Sensörler Vize Soruları

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL İçerik Algılama Teknolojisi Algılama Mekanizması Uygun Sensör SENSÖR SİSTEMİ Ölçme ve Kontrol Sistemi Transdüser ve Sensör Kavramı Günlük hayatımızda ısı, ışık, basınç

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Basınç Sensörleri Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel

ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER)

ALGILAYICILAR (SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER) SENSÖRLER-TRANSDÜSERLER Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan cihazlara algılayıcılar denir. Algılayıcılar, fiziksel ortam ile

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL MANYETİK SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER Bir tel bobin haline getirilip içinden akım geçirilirse, bu bobinin içinde ve çevresinde manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan gözle

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Basınç Sensörleri Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Optokuplör Optokuplör kelime anlamı olarak optik kuplaj anlamına gelir. Kuplaj bir sistem içindeki iki katın birbirinden ayrılması ama aralarındaki sinyal iletişiminin

BASINÇ (GERİLME) TRANSDÜSERLERİ

BASINÇ (GERİLME) TRANSDÜSERLERİ Tanımı Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel işarete

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL MANYETİK SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER Bir tel bobin haline getirilip içinden akım geçirilirse, bu bobinin içinde ve çevresinde manyetik alan oluşur. Bu manyetik alan gözle

Hazırlayan: Tugay ARSLAN

Hazırlayan: Tugay ARSLAN ELEKTRİKSEL TERİMLER Nikola Tesla Thomas Edison KONULAR VOLTAJ AKIM DİRENÇ GÜÇ KISA DEVRE AÇIK DEVRE AC DC VOLTAJ Gerilim ya da voltaj (elektrik potansiyeli farkı) elektronları

10. ALGILAYICILAR (Sensörler-Transdüserler)

10. ALGILAYICILAR (Sensörler-Transdüserler) Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan cihazlara algılayıcılar denir. Algılayıcılar, fiziksel ortam ile endüstriyel amaçlı elektrik/elektronik

Bu Haftanın Konu Başlıkları

Sensörler-2 Kuvvet, Gerilme, Sıcaklık, Akış sensörleri... (devamı) Sensörlerin sınıflandırılması Giriş sinyaline göre Çıkış sinyaline göre Beslenme ihtiyacına göre Sensör karakteristikleri Ölçüm aralığı

Sıcaklık Nasıl Ölçülür?

Sıcaklık Nasıl Ölçülür? En basit ve en çok kullanılan özellik ısıl genleşmedir. Cam termometredeki sıvıda olduğu gibi. Elektriksel dönüşüm için algılamanın farklı metotları kullanılır. Bunlar : rezistif

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Optik Sensörler Üzerine düşen ışığa bağlı olarak üstünden geçen akımı değiştiren elemanlara optik eleman denir. Optik transdüserler ışık miktarındaki değişmeleri elektriksel

Alternatif Akım Devreleri

Alternatif akım sürekli yönü ve şiddeti değişen bir akımdır. Alternatif akımda bazı devre elemanları (bobin, kapasitör, yarı iletken devre elemanları) doğruakım devrelerinde olduğundan farklı davranırlar.

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Transdüser ve Sensör Kavramı Fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) algılayan elemanlara sensör, algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine çeviren elemanlara

Sensörler. Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL

Sensörler Yrd.Doç.Dr. İlker ÜNAL Ses Sensörleri (Ultrasonik) Ultrasonik sensörler genellikle robotlarda engellerden kaçmak, navigasyon ve bulunan yerin haritasını çıkarmak amacıyla kullanılmaktadır.bu

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI

TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK ELEKTRONİK 1 1. Atomun çekirdeği nelerden oluşur? A) Elektron B) Proton C) Proton +nötron D) Elektron + nötron 2. Elektron hangi yükle yüklüdür?

EGE ÜNİVERSİTESİ EGE MYO MEKATRONİK PROGRAMI

EGE ÜNİVERSİTESİ EGE MYO MEKATRONİK PROGRAMI SENSÖRLER VE DÖNÜŞTÜRÜCÜLER SEVİYENİN ÖLÇÜLMESİ Seviye Algılayıcılar Şamandıra Seviye Anahtarları Şamandıralar sıvı seviyesi ile yukarı ve aşağı doğru hareket

Endüstriyel Sensörler ve Uygulama Alanları Kalite kontrol amaçlı ölçme sistemleri, üretim ve montaj hatlarında imalat sürecinin en önemli aşamalarındandır. Günümüz teknolojisi mükemmelliği ve üretimdeki

Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları

40 Modern Fiziğin Teknolojideki Uygulamaları 1 Test 1 in Çözümleri 1. USG ve MR cihazları ile ilgili verilen bilgiler doğrudur. BT cihazı c-ışınları ile değil X-ışınları ile çalışır. Bu nedenle I ve II.

MANYETİK SENSÖR ve TRANSDUSERLER. Tanımı

2 Tanımı Ortamdaki manyetik değişiklikleri algılayan ve buna bağlı olarak çıkışında gerilim üreten elemanlara manyetik transdüser denir. Manyetik transdüserlere Alan Etkili Transdüser adı da verilir. Manyetik

GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ

GERİLİM REGÜLATÖRLERİ DENEYİ Regüleli Güç Kaynakları Elektronik cihazlar harcadıkları güçlere göre farklı akımlara ihtiyaç duyarlar. Örneğin; bir radyo veya amplifikatörün hoparlöründen duyulan ses şiddetine

MESAFE VE KONUM ALGILAYICILARI

MESAFE VE KONUM ALGILAYICILARI Mesafe (veya yer değiştirme) algılayıcıları birçok farklı türde ölçüm sistemini temel alabilir. Temassız tip mesafe algılayıcıları imalat sanayinde geniş kullanım alanına

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ

TEMEL ELEKTRONĠK DERSĠ ÖĞRETMEYE YÖNELĠK TEST SORU BANKASI HAZIRLAYAN: Öğr.Gör.Aykut Fatih GÜEN 1 ÜNĠTE 1 TEST SORU BANKASI (TEMEL ELEKTRONĠK) DĠRENÇ SORULARI Aşağıdakilerden hangisi, pasif devre elemanlarının

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI

9- ANALOG DEVRE ELEMANLARI *ANALOG VE DİJİTAL KAVRAMLARI *Herhangi bir fiziksel olayı ifade eden büyüklüklere işaret denmektedir. *Zaman içerisinde kesintisiz olarak devam eden işaretlere Analog işaret

