Kırkı Çıkan Bebeğe Neden Yumurta Verilir

40 günlük süreç içerisinde bebek de annesini tanıyarak güçlü bir bağ kurmaya çabası göstermektedir. Lohusalık döneminin bitimiyle beraber yeni doğan için kırk çıkarma kırk uçurma olarak adlandırılan küçük bir seremoni gerçekleştirilmektedir.

Kırk Çıkarma, Kırk Uçurma Nedir?

Çocuğu olsun olmasın her birey, kırk çıkarmayla alakalı olarak doğru yanlış birtakım şeyleri muhakkak duymuştur. Bazı insanlar bunun dini bir inanç olduğu yönünde bir düşünceye sahip iken, bazı insanlar ise eski dönemlerden kalma bir gelenek olduğuna ve yapılmasının ruhani bir fayda sağlayacağına inanmaktadır.

Yaşadığımız modern çağda doktor kontrolleri başta olmak üzere çeşitli sebeplerden dolayı tam olarak uygulanıyor olmasa da, doğumdan sonra geçen 40 gülük süreç boyunca anne ve bebeğin dışarıya çıkmaması, dinlenmesi ve evde yalnız bırakılmaması inanışını temel alan kırk çıkarma, bu sürecin sonunda, yani günde bebek ve annenin özel bir banyo ritüeli ve dualar ile yıkanarak ilk gezintilerine çıkması anlamını taşımaktadır.

Bebeğin Kırkı Nasıl Çıkarılır?

Bebeğin kırkının çıkarılması için öncelikle bir aile büyüğünden ‘kırklama annesi’ olması istenir. Bu kimse babaanne, anneanne yahut başka bir bilinçli aile büyüğü bebeğin kırklama annesi olabilir.

Bu şahıs bebek ve anneye kırk banyosu yaptırılır. Bunun için ilk olarak bebek, sonra da anne banyo için hazırlanmış olan sudan 40 tas su alınarak yıkanır. Yıkama işleme esnasında çeşitli dualar da okunur. Bebek ve anne yeni ve temiz kıyafetler giyerek hazırlanır.

Gerçekleştirilen kırkı çıkarma işleminin tamamlanmasında sonra 7 ayrı ev gezmesine gidilir. Çağımızda bir günlük zaman dilimi içerisinde 7 ayrı kapı dolaşmanın anne ve bebek bakımından oldukça yorucu olabileceğinden dolayı yalnızca birkaç aile büyüğünü ziyarete gidilmesinin de yeterli olduğuna inanılmaktadır.

Bebeğe, ziyaret edilmiş olan evlerdeki bulunan kişiler tarafından şeker, yumurta, un, pirinç ve bozuk para gibi çeşitli küçük hediyeler hoş sunumlarla birlikte takdim edilmesiyle birlikte merasim tamamlanır. Bazı adetlere göre, bütün aile yakınları eve çağrılmak suretiyle kırk mevlidinin yapılması da söz konusu olmaktadır.

Kırk uçurma (Kırk çıkartma) bebeğin doğumundan kırk gün geçtikten sonra yapılan bir gelenektir. Anne ve bebeğin birbirini tanımaya çalıştığı ve baş başa geçirdikleri kırk günün ardından anne ve bebeğin yıkanmasından sonra dışarıya çıkıp gezmeleri ve sosyalleşmelerini sağlayan bir gelenektir. Dini bir adet olmamasıyla birlikte halen günümüz anneleri tarafından sıkça uygulanan bir etkinliktir. Bu gelenek yarı kırklama olarak günde yapılabilmektedir. Lohusalık döneminin ardından normal hayata dönüş adımı olan kırk uçurma geleneğinin yapılmasıyla ilgili herhangi bir bilimsel geçerlilik yoktur ancak geleneğimiz olduğu için annelerin uygulamasında bir sakınca yoktur. Anadolu’da yıllardır yapınmakta ancak kökeninin Şamanlardan geldiği inanılmaktadır. Kırk uçurma ritüelinin yapılmasının altında yatan düşünceler çok önemlidir. Kırk gün; Uzun bir süre hamilelik geçirmiş ardından doğum yapmış annenin kedini toparlaması ve bebek bakımına alışması için yeterli bir süredir. Bununla birlikte dünyaya yeni gözlerini açmış bebeğin dış ortamdan korunup kendi vücut gücünü toparlaya bilmesi ve annesini tanıması için olan bir süredir. Bu süreçte evden çıkmayan anne ve bebek için kırk uçurma bir kutlama edasındadır.

