Balkanlar Turu Tavsiye
Instagram: @yoldaolmak
Instagram: @yoldaolmak
geçmişinde balkan tarihi olan herkesin yapmak isteyebileceği bir gezi. zaman kısıtından dolayı ana balkan ülkeleri olarak üç ülkeyi seçip gezi planı yapmak gerekebilir.
bu gezi illa ki karadan yapılmalıdır, yoksa balkanlarda üç beş şehir görüp dönmek balkanların havasını en derine çekebilmek için yeterli olmayacaktır. hele kendi aracınızla yapabilirseniz, belirlediğiniz rotada istediğiniz gibi değişiklik yapma özgürlüğünüz olacaktır.
şahsen ben yıllarca hayalini kurduktan sonra böyle bir balkan turunu yapabildim.
öncelikle kendim unutmiim diye, bonralıkla da belki bazılarınızın ilgisini çeker diye adım adım bu geziyle ilgili notlarımı dökeceğim ortamığa. isteyen sırasıyla entarileri takip ederekten bu geziye eşlik edebilir. eşlik ederken bir yanda bir balkan haritası tutarsanız, daha çok keyif alabilirsiniz. haydi bakalım, iyi yolculuklar.
pazarkule: #
yunanistan: #
dimetoka: #
sofulu: #
dedeagac: #
makri: #
gumulcine: #
iskece: #
kavala: #
halkidiki: #
afitos: #
selanik: #
edessa: #
florina: #
arabayla balkan turuna çıkmak uzun zamandır hayalimdi ve sonunda gerçekleştirdim. geziye başlarken bazı endişelerim vardı. batı avrupa'yı gördükten sonra balkanlar'da hayal kırıklığına uğramaktan korkuyordum. 20 yılda yugoslav insanını savaş ve kapitalizmin vahşileştirdiğini görmekten korkuyordum. atalarımın bir zamanlar yaşadığı yerlerdeki balkan türklerinin bizden tamamen koptuğunu görmekten korkuyordum.
ancak korkularım gerçekleşmedi ve her yönüyle çok doyurucu bir gezi oldu. balkanlarda eşsiz dürüstlükte ve sıcaklıkta insanlar gördüm. onca savaşa rağmen mutlu ve umutlu insanlar gördüm. batı avrupa ile yarışacak bir kültür birikimi gördüm, üstelik bu mermer değil gerçek bir mozaikti. balkanlardaki türklerin türkiye'yi belki bizden bile iyi takip ettiklerini ve gelişmeleri çok düzgün yorumladıklarını gördüm. ve tabi hem türkiye'nin, hem de kendi ailemin köklerini gördüm.
tabi doyurucu derken, inanılmaz balkan porsiyonlarını ve 10 günde aldığım 7 kiloyu da söylemeden geçmemek lazım.
böyle bir geziyi yapmayı planlayanlara yardımcı olması, ama daha çok da planlamayanları gaza getirmesi amacıyla elimden geldiğince burada kendi turumu anlatacağım:
geziye başlamadan önce gerekenler hakkında bir fikir vereyim.
- öncelikle, bu geziyi yaparken bir yeşil pasaportunuzun olması işinizi çok kolaylaştıracaktır. bulgaristan dışında bütün balkan ülkeleri yeşil pasaport ile ülkelerine vizesiz alıyor. bulgaristan ise yeşil kabul etmediği gibi artık sınırda transit vize de vermiyor. zaten genel görüş yaygın yolsuzluk yüzünden bulgaristan'a girmenin akılcı bir şey olmadığı yönünde. bulgaristan'da schengen'e girecek yakında ama yolsuzluk konusu ne olur bilemiyorum.
- aracın yurtdışına çıkışıyla ilgili belgeler: gümrük geçiş belgesi, uluslararası ruhsat ve yeşil kart denilen uluslararası sigorta. garantici bir insansanız uluslararası kasko yaptırmayı da düşünebilirsiniz. link
- uluslararası ehliyet tam bir saçmalık. en az yıllık alınıyor ve lira gibi bir ücreti var. sadece ehliyetinizi dile çeviriyorlar. hiçbir yerde bakılmıyor ancak yunanistan sınırdan geçirmek için bu ehliyeti istiyor. kimsenin günahını almak istemem ben turing'in yunanistan ile bir anlaşması olabilir diye düşünüyorum. bu belgeyi sınırda 2 dk da veriyorlar.
başka da bir şeye ihtiyacımız olmadığına göre geziye geçebilirim:
sınırı edirne'de pazarkule'den veya keşan'a yakın ipsala'dan geçebilirsiniz. biz zaman kısıtlılığı nedeniyle ipsala'dan geçtik ve dedeağaç'a doğru yola koyulduk.
yunanistan'a girerken dikkat edilmesi gereken bir şey olabildiğince az benzinle girmek. yunanistan'da benzin yaklaşık %25 daha ucuz, hatta çıkış pulu'nu ödeyip depoyu doldurup dönen edirneliler var, o derece farkediyor.
yunanistan'a girildiği anda hava değişiyor, bir tatil havası geliyor. önce bunu biz tatilde olduğumuzdan sandık ama yunanlar 7/24 tatildeler. sabah saat çalışıyorlar, sonra iki saat siesta molası verip, bir iki saat daha çalışıyorlar. tabi üstlerinde bunun rahatlığı da var. herkes sürekli ortalıkta, herkes gülümsüyor. türklere karşı çok sıcaklar klişesine girmeyeceğim, genel olarak sıcak insanlar, siz de insan olduğunuz sürece herkes çok yardımcı, çok muhabbetli. ama rahatlıkla söyleyebilirim ki türk düşmanlığı diye bir şey söz konusu değil, önünüze gelen herkesle konuşabilirsiniz.
yunanistan'da yazın en çok tüketilen içecek frappe. çay diye bir kavram olmadığı için herkes frappe içiyor. zaten menülerde göreceksiniz, baileysli frappe her yerde mevcut ve az şekerle çok iyi gidiyor. önerilir. tabi türk kahvesi de her yerde olduğu gibi diğer seçenek zaten (bkz: türk kahvesi /@vsop)
ilk durağımız zaten sınırın dibindeki dedeağaç
(bkz: dedeağaç /@vsop)
dedeağaçtan çıktıktan sonra otobana kaptırmak bir seçenek. hakikaten otoban çok düzgün, oldukça çekici duruyor. ancak kaptırmazsanız ödülü büyük. bir kez yol kenarında bir çok türk köyü var, zaten minarelerden her birini elinizle koymuş gibi bulabiliyorsunuz. klasik trakya insanları, muhabbetleri güzel. sınırın iki adım ötesinde türk olmak nasıl bir uğrayıp görmek ilginç bir deneyim.
sonra dikakana bey sağolsun, normalde kaçırılacak bir yer olan makriyi kaçırmıyoruz. yakındaki dikella köyü de ekstra güzellikte bir köy oraya da bakılabilir.