İletken, Yalıtkan ve Yarı İletken

Diyot, transistör, tümleşik (entegre) devreler ve isimlerini buraya sığdıramadağımız daha birçok elektronik elemanlar, yarı iletken malzemelerden yapılmışlardır. Bu kısımdaki en önemli konulardan biri,

ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER 523EO0002 Ankara, 2012 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında

KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ

KONUM ALGILAMA YÖNTEMLERİ VE KONTROLÜ 1. AMAÇ: Endüstride kullanılan direnç, kapasite ve indüktans tipi konum (yerdeğiştirme) algılama transdüserlerinin temel ilkelerini açıklayıp kapalı döngü denetim

Ölçme Kontrol ve Otomasyon Sistemleri 10

Ölçme Kontrol ve Otomasyon Sistemleri 10 Dr. Mehmet Ali DAYIOĞLU Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Sıcaklık Sensörleri Temas tipi sensörler: a)

Sensörler ile Arduıno. Volkan Kanat

Sensörler ile Arduıno Volkan Kanat İçindekiler Bölüm 1: Sensörler 1 Giriş 2 Sensör ve Transdüser Kavramı 2 Sensör Çeşitleri 3 Termik Sensör ve Transdüserler 4 Termistör 5 LM35 7 DHT22 Isı ve Nem Sensörü

SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER

SENSÖRLER VE TRANSDÜSERLER 1. SENSÖR VE TRANSDÜSER KAVRAMLARI Tüm fiziksel ortam değişikliklerini (ısı, ışık, basınç, ses, vb.) bizim yerimize algılayan cihazlara sensör, algıladığı bilgiyi elektrik enerjisine

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ

4. ÜNİTE ALTERNATİF AKIMDA GÜÇ KONULAR 1. Ani Güç, Ortalama Güç 2. Dirençli Devrelerde Güç 3. Bobinli Devrelerde Güç 4. Kondansatörlü Devrelerde Güç 5. Güç Üçgeni 6. Güç Ölçme GİRİŞ Bir doğru akım devresinde

ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DERSİ ALTERNATİF AKIMIN TEMEL ESASLARI Dr. Öğr. Üyesi Ahmet ÇİFCİ Elektrik enerjisi, alternatif akım ve doğru akım olarak

Algılayıcılar (Duyucular) - sensors

Algılayıcılar (Duyucular) - sensors ĐNFORMASYON ĐŞLEME EYLEYĐCĐ ALGILAYICI SÜREÇ 1 Yansıtıcılı algılayıcı ile vinçlerde aşırı yaklaşım ve çarpışmanın engellenmesi 2 Cisimden yansımalı fotosel ile kağıt

12. SINIF KONU ANLATIMLI

12. SINIF KONU ANLATIMLI 3. ÜNİTE: DALGA MEKANİĞİ 2. Konu ELEKTROMANYETİK DALGA ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ 2 Elektromanyetik Dalga Testin 1 in Çözümleri 1. B manyetik alanı sabit v hızıyla hareket ederken,

DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ

DENEY 1 DİYOT KARAKTERİSTİKLERİ 1.1. DENEYİN AMACI Bu deneyde diyotların akım-gerilim karakteristiği incelenecektir. Bir ölçü aleti ile (volt-ohm metre) diyodun ölçülmesi ve kontrol edilmesi (anot ve katot

ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI

ELEKTRİK ELEKTRONİK DEVRE ELEMANLARI BCP103 Öğr.Gör. MEHMET GÖL 1 Ders İçeriği Analog ve sayısal sinyal kavramları ler, çeşitleri, uygulama yerleri, direnç renk kodları Kondansatörler, çalışması, çeşitleri,

Şekil Sönümün Tesiri

LC Osilatörler RC osilatörlerle elde edilemeyen yüksek frekanslı osilasyonlar LC osilatörlerle elde edilir. LC osilatörlerle MHz seviyesinde yüksek frekanslı sinüsoidal sinyaller elde edilir. Paralel bobin

9. Güç ve Enerji Ölçümü

9. Güç ve Enerji Ölçümü Güç ve Güç Ölçümü: Doğru akım devrelerinde, sürekli halde sadece direnç etkisi mevcuttur. Bu yüzden doğru akım devrelerinde sadece dirence ait olan güçten bahsedilir. Sürekli halde

ALTERNATİF AKIMIN TANIMI

ALTERNATİF AKIM ALTERNATİF AKIMIN TANIMI Belirli üreteçler sürekli kutup değiştiren elektrik enerjisi üretirler. (Örnek: Döner elektromekanik jeneratörler) Voltajın zamana bağlı olarak sürekli yön değiştirmesi

3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR

3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR 1-) 2002 OKS 3-) 4-) 2004 OKS 2-) 2003 OKS 5-) 2005 OKS 6-) 2006 OKS 10-) 2010 SBS 7-) 2008 OKS 11-) 2011 SBS 8-) 2009 SBS 2012 SBS 14-) 12-) 15-) 2015 TEOG 2014 TEOG 13-)

SENSÖRLER ALGILAYICILAR

SENSÖRLER ALGILAYICILAR Sistem bilgilerinin direkt olarak insan tarafından verildiği sistemlere konvansiyonel sistemler denir. Eğer bilgiler bir program yoluyla verilmiş ise bu durumda oluşturulan sisteme

Elektromanyetik ışınlar ve dalga boyları

Elektromanyetik ışınlar ve dalga boyları İnsan gözü, dalga boyu 380-780 nanometreye kadar olan elektromanyetik dalgaları ışık olarak algılar. EBO 304- Ölçme ve Enstrümantasyon 2 Işığa duyarlı eleman çeşitleri

12. SINIF KONU ANLATIMLI

12. SINIF KONU ANLATIMLI 3. ÜNİTE: DALGA MEKANİĞİ 2. Konu ELEKTROMANYETİK DALGA ETKİNLİK VE TEST ÇÖZÜMLERİ 2 Elektromanyetik Dalga Etkinlik A nın Yanıtları 1. Elektromanyetik spektrum şekildeki gibidir.

