Böbrekte Leke

Çocuklarda bazı yeme içme alışkanlıkları, pek çok böbrek hastalığına davetiye çıkarıyor. Özellikle hazır içecekler ve paketli gıdaların sık tüketimi, idrara çıkmanın ertelenmesi ve gün içinde az su tüketilmesi böbrek sağlığına olumsuz etkiler yapıyor. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonları, dehidrasyon (susuzluk), obezite, diyabet, hipertansiyon ve kabızlık gibi sorunlar da böbreklere zarar verebiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı bu yazımızda, çocuklarda görülen böbrek sorunlarını aktarırken, özellikle böbrek sağlığı için yapılması gerekenler konusunda anne ve babalara da önemli tavsiyelerde bulunuyor.

En sık hangi böbrek hastalıkları görülüyor?

Yenidoğan bebeklerde ve süt çocuklarında doğumsal böbrek hastalıkları, okul çağı çocuklarda idrara çıkmada bozukluklar, idrarda kanama, idrarda protein çıkması ve hipertansiyon en çok görülen sorunlar arasında listenin başını çekiyor. İdrar yolu enfeksiyonu, böbrek taşı ve doğumsal böbrek hastalıkları ise tüm yaş gruplarında görülebilen durumlar. Özellikle idrar yolu enfeksiyonu geç ya da yetersiz tedavi edilirse, tekrarlarsa, idrar yollarında anormallik varsa, böbrek iltihabı yaratırsa çok tehlikeli durumlara neden olabiliyor. Böbrekte hasar (leke) bırakan iltihap ileri yaşlarda hipertansiyona, böbrek yetersizliğine (üre yüksekliği), büyüme geriliğine, kansızlığa, gebelikte albuminüri ve gebelik zehirlenmesine kadar gidebiliyor. Obezite ve diyabet ise çocuklarda proteinüri (protein yükselmesi), hipertansiyona bağlı böbrek fonksiyonlarında bozulma ve böbrek taşları gibi sorunları beraberinde getiriyor. 

Çocuklarda böbrek yetmezliği ne kadar yaygın? 

Bilindiği üzere, böbrekler kandaki toksinleri filtreleme yeteneğini kaybettiğinde böbrek yetmezliği ortaya çıkıyor. Bu durum, böbrek fonksiyonlarının 3 aydan uzun süre ile geri dönüşümsüz ve ilerleyici olarak bozulduğu durumda kronik böbrek hastalığı olarak tanımlanıyor. Tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da görülen bu durumun Türkiye’deki sıklığı, Credit-C çalışmasına göre yaş aralığında çocukta 4 olarak bildiriliyor. Çocuklarda böbrek sorunlarının nedenleri arasında; doğumsal böbrek hastalıklarını (vezikoüreteral reflü, idrar kanalı darlıkları, idrar kanalı genişlikleri, tek böbrek, yapışık böbrek, mesane hastalıkları gibi), kistik böbrek hastalıklarını, böbrek hasarını, iltihabi durumları, böbrek taşlarını, ailesel hastalık öykülerini ve vasküler hastalıkları (damar hastalıkları) sayabiliriz. 

Kronik böbrek hastalığı olan çocuklar düzenli aralıklarla takip edilmeli, bu takipler sırasında büyüme gelişmeleri, kan basıncı, idrar tahlili ve idrar protein seviyeleri, kan tahlilleri ile böbrek fonksiyonları, mineral dengesi, kansızlık, vitamin düzeyleri değerlendirilerek ilaç tedavileri uygulanmalıdır. Böbrek fonksiyonlarının en son aşamaya geldiği, idrar miktarının çok az seviyeye indiği ya da idrarın hiç olmadığı, beslenmenin bozulduğu, kalp ve diğer organları da etkileyen bozukluklar ortaya çıktığında ise diyaliz tedavisi ya da böbrek nakli tedavisi gerekir. 

Limonun böbrek taşlarını önlediği doğru mu? 

Limon suyu ve portakal suyu bazı metabolik böbrek taşlarının büyümesini engelleyici olarak belirli miktarlarda tedavide yer alabiliyor. 

Böbrekleri nasıl korumalıyız? 

Unutmamalıyız ki, sağlıklı beslenme alışkanlığı bebeklikte başlar. Ebeveynler çocukları ilk ek besinlerle tanıştırdıkları dönemden itibaren mevsiminde, doğal, besinler sunmaya özen göstermelidir. Anne ve babalar besin tercihleri ile çocuklara örnek olduklarını da unutmamalılar. Sebze yemeyen bir annenin ya da hazır içecekler tüketen bir babanın çocuğunun tencere yemeklerini sevmesini beklemek gerçekçi olmaz. Çocuklarınızın böbrek sağlığı için hazırladığımız öneri listesini gözden geçirerek, eksik ya da yanlış yaptığınız noktaları tespit edebilirsiniz… 

