Hiç canınıza sıkan bir haber aldığınızda ya da ütüyü fişte unuttuğunuzu fark ettiğinizde, yüz uyuşması ya da dilde uyuşma, kolların karıncalanması gibi durumlar yaşadınız mı?
Parestezi olarak da bilinen karıncalanma genellikle iğnelenme, uyuşukluk veya uyku hissi, yanma şeklinde tanımlanır. Aslında neredeyse herkes bu durumu en azından bir defa tecrübe etmiştir. Uzun süre üzerine yatılan kol, fazla yüklenilen bacak karıncalanıp uyuşabilir. Böyle bir anda kan akışı normale dönene kadar bacağınızın üzerine basamayabilir, elinizle herhangi bir şeyi kavrayamayabilirsiniz. İşte genellikle bir tür yüklenme ya da sıkışma sonucu kan akışının yavaşlamasıyla görülen karıncalanma, uyuşma ve vücutta yanma hissi psikolojik sebeplerle de oluşabilir. Özellikle kendinizi endişeli hissettiğiniz anlarda vücudun farklı bölgelerinde karıncalanma ve uyuşma fark edebilirsiniz. Sinirlenince karıncalanma, kötü bir haber alındığında aniden bütün vücudun uyuşması gibi durumlar o an için korkutucu da olabilir.
Psikolojik Karıncalanma ve Uyuşma Nasıl Anlaşılır?
El ve bacaklarda uyuşma ve karıncalanma ya da yüz karıncalanması psikolojik mi diye anlamak için izleyebileceğiniz ipuçları şöyle:
- Genellikle bu tür karıncalanmalar anksiyete ile tetiklenir. Endişeli hissettiğiniz, kaygı duyduğunuz anlarda yaşanan karıncalanma hissi, üzülünce el uyuşması gibi durumlar psikolojik olabilir.
- Sinirlenince vücudun uyuşması gibi durumlarda en çok bacak, kol, el ve ayaklar etkilenir. Elde genelde parmakların üst kısmı ile başlar. Parmaklardan kollara doğru ilerleyebilir. Ayakta da genellikle parmak kısmından bileğe ve yukarı doğru ilerler.
- Yaşanan durum aynı anda farklı hislere de sebep olabilir. Örneğin, vücudun bir kısmında psikolojik iğne batması hissederken bir kısmın tamamen uyuştuğunu hissedebilirsiniz. Bir bölümde tam his kaybı, diğer bölümde yalnızca ayak karıncalanması gibi birbirinden farklı, simetrik olmayan semptomlar görülebilir.
- Kaygı anında gelen yüzde uyuşma ve saçların diken diken olması hissi de psikolojik bir dışavurum olabilir.
- Psikolojik yüz uyuşması genellikle boyun bölgesini de etkiler. Ayrıca dilde uyuşma, dilin ucunda karıncalanma da hissedilebilir. Yüzde karıncalanma ve uyuşma hissi diğer bölgelere göre daha korkutucu olabilir. Çünkü el, parmaklar ya da bacak kan akışının yavaşlaması gibi fiziksel sebeplerden daha sık uyuşabilir. Bu, günlük hayatta daha karşılaşılabilen bir durumdur. Oysaki dilde karıncalanma, yüzde uyuşma gibi durumlar daha nadir görülür. Bu da ciddi bir fiziksel sorun varmış gibi korku duymanıza yol açabilir. Ama aslında yüzde uyuşma psikolojik olduğunda, tetikleyici ortadan kalkınca uyuşukluk hissi de geçer.
- Uyuşmanın dışında hafif bir yanma hissi de oluşabilir. Herhangi bir egzersiz yapılmadığı halde görülen kol ve bacaklarda yanma psikolojik olabilir.