BASINÇ (GERİLME) TRANSDUSERLERİ

2 BASINÇ (GERİLME) TRANSDUSERLERİ Tanımı Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel işarete

ALAN ETKİLİ TRANSİSTÖR

ALAN ETKİLİ TRANİTÖR Y.oç.r.A.Faruk BAKAN FET (Alan Etkili Transistör) gerilim kontrollu ve üç uçlu bir elemandır. FET in uçları G (Kapı), (rain) ve (Kaynak) olarak tanımlanır. FET in yapısı ve sembolü

1. Kapasitif Basınç ölçme sensörleri
2. Strain Gage(şekil değişikliği) sensörleri
3. Load Cell(yük hücresi) sensörleri
4. Piezoelektrik özellikli basınç ölçme sensörleri

4.1.1 Kapasitif Basınç Sensörleri 

• Algılanan cisme temas yoktur.
• Algılanacak cismin farklı tipte malzemelerden olması bir şeyi değiştirmez.
• Algılama mesafesi uzundur.
• Cevap süresi kısadır.
• Hassas konumlama yapabilir.
• Renk ayrımı yapabilir.

- Işık etkisiyle çalışan elektronik devre elemanlarına denir.

Sinyaller ve Sistemler

Son yenilenme tarihi: 3.4.2023

Mikrodalga Teorisi

Son yenilenme tarihi: 20.1.2023

Aşağıda boş satıra kadar dosyalar yukarıdan aşağıya sıralı olarak derste gördüğümüz konularımızdır. Finale ve bütünlemeye tüm konular dahildir.

Son yenilenme tarihi: 26.2.2023

Güç Elektroniği

Son yenilenme tarihi: 14.11.2018

Sis.Mod.v.Ot.Kontrol

Makine Mühendisliği Bölümüne yıllar önce verdiğim derse ait dokümanlar bulunmaktadır.

Son yenilenme tarihi: 1.5.2022

Elektrik ve Elektroniğe Giriş

Makine Mühendisliği Bölümüne verilen derstir.

Dosyaları görüntülemekte sorun yaşıyorsanız muhtemelen cep veya tablet gibi cihazınızın izinleriyle ilgilidir. Fark etmemiş olabileceğiniz izin isteklerine dikkat ediniz.

Elektrik Makineleri - 1

Son yenilenme tarihi: 21.11.2023

Elektrik Makineleri - 2

Son yenilenme tarihi: 14.4.2023

Ders notlarının tamamı paylaşılabilecek biçimde değildir. Dersi de takip etmek şartıyla şu konu dosyalarını indirmeniz faydalı olacaktır:

Son yenilenme tarihi: 18.3.2021

Elektrik Makineleri Laboratuvarı

Deney yerine simülasyon dosyaları18.3.2021

Simülasyon dosyaları DC makine deneylerinin tamamı ve föylerde olmayanları için hazırlanmıştır. Bunlar MATLAB ya da Octave ile çalıştırılabilir. Octave ile çalışma oldukça yavaştır (MATLAB'ın 10-12 katı sürede) fakat yine de her birinin 2-3 dakikayı geçeceğini sanmıyorum.
Tüm DC makine deney simülasyon dosyaları
Simülasyonlarda hem histerezis etkisi hem de ksmen armatür reaksiyonu dikkate alınmıştır. Seri, şönt, kompund (ekelemeli ve çıkarmalı), yabancı uyartımlı, sabit mıknatıslı motor ve jeneratör modları dahildir.

dosyası, histerezis etkisini dikkate almak için gereken bir dosyadır. Tek başına çalıştırmanız gerekmemektedir.
dosyası gerekli ayarları yapılarak istenen tüm DC jeneratör deneyi için kullanılabilir.
dosyası gerekli ayarları yapılarak istenen tüm DC motor deneyi için kullanılabilir.
Ancak ayarları yapamayabileceğinizi düşünerek her bir bağlantı veya çalıştırma modu için doğrudan çalıştırabileceğiniz ayarları yapıp ayrı ayrı dosyalar halinde de paylaştım. Dosya isimlerinden anlaşılıyor.
Bunların her birini çalıştırıp grafikleri inceleyiniz. Grafik penceresindeki ve eksenlerindeki açıklamaları inceleyiniz.
Deney simülasyon programlarının kullanımını VİDEOLAR ile de izleyebilirsiniz: DC Jeneratör Simülasyonları Kısım 1DC Jeneratör Simülasyonları Kısım 2DC Motor Simülasyonları Kısım 1DC Motor Simülasyonları Kısım 2

Notlar büyük ölçüde rapor notlarına göre olacaktır. Ayrıca vize, final/bütünleme sınavları yapılmayacaktır. Şöyle ki:
Vize notu, TR-1, TR-2, DC-1 ve DC-2 rapor notları (10 üzerinden) toplamının 2,5 ile çarpımı
Final notu, raporsuz olan AC-0 ve AC-3 deneylerinden katıldıkları için 5'er puan ile DC-3, DC-4, DC-5, AC-1 ve AC-2 rapor notları toplamının 10/6 ile çarpımı olacaktır.
Bütünleme notu, yukarıdaki gibi hesaplanan notlarının düşük olmasına neden olan raporlarının doğru düzgün yeniden yazılıp getirilmesi halinde geçmesi için gereken notun verilmesi ya da yetersiz kalan notunun verilmesi şeklinde olacaktır.

Notlar muhtemelen 60 üzeri sınıf ortalamasına göre olacaktır.

Aksi söylenmedikçe her hafta deney olduğunu varsayarak devam etmelisiniz.

Deneylere, bu sitedeki ilgili föyü okumuş olarak, zamanında ve kendi grubunuzda geliniz. Raporlu deneylere gelirken ön çalışmanızı yazıp getiriniz. Ön çalışma, deneyin adı, amacı, teorik bilgi ve deneyin yapılışının sadece devre şemalarının, raporun başlangıcı biçiminde kendi el yazınızla yazılıp deneye gelirken getirilmesidir. Deney sonunda ön çalışmalarınız sizde kalacak, deneyin yapılışı ve sonuların değerlendirilmesi tamamlanmış olarak bir sonraki deneye gelirken getirilecektir.

Raporlarınızı poşet dosyaya koymak yerine zımbalayıp poşetsiz vermenizi tercih ederiz.

ELEKTRİK MAKİNELERİ DENEY FÖYLERİ 18.5.2018

Linkler .pdf dosyaları için verilmiştir. doc dosyalarını isterseniz linklerdeki pdf uzantısını doc olarak değiştirmeyi deneyebilirsiniz. Ancak sunucumuz, doc dosyalarının indirilmesine izin vermediğini belirtmekle birlikte dosya küçükse izin vermektedir.