Kırk Uçurma Nasıl Yapılır?

Bebeğin doğumundan sonraki Günde gerçekleşen bu ritüelin iki adımı vardır;

İlk adım kırk çıkarma banyosu;

Banyoyu yaptıracak kişi daha önceden belirlenir ve bu kişi kırklama annesi olarak adlandırılır. Kırklama annesi genelde aile büyüklerinden seçilmektedir. Kırklama annesi sabah erken saatlerde eve gelirken ayak basılmamış yerden 40 taş (fasulye ya da buğday tanesi de olabilir) ve 40 mevsim çiçeği getirir. Taşlar ve çiçekler kaynatılıp sterilize edilir, ardından dua edilerek kırklama banyosundaki suya atılır. Ardından nazardan korunmak için nazar boncuğu, ay ve güneşi temsil etmesi için gümüş ve altın atılır. İstenilirde suyun içine gül yaprakları da atılabilir. Suyun hazırlanmasının ardından kırklama annesi abdestini alır ve dua ederek ellerini 40 kere suyun içine batırıp çıkarır. Ardından bebeğin başından aşağıya 40 tas su dökülür, daha sonra annenin başından aşağıya 40 tas su dökülür. Bu ritüel yapılırken dualarla birlikte “Su aşağı, boyu yukarı olsun, Su gibi ömrü uzun olsun!” Cümlesi kurulur. Banyo bitiminde anne ve bebek kırk çıkartma için hazırladıkları yeni kıyafetlerini giyinerek kırık uçurma geleneğinin ikinci adımına geçerler.

Not: Kırklama banyosunun içine atılacak her şeyin steril edildiğinden ve alerjik bir durum oluşmayacağından hem anne hem de bebeğin sağlığı için emin olmanız gerekmektedir.

İkinci adım 7 ev gezmesi;

Genelde aile büyüklerinin gezildiği bu adımda anne ve bebeğin evden çıkışı için hem kutlama hem de lohusalığı biten anne için ferahlık sağlamaktadır. Bu evlerde anneye yarım bardak su ikram edilir ve bu suyu bitiren annenin sütünün bol olması dilenir. Ardından gidilen evlerde bebeğe hediyeler verilir. Eskiden küçük bezlere sarılarak verilen hediyeler şunlardır: Tatlı dilli olması için şeker, ömrü uzun olsun diye un, bereketli olması için pirinç, sağlıklı olması için yumurta, maddi refahı olması için bozuk para, ömrünün temiz ve kolay olması için tuz ve ömrü için pamuk koyarlarmış. Şimdiki zamanda ise 40 uçurma sepetleri vardır. Eskiden olan yedi parça yani; şeker, un, pirinç, yumurta, bozuk para ve pamuk olmazsa olmazdır. Bu yedi parçaya başka şeyler ekleyerek sizlerde kendi 40 uçurma sepetinizi hazırlaya bilirsiniz. Sepetinize ekleye bileceğiniz şeyler şunlar olabilir; İp, Kahve, Kuran, Farklı ülkelerin paraları, Sabun, Ekmek, Çörek Otu, Nazar Boncuğu. Kırk uçurma sepetini herkes dilediği gibi hazırlaya bilir ancak unutulmaması gereken bir nokta vardır. Bu sepetin amacı anne ve bebeğe destek olmaktır yani anne veya bebeğin ihtiyacı olan şeyler de ekleyerek geleneğe katkıda buluna bilirisiniz.

Bu yazı Tuğçe Binici tarafından yazılmıştır.

Bir bebeğin dünyaya gelişi ile hem anne hem de yenidoğan için yeni bir dönem başlar. Doğumdan sonraki 6 haftayı kapsayan ve halk arasında lohusalık dönemi olarak da bilinen bu süreç, yaklaşık 40 günlük bir süre boyunca anne ve bebeğin özel bakıma ihtiyaç duyduğu ve yalnız bırakılmadığı bir zaman zarfıdır.

Lohusalık döneminde mümkün olduğu kadar annenin psikolojisine destek olunurken, bebek bakımı ile ilgili de yardımcı olunmaktadır. Çünkü lohusa kadın, hamilelik sürecini yeni atlatmıştır ve vücudunun toparlanması gerekmektedir.