(bkz: makri /@vsop)
devamında gümülcine var. gümülcine yaşamak için güzel gözükse de, gezmek için sönük bir şehir. uğrayıp bir pazara girip iskeçe'ye doğru devam ediyoruz. bize iskeçe için hiçbir şey yok diyenleri sevgiyle anıyoruz bu noktada.
(bkz: iskeçe /@vsop)
buradan devam edince ilk ağır topumuz kavala geliyor. kavala zamanı olanlar için ideal konaklama noktası, şehir de güzel, çevresindeki koylar da.
(bkz: kavala /@vsop)
ve devamında izmir'in ruh ikizi selanik, türkiye'nin doğum yeri. bu gezide selanik ve halkidiki'ye için üzüldüm. ancak açıkçası izmir'den daha yaşanası bir şehir görmeyi bünyem kaldırmadı. selanik'e girin ama kendinizi fazla kaptırmayın, yoksa turun sonundan kesmek zorunda kalabilirsiniz. zaten selanik turda bir durak olmaktan daha fazlasını hak eden bir yer.
(bkz: selanik /@vsop)
bu noktada makedonya'ya girmeden bir seçim yapmak gerekiyor. ya doğrudan üsküp'e gideceksiniz, ya da edessa-manastır-ohrid-kalkandelen üstünden giderek üsküp'e gideceksiniz. bulgaristan'a uğranmayacağını düşünürsek, bir yolu gidişte, bir yolu dönüşte kullanmak mantıklı duruyor. biz dolaşarak gittik, ancak ohrid'e dönüşte uğramak daha iyi bir fikirmiş. yoksa bizim yaptığımız gibi dönüşte iki gün aralıksız yol yaparak dönmek gerekiyor.
biz uzun yolu seçerek edessa'ya doğru yol aldık. virajlı, ormanın içinde çok güzel bir yol. edessa yunanların şehircilik mantığının bizimkinden ne derece farklı olduğunu görmek açısından güzel bir yer. türkiye'de çağlayan kıyısına şehir kurmak gibi bir fikri bulanı döverler herhalde.
(bkz: edessa /@vsop)
yol üstünde necati cumalı'nın memleketi olması dışında çok bir özelliği olmayan florina var. ancak ben kişi için şehir gezmeyi hiç anlayamamışımdır, benim için fazla romantik bir iş. biz bir uğrayıp, pas geçtik.
ve bu noktada makedonya'ya giriyoruz. dipnot; makedonya'da benzin yunanistan'dakinden de %15 civarı daha ucuz, deponuzu ona göre ayarlayın.
makedonya'da ilk dikkatimizi çeken fakirlik. yunanistan'ın zenginliği bıçakla kesilmiş gibi bitiyor. bakımsız köyler, fakir şehirler, eski yollar. gariban bir memleket makedonya. ancak makedonyalıların gönlü çok zengin. canla başla yardım ediyorlar. bu arada makedonyalılar demek zorunda kaldım, çünkü makedonya'nın resmi olarak %25'i söylenene göre %35'e yakını arnavut, %5 civarı türk. ancak arnavutlar da türkçe biliyor genelde. makedonlar milliyet ayırt etmeden çok iyi insanlar.
yolumuzda önemli bir durak var. ismi tanıdık gelecektir: manastır. türk tarihinin en önemli şehirlerinden biri. şehri gezerken önemli bir uyarı, şehrin tam merkezine park etmeyin, çingene çocuklar acımasızca haraç kesiyorlar. elimde demir ne varsa verdim, hala lastik patlatmakla tehdit ediyorlardı. hayatımın en pahalı otoparkını burada yaptım. makedonya'da genel bir bilgiymiş ama ne yazıkki bunu üsküp'te öğrendik ancak.
(bkz: bitola /@vsop)
bu yakınlarda ali rıza efendi'nin, aynı zamanda annemin dedesinin köyü olan kocacık var. atatürk'ün burada doğduğu da söyleniyor. burasının atatürk'ün köyü olduğunu türkler pek bilmese de, makedonlar arasında çok ünlü. köyün girişinde bir mermerde de yazıyor.
ve yolumuz bizi yeryüzünde cennete en yakın noktalardan birine götürüyor. ohrid. burası böyle tur sırasında uğranacak bir durak değil. burası özel gelinip, insanın ruhunu dinlendireceği, sıfırlanıp döneceği bir yer. keşke gidişte dinçken değil de, dönüş yolunda yorulmuşken uğrasaydım diyorum şu an, ancak ohrid'deyken de keyfim oldukça yerindeydi.
(bkz: ohrid /@vsop)
ohrid'den ayrılmak zor, çok zor. insanın o an turu bitirip, kalan sürede ohrid'de kalası geliyor. açıkçası kalan sürenin bir kısmını da burada yiyoruz. ama sonunda beynimiz, kalbimizi yeniyor ve yola koyuluyoruz. ve iyiki de öyle yapıyoruz, çünkü sırada tetovo ve üsküp var.
bana sadece ufak bir cami görmek için bir şehre gireceksin deseler, inanmazdım. ama burada tetovo'yı değil, alaca cami'yi görmek için şehre giriyoruz. ancak alaca cami'den çıkmak istemiyoruz. oradaki arnavut görevliden hikayesini dinliyoruz, şaşırıyoruz. keşke böyle daha çok cami olsa diyerek şehirden çıkıyoruz.
(bkz: tetovo /@vsop)
tetovo'dan çıktıktan sonra artık ana hedep olan üsküp'e doğru yol alabiliriz. üsküp'e gelmeden bir dip not, bu yolda bir sürü kiril alfabesiyle med yazan tabela göreceksiniz. bunlar köylülerin kendileri yaptıkları ballar ve makedonya'nın balı çok ünlü. kilosu liraya oldukça kaliteli ve çeşitli bal alabilirsiniz.