• Hepsi
  • (Son deneyinki hariç, çünkü onunki powerpoint slayt sunumu. Ayrıca AC-0'ın föyünü ayrıca verilen dosyadan alınız; buradaki eskidir.)
• Deney TR-1
  • a) Histerezis Döngüsü
  • b) Tek Fazlı Trafo Sargılarının Kutuplaşmalarının ve Sarım Sayılarının Bulunması
• Deney TR-2
  • a) Üç Fazlı Trafolarda Açık Devre ve Kısa Devre Testleri
  • b) Üç Fazlı Trafoların Yüklü Çalışması
• Deney DC-1
  • a) DC makinelerin Mıknatıslanma Eğrisi
  • b) Yabancı Uyartımlı Dinamoların Dış Karakteristiği (Yardımcı matlab dosyasını indirebilirsiniz, hedefi farklı kaydet ile.)
• Deney DC-2
  • a) Şönt Dinamoların Dış Karakteristiği ve Kritik Direnç
  • b) Kompund Dinamoların Dış Karakteristikleri (Yardımcı matlab dosyasını indirebilirsiniz, hedefi farklı kaydet ile.)
• Deney DC-3
  • Yabancı Uyartımlı Motorların Tork-Hız Karakteristiği (Sonuçları değerlendirip çizdiren matlab dosyası indirilebilir. Ayrıca grafiklerin pdf biçimi de indirilebilir.) 2014 yılına ait sonuçlar ve formülünü esas alan sürtünme katsayıları için ise şu matlab dosyasını indiriniz.
• Deney DC-4
  • a) Seri Motorların Tork-Hız Karakteristiği
  • b) Şönt Motorların Tork-Hız Karakteristiği (Sonuçları değerlendirip çizdiren matlab dosyası indirilebilir.)
• Deney DC-5
  • Kompund Motorların Tork-Hız Karakteristiği (Sonuçları değerlendirip çizdiren matlab dosyası indirilebilir.)
• Deney AC-0
  • Asenkron Motorlara Yıldız Üçgen Yol Verme Devresi(Güncellendi. 26.4.2015)
  • Asenkron Motorların Dinamik Frenlenmesi
• Deney AC-1
  • a) Asenkron makinelerin Yüksüz Çalışma Ve Kilitli Rotor Testleri
  • b) Asenkron makinelerin Tork – Hız Eğrisi
• Deney AC-2
  • a) Senkron Alternatörlerin Açık Devre ve Kısa Devre Testleri
  • b) Senkron Motorların "V" Eğrilerinin Çıkartılması
• Deney AC-3
  • Senkron Alternatörlerin Bir Baraya Paralel Bağlanması (Föy yerine powerpoint slayt sunumu verilmiştir. Önce İNDİRİN, sonra çalıştırın.)

Araştırma ve Tasarım Yöntemleri 1-2

Son yenilenme tarihi: 31.5.2023

Derse dair genel açıklamalar

ATY2 Konuları

ATY1 Konuları

• Konu-1 Gelişmeleri takip2.10.2022
• Konu-2 Özgeçmiş hazırlamak9.10.2022
• Konu-3 Blok Şemalar23.10.2022
• Konu-4 Hata Bulmak14.11.2022
• Konu-5 Birim Uyumu14.11.2022
• Konu-6 İşlemlerde Belirsizlik Birikimi10.12.2022

Son yenilenme tarihi: 14.3.2023

Bitirme Projeleri

2022-2023 eğitim-öğretim yılında Bitirme Projesi 1-2 dersleri için vermeyi düşündüğüm proje konularının bir kısmı aşağıda verilmiştir. Projeler aksi belirtilmedikçe 2 dönemliktir. Ancak 2 dönemlik projeler için ilk dönem uygulamalı çalışma, ikinci dönem ise uygulamadaki eksikliklerin giderilmesi ve rapor hazırlanması şeklinde istiyorum. Öğrencinin ilk dönem başarıyla çalıştıramadığı bir uygulamayla geçebilmesi için, devrenin makul bir tasarımla finaller başlamadan 1 hafta öncesine kadar tamamlanmış olarak gösterilmesini ve finaller bitinceye kadar, çalışmama nedeniyle ilgili tahminler, giderilmesi için yapılanlar ve sonuçlarıyla ilgili çok sayıda denemeyi anlatan gayri resmi nitelikte (ödev yazım kuralları aranmaksızın, el yazısı da olabilir) bir rapor verilmesini isterim.

Buradaki konuların dışında konu öneriniz varsa görüşüp uygun bulunursa alınabilir.

Kontenjanlar (Normal Öğretim / İkinci Öğretim için) boşsa "○" , dolmuşsa "●" biçimlerinde gösterilmiştir. ○○ veya ●● olanlar iki kişilik ekip içindir. İkiden fazla kişilik ekip ödevi, çok kapsamlı projeler müstesna, vermiyorum.

Encoder ile hız ve pozisyon ölçümü ●●

Tek dönemlik bir projedir. Elimizdeki 500 darbe/tur'luk bir encoder kullanılarak üretilen darbeler sayılacak/işlenecek ve hem pozisyon hem de hız bilgisi, yönüyle birlikte 16 bitlik dijital çıkış olarak verilecektir.

PID Denetleyici ●● / ○○

Bu projede modüler bir PID denetleyici yapılacaktır. PID denetleyici, oransal (Proportional) + integral (Integral) + türevsel (Derivative) denetleyici demektir. Proje, ikişer kişilik gruplar halinde yapılabilir.

Opamplarla yapılacak bu denetleyici, ±10V arasında olabilen bir gerilim sinyalini referans giriş olarak kabul edecek, denetlenen büyüklükten yine ±10V arasında değişen bir geribesleme girişi alacaktır. Önce bir fark alıcı katı olacak ve bu iki giriş fark alıcının girişleri olacaktır. Fark alıcının çıkışı (e = hata sinyali) dışarıdan erişilebilir olacak ve isteğe göre asıl PID birimine verilebilecektir. PID biriminin her parçasının (P, I ve D'nin) girişi dışarıdan bağlanacak şekilde kutu dışına çıkarılacaktır. Yani kullanıcı bu girişleri isterse toprağa bağlayarak sıfırlayabilecek, isterse fark alıcı çıkışından veya fark alıcıyı kullanmadan doğrudan dışarıdan alabilecektir. P, I ve D'nin çıkışları ise bir toplayıcıda toplanarak bütün modüler sistemin çıkışı şeklinde dışarıya çıkartılacaktır. Bu çıkış (u), denetlenecek sisteme uygulanacak giriştir. Basit bazı sistemlerin (RC devreleri) denetimi yapılarak performansı gösterilecektir.