• Çocuklarınızı işlenmiş ve tuzlu gıdalardan mümkün olduğunca uzak tutun. Tuz, şeker ve işlenmiş gıdalardan kısıtlı, dengeli protein, yağ ve karbonhidrat içeriğine sahip meyve, sebze ve süt grubu besinleri tüketmelerine özen gösterin. Çocuklarınızı ilk 1 yaşta tuz, ilk 3 yaşta şeker ile tanıştırmayın.
• Şeker oranı düşük portakal, mandalina, nar gibi kış meyveleri ile salatalık, çilek gibi yaz besinleri çocuklara ara öğün olarak günde porsiyon verilebilir. Kuru yemiş (kavrulmamış), kuru meyve, meyve pestilleri, kaşar peyniri, dondurma, tahin-pekmez, ev yapımı kekler de porsiyon miktarına dikkat edilerek tüketilebilir. Çikolata, gofret, hazır dondurma gibi ürünler ise haftada birden daha sık olmamak kaydıyla ufak porsiyonlar şeklinde verilebilir.
• Yemek yanında salata, yoğurt bulundurun, ara öğünlerde meyve, çiğ sebze, kuru yemiş-kuru meyve, süt tüketimini özendirin. Ayaküstü atıştırmaları engelleyin, çocuklarınızın televizyon ve bilgisayar karşısında yemek yemelerine izin vermeyin.
• Gün içinde yeterli su tüketmelerine destek olun. Yaşa göre değişmekle birlikte günde ,5 litre su tüketilmelidir. 
• İdrarın ertelenmesinin yararlı olmadığını anlatın. 3 saat ara ile, günlük ortalama 6 kez tuvalete gidilmesi idealdir. 
• Doktora danışmadan ağrı kesici, ateş düşürücü, antibiyotik ya da başka ilaç / bitkisel ürün kullanmayın. 
• Haftada en az 3 gün fizik aktivite yapmalarını sağlayın. Ailece yürüyüşler yapabilir, çocuklarınızın erken yaşta sevdikleri bir spor ile uğraşmalarını destekleyebilirsiniz. 

BÖBREK SAĞLIĞININ BOZULDUĞUNUN 12 İŞARETİ! 

1. Kırmızı ya da kahverengi idrar yapma
2. Göz kapakları, yüz, bacaklarda şişlik
3. Karın ağrısı
4. Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma, idrar kaçırma
5. Ateş
6. Çok su içme, çok idrara çıkma
7. İdrar miktarının aniden azalması
8. İştahsızlık
9. Tekrarlayan kusmalar
10. Büyümede duraklama
11. Halsizlik
12. Soluk cilt yapısı 

Feokromositoma, adrenal bezde gelişen nadir, genellikle kanserli olmayan (iyi huylu) bir tümördür. Hastaların  %10’u kanserli tümördür.  Her böbreğin üstünde bir tane olmak üzere iki adrenal beziniz vardır. Genellikle bir feokromositoma, yalnızca bir adrenal bezde gelişir.  Ancak her ikisinde de tümörler ,  böbrek üstü bezi dışındaki sinir dokusundanda gelişebilir.

Feokromositomunuz varsa, tümör yüksek tansiyona, baş ağrısına, terlemeye ve panik atak semptomlarına neden olabilecek hormonları salgılar. Feokromositoma tedavi edilmezse, diğer vücut sistemlerinde ciddi veya yaşamı tehdit eden hasar meydana gelebilir.

Feokromositomaların çoğu 20 ile 50 yaş arasındaki insanlarda keşfedilir. Ancak tümör her yaşta gelişebilir. Feokromositoma ameliyatı genellikle kan basıncını normale döndürür.

Feokromositoma  Belirtileri Nelerdir?

Feokromositomaların belirti ve semptomları genellikle şunları içerir:

• Yüksek tansiyon
• Baş ağrısı
• Ağır terleme
• Hızlı kalp atımı
• Titremeler
• Yüzdeki solgunluk
• Nefes darlığı
• Panik atak tipi semptomlar

Daha az yaygın belirti veya semptomlar şunları içerebilir:

• Kaygı veya kıyamet duygusu
• Kabızlık
• Kilo kaybı

Yukarıda listelenen semptomlar sürekli olabilir veya bazen ortaya çıkabilir veya güçlenebilir. Aşağıdakiler gibi belirli aktiviteler veya koşullar semptomları daha da kötüleştirebilir:

• Fiziksel çaba
• Kaygı veya stres
• Vücut pozisyonundaki değişiklikler
• Emek ve teslimat
• Cerrahi ve anestezi

Kan basıncını etkileyen bir madde olan tiramin içeriği yüksek yiyecekler de semptomları daha da kötüleştirebilir. Tiramin, fermente edilmiş, bekletilmiş, salamura edilmiş, iyileştirilmiş, olgunlaşmış  yiyeceklerde yaygındır. Bu yiyecekler şunları içerir:

• Peynir
• Bira ve şarap
• Çikolata
• Kurutulmuş veya tütsülenmiş etler

Semptomları daha da kötüleştirebilecek bazı ilaçlar şunları içerir:

Fenelzin (Nardil), tranilsipromin (Parnate) ve izokarboksazid (Marplan) gibi monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler), bazı ritim düzenleyici, tansiyon ilaçları (metoprolol, propronolol gibi beta-bloke edici ilaçlar) şikayetleri dahada artırabilir.