- Kendinizi gözlemeniz de aniden yaşadığınız bütün vücudun uyuşması ya da karıncalanma durumunun psikolojik olup olmadığını görmeniz açısından önemli. Eğer daha çok yoğun ve stresli günlerde bu tür tecrübeler yaşıyorsanız ve stres etkeni ortadan kalktığında uyuşmalar geçiyorsa, bu sorunun temelinde çok yüksek ihtimalle psikolojik etmenler var demektir. 💬 **Uzman Dr. Cansu Mert Adikti:** Nörolojik hastalıklarda karşımıza çıkan uyuşma; vücutta dokunma, ağrı, ısı gibi duyularımızın iletiminden sorumlu duysal sinirlerde bir bozukluk belirtisidir. Duysal sinirler, santral sinir sistemi (beyin, omurilik ) ve/veya periferik sinir sistemi (omurilikten çıkıp vücuda yayılan sinirler) düzeyinde hasarlanabilir. Hasarın hangi düzeyde olduğuna bağlı olarak semptom ve bulgular değişiklik gösterir. Polinöropati denilen duysal sinir uçları iltihaplanmasında ise genellikle el ve ayakta eldiven-çorap tarzı bir uyuşma ortaya çıkar. Hayatının bir döneminde çoğu insanın deneyimlediği uzun süre aynı pozisyonda kalma sonrası ortaya çıkan uyuşma da geçici bir sinir basısıdır. Bozukluk olduğu anlamına gelmez, kısa süre içinde geçer. Uyuşmaya eşlik eden kas güçsüzlüğü ve/veya ağrı, ciltte döküntü, ağız çevresinde olan ve psikolojik stres ortadan kalktığında da devam eden uyuşma, diyabet hastalarında günler-haftalar süren el , ayak uyuşmaları, vücudun bir yarımında(kol,bacak, yüz) yeni başlayan ve saatlerce geçmeyen uyuşma, uykuyla geçmeyen, gece uykudan uyandıran uyuşmada, psikolojik uyuşmadan ziyade nörolojik hastalık düşünülebilir.
Psikolojik Uyuşma ve Karıncalanma Neden Olur?
Psikolojik ayak uyuşması, el karıncalanması gibi durumların temelinde yatan en büyük etken anksiyetedir. Yoğun kaygı duygusu ve anksiyete bozukluğu kafada uyuşma, ellerde karıncalanma, dilde uyuşma ya da batma, alında soğukluk hissi ya da genel anlamda vücutta uyuşma ile beraber soğuk ter gibi semptomlara yol açabilir Şöyle ki:
- Bir kişi endişeli olduğunda vücut savaş ya da kaç tepkisi verir. Bu durumda da beyin vücudu tehlikelere karşı uyarır ve kasları da buna göre hazırlar.
- Kan akışı kaçış için kaslara doğru hızlanır ve damarlar daralır. Bu daralma kan akışını yavaşlatır. Bu durumda da özellikle ayak ve ellerde uyuşma, karıncalanma görülür.
- Benzer şekilde psikolojik dil uyuşması da tetiklenir.
- Aslında burada uyuşmanın kaynağı fiziksel gibi görünür. Neticede kan damarlarının daralması sonucunda karıncalanma oluşur. Ama tetikleyici psikolojiktir.
- Anksiyetenin yanında hiperventilasyon sebebiyle de psikolojik bacak uyuşması, el ve yüz karıncalanması gibi semptomlar oluşabilir. Bunu da şöyle açıklayabiliriz:
- Hiperventilasyon, doğru nefes alınmadığında oluşur. Çok endişeli hissettiğiniz anlarda kendinizi düzensiz, çok hızlı ve yetersiz nefes alıp verirken bulabilirsiniz.
- Bu düzensiz nefes ritmi sonucunda solunumsal alkaloz yani kan pH artışı gerçekleşir. Bu da kandaki serbest kalsiyum miktarını azaltarak uyuşma hissine yol açar.
- Psikolojik yuşma hissi ile anksiyete daha da artarak bir kısır döngü oluşmasına sebep olur.