Adım motor kontrolü (pozisyon doğrulamalı) ●●

Bir adım motoru istenen hızda ya da istenen pozisyona döndürülecektir. Sistem hafızasındaki pozisyon bilgisi güncellenirken olabilecek hatalara karşı her turun belli bir pozisyonunda pozisyon bilgisi doğru mu diye bakılacak, değilse düzeltilecektir.

Akımı gerilime dönüştürücü ○ / ○

Tek dönemlik bir proje olup 1A'e kadarki ac ve dc akımlarla orantılı bir gerilim elde edilecektir. Böylece bu gerilim ölçüldüğünde akım bilinecektir. DC akımın yönünü (-/+) işaretiyle birlikte dönüştürebilmelidir. AC akım ise etkin değeriyle orantılı pozitif bir gerilime dönüştürülmelidir. Devre opamplarla yapılabilmektedir.

Gerçek etkin değerle gerilim ölçümü ○

Gerilim dalga şekli sinüzoidal olmayan bir periyodik sinyal ise çoğu ölçü aletinin gösterdiği ölçüm değeri yanlış olur. Gerçek etkin değer (true rms) ölçmenin yollarından birisi, bir PIC'in ADC'siyle gerilimin anlık değerlerini örnekleyerek uzun bir süre (1-2 s gibi) içinde bunların kare ortalamasını hesaplamaktır. İsteyen başka yollarla da tasarım yapabilir.

Futbol sahası resminde eğik açıdan çember çizimi ○

Tek dönemlik bir programlama projesidir. Eğik açıdan görülen saha resmi üzerindeki dik kenar çizgileri yardımıyla resmin eğimi hesaplanıp herhangi bir noktayı (serbest vuruş noktası gibi) merkez kabul eden belirli bir yarıçapta (9m15cm baraj sınırı gibi) çember çizilmesi istenmektedir. Ayrıca belirli bir noktadan kenarlardan birine paralel çizgi (ofsayt sınırı gibi) çizilmesi de istenmektedir. Bu konu, üstten görünüşü verilen düzlemsel bir çizimin eğik bakış açısıyla çizimini (ve tam tersini) içermektedir.

Morötesi ışık sensörüyle gözlük kalitesi ölçümü ○○ / ●●

Gözlük camı varken ve yokken morötesi (UV=ultraviyole) ölçümü yapılarak ne derece filtreleme yapıldığına göre gözlük kalitesi bir ekrana yazdırılacaktır. UV sensörün en hassas dalga boyu 300nm civarı olmalı ve hassasiyet sınırları yaklaşık 250-400nm aralığına yayılmış olmalıdır. Böyle bir UV sensör bulmanız zor olabilir. Projeyi kabullenmeden önce sensör bulup bulamayacağınızı araştırınız.

Runga-Kutta metodu ile diferansiyel denklem çözümü ○

Tek dönemlik ve sadece 3. sınıflara özel bir programlama projesidir. Bu nümerik çözüm yöntemiyle önce basit bir 2. mertebe sistem denklemi çözülecek ve analitik çözüme göre hatası bulunacaktır. Aynı basit sistem bir de Euler yöntemiyle çözülüp hatası bulunacak ve bu iki yöntemin hataları karşılaştırılacaktır. Daha sonra da diferansiyel denklem modeli bilinen bazı sistemlerin çözümleri yapılıp grafikleri çizilecektir.

Stroboflaş ●● / ●●

Stroboflaş, ayarlanan frekansta yanıp sönen bir lamba demektir. Yüksek yanıp sönme hızları için genellikle neon lamba kullanılır. Günümüzde güç LED'leri de yeterli performansı verebilmektedir. Stroboflaş ile dönen bir tekere bakılırken, yanıp sönme frekansı dönüş frekansına eşitlenirse teker duruyormuş gibi görünür. İlkel şekli rot-balanscılar tarafından da kullanılan bu cihaz motor dönüş hızının görsel olarak ölçülmesi amacıyla kullanılacaktır. Yanıp sönme frekansı dakikadaki sayı cinsinden 4 rakamlı bir LCD ekranda gösterilecektir.

Yığın mesaj gönderici ○ / ○

Tek dönemlik bir yazılım ödevidir. Dilediğiniz dil ile html ve xml benzeri kodlar kullanılacaktır. Bir kayıt dosyasında e-posta adresleri ve isim gibi bazı kişisel bilgileri listelenmiş olan kişilere, kişisel bilgilerine göre yazılmış birer mesaj tüm liste için otomatik olarak gönderilecektir (Her öğrenciye kendi notlarını göndermek gibi).

E-posta adresleri toplanmasını engelleyici ○ / ○

Tek dönemlik bir yazılım ödevidir. E-posta adreslerini otomatik olarak algılayıp, depolayıp, reklam göndermek için kullananlara karşı, html kodu verilen bir internet sayfasında e-posta adresini bulan, başka bir programda o adresin yazısını gif ya da jpg gibi bir görüntü dosyasına çeviren, sonra da o görüntü dosyasını görüntületme kodunu, o html dosyasında e-posta adresinin yazıldığı kısmın yerine yazan bir program istenmektedir.

Bozuk para yönetimi ○ / ○

Bozuk para algılayıcı sensör kullanmanız beklenmiyor; bunun yerine gelen her bir bozuk para türü için birer sinyal gönderecek düğmeler kullanılacak. Kasada varsayılan bozuk paraların her birinden kaçar adet olduğu bilgisi her işlemde güncellenmek üzere, belirli bir tutarda ödeme için gelen paranın üzerinin hangi bozuk paradan kaçar adet verileceğini hesaplayan ve bunlar için de dışarıya birer sinyal gönderen bir PIC devresi ve yazılımı istenmektedir. Mevcut bozuk para miktarı sıkıntılı olduğunda para üstü vermeyi kolaylaştırıcı önerilerde bulunabilmelidir ("15 kuruşunuz var mıydı?" gibi).