Amfetamin veya kokain gibi uyarıcılar

Feokromositoma Nedenleri Nelerdir?

Araştırmacılar feokromasitomaya neyin sebep olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Tümör, adrenal bezin merkezinde bulunan, kromaffin hücreleri adı verilen özel hücrelerde gelişir. Bu hücreler, başta adrenalin (epinefrin) ve noradrenalin (norepinefrin) olmak üzere kalp atış hızı, kan basıncı ve kan şekeri gibi birçok vücut fonksiyonunu kontrol etmeye yardımcı olan belirli hormonları salgılar.

Hormonların Rolü Nedir?

Adrenalin ve noradrenalin, algılanan bir tehdide vücudunuzun savaş ya da kaç tepkisini tetikler. Hormonlar kan basıncınızın yükselmesine ve kalbinizin daha hızlı atmasına neden olur. Hızlı tepki vermenizi sağlayan diğer vücut sistemlerini hazırlarlar. Bir feokromositoma, bu hormonların daha fazlasının salınmasına ve tehdit edici bir durumda olmadığınız zamanda da salınmalarına neden olur.

Feokromositoma ile İlgili tümörler Nelerdir?

Kromaffin hücrelerinin çoğu adrenal bezlerde bulunurken, bu hücrelerin küçük kümeleri de kalp, baş, boyun, mesane, karın arka duvarı ve omurga boyuncadır.  Bu alanlarda gelişen feokromositomalara Paraganglioma adı verilir, bu tömürde kromaffin hücre tümörüdür, vücut üzerinde aynı etkilere neden olabilir.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı nadir kalıtsal bozuklukları olan kişilerde feokromositoma veya paraganglioma riski artar. Bu bozukluklarla ilişkili tümörlerin kanserli olma olasılığı daha yüksektir. Bu genetik koşullar şunları içerir:

Çoklu endokrin neoplazi, tip 2 (MEN 2), vücudun hormon üreten endokrin sisteminin birden fazla yerinde görülen tümörlere sebebiyet veren hastalıktır. Bu durumla ilişkili diğer tümörler;  tiroid, paratiroid, dudaklar, dil ve gastrointestinal sistemde görülebilir.

Von Hippel-Lindau hastalığı, merkezi sinir sistemi, endokrin sistem, pankreas ve böbrekler dahil olmak üzere çeşitli yerlerde bulunan tümörlere neden olabilir.

Nörofibromatozis 1 (NF1) ciltte çok sayıda tümör (nörofibromlar), pigmentli cilt lekeleri ve optik sinir tümörlerine sebebiyet verebilir.

Kalıtsal paraganglioma sendromları, feokromositomalar veya paraganglioma ile sonuçlanan kalıtsal bozukluklardır.

Feokromositoma Komplikasyonları Nelerdir?

Yüksek tansiyon birden fazla organa, özellikle kardiyovasküler sistem dokularına, beyne ve böbreklere zarar verebilir. Bu hasar, aşağıdakiler dahil bir dizi kritik duruma neden olabilir:

• Kalp hastalığı (ritim bozukluğu, çarpıntı, kalp yetmezliği)
• İnme (beyin kanaması)
• Böbrek yetmezliği
• Gözün sinirleri ile ilgili sorunlar (göz içi kanama)
• Kanserli tümörler
• Ana damarlarda yırtılma

Nadiren feokromositoma kanserlidir (kötü huyludur) ve kanserli hücreler vücudun diğer bölgelerine yayılır. Feokromositoma veya paragangliomadaki kanserli hücreler en sık lenf sistemine, kemiklere, karaciğere veya akciğerlere gider.

Ne zaman doktora görünmeli?

Yüksek tansiyon feokromasitomanın birincil belirtisi olmasına rağmen, yüksek tansiyonu olan çoğu insanda adrenal tümör yoktur. Aşağıdaki faktörlerden herhangi biri sizin için geçerliyse doktorunuzla konuşun:

• Mevcut tedavi ile yüksek tansiyonu kontrol etmede zorluk
• Yüksek tansiyonun ara ara kötüleşmesi
• Ailede feokromositoma öyküsü
• Ailede ilgili bir genetik bozukluk öyküsü: çoklu endokrin neoplaziTip 2; von Hippel-Lindau hastalığı; ailesel paraganglioma veya nörofibromatozis 1
• Feokromositoma belirti ve bulgusu olanlarda (hiperadrenerjik ataklar)
• Dirençli hipertansiyon
• Anestezi, entübasyon, cerrahi, gebelik, anjiografi sırasında tansiyonun çok yükselmesi
• Genç yaşta hipertansiyon

Feokromositoma Tanısı Neden Önemlidir?

Feokromositomanın tanınması önemlidir, çünkü:

• Ortalama %10’u kanserdir.
• Ölümcül olabilecek hipertansif krize yol açabilir
• Tümörün cerrahi rezeksiyonu ile kür sağlanabilir

Feokromositoma Tedavisi Nasıldır?

Feokromositomada temel tedavi tümörün cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Tümörlerin çoğu iyi huyludur ve çıkartılabilir.