Görüldüğü gibi her iki durumda da aslında uyuşmaya sebep olan şey, fiziksel. Yani vücudun uyuştuğunu hayal etmek gibi bir durum yok, gerçekten uyuşmaya sebep olan etkenler var. Ama fiziksel tepkiyi oluşturan faktör, psikolojik.
Psikolojik Uyuşma ve Karıncalanma Ne Kadar Sürer?
Psikolojik el, ayak uyuşmasının ne kadar süreceği, vücudun verdiği tepkinin ne zaman kontrol altına alınabileceği ile ilgili. Örneğin anlık yaşanan psikolojik dil uyuşması, aniden yükselen kaygı duygusu kontrol altına alındığında yavaş yavaş azalabilir. Fakat psikolojik uyuşma ve karıncalanmaya yol açan etken fark edilemediğinde ya da etkisi azaltılamadığında bu his daha uzun süre boyunca kalabilir. Burada en doğru yaklaşım bir uzmanın görüşünü almak. Çünkü tetikleyiciler kontrol altına alınmadığı sürece psikolojik uyuşma ve karıncalanma tekrar edebilir.
Psikolojik Uyuşma ve Karıncalanma Nasıl Geçer?
Kaygı anında oluşan psikolojik uyuşma ve karıncalanmanın geçmesi için kaygıyı kontrol altına almak gerekir. Modern dünyada insanların en büyük sorunlarından biri olan aşırı kaygı ve kaygı bozuklukları için farklı stratejiler deneyebilirsiniz. Günlük hayatta aniden gelen psikolojik el ayak uyuşması için neler yapabilirim, strese bağlı uyuşma nasıl geçer diye düşünüyorsanız, aşağıdaki ipuçlarını inceleyebilirsiniz.
1. Hareket Edin
Psikolojik uyuşma ve karıncalanma anında hareket etmek hem fiziksel hem ruhsal anlamda fayda sağlayabilir.
- Esneme ve açma germe hareketleri kaygıya bağlı değişen kan akışının düzenlenmesine yardımcı olabilir.
- Hafif tempolu bir yürüyüş, açık havada yapılacak basit egzersizler kaygı hissini uzaklaştırmaya destek olabilir.
- Temiz hava alacak şekilde bir camın önüne geçerek, sevdiğiniz müzik eşliğinde dans ederek de kendinizi rahatlatabilirsiniz.
2. Nefes Egzersizi Yapın
Diyafram solunumu gibi farklı derin nefes teknikleri kaygıyı kontrol altına alma ve sakinleşme aşamasında size yardımcı olabilir. Bu noktada yapabileceğiniz en basit egzersizlerden biri, temel diyafram nefesi.
- Hafif dik ama rahat bir şekilde oturun.
- Bir eli kaburgaların altına diğerini de göğsün üst kısmına koyun.
- Burundan yavaşça, zamana yayarak nefes alın. Bu aşamada göğüs kafesini sabit tutmaya çalışarak karnınızı şişirin.
- Nefesi 1 – 2 saniye kadar tutun.
- Ardından burundan yine yavaşça, zamana yayarak nefes verin.
- Kısa bir ara verdikten sonra aynı egzersizi tekrarlayabilirsiniz.
Çok basit gibi görünse de diyafram nefesi oldukça etkilidir. Vücuda alınan nefes, dolayısıyla da oksijen miktarını artıran diyafram nefesi sakinleşmenize yardımcı olacaktır. Ayrıca bu egzersizi dilerseniz dizleri kırıp uzanarak da yapabilirsiniz. Fakat kaygı anında uyaranlara karşı savunmasız hissetmemeniz için egzersizin; oturarak, gözler açık ve kapıya doğru dönük bir şekilde yapmanız önerilir.
