Parnasizm Ve Sembolizm

Edebiyat akımları arasında en bilinen akımlardan bir tanesi olan parnasizm, sanat için sanat anlayışını ele almaktadır. Bu akım senesinde Fransa'da ortaya çıktı. Parnasizm akımını ele alarak sanat yapan şairler daha çok sone türündeki eserlerin oluşumunu sağladılar. Parnasizmin en önemli iki noktası hayal ve düşe bağlı olmaktır.

PARNASİZM NEDİR?

Parnasizm akımı, Fransa'da senesinde yayınlanan Parnas dergisi ile ortaya çıktı. Parnesyenler şiiri salt olarak benimsediler. Bundan kaynaklı olarak da biçim üstünlüğünü ve güzelliğini ön planda tuttular. Aynı zamanda uyağa ve ölçüye de oldukça önem verilmektedir. Parnasizm akımında üslup gerçekçidir. Pozitivizm biliminin güçlenmesinden dolayı parnasizm akımı da meydana geldi. Genellikle sone türü ele alınarak eserler yazılmaktadır. Parnasizm akımında önemli noktalardan biri de yazılan eserin nasıl anlatıldığıdır. Bu akımda yazılan şiirler ise realist metotlarla yazılmaktadır. Parnasizm akımında "sanat, sanat içindir" anlayışının ele alınması ile burada yazılan şiirler öğretici, eğitici, yararlı olmak değil güzelliktir.

PARNASİZM TEMSİLCİLERİ

• Theophile Gautier
• Theodore de Banville
• François Coppee
• Jose Maria de Heredia
• Sully Prudhomme
• Theodore de Banville

Türk edebiyatındaki parnasizm temsilcileri arasında ise Cenap Şahabettin, Tevfik Fikret ve Yahya Kemal isimleri yer almaktadır. Parnasizm akımı Türk edebiyatına ilk olarak Servet-i Fünun döneminde girdi.

PARNASİZM ÖZELLİKLERİ

• Bu akımda şiiri salt biçim olarak görürler,
• Biçim güzelliği ön plandadır,
• Seslerin birbirine uyumu ile ritim göz önünde bulundurulur,
• Ölçü ve uyak önemlidir,
• Canlı betimlemeler yer alır,
• Eserler genellikle sone biçiminde yazılmaktadır,
• Romantik şiire tepkidir,
• Sanat için sanat anlayışı benimsenir,
• Felsefi olan şiir anlayışı ele alınır,
• Mükemmelliyetçilik ele alınır,
• Fransa'da ortaya çıktı,
• Doğal güzellik ön plandadır,
• Kafiye ve redife önem verilir.

PARNASİZM ŞİİR ÖRNEKLERİ

Heredia

Buğdaylar alacalı ovadan taşmış

Yuvarlanıp dalgalanıp açılıyor serin esen yelde

Ve uzakta bir sapan, göğün üzerinde

Sallanan bir gemiye benziyor

Ayaklarımın altında deniz, erguvan renkli, ufka kadar,

Mavi ya pembe ya menekşe ya renk renk

Ya da gelgitin dağıttığı koyunlar örneği ak

Uçsuz bucaksız bir kır gibi yeşermekte

Ve deniz kuşları gelgitin peşinde

Altın bir dalganın şişirdiği olgun buğdaylara doğru

Sevinç çığlıklarıyla döne döne uçuyor

Karadan kalkan balımsı bir yel

Kanatlı esrikliğin ardında kelebekleri

Kelebekten çiçeğe durmuş okyanusa serpiyor.

Mai Deniz

Sâf ü râkid… Hani akşamki tagayyür, heyecân?

Bir çocuk rûhu kadar pür-nisyân,

Bir çocuk rûhu kadar şimdi münevver, lekesiz,

Uyuyor mâi deniz.