Sayı seslendirici program ○ / ○

Tek dönemlik bir yazılım ödevidir. Sayı okumada kullanılan belli başlı öbekleri (yirmi, otuz, yüz, bin gibi) ses olarak kaydedeceksiniz. Sonra verilen bir sayıyı, bu öbeklerden gerekenleri doğru bir şekilde sıralayarak seslendireceksiniz (telefon bankacılığındaki gibi). İlk adım olarak bu işi yazıyla yapmanız (sayıyı yazıya dönüştürmeniz) istenmektedir. Bilgisayardaki saati sesli olarak okutmak da bunun bir uygulaması olabilir.

Manyetik sensörlü hız ölçümü ●● / ●●

Bisiklet veya herhangi bir araç tekerleğine sayıları 1-5 arasında değişebilen mıknatıslar yerleştirildiği varsayılarak sensörün mıknatısı görme sıklığına göre hızı ölçüp göstermeniz beklenmektedir. Hızın -/+ işaretini algılamanız beklenmiyor, mutlak değer yeterlidir. Mıknatıs sayısı ve teker çapı birer parametre olarak girilecektir. 3-120 km/saat arasında hassas (tamsayıya yuvarlatılmış) hız ölçümü ve birikimi (mesafe) gösterilmelidir.

Kuyrukmatik ● / ○○

Bir numara dağıtma merkezli, üç hizmet noktalı, 4 (üçü hizmet noktalarında, biri ortada) sıra numarası göstergeli bir kuyruk sistemi istenmektedir. Hizmet noktalarından düğmeye basıldığında sıradaki numara o hizmet noktasındaki ve ortadaki sıra göstergesinde görüntülenecektir. Numara dağıtma merkezinde fiş verilmesi yerine kolaylık olsun diye ayrı bir alınan sıra numarası göstergesi olacaktır. Standart bulunan ödevlerden farklı bazı özellikler de istenecektir.

Rüzgâra göre yönlendirme ●● / ●●

Bir rüzgâr sensörü yardımıyla rüzgârın yönü algılanacak ve bir düzenek rüzgâr yönüyle istenilen (mesela dik) bir açı yapacak şekilde yönlendirilecektir. Bunun için adım motoru kullanılabilir. Bir yelkenin veya rüzgâr türbininin otomatik olarak yönlendirilmesine yarayabilecektir.

Ayarlı ve KONTROLLÜ anahtarlamalı güç kaynağı ○○ / ○○

AC'den DC'ye doğrultma yapıldıktan sonra bir DC-DC çevirici ile gerilim seviyesi ayarlanacaktır. Opamplı basit bir integral kontrol ile anahtarlamanın görev oranı (duty cycle) otomatik olarak ayarlanarak yük değişse de gerilimin istenen değerde OTOMATİK KONTROLLÜ olarak tutulması sağlanacaktır. Tercihen mikrodenetleyici kullanılmadan yapılması istenmektedir.

Konuşma ve müzik ayırdedici ○

Tek dönemlik bir yazılım ödevidir. Kaydedilmiş bir ses sinyalinin konuşma mı müzik mi ağırlıklı olduğu tahmin edilecek.

Ses yönünü bulma ●● / ●●

Yüksek bir sesin hangi yönden geldiğini gösterecek. Düzlemde 8 yönü gösteren LEDlerden biri yanarak yön gösterilecek. Değişik yöntemler deneyebilirsiniz. 3 mikrofona sesin ulaşma zamanları arasındaki farkı kullanmak mümkündür.

Resimde kontrast ayarı ○

Tek dönemlik bir yazılım ödevidir. Başlıca resim dosya türlerinde yüklenen bir resimde, RGB toplam değeri istenen bir eşiğin altında olan (koyu renkli) pikseller siyah piksel yapılacak. Programın diğer bir modunda da benzer işlem, RGB toplam değeri istenen bir eşiğin üstünde olan (açık renkli) pikseller beyaz piksel yapılacak. Diğer pikseller aynı renkli kalacak. Eşik ayarlı olacak. Aynı türde resim dosyası olarak kaydedilecek.

Sesle dolu/boş ayrımı ○

Tek dönemliktir. Şişe veya kutu, ama belirli bir kaba belirli bir cisimle yaklaşık belirli bir şiddetle vurulduğunda çıkan sesler dolu ve boş durumlarına göre incelenecek. Sonraki vuruşlardaki seslerden, kabın dolu mu boş mu olduğu tahmin edilecek.

Batarya göstergesi ○○

Gerçek anlamda bir araştırma ödevidir (derleme değil!). Yük altındaki voltaj düşümünü de dikkate alarak, yani bataryanın hem akımını hem gerilimini hassas ölçerek şarj durumunu (SOC) göstermeniz isteniyor. Çeşitli akım ve şarj durumlarında gerilim ölçümleri yapılarak matris tablolar oluşturulacak. Gerçek çalışma şartlarında ölçülen akım ve gerilime göre de şarj durumu bu tablolara göre belirlenecek.

Son yenilenme tarihi: 15.10.2015

Elk. Motor. Denetimi

Ders içeriği ve tanıtım formu

4. hafta dersimizde yapılan dc motor simülasyonu programının düzenlenmiş halini indirebilirsiniz. MATLAB programıdır.

**********************

Aşağıdakiler ise 2012 tarihli dosyalar ve ödevlerdir:

Elektrik Motorlarının Denetimi dersinde MATLAB üzerinde yapılanlar ile ödevlerinizde yardımcı olacak MATLAB dosyalarını buradan indirebilirsiniz.

Başlıca dosyalar hakkında aıklamalar şöyledir:

• dcmotor.m: DC servo motor
• asenkron_albt.m: Durgun (alfa,beta) eksenlere göre asenkron motor simülasyonu (voltajların bir şekilde üretildiği varsayılıyor)
• asenkron_ws.m: Senkron hızda dönen (dq) eksenlere göre asenkron motor simülasyonu (voltajların bir şekilde üretildiği varsayılıyor)
• asenkron_pwm.m: Durgun (alfa,beta) eksenlere göre asenkron motor simülasyonu ama uzay vektör modülasyonlu pwm ile.
• pmsm.m: Senkron hızda dönen (dq) eksenlere göre sabit mıknatıslı senkron motor simülasyonu (voltajların bir şekilde üretildiği varsayılıyor)
• srsm.m: Senkron hızda dönen (dq) eksenlere göre sargılı rotorlu senkron motor simülasyonu (voltajların bir şekilde üretildiği varsayılıyor)
• DTC (klasör): Doğrudan tork kontrolü ile asenkron motorun durgun (alfa,beta) eksenlere göre simülasyon dosyaları olup şu an çalışmakla beraber daha da güncellenecektir.