Bu sırada bebek de annesini tanıyarak güçlü bir bağ kurmaya çalışıyordur. Lohusalığın bitimiyle birlikte de yenidoğan için 40 uçurma diye adlandırılan küçük bir seremoni yapılmaktadır. Halk arasında sıklıkla telaffuz edilen, anne ve yenidoğanın ilk 6 haftasının sonunu ifade eden kırk çıkarmanın birçok faydası olduğuna inanılmaktadır.

Peki kırk uçurmak nedir, nasıl yapılır, bu gelenekle ilgili uygulanan adımlar nelerdir?

Kırkını Uçurmak Ne Demektir?

Çocuğu olsun olmasın herkes, kırk çıkarmayla ilgili doğru yanlış birtakım şeyler muhakkak duymuştur. Bazı kişiler bunun dini bir inanç olduğunu düşünürken, bazı kişiler de eskilerden kalma bir gelenek olduğuna ve yapılmasının ruhani bir yararı olacağına inanmaktadır. Peki aslında bu inanış tam olarak ne ifade ediyor?

Günümüzde doktor kontrolleri başta olmak üzere çeşitli nedenlerden dolayı tam olarak uyulanamasa da, doğumdan sonraki 40 gün boyunca anne ve bebeğin dışarı çıkmaması, istirahat etmesi ve evde yalnız bırakılmaması inanışına dayanan kırk çıkarma, bu dönemin sonunda, yani günde anne ve bebeğin özel bir banyo ritüeli ile ve dualarla yıkanarak ilk gezintilerine çıkması anlamına gelmektedir. 

Bebeğin kırkını uçurma, kırk çıkarma, kırklama gibi farklı tabirlerle de anılan bu geleneğin, Anadolu’da yüzyıllardır uygulanan çok eski bir adet olduğuna ve Şaman kültürünün izlerini taşıdığına inanılmaktadır.

Bebeklerde Neden Kırk Çıkarma Yapılır?

Günümüz şartlarında yenidoğanlar üzerinde eski bir geleneğin uygulanmasının sürdürülmesine birçok kişi sıcak bakmamakta ve gerek görmemektedir. Ancak kırk uçurma ritüelinin eski zamanlarda düşünülmüş ve altında yatan çok önemli nedenleri bulunmaktadır.

• Doğum sonrasında annenin vücudunu toparlaması, dikişlerinin kapanması, yaralarının iyileşmesi, dinlenip enerjisini toplayarak eski sağlığına yeniden kavuşması için yaklaşık 40 gün süre gerekmektedir. Bu gelenek, anne eski sağlığına kavuştuğu için bir çeşit kutlama olarak yapılır.
• Bebeğin dünyaya gelişi ile yeni ortamına alışması ve adapte olması için yaklaşık 40 gün süre gerekir. Bu süre boyunca da hijyenik bir ortamda bakımına devam edilir. Bu gelenek ile bebeğin artık dış dünyayla tanışabileceği ve ilk deneyimi kutlanmış olur.
• Anne ve bebek, doğum sonrası 40 gün süreyle birçok hastalığa ve mikroba açık hâldedir. Bu gelenek ile her ikisi de kırklanarak bu süreci üzerlerinden atarlar.

Bebeğin Kırkı Nasıl Çıkarılır? 

Asırlardır devam eden bir gelenek olması nedeniyle kuşaklar arası aktarım sırasında bu adet, yöreden yöreye farklılıklar göstermiştir. Bu sebeple, seremoni sırasında birçok kişi hala farklı uygulamalar denemeye devam etmektedir.

Aslında ‘bebeğin kırkı’ gibi bir kavram yoktur. Lohusalığı yaşayan annedir ve annenin kırkı söz konusudur. Eski adetlere göre dünyaya yeni gelmiş bir birey olarak yenidoğanın da bu süre sonunda bir seremoni ile kutlanması gerektiğine inanılır.

Peki bebeklerde kırk nasıl çıkarılır?

• Bir aile büyüğünden ‘kırklama annesi’ olması istenir. Bu kişi anneanne, babaanne veya başka bir bilinçli aile büyüğü olabilir.
• Bu kişi tarafından anne ve bebeğe kırk banyosu yaptırılır.
• Önce bebek, sonra anne hazırlanmış sudan 40 tas su alınarak yıkanır.
• Yıkama sırasında çeşitli dualar da okunur.
• Anne ve bebek yeni ve temiz kıyafetler giyerek hazırlanır. 
• Sonrasında 7 ayrı ev gezmesine gidilir. Günümüzde bir gün içinde 7 ayrı kapı dolaşmanın anne ve bebek açısından oldukça yorucu olabileceği için sadece birkaç aile büyüğüne ziyarete gidilmesinin de yeterli olduğu düşünülmektedir.
• Bebeğe, ziyaret edilen evlerdeki kişiler tarafından yumurta, pirinç, un, şeker ve bozuk para gibi çeşitli küçük hediyeler hoş sunumlar ile takdim edilir, merasim tamamlanır.