Ben bütün bir gecelik cûşiş-i ahzânımla,

O hayâlât-ı pêrişânımla

Müteşekki, lâim,

Karşıdan safvet-i mahmûrunu seyretmedeyim…

Yok, bulandırmasın âlûde-i zulmet bu nazar

Rûh-i mâ'sûmunu, ey mâi deniz;

Âh, lâkin ne zarar;

Ben bu gözlerle mükedder, âciz

Sana baktıkça teselli bulurum,

Mâi bir göz elem-i kalbime ağlar sanırım…

Çin İşi

Hayır, madame siz değilsiniz sevdiğim

Sevdiğim ne Ofelya, ne de Beatris

Ne de sizsiniz, ne de siz, Jülyet'çiğim

İri gözlü sarışın Lora, ne de siz

Benim sevdiğim güzel şu anda Çin'de

İhtiyar akrabalarıyla oturur

Narin çinilerden kuleler içinde

Sarı Nehir karabatakla doludur

Gözleri vardır şakaklara çekilen

Bir avuçluktur küçücük ayakları

Bakır lambalardan daha aydın bir ten

Kırmızı boyalı, uzun tırnakları

Başını uzatır kamış kafesinden

Kırlangıçlar geçer sürüne sürüne

Şarkı söyler, her akşam, kendiliğinden

Söğüt dalına, şeftali çiçeğine

PARNASİZM ESERLERİ

François Coppee: Romance of Youth

Theodore de Banville: Les Princesses

Theophile Gautier: Le Morte Amoureuse

Sully Prudhomme: Epaves

Jose Maria de Heredia: Les Trophees: The Sonnets

Rene Leconte De Lisle - La Passion

Tevfik Fikret: Rübab-ı Şikeste / Şermin / Haluk'un Defteri

Yahya Kemal: Kendi Gök Kubbemiz / Eski Şiirin Rüzgarıyla

Cenap Şehabettin: Evrak-ı Eyyam / Tiryaki Sözleri / Evrak-ı Leyal

Ali Ekrem Bolayır: Bari'a / Şiir Demeti

Ahmet Hikmet Müftüoğlu: Çağlayanlar: Haristan / Çağlayanlar

Ali Fuat Ozansoy: Fani Teselliler / Elhan-ı Vatan

Hüseyin Suat Yalçın: Lane'i Melal

Celal Sahir Erozan: Siyah Kitap / Beyaz Gölgeler

PARNASİZM TARİHÇESİ

Parnasizm akımı Fransa'da ortaya çıktı. senesinde yayınlanan Parnas dergisi ile ortaya çıkarak yayıldı. Parnas ise mitolojide yer alan ilham perilerinin yaşadığı dağ olarak bilinmektedir. yüzyılda ise pozitif bilim akımının daha çok güçlenmesi ile de parnasizm akımında gelişmeler meydana geldi.

PARNASİZM KURUCUSU

Parnasizm akımında "Sanat, sanat içindir" anlayışı ele alınarak eserler yazılmaktadır. Parnasizm akımının kurucusu ise Gautier'dir. Gautier Fransiz şair olarak bilinmektedir. Aynı zamanda yazar, romancı, gazeteci ve edebiyat eleştirmenidir. 30 Ağustos tarihinde Fransa'da dünyaya gelmiştir. Parnasizm ve romantizm akımını savunur. Eserleri arasında Jeune Femme Nue yer almaktadır.

PARNASİZM VE SEMBOLİZM ORTAK ÖZELLİKLERİ

• Sembolizm insanın iç dünyasına önem verip ele alırken parnasizm de dış gerçeklik ve güzellik ön plandadır,
• Parnasizm gerçekçi olan bir akım olarak bilinirken sembolizm ise hayal gücü üzerine kurulu olan bir akımdır,
• Parnasizm akımında çoğunlukla sone biçimi ile şiir yazılırken sembolizm akımında serbest nazım biçimi ön plandadır,
• Semboliz akımında kötü ve hüzünlü konu ele alınırken parnasizm akımında geçmiş dönemde yaşanolan mutlu ve özlemlerin konusu ele alınır.