üsküp'ü görmek benim için çok çarpıcı bir deneyim oldu. şehrin güzelliğinin tadına varadamadım. aslında üsküp saraybosna'dan önce ısınma turuymuş, haberim yokmuş.
(bkz: üsküp /@vsop)
bu noktadan sonra gezimiz biraz şuurunu kaybetti. hedef saraybosna'ydı ve gidilebilecek üç yol vardı. en mantıklı olduğu bariz olan sırbistan'daki otobandan gitmeyi hem sırbistan antipatisi, hem de belgrad'ın bile ankara'dan hallice bir şehir olması sebebiyle istemedik. arnavutluk-karadağ-dubrovnik yolu ise dubrovnik yol üstünde olmasına rağmen çok uzun gözüktü. biz de ne yaptık? üsküp'lü türklerin de sözüne güvenerek yapılabilecek en mantıksız işi yapıp kosova'ya girdik.
başta o kadar mantıksız gözükmüyordu. priştina üstünden sırbistan'a girip bosna'ya girecektik. ancak ufak bir sıkıntı oldu. kosova'lı gümrük görevlisi sırpların sınırda sorun çıkardığını, karadağ üstünden gitmemizin daha mantıklı olduğunu söyledi. bu arada da yeşil kart kosova'da daha geçerli olmadığı için 40 euro sigortaya bayıldık.
biz başımıza geleceklerden habersiz yola koyulduk. priştina'ya gidene kadar oldukça ilginçti. kosova toptan inşaat halinde bir ülke, her yanda yabancı askeri kamplar var. priştina ise zaten apayrı bir dünya
(bkz: priştina /@vsop)
priştina'dan sonra ise yol baya bir renklendi. önce karadağ yolu denilen toprak bir patikaya saptık. orada saatte 5 km ile yolu yarılayana kadar yolun düzeleceğine inanarak yol aldık, yarıladıktan sonra ise artık dönüş şansı kalmamıştı. tabi bu hareketimizde almanca yolun kaç km sonra düzeldiğini allah bilir kaç demeye çalışırken 3 olarak söyleyen benzincinin payı büyüseafoodplus.infoini sevgiyle anıyorum buradan.
tamam hadi buraya kadar durumu bilemezdik, insan gittiği ülkenin de mi adına bakmaz hiç? bir ülkenin adı neden karadağ konur? ilk tahmin, o ülke bir dağ olduğundan di mi? ve biz bunu düşünemeyerek karadağ'a girmek için m ye gecenin bir yarısında tırmanmaya başladık. yaklaşık viraj (evet, sayan vardı) sonunda karadağ sınırına ulaştık. sınırda 9 derece sıcaklıkta şort-terlikle kosovalı gümrükçülere eğlence olduktan sonra 10 km ötedeki karadağ gümrüğüne gittik. neden 10 km sonra? çünkü arada kuracak düzlük alan yok, öyle bir memleket burası. orada da karadağlıları eğlendirip, sınırdan sonraki ilk otele yerleştik.
gece görme şansımız olmamıştı ama sabah uyanınca kendimizi şu ana kadar gördüğüm en yoğun ve en yeşil ormanların arasında bulduk. tabi bir sürü de kereste yüklü tırın arasında. ormanların arasında ilerlerken bir köyde de çok güzel ve ilginç bir mezarlığa denk geldik. aile mezarlarının üstünde büyük siyah mermerden mezar taşları ve bunların üstünde isim ve resimler vardı. yalnız, işin ilginç yanı, daha hayatta olan insanların da yerleri hazırdı, hatta resimleri bile mezar taşına basılmıştı ve adlarının altında gibi ölüm tarihlerinin bile yarısı hazırlanmıştı. herhalde orada yaşasam sırf onu yazanları göt etmek için 'e kadar yaşardım.
karadağ gezimizin ne kadar güzel olduğuna kendimizi ikna etmeye çalışarak, sırbistan üstünden bosna'ya geçtik. bosna-hersek'e girince önce republika srpskaya giriyorsunuz haberiniz olsun, saraybosna'ya kadar da böyle, hep sırp bölgesi, kolay kolay boşnak bulmayı beklemeyin.
saraybosna eşsiz güzellikte bir yer. hayat da sanki trajediler hiç yaşanmamış gibi devam ediyor. ancak her köşe başında, her konuştuğunuz insanda geçmişin izlerini görmeniz mümkün. şehri gezdiğiniz sürece bu hüzün peşinizi hiç bırakmıyor.
(bkz: saraybosna /@vsop)
mostar daha da hüzünlü. çünkü burada hayat saraybosna'daki gibi devam da etmiyor, hırvatlarla boşnaklar arasında bir savaş var, nefreti havada koklayabiliyorsunuz. şehirdeki huzursuzluk ister istemez sizi de ele geçiriyor. tüm güzelliğine rağmen ayrılınca rahatlıyorsunuz.
ve geri dönüş başlıyor. burada gelişteki hatalarımızın bedelini ödeyip, iki gün aralıksız otobandan yol alıyoruz. geziyi bitirmek için çok kötü bir yol ancak başka türlü referanduma yetişilemeyecek. pazar akşamı sonuçlar alındıktan sonra ise kimse diyemese de herkeste dönüşte ohrid'de bir gün daha kalmamanın pişmanlığı var.
selanik-istanbul dostluk ekspresinin yunanistan'daki ekonomik kriz sebebiyle iptal ettiğinden mütevellit erteledim.