DTC için derste kullandığım internet sayfasının bağlantısı

Ödevler şöyledir:

Ödev 3 ve 4

Sabit mıknatıslı senkron motor ve sargılı rotorlu senkron motor modellerinden birisini uzay vektörlü FOC, diğerini de DTC yöntemiyle kontrol etmeniz istenmektedir. Bunun için asenkron motor için yazılmış asenkron_pwm.m dosyası ve DTC klasöründeki dosyaları uygun şekilde düzenleyebilirsiniz. Ancak, senkron motorların en uygun simülasyonları senkron hızla dönen eksenlere (dq) göre olmasına rağmen kontrol yazılımınızın doğrudan dq akım bileşenlerinden ölçüm alması yasaktır; çünkü pratikte bu mümkün değildir. dq akım bileşenleri durgun alfa,beta eksenlerine dönüştürülerek ölçüm olarak alınmalıdır. (Bunun tekrar dq eksenlerine dönüştürülerek kullanılması yazılım için gereksiz bir dönüşüm-ters dönüşüm çifti gibi görülse de ileride ölçümlerde gürültü olduğunu düşündüğünüzde fark önemli olacak. Ama siz yine de şimdilik gürültüsüz çalışacaksınız.) Simülasyonlarda motorlar yüksüz kaldırılacak, hız dengeye gelince yüklenecek, tekrar hız dengeye gelince yük sıfırlanarak tekrar dengeye gelene kadar yeterli bir sürede simülasyon tamamlanacaktır. Akımlar ve hız çizilecektir. Programlarınız ile seçenekleriniz (DTC ile sargılı rotorlu ve FOC ile sabit mıknatıslı ya da DTC ile sabit mıknatıslı ve FOC ile sargılı rotorlu) birbirinizden alındığını düşündürtecek kadar benzememelidir.

Ödev 2 şöyledir:

Asenkron motor ve senkron motor için ayrı ayrı birer simulink model dosyası üzerinde motora uygun genlikte 50Hz'lik AC gerilim uygulayınız. Motor başta yüksüz olsun. Çalışma dengeye geldikten bir süre sonra anma değerine yakın büyüklükte bir yük torku uygulansın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra ise yük torku tamamen kaldırılsın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra AC kaynak geriliminin genliği aniden %40 artırılsın. Yeniden dengeye ulaşıldıktan sonra ise bu gerilim tekrar eski değerine getirilsin. Çalışmada görüntülenmesi istenen grafikler şunlardır: Senkron motorun stator, asenkron motorun rotor akısı vektörünün büyüklüğü ile iki motorda da stator fazlarından birisinin akımı (50Hz'lik AC akım) ve rotor hızı (devir/dakika = rpm cinsinden).

İki ayrı model dosyası teslim etmeniz beklenmektedir. Herbirinde 3'er grafik çizilmelidir.

Ödev 1 şöyledir:

Derste Euler metoduyla yapılan DC motor model simülasyonunu Runga-Kutta metoduna göre düzenleyiniz. Giriş voltajını rampa şeklinde sıfırdan itibaren artırarak motoru kaldırınız. Sonra voltajı anma değerinde sabit tutunuz. Kalkış sırasında ve motor dengeye gelene kadar bir süre yük torku sıfır olsun. Sonra aniden tam yük torkunu uygulayınız. Yine dengeye geldikten bir süre sonra aniden yük torkunu kaldırınız. Dengeye geldikten sonra giriş voltajını rampa inişi şeklinde zıt yönde anma değerine getiriniz ve bu değerde sabit tutunuz. Dengeye gelince öncekiyle aynı işaretli yük torkunu aniden uygulayınız. Bu durumda DC makine jeneratör moduna geçecek ve biraz hızlanacaktır. Dengede bir süre çalıştıktan sonra yük torkunu aniden kaldırınız(sıfırlayınız). Yine dengede bir süre çalıştıktan sonra giriş voltajını aniden sıfırlayınız. Dengeye gelinceye kadar (hız ve akım sıfırlanana kadar) bir süre daha çalıştırıp simülasyonu sonuçlandırınız. Tüm bunlar aynı simülasyon çalışması içinde yer alacaktır. Hız ve yük torkunu uygun bir ölçekle (değişimler farkedilebilecek şekilde) aynı grafik penceresinde, voltaj ve akım grafiklerini de başka bir grafik penceresinde yine uygun ölçeklerle çizdiriniz. Grafikler üzerine Matlab komutlarıyla açıklamalar yazdırınız.

Lineer Sistem Teorisi

Son yenilenme tarihi: 3.6.2023

Ders içeriği ve tanıtım formu

Ödevler:

• Ödev 1    (En geç 22.03.2023 tarihinde kadar gönderilmeliydi.)
• Ödev 2    (Son gönderme tarihi 16.4.2023 idi.)
• Ödev 3    (11.6.2023 tarihine kadar gönderilmelidir.)
• Ödev 4    (Final sınavından ÖNCE gönderilmelidir. Final tarihi daha sonra belirlenecektir.)

Ders notları:

Bu ders notlarının hazırlanmasında faydalanılan kaynaklar:

      [1] Prof. Dr. Mustafa Kuzuoğlu'nun (ODTÜ Elk.-Elk. Müh. Böl.) Linear Systems Theory-1 dersinde anlattığı notlar.

      [2] (Merhum) Prof. Dr. Veysel Silindir'in (Gazi Ünv. Elk.-Elk. Müh. Böl.) Kontrol Sistemleri-2 dersinde anlattığı notlar.

Son yenilenme tarihi: 07.01.2017

Yarı İletkenler

Aşağıda NPN ve PNP transistörlerin çalışma ilkeleri yeniden anlatılmıştır. Koyu yazılan kısım transistörün nasıl akım yükseltmesi yaptığının püf noktasıdır.

Aşağıda herhangi bir hata bulursanız lütfen [email protected] adresine bildiriniz.