Bazı adetlere göre, tüm aile yakınları eve çağırılarak kırk mevlidi de yapılmaktadır.

Kırk Banyosu Nasıl Yapılır?

Kırk banyosu, çeşitli malzemeler ile hazırlanan suyla anne ve bebeğin yıkanması esasına dayanır. Bu yıkanmaya yönelik çeşitli adetler vardır. Bu adetlere göre;

• Öncelikle sabahın erken saatlerinde anne ve bebek uyanır.
• Kırklama annesi gelirken yolda ayak basılmamış yerlerden 40 ayrı taş toplar. Taş yerine 40 fasulye veya buğday tanesi de kullanılabilir.
• Aile büyüğü banyo suyunu hazırlar. İçine taş, buğday, altın, gümüş, çeşitli mevsim çiçekleri veya gül yaprakları, nazar boncuğu atar. 
• Suya atılacak tüm malzemelerin dezenfekte edilmesi veya temiz olması gerekir.
• Banyo yaptıracak aile büyüğü abdestini alır, ardından bebeğe hazırlanmış sudan 40 tas döker.
• Su dökerken çeşitli dualar okunduğu gibi ‘Su aşağı, boyu yukarı olsun. Ömrü de su gibi uzun olsun!’ gibi iyi dilekler yüksek sesle söylenir.
• Ardından hazırlanmış aynı su ile 40 tas su da anneye dökülür ve kırklama işlemi sona erer.

Kırk Uçurma Malzemeleri Nelerdir?

• Altın
• Gümüş
• Bozuk Para
• Gül yaprakları ve mevsim çiçekleri
• Nazar boncuğu

Kırk Banyosunun Suyuna Atılan ve Ziyaret Sırasında Hediye Verilen Malzemeler Ne İfade Ediyor?

Yöreden yöreye suya eklenen malzemeler değişkenlik gösterse de, banyo suyuna atılan tüm malzemelerin bebeğin ve annenin ömrünü uzatması, onlara iyi bir hayat vermesi dileği ile eklendiği bilinmektedir.

• Altın: Güneşi temsil eder.
• Gümüş: Ayı temsil eder.
• Bozuk para: Bol kazançları olması dileği ile eklenir.
• Gül yaprakları ve mevsim çiçekleri: Bebek güzel koksun diye eklenir.
• Nazar boncuğu: Nazardan koruması için eklenir.

Bu malzemelerden bazıları, kırk gezmesinde ziyarete gidilen evlerde verilen hediyeler arasında da bulunmaktadır. Ziyarete gidilen yerlerde;

• Tuz: Bereketli olsun, tadı tuzu yerinde olsun diye
• Şeker: Ağzının tadı hiç bozulmasın diye
• Pirinç: Bereket getirsin diye
• Yumurta: Sağlıklı olsun diye
• Un: Saçları un gibi beyaz olsun, ömrü uzun olsun diye verilmektedir.

Kırklama Ritüelini Yapmak Şart mıdır?

Kırk uçurmanın dini açıdan hiçbir geçerliliği yoktur. İslâmda, bebeklerde 40 uçurma ile ilgili bir uygulama bulunmamaktadır. Ancak hem din adamlarının hem de bilim insanlarının hemfikir olduğu bir konu bulunmaktadır. Bu uygulama, bir gelenek görenektir.

Dini bir zorunluluğu bulunmadığı gibi bilimsel açıdan da yapılması şart değildir. Fakat hem anne hem de bebek, 40 günlük süre dolana kadar çeşitli hastalıklara karşı açık durumdadır ve bağışıklıkları bu hastalıklara ve mikroplara karşı savaşabilecek kadar kuvvetli değildir. Bu nedenle bu süre zarfında evde dinlenilmesi ve mecbur kalınmadıkça dışarı çıkılmaması doğru bir hareket olacaktır. Eğer arzu edilirse ve anneyle bebek kendini hazır hissederse, ‘yarı kırk’ olarak tanımlanan günde de banyo ve gezme ritüeli gerçekleştirilebilir.