(bkz: balkanlar'a ilk kez gidecekler için tavsiyeler)
pegasus havayolları ile priştine veya üsküp üzerinden yapılabilecek olan bir tur. temmuz ayında, arkadaşımla birlikte gerçekleştirdik. tur ile gezmeyi cazip bulmayanlar için yardımı olabilir bu yazdıklarımın belki. biz de tur ile gezmeyi birçok yeri ıskalamak olarak gördüğümüzden kendi başımıza gezdik bu coğrafyayı, vize istememesi ve hırvatistan için son vizesiz yaz olması temel etken oldu burayı seçmemizde. işkodra, prizren, ohrid, bitola(manastır) gibi bazı noktaları çok istememize rağmen es geçmek zorunda kaldık. slovenya hariç, yugoslavya'yı gezdik en kısa ifadesiyle. şehirler hakkında yorumları, şehirlerin kendi başlığına yazarsam zamanla, burada da "bkz" olarak yönlendirme yaparım, buraya tamamen teknik bilgileri yazacağım. işte fiyatlarıyla rotamız:
istanbul - priştine (kosova) : euro (gidiş - geliş, pegasus havayolları.)
priştine - podgorica (karadağ) : 16 euro (otobüs, tek yön)
podgorica - kotor: 8 euro (otobüs, tek yön)
kotor konaklama : 15 euro (gecelik, dört kişilik dorm, banyosu içinde)
kotor - dubrovnik: 16 euro (otobüs, tek yön)
dubrovnik konaklama: 20 euro (gecelik, iki kişilik özel oda, ortak banyo)
dubrovnik - split: 14 euro (otobüs, tek yön)
split - zagreb: 24 euro (tren, numaralı, altı kişilik kompartıman, koltuk, tek yön)
zagreb konaklama: 11 euro (gecelik, 4 kişilik dorm, banyosu içinde)
zagreb - saraybosna: 30 euro (tren, numarasız, altı kişilik kompartıman, koltuk, tek yön)
saraybosna konaklama: 10 euro (gecelik, iki kişilik özel oda, ortak banyo)
saraybosna - mostar: 9 euro (tren, numarasız pulman, gidiş dönüş)
saraybosna - belgrad: 16 euro (tren, numarasız, altı kişilik kompartıman, koltuk, tek yön) [hırvatistan'dan transit geçiş içerir, vizeli dönem başladığında vizeniz yoksa tercih etmeyin.]
belgrad konaklama: 9 euro (gecelik, iki kişilik dorm, ortak banyo)
belgrad - novi sad: 13 euro (otobüs, gidiş dönüş)
belgrad - üsküp: 22 euro (otobüs, tek yön) [daha ucuz seçenekler var, gece giden en rahat otobüs olduğu söylenen niş ekspres'in fiyatı buydu.]
üsküp konaklama: 8 euro (gecelik, 6 kişilik dorm, ortak banyo, merkezden epey uzak bir hostel'de. ulaşımı taksiyle yapılıyor, üsküp'te taksi çok ucuz. ankara'da 10 lira civarı tutacak bir yola, euro gibi bir ücret vermeniz yeterli oluyor.))
üsküp - priştine: 6 euro (otobüs, tek yön)
priştine konaklama: 12 euro (gecelik, özel oda, banyosu içinde.)
vize derdi olmadan, 30 gün ve sadece tl ile yapılabilecek aktivite. şimdi hırvatistan vize uyguluyor ancak inanın çok bir şey kaçırmadınız. özellikle belgrad, saraybosna, kotor, ohrid kesinlikle gidilmesi gereken yerler.
(bkz: jat) şimdi baktım gidiş dönüş lira.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
Her yıl binlerce yabancı turisti ağırlayan Balkan ülkeleri için bu yıl yola çıkmaya ne dersiniz? Bu yıl sizin yılınız olsun ve kendinize değişik bir tatil ısmarlayın. Bütün bir yıl çok çalışıyoruz, çok yoruluyoruz, azıcık da kafa dinleyelim. Gezelim, görelim ve keşfedelim. Dünya&#;ya bir daha mı geleceğiz diyerek Balkanlar&#;a doğru yola çıkın.
Balkan ülkeleri yazımı belirtmeliyim ki bölgede edindiğim izlenimlerden yola koyularak hazırladım. İlk defa yurt dışına çıkmak ya da kısa süreli bir gezinti yapmak istediğinizde bir çok vizesiz ülke arasında bazen seçim yapmakta zorlanabilirsiniz. Oysa vizesiz gidebileceğiniz yüzlerce ülke seçeneğiniz var. Bu yazımda sizlere kısa süreli bir gezi için Balkanlar&#;da gezilecek en güzel yerler konusuna değineceğim. Vizesiz balkan ülkeleri arasında yeşiller içinde doğası ve tarihi ile beni büyüleyen Bosna Hersek, Adriyatik’in harika ülkesi Karadağ, Nikola Tesla’nın ilginç ve güzel ülkesi Sırbistan, Avrupa’nın yeni gözde başkentlerinden Üsküp’e sahip Makedonya ve geçmişten izlerini günümüze kadar yaşatan Arnavutluk. Balkanlar turu için bu güzel ülkeleri görmek çok keyifli olacaktır.
Gezdiğim onlarca ülkelerin içinde hemen hemen ilk gezdiğim ülkelerden Bosna Hersek, üzerine bir çok ülke gezmeme rağmen İtalya ile birlikte en etkilendiğim ülke oldu. Kültürümüzün yaşatılmaya çalışıldığı, yıllar önce yaşadığı acıların izlerini ziyaretçilerine gösteren Bosna güzel insanlar ülkesi. Bosna ziyaretinizde görmeniz gereken önemli şehirleri başkent Saraybosna, köprüsü ile hatırlayacağımız Mostar ve Tarihi şehir Travnik öncelikle görülebilecek en güzel şehirleridir. Başkent Saraybosna’ın kalbi sayılan Başçarşı bölgesi, Vrle Bosna, Sebil, Tünel ev, Milli Kütüphane, Ali Paşa cami, Moric han, İnat Kuca başkentin görülebilecek en güzel alanların başında gelmektedir.
Mostar şehrinde ise Mostar köprüsü ve muhteşem rengi ile berrak Neretva nehri saatlerce güzelliğine doyamayacağınız yerler. Köprü etrafındaki eski şehir yerleşiminde ki tüm alanları keyifle gezebilirsiniz. Tarihi şehir Travnik yeşillikler ve nehir kenarında Bosna’nın sakin ve güzel şehridir. Travnik kalesi, Süleymaniye cami, Travnik saat kulesi, mavi su ve Elçi İbrahim Paşa medresesi görülebilecek başlıca yerleridir. Bosna benim kalbimin attığı yerdir. Mükemmel insanları, harika kültürü, müthiş doğası ile beni büyüledi kısa zamanda.
Bosna’ya geldiğiniz de deneyimleyeceğiniz harika lezzetleri olduğunu unutmayın derim. Muhteşem lezzetiyle Cevap diğer adıyla köfte, Boşnak böreği Pita ve Bosna Kavası ülkeden yemeden dönmemelisiniz diyeceğim lezzetleridir. Bu yüzden Balkanlarda görülecek 5 ülke listemin zirvesinde yer almayı hakediyor.
