrildi. Enkazda kalarak hayatlarını kaybettiler. Şu anda bile tüylerim ürperdi. Çok zor günler geçirdik, bahar ayı olmasına rağmen zorlandık. Şimdi o bölgeyi düşünüyorum. Allah yardımcıları olsun. Gerçekten yaşayan bilir. O bölgedeki halkımıza Allah'tan sabırlar diliyorum. Biz o günleri görüp yaşadığımız için depremin ilk gününden bugüne elimizden geldiği kadar, maddi manevi her türlü desteği veriyoruz. Hayatını kaybedenlere Allah'tan rahmet diliyorum."

Gözyaşlarıyla duygularını anlatmaya devam eden Sezgin, "Ağlayarak izliyorum, onların yaşadığını ben şu anda yaşıyorum, duygulanıyorum, çok zor. Allah sabır versin. Devletimiz güçlü, biz birlik beraberlik içinde olan bir milletiz. Kalbimiz onlarla beraber." diye konuştu.

"O dönem bir yıl çadırda yaşadık"

Dönemin Yarıköy muhtarı 91 yaşındaki Mehmet Kocabıyık da deprem anının aklından hiç çıkmadığını söyledi.

Her yerin bir anda toz duman olduğunu gördüğünü belirten Kocabıyık, köydeki bütün evlerin yıkıldığını, yoldan geçenlerin enkaz altında kaldığını anlattı.

Evleri yıkılanların dışarıda kaldığını dile getiren Kocabıyık, "O dönem bir yıl çadırda yaşamak zorunda kaldık. Ben deli gibi oldum, ne yaptığımı bilemedim, 10 yıl depremin etkisini üzerimden atamadım." dedi.

Afetin ardından devlet imkanları ile yapılan evlerde oturduklarına değinen Kocabıyık, şimdi depremzedeleri de görünce gözyaşı döktüğünü, yaşadıklarının tekrar canlandığını ifade etti.

Kocabıyık, depremzedelere şöyle seslendi:

"Deprem köyü muhtarı olarak ben o acıları gördüm. O zaman da devletimiz bizlere evimizi, her şeyimizi yaptı. Allah sizi de darlıktan kurtarır, hiç şüphe etmeyin. İnşallah sizler de sağ salim evinize, yuvanıza kavuşur, huzur içinde yaşarsınız. Cenab-ı Allah acılar da verir, huzur da hiç merak etmeyin. Bizler sizin yanınızdayız yeter ki devletimiz ve milletimiz sağ olsun."

Köy sakini Mehmet Yıldız, depreminde 12 yaşında olduğunu, yaşadıkları dehşeti ve zorlukları unutamadıklarını dile getirdi.

Dönemin Düğer köyü muhtarı Yusuf Kayım, o zamanki depremden köyünün de etkilendiğini, depremin hafızalarından silinmediğini, Kahramanmaraş depreminde gördüklerine yüreğinin dayanamadığını aktardı.

Yarıköy Muhtarı Musa Şen de köylerindeki boş evi depremzedelere hazırladıklarını, talep olması halinde aileleri köylerinde ağırlayabileceklerini bildirdi.