NPN TRANSİSTÖRÜN ÇALIŞMA İLKESİ

Soldaki NP eklemi ters kutuplanırsa taşıyıcılardan boşaltılmış bölge genişler. Eklem yüzeyinin P tarafında (-) yüklü alıcı iyonlar, N tarafında (+) yüklü verici iyonlar bulunduğundan, şekildeki yönde bir ξı elektrik alanı vardır. Bu alan çoğunluk taşıyıcılarının geçişine izin vermez. Azınlık taşıyıcısı olmadığı sürece bu eklemden akım geçmez.

Sağdaki PN eklemi doğru kutuplanırsa bu eklemin boşaltılmış bölgesi daralır. VBE voltajı, ξiç elektrik alanına zıt yönde, onu yenecek bir alan oluşturacak büyüklükteyse (iletim voltajına ulaşmışsa) çoğunluk taşıyıcıları bu eklemi geçerler ve B’den E’ye bir akım geçer. N bölgesinin çoğunluk taşıyıcıları olan serbest elektronlar P bölgesine ulaştıklarında, bu bölge çok ince ve yüksek özdirençli olduğu için, çoğu B ucuna ulaşamadan kendilerini soldaki eklemin taşıyıcılardan boşaltılmış bölgesinde bulurlar. P bölgesi için azınlık taşıyıcısı sayılan bu elektronlar, ξı elektrik alanının yardımıyla kolayca soldaki N bölgesine geçerler. Buradan da VCB geriliminin (+) kutbu tarafından çekilirler ve şekildeki yönde bir iC akımı oluşur.

P bölgesindeki serbest elektronların ancak az bir kısmı B ucuna ulaştığı için iC >> iB olur. Yani kollektör akımı (iC), beyz akımının (iB) yükseltilmişi olarak elde edilir.

PNP TRANSİSTÖRÜN ÇALIŞMA İLKESİ

Soldaki PN eklemi ters kutuplanırsa taşıyıcılardan boşaltılmış bölge genişler. Eklem yüzeyinin N tarafında (+) yüklü verici iyonlar, P tarafında (-) yüklü alıcı iyonlar bulunduğundan, şekildeki yönde bir ξı elektrik alanı vardır. Bu alan çoğunluk taşıyıcılarının geçişine izin vermez. Azınlık taşıyıcısı olmadığı sürece bu eklemden akım geçmez.

Sağdaki NP eklemi doğru kutuplanırsa bu eklemin boşaltılmış bölgesi daralır. VEB voltajı, ξiç elektrik alanına zıt yönde, onu yenecek bir alan oluşturacak büyüklükteyse (iletim voltajına ulaşmışsa) çoğunluk taşıyıcıları bu eklemi geçerler ve E’den B’ye bir akım geçer. P bölgesinin çoğunluk taşıyıcıları olan holler N bölgesine ulaştıklarında, bu bölge çok ince ve yüksek özdirençli olduğu için, çoğu B ucuna ulaşamadan kendilerini soldaki eklemin taşıyıcılardan boşaltılmış bölgesinde bulurlar. N bölgesi için azınlık taşıyıcısı sayılan bu holler, ξı elektrik alanının yardımıyla kolayca soldaki P bölgesine geçerler. Buradan da VBC geriliminin (-) kutbu tarafından çekilirler ve şekildeki yönde bir iC akımı oluşur.

N bölgesindeki hollerin ancak az bir kısmı B ucuna ulaştığı için iC >> iB olur. Yani kollektör akımı (iC), beyz akımının (iB) yükseltilmişi olarak elde edilir.

BJT TERS KULLANILABİLİR Mİ?

BJT'nin emiter ve kollektörünün birbiri yerine kullanılması halinde akım kazancı β çok küçük olur. Küçük akımlarda 1-2 civarında olur. Bu da tercih edilmeyen bir kullanım olur.

BİR BJT, İKİ YÖNLÜ ANAHTAR OLARAK KULLANILABİLİR Mİ?

Soruyu biraz açalım: BJT'nin ters kullanımının sakıncası sadece kazancın düşmesi ise, onu anahtar olarak kullanırken kazancını umursamasak, tek bir BJT'yi çift yönlü anahtar olarak kullanmak ekonomik bir çözüm olur mu? Zira IGBT, MOSFET gibi anahtar elemanlar doyumdayken üzerinde 3,5-4V gerilim düşümü olurken BJT'de bu 0,2-0,3V'a kadar düşebilmektedir. Böylece çok daha az kayıpla çalışmış olmaz mıyız?

Cevap: Tek bir BJT bu amaçla kullanılabilir görünse de güç elektroniğinde böyle bir kullanım hiç tercih edilmez. Nedenleri:

• 1) Ters kullanımda β çok küçüktür ve doyma bölgesi civarında çok daha küçüktür, 1'den bile oldukça küçüktür. Yani ters kullanımda elemanı doyuma getirmek için kollektörden geçireceğimiz akımdan daha fazlasını beyzden geçirmek zorunda kalırız. Yani kontrol kaybı yine büyük olur.
• 2) Ayrıca akım yükselince beyz ile emiter (aslında kollektör olup ters kullandığımız için emiter dediğimiz uç) arasındaki gerilim 0,7V'ta kalmaz, çok daha artar. Bu da kontrol kaybını daha da artırır.
• 3) Tüm bu kayıplara razı olsak bile elemanı muhtemelen elle değil, elektronik bir devreyle otomatik olarak anahtarlamak isteriz. Bu durumda beyz ile emiter (aslında kollektör olup ters kullandığımız için emiter dediğimiz uç) arasına yüksek akım taşıyabilen başka bir yarı iletken anahtar kullanmamız gerekir ve optocoupler'ler pek yüksek akım taşıyamaz. Yani BJT'yi ters anahtar olarak kullanmak için yaklaşık aynı akımlı başka bir yarı iletken anahtar kullanmamız gerekmesinden dolayı böyle bir kullanım saçma olur.

Son yenilenme tarihi: 27.12.2010

Sinyaller ve Sistemler-1

Aşağıda bazı konvolüsyon soruları ve çözümleri verilmiştir.

Çözümlü sorular (4 sayfa 168KB):

Sinyaller ve Sistemler dersleri birleşmeden önceki Sinyaller ve Sitemler - 1 dersine ait mevcut bütün geçmiş yılların sınav soruları ve cevap anahtarları (48 sayfa 2,73MB) ya da divshare adresinden alınız.. İsterseniz aynı dosyayı aşağıdaki gibi daha küçük parçalar halinde de alabilirsiniz.