Adriyatik kıyısının güzel ülkelerinden Karadağ tarihi yapıları ile beni etkileyen ülkelerden biri oldu. Tipik bir Akdeniz ülkesi gibi sıcak ve keyifli şehirlere sahip. Fiyord manzarasına doyacağınız bir ortaçağ şehri Kotor, sahilin keyifli tarihi şehri Budva, başkent Podgorica ve Budva’ya 5 kilometre uzaklıktaki Sveti Stefan adası ülkenin görülebilecek en keyifli yerleri. Kotor’un en güzel yeri şüphesiz ki Old Town bölgesinden çıkılabilen yaklaşık 30 dakika süren ve nefis manzarası ile insanı büyüleyen Kotor kalesidir. Old Town yani eski şehir bölgesinde ise Ortaçağ döneminden kalma taş sokaklarda dolaşmak ise hayli keyifli.
Bir günde gezebileceğiniz şirin bir yer. Budva ise çevresi büyük yıldızlı oteller olmasına rağmen Adriyatik kıyısındaki eski şehri ise küçük ve dolaşmaktan büyük keyif alacağınız yerdir. Küçük bir kale içine kurulu eski şehiri bir iki saatte gezebilirsiniz. Budva’ya 5 kilometre uzaklığındaki Sveti Stefan adası ise görülmesi manzarası ile insanı büyüleyen bir yer. Burası artık özel bir mülk olduğu için restoran ve hotel rezervasyonu ile girebileceğiniz bu şirin adayı görmenizi öneririm. Başkent Podgorica ise Osmanlı’nın bir çok eserini taşıyan tipik bir Balkan şehri. Hırvatistan ile beraber bence Balkan ülkeleri arasında en güzeli. Bu güzel Balkan ülkeleri listesinde Karadağ zirvede olanlardan.
Balkan ülkeleri arasında Nikola Tesla’nın güzel ülkesi Sırbistan, doğası tarihi mekanları ile keyifle gezebileceğiniz bir ülke. Başkent Belgrad ve Novi Sad ülkenin gezilebilecek öncelikle iki güzel şehri bence. Belgrad büyük metropol bir başkent. Şehrin kalbi ise Kalemegdan bölgesi. Kalemeydan’dan ise Tuna ve Sava nehirlerini saatlerce seyredebileceğiniz güzellikte. Knez Mihailova caddesi ise bizim İstiklal caddesi gibi keyiflice dolaşabileceğiniz Belgrad’ın en kalabalık caddesidir. Kalemegdanın içerisinde ise Damat Ali Paşa’nın mezarını ziyaret edebilirsiniz. Şehrin diğer büyük sembolü ise Balkanların en büyük Ortodokslara ait en büyük ibadethane olan Aziz Sava Katedralidir.
Şehirde görmeden dönme diyeceğim yerlerden biri de Nikola Tesla müzesidir. İçeride elektrik ve icatları ile ilgili yapılan sunum ise harika. Sırbistan diğer ülkelere geçiş açısından kapı beşiği gibidir, buradan bir çok Avrupa ülkesi ve şehrine her gün düzenli otobüs bulabilirsiniz. Balkan ülkeleri arasında doğal güzelliği, uygun fiyatları geniş coğrafyası ile keyifli bir ülkedir Sırbistan. Novi Sad ise Sırbistan’da Belgrad’dan sonra gezebileceğiniz en keyifli şehridir. Bu güzel ülke Balkanlarda görülecek 5 ülke listemin en değerlilerinden olmayı hak kazandı.
Makedonya, Balkan ülkeleri arasında olmazsa olmazım. Benimde ilk yurtdışı deneyimimi ve sonrasında bir çok defa gittiğim bir ülke oldu. Ülkenin en güzel şehirleri her gün gelişen Üsküp, muhteşem gölü ile Ohrid’dir. Başkent Üsküp çok keyifli ve güzel bir şehir. Bir çok kez geldiğim bu güzel şehir ise her gelişimde eklenen yeni yapılarla beni şaşırtan bir yer oldu. İnanıyorum ki birkaç sene içinde Avrupa’nın en güzel başkentlerinden biri olacaktır. Şehri ortadan bölen Vardar nehri üzerindeki taş köprü gezilecek yerlerin başındadır. Osmanlı döneminden kalan Taşköprü ise sağlı ve sollu iki farklı şehrin ortasında kalmış güzel bir yapı. Bir tarafında yeni yapılan şehri seyrederken diğer tarafta ise eski dönemde Müslümanların yaşamış ve Osmanlı mimarisinin hala korunmaya çalışıldığı Eski Türk Çarşısı görülmeye değer. Şehrin tepesinde gözüken haç ise Vodno’dur.
Buraya teleferik ile çıkıp şehri kuşbakışı seyredebilirsiniz. Sizlere en önemli önerim ise başkent Üsküp’e yaklaşık 9 kilometre uzaklığındaki Kanyon Matka ise mutlaka görülmesi gereken nefis bir yerdir. Burada muhteşem bir doğa içinde huzurla saatlerce vakit geçirebilirsiniz. Ohrid ise harika göl manzarası etrafına kurulmuş mimarisiyle ziyaret etmenizi önereceğim güzel bir şehir. Başkent Üsküp’den devamlı otobüs seferleri bulabilirsiniz. Makedonya gittikçe gelişme gösteren güzel bir ülke. Özellikle Üsküp her gün yenilenen yapısı ve Balkan ülkeleri arasında tam bir heykeller şehri olması ile bence bir kaç yıl içinde Avrupa&#;nın en güzel başkentlerinden biri olmaya aday.
Arnavutluk
Yunanistan ile Karadağ arasında, Balkan ülkeleri içerisinde kalan ve Adriyatik’e kıyısı olan güzel bir ülke Arnavutluk. Büyük dağları olan Arnavutluk&#;untrekking ve dağcılık ise kesinlikle çok elverişli bir ülke. Arnavutluk ziyaretimde birkaç şehrini görmeme rağmen beni etkileyen Berat ve Gjirokaster şehirleri oldu. Beratise görünümüyle çokça Safranbolu ve azcıkta Şirince’yi anımsatmaktadır. Ortasından nehir geçen bu güzel şehir için “ Bin Pencereli Şehir “ adı da verilmekte. Arnavut kaldırımları, beyaz evleri ve taş sokakları ile keyiflice gezebileceğiniz bence Arnavutluk’un en güzel iki şehrinden biri diyebilirim. Şehre geldiğinizde Osmanlı dönemi gözlerinizin önünden geçeceğini düşünüyorum. Gjirokaster şehri ise ülkenin güneyinde benim beğendiğim bir diğer güzel şehir oldu. Balkanlarda görülecek 5 ülke listeme girmeyi sadeliği ile hak kazandı.