Parnasizm, Fransa&#;da şiir türünde ortaya çıkmış bir akımdır. Şiirdeki gerçekçilik diyebileceğimiz bir anlamda realizmle natüralizmin şiirdeki sentezinden oluşmuştur. &#;da &#;Parnas&#; adlı derginin yayınlanmasıyla ortaya çıkmıştır (Parnas: Mitolojide ilham perilerinin yaşadığına inanılan efsanevi dağın adı).

Parnasyenler şiiri salt biçim olarak görürler. Bu nedenle biçim güzelliğini her şeyin üstünde tutarlar. Yine aynı nedenlerle ölçü ve uyağa çok önem vermişler, ritmi ön plana çıkarmışlardır.

Sözcüklerin bir arada kullanılmasından doğacak müziği de şiir için gerekli görmüşlerdir.

Parnasizm, romantizme tepki olarak doğduğu için bu akımda duygunun yerini düşünceler almış, parnasyenler şiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler, duygusallığı reddetmişlerdir.

Şiiri, ışık, gölge, renk ve çizgilerle sağlamayı düşünürler.

&#;Sanat, sanat içindir&#; görüşünde olan parnasyenler şiirde yarar değil, güzellik ararlar.

Tarihteki mutlu dönemlere duyulan özlem, yabancı ülkelerin manzara ve gelenekleri işlenen konulardır.

Parnasyenler Eski Yunan ve Latin mitolojisine büyük hayranlık duyarlar. Dolayısıyla ele alınan bazı konular klasisizmle benzerlikler taşır.

Parnasizmin Özellikleri (Özet)

• yüzyılın ikinci yarısında Fransa&#;da ortaya çıkmış bir akımdır.
• Kısaca &#;şiirde realizm&#; olarak tanımlanabilir.
• Romantik şiire tepki olarak şekillenmiştir.
• Sanat için sanat ilkesi benimsenmiştir.
• Seçkin bir kitleye seslenilmiştir.
• Dış gerçeği tasvir etmişler ve bundan dolayı da &#;tasvirci şiir&#; olarak değerlendirilmiştir.
• Felsefî şiir anlayışı yerleşmeye başlamıştır.
• Sözcüklerin seçiminde önemli bir dikkat geliştirilmiştir.
• Ölçü, uyak gibi ahenk unsurları önemsenmiştir.
• Biçimsel açıdan &#;mükemmelliyetçilik&#; söz konusudur.
• En çok sone nazım biçimi kullanılmıştır.
• Sanatı &#;güzellik&#; işlevi ile sınırlandırarak değerlendirmişlerdir.
• Şiirde bilimsellik, nesnellik hususlarının oluşmasına gayret edilmiştir.

Parnasizmin Başlıca Temsilcileri:

Türk Edebiyatında Parnasizm

Bu akımın en belirgin etkileri Tevfik Fikret&#;te görülür. Kimi yönleriyle Yahya Kemal de bu akımdan izler taşır.

Sonnet
Eskiden niceleri Burgonya bahçelerinde,
Adlarını kazıdılar ağaçlara sevdiklerinin
Niceleri o canım salonlarında Louvre’ların
Burunları havada gülüp eğlendiler delice.
N’oldu peki? Şimdi kim biliyor onları? kimse,
Hepsi göçüp gittiler ardı sıra birbirinin,
Adlarını bilen yok bakın bugün hiçbirinin
Bunlar da bir zamanlar yaşadı demiyor hiç kimse.
Her şey bu hesap. Marie, Cassandre, siz Helena
(&#;)
— Bir günlüktür saltanatı zambakların, güllerin —

Gelip Ronsard, Seine’de, o sırrı Loire’larda
Ölümsüz etmeseydi sizi bu dünyada, acaba
Kim ederdi lafını sizin de yaşadığınızın.

Jose Maria de Heredia
Çeviri: İlhan Berk

Ayrıca bakınız:

EDEBİYAT/KÜLTÜR/SANAT/FİKİR AKIMLARI