3. Dikkat Dağıtıcı Unsurlardan Yardım Alın
Kaygıya ve bununla birlikte gelen psikolojik uyuşma ve karıncalanmaya odaklanmak bir kısır döngü yaratabilir. Bu döngüyü kırmak ve biraz bile olsa anksiyeteden uzaklaşmak için dikkatinizi başka bir yöne vermeye çalışabilirsiniz. Bu noktada;
- Eğlenceli bir video izlemek,
- Uzun süredir ihmal ettiğiniz kitap rafını ya da çekmeceleri düzenlemek,
- Bir arkadaşınızı, partnerinizi ya da aile üyelerini arayarak farklı konularda sohbet etmek,
- Sakinleştirici bir bitki çayı içmek,
- Sevdiğiniz bir hobi ile ilgilenmek fayda sağlayabilir.
4. Kaygı Kaynaklarını Belirlemeye Çalışın
Psikolojik uyuşma ve karıncalanma aşina olduğunuz bir durumsa, endişelerinizi azaltarak bu histen kaçınmaya çalışabilirsiniz. Tabii ki endişelenmeyin, kaygı duymayın demek ile bu hisler aniden ortadan kaybolmuyor. Ama eğer tetikleyicilerin ne olduğu biliniyorsa mümkün olduğunca kaygı kaynaklarından kaçınılabilir.
- Psikolojik uyuşma ve karıncalanmaya sebep olan olayları not alarak durumu daha yakından tanıyabilirsiniz. Bu kayıt tutma alışkanlığı özellikle kaygıya yol açan alışkanlıkları ve rutinleri belirleme aşamasında size yardımcı olabilir.
- Kaynakları tespit ettikten sonra ise uzak durmaya çalışabilirsiniz. Tabii ki her zaman bu mümkün olmayabilir. Örneğin, sosyal bir ortamda bulunmak size kaygı veriyor diye kendinizi izole etmeniz de doğru değil. Ama bunu bilmek bundan sonraki adımlar açısından size fikir verebilir.
5. Bir Uzmandan Destek Alın
Psikolojik uyuşma ve karıncalanma yaşayan çoğu kişi karıncalanma ve uyuşma hissi yoğunlaştığında bir doktora başvurur. İlk etapta yapılan fiziksel ve nörolojik muayenelerin sonunda bir şey çıkmazsa, durumun psikolojik olduğu anlaşılır. Böyle bir sonuca varıldığında da bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirilirsiniz.
Bunun yanında yaşadığınız durumun psikolojik olabileceğini düşünüyorsanız direkt bir ruh sağlığı uzmanı ile de görüşebilirsiniz. Psikolojik uyuşma ve karıncalanma tetikleyiciler ortadan kalktığında geçse bile temelde yatan sorun çözülmedikçe hayatınızdan çıkmayabilir. Bu nedenle soruna çözüm üretebilecek bir uzmanla görüşmeniz oldukça önemlidir.
- Kaygı belirtileri ile başvurduğunuz bir uzman size farklı sorular yöneltebilir ve sizi yakından tanımak, kaygı yoğunluğunu ölçmek için testler uygulayabilir.
- Sonrasında size özel bir tedavi süreci tavsiye eder. Genellikle psikoterapi ile kaygı ile başa çıkma stratejileri ve anksiyeteye sebep olan kaynaklar, tetikleyiciler üzerine çalışılır.
- Bazı durumlarda kaygının yarattığı psikolojik uyuşma ve karıncalanma gibi semptomları kontrol altına almak adına ilaç kullanımı da önerilebilir.
- İzlenecek tedavi programı uzun vadede sadece psikolojik uyuşma ve karıncalanmayı azaltmakla kalmaz, genel anlamda kaygıyı kontrol etme yollarını öğrenmenize yardımcı olur.
- Psikolojik uyuşma ya da karıncalanma gibi kaygı bozukluğu belirtileri gösteriyor, yaşadığınız durumun tam olarak neyden kaynaklandığını bilemiyorsanız destek almak için Salus uzmanları ile görüşebilirsiniz.
Bu makaledeki bilgileri faydalı bulduysanız "Psikolojik Mide Bulantısı Yaşayanlar için 7 İpucu" ve "Psikolojik Kaşıntı Belirtileri Nelerdir, Nasıl Geçer?" yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.
Sayfa içeriği yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmana başvurunuz.