Balkan ülkeleri arasında Arnavutluk, evlerinin çatılarının bölgede kesme taşlarla yapılı olması benim ilk dikkatimi çeken detay oldu. Burasının da bazı ev konaklarının ve eski çarşısının Osmanlı mimarisinde yapılmış olması beni mutlu etti. Şehrin görülmesi gereken en güzel yerlerin başında ise kalesi gelmektedir. Yürüyerek 15 dakikada adımlayacağınız kalede müze de bulunmaktadır. Sonrasında salın kendinizi şehrin tarih kokan sokaklarına. Başkent Tiran ve sınır şehri olan İşkodra&#;da saatler geçirsemde Berat ve Gjirokaster&#;in yerini tutmadı diyebilirim.
Balkanlar&#;da gezilecek yerler listesi tamamlandıktan sonra İstanbul‘a gelecek olan seyahat severler, İstanbul Havalimanı araç kiralama olanaklarından yararlanarak seyahatlerine kolayca devam edebilirler.
Balkanlar turu gezilecek yerler tatiliniz bittikten sonra Ankara‘ya havayolu ile gidecek olanlar, Ankara Esenboğa Havalimanı araç kiralama olanaklarını inceleyerek gezileri için konforlu bir ulaşım seçeneği tercih edebilirler.
Balkan şehirleri haritası için yolculuğunu bitirip Balkan ülkeleri arasından herhangi birinden İzmir’e dönecek olan gezginler, İzmir Adnan Menderes Havalimanı araç kiralama seçeneklerine bakabilirler.
Balkan turu yapmaya karar verdiğimizde en zor karar nereleri gitmemiz gerektiğiyle ilgili oldu. Öyle güzel coğrafya ki nereye gitsek eksik kalacaktı. Balkan turu planlaması yaparken çok zorlandık, sonuçta çok güzel bölgelere gittik ama aklımız gidemediğimiz bir sürü yerde kaldı… Bulgaristan’dan Slovenya’ya, Romanya’ya uzanan bölge hem güzellikleriyle hem de kolay ulaşılabilir olmasıyla büyük bir fırsat. Asıl önemlisi de birçoğunu vizesiz olarak dolaşabilmemiz. Bazılarına Schengen ile girebildiğinizden çok girişli vizenizi değerlendirmek için de ayrı bir fırsat…
Hazır böyle bir fırsat varken, en kısa zamanda bir Balkan turu programı yapmak gerekiyordu. Bizim turumuz aslında bir keşif turu gibi oldu… 10 günde ancak Arnavutluk&#;tan geçerek Karadağ, Bosna-Hersek ve Hırvatistan’ı görebildik. Hele Hırvatistan’ın Adriyatik kıyıları, doğa parklarıyla bir ay gezsen yetmeyecek kadar çok ve güzel yerleri var ki&#;
Ayrıca bu topraklardan gezerken kendinizi hiç de yabancı gibi hissetmiyorsunuz. Balkan ülkeleriyle ortak geçmişimizden dolayı dillerine yerleşmiş pek çok kelime var. Buralarda aç kalmayacağınız da kesin… Ortak yemekleri bulabileceğiniz o kadar çok yer var ki… Son zamanlarda Türk dizilerinin bölgede yarattığı sempati ile sizi sıcacık karşılıyorlar… Zaten bölge insanı oldukça misafirperver, yardımsever ve sıcak kanlı, o yüzden kendinizi hiç yabancı hissetmiyorsunuz burada…
Bizim programımız eylül ayının hemen başında ve Kurban Bayram’ına denk geldiğinden biz en ucuz uçak biletini Tiran’a bulduk ve buradan başlayan gezi, Karadağ, Bosna-Hersek ve Hırvatistan&#;dan geçerek devam etti…
İnanılmaz güzellikteki denizi, tarihi şehirleri, muhteşem doğasıyla tüm bu güzelliklerin bir kısmını sığdırabildiğimiz 10 günlük program şu şekilde sonuçlandı:
Arnavutluk’un başkenti Tiran’dan başlayan turumuz; Karadağ’da Kotor &#; Budva &#; Perast üçlüsü, Hırvatistan’ın en turistik şehri Dubrovnik, bizim için çok önemli bir şehir olan Bosna-Hersek’in gözdesi Mostar, oradan da tekrar Hırvatistan’a geçerek Split, Trogir, Zadar, Plitvice Gölleri Milli Parkı’ndan geçerek Zagreb’de son buldu.
Tadı damağınızda kalmayacak bir tur istiyorsanız en az bir haftalık bir zamanı böyle bir program için ayırmak gerekiyor. Ama hakkıyla gezelim diyorsanız en az 15 gün bu bölge için yeterli olacaktır. Mesafeler yakın gibi dursa da dağlık alanlar yüzünden istediğiniz yere ulaşmak tahmininizden biraz daha vakit oluyor. Bu süre biraz koşturmalı geçiyor ama her yerin biraz da olsa keyfini çıkartabiliyorsunuz.
Biz program içerisinde Tiran’dan konaklamadan geçerek Budva’da 2, Dubrovnik’te 1, Split’te 2, Zadar’da 1, Plitvice bölgesinde 1 ve Zagreb’de 1 gece kaldık.
Tiran
Budva (Konaklama)
Kotor
Perast
Sveti Stefan
Dubrovnik (Konaklama)
Mostar
Split (Konaklama)
Vis Adası – Stivina Koyu, Komiza
Biševo Adası – Mavi Mağara / Blue Cave
Ravnik Adası – Yeşil Mağara / Green Cave
Budikovak Adası – Mavi Lagün / Blue Lagoon
Hvar Adası
Pakleni Adaları
Brac Adası – Zlatni Rat Plajı
Trogir
Zadar (Konaklama)
Plitvice Gölleri Milli Parkı (Konaklama)
Zagreb (Konaklama)
Genel olarak Akdeniz iklimine sahip bölge, temmuz &#; ağustos aylarında oldukça sıcak, bu sebeple de oldukça yoğun ilgi görüyor. Mayıs &#; haziran ve eylül ayları ise sıcaklıkların yanı sıra kalabalıkların da azaldığı zamanlar.
Aslında bu tarihler genel olarak Orta Avrupa için seyahat edilecek en güzel zamanlar bence…
Kasım ve nisan ayları buralar için de oldukça soğuk ve yağmurlu geçiyor. Bu yüzden özellikle sahil kasabalarında pek çok yer kapalı oluyor.
Karadağ’da hariç diğer ülkeler kendi para birimlerini kullanıyor. Karadağ’da Euro, Bosna-Hersek’te Mark, Hırvatistan’da ise Kuno, Arnavutluk’ta ise Lek kullanılıyor.
Balkan turu için size iyi bir haberim var! Bu ülkeler Avrupa kadar pahalı değil… Size biraz daha nefes aldıran fiyatlara kalıp, uygun fiyatlara yemek yiyebiliyorsunuz.
Bosna-Hersek ve Arnavutluk’ta günlük Euro civarlarında ekonomik fiyatlara gününüzü geçirebilecekken bu fiyatlar Hırvatistan ya da Karadağ’da Euro’ya kadar çıkabiliyor.
Konaklama bütçesi ise ülkeye ve konfor tercihinize göre çok değişken… Uygun fiyatlı bir tatil için hostelde kalmak Euro civarlarında. İki kişilik bir oda için Hırvatistan’da minimum 60, Bosna-Hersek’te , Karadağ’da 50, Arnavutluk’ta ise Euro’yu gözden çıkarmanız gerekiyor. Ama eğer iki kişiden fazla sayıda seyahat ediyorsanız en uygunu apartman dairesi kiralamak.
Yemeği de yine uygun fiyatlara bulmak mümkün… Bosna-Hersek’te bir böreği Euro’ya yerken, Hırvatistan’da bir öğle yemeğini 15 Euro civarında yiyebilirsiniz.
Son olarak, araç kiralama açısından Karadağ diğerlerine göre biraz daha pahalı… Özellikle yüksek sezonda Eurolara kadar çıkabiliyor. Ama eylül &#; mayıs gibi bu fiyatlar 20 Eurolara kadar da düşüyor. Bosna-Hersek’te günlük araç kira bedeli 25 Euro civarlarındayken, Hırvatistan’da Euro civarlarında…
Hırvatistan’da Hırvatça, Arnavutluk’ta Arnavutça, Bosna- Hersek’te Boşnakça, Sırpça ve Hırvatça, Karadağ’da ise Karadağca konuşuluyor. Bölgedeki eski Rus etkisinden dolayı Rusça tüm bölgede oldukça kullanılıyor.
Turizmin etkisinden dolayı İngilizce çok yaygın. Özellikle Hırvatistan’da her gittiğimiz yerde sorunsuzca İngilizce anlaşabildik.
Bölgede Türk dizileri fazlaca izleniyor. Hem ortak geçmişin hem de dizilerin etkisiyle Türkçe pek çok kelime biliyorlar. Bazı oturduğumuz yerlerde televizyonda Türk dizilerine denk geldiğimizde oldukça şaşırmıştık.
Bölge genel olarak Türkiye’den 1 saat dilimi geride bulunuyor. Ancak Türkiye’deki yaz saati uygulamasından sonra aramızdaki fark, kış aylarında 2 saate çıkıyor.
Bölge halkının çoğunluğu Hristiyan… Ancak azımsanmayacak bir Müslüman nüfus da bu bölgede yaşıyor. Özellikle Arnavutluk’un yüzde 56’sı, Bosna-Hersek’in ise yüzde 50’si, Karadağ’ın ise yüzde 19’u Müslüman…
Karadağ, Bosna-Hersek ve Hırvatistan turizm açısından oldukça gelişmiş olduğundan konaklama imkânı çok fazla… Ailece veya grup olarak gitmişseniz apartman dairelerini tercih etmek çok iyi bir seçenek… Airbnb veya seafoodplus.info’dan buralara rahatlıkla rezervasyon yapılabiliyor.
Budva’da kaldığımız Apartments Aqua, şehre tepeden bakan bir noktadaydı. Oldukça temiz ve kullanışlı olan apartmana yürüyüşle çıkmak mümkünse de araçla merkeze 5 dakika sürüyor.
Split’te kaldığımız Sandy Beach Apartments, şehrin tam göbeğinde tarihi bölümün hemen bitişiğinde. Sahile birkaç dakika, feribot terminaline ise 10 dakikalık yürüyüş mesafesinde…
Zadar’da bahçeli ve balkonlu Apartments Mandy’de kaldık. Aile tarafında kiraya verilen daire merkeze 1,3 kilometre uzaklıkta.
Dubrovnik, oldukça pahalı olduğundan tarihi bölümün biraz dışında bir yer tercih ettik. Mavi Apartments sahile 5 dakika, şehrin tarihi merkezine 1,5 kilometre uzaklıkta.
Plitvice Gölleri Milli Parkı’da geçirdiğimiz vakitten sonra o kadar yorgunduk ki, Rijeka tarafına geçmekten vazgeçip parkın hemen yakınlarında kalmaya karar verdik. Bir dağ köyünde yemek için durduğumuz yerde aracımız bozulunca, o noktada ilk bulduğumuz evin kapısını çalmıştık. Kapıyı çaldık, diyorum çünkü bölgede neredeyse herkes, evlerinin bir katını veya odalarını kiraya veriyor. Hepsi birinden güzel ve şirin…
Zagreb’de ise Apartments Angel Main Square’de kaldık. Merkezin hemen yakınında, güzel ve popüler barların olduğu sokakta yer alıyor. Oldukça temiz ve özenle döşenmiş…
Nasıl bir rota izleyeceğiniz burada çok önemli… Biz ağırlıklı olarak Karadağ’ı ve Hırvatistan&#;ı gezmeyi planladığımızdan Budva’ya en yakın ve en ucuz nokta olarak Tiran’a uçmanın en uygun olduğunu gördük. Burayı geçiş noktası olarak kullandık. Bayram dönemi olduğundan fiyatlar bu şekilde çok uygundu. Tek yön gidiş 99 TL idi… Tiran’a THY’nin her gün ve Pegasus’un da düzenli uçuşları var.
5 kişilik bir grup olduğumuzdan Tiran’dan Budva’ya özel araçla transfer daha hesaplı geldi. Bizim kiraladığımız Dubrovnik merkezli bir firmaya transfer için Euro ödedik. Bu yöntem pek çok kişi tarafından kullanıldığından, transfer firmaları çok yaygın…
Eğer Karadağ’dan başlamayı düşünürseniz en uygun uçuş noktası Podrogica Havalimanı… 1 saatlik mesafedeki havalimanından Budva’ya veya Kotor’a kolaylıkla erişilebiliyor. Otobüsle geçebilir veya araç kiralayabilirsiniz.
Adriyatik kıyısını güneyden kuzeye kat ettiğimizden bizim dönüş noktamız Zagreb oldu. Buradan THY’nin her gün uçuşu var.
Bölgeyi gezmek için diğer seçenekler ise Dubrovnik’e, Saraybosna’ya, Üsküp veya Belgrad’a direk uçarak, buralardan farklı rotaları takip etmek…
En kolay ve en hesaplı yol sanırım araç kiralamak… Şehirlerarası mesafeler kısa ancak özellikle Hırvatistan’da bir baştan bir başa oldukça mesafe var… Ülkeler arası geçişi de hesaba kattığınızda bir Balkan turu planlarken en akıllıca iş, araç kiralama yöntemi&#; Birçok uluslararası firmanın kiralama sistemleri burada da işliyor. Rentalcars üzerinden Dubrovnik’te yaptığımız kiralama için bugünkü fiyatlarla 7 gün için kişi başına toplamda TL yani 60 Euro gibi bir rakam düştü…
Mostar’da bize eklenen iki arkadaşımızla 7 kişi olduğumuzdan bize sayıca en çok uyan araç, 9 kişilik Renault Trafic idi. Daha sonra aracımız Plitvice dönüşü arıza yapınca saat içerisinde yeni bir araçla çok hızlıca değiştirdiler. Bu sefer Renault yerine bir Opel Vivaro aldık.
Araç kiralarken birkaç noktaya dikkat etmek gerekiyor: Eğer iki kişi araç kullanacaksa bunu baştan kiralarken ilave etmek en iyisi. Bazı firmalar belli tutarı kredi kartında bloke ediyorlar. O yüzden kart limiti buna uygun olmalı… En önemli konulardan biri de firma, internetten ödeme yaptığınız kredi kart sahibini, birinci şoför olarak esas alıyorlar. Eğer kart sahibiyle, kullanan kişi aynı değilse ilave şoför ücreti ödemek gerekiyor. Kiralama şartlarını çok dikkatlice okumakta fayda var…
Biz navigasyonu da ücrete dahil etmiştik. Ancak araçta kendinden navigasyon vardı… Çok işimize yaradı… Eğer araç içinde yoksa ilave etmeye veya Türkiye’de kullandığınızı uygun şekilde güncelleyerek yanınıza almaya çalışın…
Bölgede karavanla seyahat de oldukça yaygın… Pek çok kamping var… Hem sizi pek çok dertten kurtarıyor hem de oldukça eğlenceli… Tek sıkıntısı park etme sorunu olabilir ama artıları daha fazla olduğundan bunu çok dert etmemek lazım… Biz 3 ay önceden program yapmaya başlamamıza rağmen tüm karavan rezervasyonları dolmuştu. Bu şekilde bir tatil düşünürseniz erken davranmak gerekiyor.
Karavan kiralamak için bu siteye bakabilirsiniz…
Eğer bütçenizi biraz genişletebiliyorsanız Hırvatistan’ın muhteşem sahillerini tekne kiralayarak dolaşmak da oldukça harika bir seçenek olabilir… Uygun fiyat için hem yoğun dönemin biraz dışına çıkmak ve hem de erken rezervasyon yapmak gerekiyor…
Balkanlar’da gezmenin en güzel yanlarından biri de birkaçına vizesiz gidebiliyor olmamız. Karadağ, Bosna-Hersek, Arnavutluk Türkiye’den turistik geziler için vize istemiyor.
Hırvatistan için vize şart. Eğer geçerli ve çok girişli bir Schengen vizeniz varsa bunu kullanabiliyorsunuz aksi durumda Hırvat vizesi almanız gerekiyor.
Yeşil pasaport sahibi kişilerin ( gün içerisinde 90 günü geçmeme ön koşulu ile) vize almalarına gerek yok ancak eğer bordo (normal) pasaportunuz varsa vize için aşağıdaki bilgiler işinize yarayacaktır.
Hırvatistan vizesi Ankara Büyükelçiliği ya da İstanbul Başkonsolosluğu’nun akredite ettiği kurumlar aracılığıyla alınıyor. Vize işlemleri eğer normal başvuru yaptıysanız gün arası, ekspres vize için başvurduysanız 3 gün içinde tamamlanıyor.
Vize harç ücreti 60/35 Euro&#; Buna aracı kurumun hizmet ücreti ayrıca ekleniyor. Hırvatistan turist vizesi başvuru sahibinin ülkeye giriş çıkış sayısına göre tek, iki veya çoklu olarak verilebiliyor. Ülkeye giriş çıkış sayısına bağlı olarak Hırvatistan vize ücretleri değişiklik gösteriyor.
Vize için gerekli evraklar hakkında daha detaylı bilgiyi Hırvatistan Konsolosluğu&#;nun websayfasından öğrenebilirsiniz.
Ayrıca Balkanlar’da Makedonya ve Sırbistan da vizesiz gezebileceğiniz ülkelerden…
Vizesiz ülkeler için daha detaylı bilgi almak isterseniz buraya da bakabilirsiniz.
Bu gezide oldukça kalabalıktık ama genelde yalnız gezen biri olarak gittiğim yerlerde bu tür gözlemler de yapmaya çalışıyorum… Bölge insanı, oldukça cana yakın ve yardımsever olmalarının yanı sıra çok saygılı ve medeni insanlar… Özellikle tek bir kadın olarak bu ülkelerde yalnız gezerken bir sıkıntı yaşayacağınızı düşünmüyorum.
Balkanlar&#;ı gezmeyi düşünüyorsanız ilk çıkış için Bulgaristan&#;ı düşünebilirsiniz. Bu konuda SOFYA GEZİLECEK YERLER yazım size fikir verebilir.
Daha fazla fotoğraf ve güncel gezileri kaçırmamak için instagram sayfamı takip etmeyi unutmayın: Figen Kokol
batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir
