Материальные источники, обнаруженные в археологических памятниках эпохи бронзы Гянджа-Газахского региона, позволяют в определенной степени восстановить общую картину экономической и социальной структуры древнего общества бассейна среднего течения реки Куры. Благоприятные природно-географические условия и климат Гянджа-Газахской зоны, а также многочисленные полезные ресурсы и ископаемые, в значительной степени способствовали культурному развитию местных племен и коллективов эпохи бронзы. Исследуемый регион, имеющий свои специфические особенности, наиболее выраженные в эпоху бронзы-раннего железа, был частью ареала Кура-Араксской и Ходжалы-Кедабекской археологических культур. Одной из интересных особенностей является фактор, связанный с заселением этой территории. Исследования показывают, что помимо благоприятных экономических факторов важную роль в заселении региона играли также и природно-географические условия обитания.
2011
1
. .
398.8(=512.165):784.4
K 32
, -
. (, ,
), ,
. , ,
. , .
, - , , .
,
, , .
. .
:
. ., , ,
()
. ., ()
. ., , ()
:
. ., , (.)
. ., (.)
. -
. . , - ,
. . .
ISBN 978-9975-66-238-3.
. . .
( ) .............................6
...................................................................................................16
I. - .......25
1. ..........25
1.1.
.............................................................25
1.2.
..................33
2. ......................39
2.1.
.......................................................................................................39
2.2. ...................42
2.3.
......................................................................................................59
2.4.
, , ()...................................70
II.
................90
1. ,
............................................................................................90
2.
.......................,..............105
2.1. ,
...................................................................................................105
2.2. ............112
3. ,
...................................................................................................136
3.1. ,
.........................................136
3.2.
-...................................................................................153
4.
...............................................................156
4.1.
..........................................................................................156
4.2.
...............................................................167
. .
VI.
...................298
1. :
.................................................................298
2.
...................................306
2.1.
..........306
2.2. ,
........................................322
2.3.
.........................................324
3. ,
........................................................336
3.1.
......................................................................................336
3.2.
.....................................................................................................345
3.3. -
......................................................................................................348
............................................................................................356
.............................................................................................363
.........................................................................400
1...................................................................................402
I. ..................................................404
II. .................................................513
III. ...................................................536
IV. ()...........................541
V. .................................................545
2...................................................................................551
............................................................................551
.....................................................................................................562
. .
.
( )
. . . .
.
. . , ,
, . .
XIX . ,
, , .
, . . , ,
.
. (., 1964),
(., 1969), (., 1961)
Codex Cumanicus (Bucuresti, 2000),
Syntaxe Comane (1973),
, , .
. .
,
,
,
.
, 500 .
, . . ,
, ,
370 , , , (). ,
, , ,
.
.
, . ,
,
, ( ),
.
,
, ,
80- 90- .
. . .
, .
. . , , ,
- .
, ,
,
-
. . ,
.
,
,
.
. . , ,
. , . . , , . , ,
, ,
,
, ,
. .
, ,
[ . ., , .-., 1953, . 7].
. . , , . ,
, : , ,
, , , , ,
. .
. . ,
, ,
. ,
, ,
, ,
. , . . ,
,
.
,
- , ,
, ,
. ,
,
, , , . ,
, , , , . , , ,
,
. ,
,
.
, , ,
, : , , , , ( ) .
. .
, .
,
, , , . , ,
, - .
Codex Cumanicus
(. , 1828; , 1881, 1981; , 1936;
, 2000; . . , 2006 .) -
() XIII .
.
, 700
.
, .
, , -
, , , : ne turlu da Tengridan gelsa,
sucurlu ol, zera sukurlu agiz Tengrini borclu edar.
, . .
, ,
, ()
.
, () , Codex Cumanicus, , ,
. , , -
. .
- Codex Cumanicus, adamlik ,
[ . ., , 2009, . 25].
Codex Cumanicus,
(Missionaries book) 30 , () . , , : Atamiz, kim goktasen! Alyisli bolsun senin atin! Gelsin senin
kanlikin, bolsun senin tilemegin necik kokte, alley yerda. Kundegi otmakimizi
bizga bu gun bergil ( , !
! () , ,
, ! !) [Codex
Cumanicus, 2006, c. 89].
, . ,
, ,
,
. , , , , .
- .
, -,
10 , , ,
, , -, . . (, 2009),
,
, .
,
, ,
. ,
10
, , .
, , ( , ,
) (- ,
, , , . .
. -
, , ,
(. ), ,
.
,
, ,
. .
.
,
.
, 200 ,
. .
. , , , ,
, ,
[. : . ., . .
. 9. . , ., 2006].
, . . , , ,
11
. .
,
, . ,
(
, ),
, , ,
,
. .
, ,
,
. , .
. ,
.
, , ,
,
, , ,
.
, -
, . . (, , ), ( , ,
.).
,
, . . ,
,
, , .
12
( . . , . . , . . ) . .
.
, ( ) ,
, , ,
.
, , ,
, .
, , .
, - ( ) ,
. , ,
.
, , . .
. . , ,
(
),
, ,
, (. 240).
,
, Codex Cumanicus, XIIIXIV . , . , -
13
. .
.
, .
. . : ;
; . , .
, , , , , (), .
. . . : , ,
(. 268).
, ,
. , , , ,
, , .
,
. , ,
, , ,
, .
, , ,
. -
14
, . . ,
, ,
.
,
, ,
.
. . .
, , . ,
, ,
, ,
.
. , -
.
, ,
,
,
.
.
.
02.02.2011
15
. .
/ ,
, , , , . ,
. , , ,
. -
.
, . - .
, , - .
,
, , , , ,
, ,
, , , . .
-
, ( ) , .
, ,
,
- .
16
. ,
,
.
.
*, , () . ,
, , ()
,
.
, ( ), , ,
.
,
, , . . ,
, ,
,
,
. , ,
,
.
, .
*
,
, , .
17
. .
, - , ,
. . . 100 ( .).
,
, . ,
.
,
.
, , ,
.
,
. ( ) ,
-
,
.
: ( , ), , , (), (,
).
, , 18
,
, .
, , , - , , , .
, , , , .
, , , ,
. ,
: ,
. . ( XIX .), . . ,
. . , . . (5060- . .), . . (80- .),
. . ( XXI .).
, . . 60-
. ., . . XXI . , ,
, . , ,
. , .
, ,
, 19
. .
(. , . )1
(. , . .)2.
. . , . (80- .) . ,
. ( XXI .).
, XXI ., . , . . ,
-
, , ,
.
, , ,
.
-
, . ,
,
( ) .
20
. . : ,
2005. 178 .; .
. , 1982. . 1. 720 .; . 2. 943 .; . // . 135 . , 1993. . 243-255; . ,
// .
, 1999. . 114-126.
. . . : , 1976; . . , 1966; .
. . . , 1967; . .
// . : , 1972. . 88-111; . . . : , 1972 .
.
,
,
(, , , ). , ,
.
, , , .
,
.
.
(, ) , , , ,
.
(, , , ),
, .
, ,
, .
XXI . , ,
20022008 . ,
21
. .
2030- . . ,
, , .
3.
, ,
() ,
.
, . ;
, ,
.
( ),
. ,
, .
1
.
, ,
, .
: ,
, , (
).
22
,
, .
, , , . , , ( ) ,
.
,
, ,
,
.
,
, ,
.
,
, .
, , ,
( ) . , .
, :
23
. .
(, -), - ;
, .
, -
, ;
. ( . ),
. ,
, , , , .
. . . (), , -
, .
, , ,
.
,
, , .
, , , ,
.
.
, ,
.
24
I.
1.
1.1.
4, , ,
.
. ,
, .
, - , , , . , , , 5.
, 5060- . ( 7080- .),
, ,
, , , . ,
.
,
. ,
. ,
. , ,
4
25
. .
6. , , ,
, .
, ,
5060- .
(
. . , . . , . . ,
.)7.
( ) , (. . , . . ,
. . , . . .). , , ,
. ,
,
, 8.
- , - .
,
. . . , :
() -
, . ,
, ,
, ,
.
, ,
, , ,
...9.
. , . , . , . , . . ,
, ,
(. , . , . .).
.
. folk
( ) people volk,
.
, ,
folk . - ,
, 10.
, 1982 .
11.
: . . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/
putilov/1.html
10
.
11
. : // Intellectual Property intellect.musigidunya.az culture_imanov_rus.html
9
7
8
26
. . . XX . , ,
-, 1998 / ( ) // http://dic.
academic.ru/dic.nsf/enc_culture/721/
.
. . // http://www.infoliolib.info/philol/
putilov/1.html
27
. .
, . . ,
. , ,
,
, ,
,
, ,
, , .
12. ,
, - , , ,
: .
,
, ,
.
- . ,
- , , 13.
-
, .
,
, , -
, , , . .14.
, . .
:
. ,
, , ,
15. ,
( ),
, , . , , ,
. . ,
,
- -16.
.
,
, : , . ,
17.
.
, .
,
. : . .
. . 59.
16
. . // http://www.infoliolib.info
2.html
17
. . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/putilov/1.html
14
15
. . ( I. . ) //http://www.infoliolib.info/philol/putilov/1.html
13
. . -
. . 55 // www.ras.ru/FStorage/download.aspx?Id=6b892402-3789-4c86-a3f7
12
28
29
. .
. , , ,
: , , , , ,
, , : .
, . ,
, , : , .., ..,
.., 18.
,
19
(. . , . , . , . . , . . ,
. . , . , , . , . . ,
. .), .
- 20.
. . ., 1991. . 20.
- : . . / . . . . . ., 2005; .
// . ., 2000, 5. . 96-103; .
// . ., 2002, 3. . 122132; . ., . ., . . , ,
( - ) // , 1988, 3. . 71-87; .
// . ., 1990. . 23-28; . , ., 1998; . . ., 1991; . . : - . . 1992;
. // . ., 1991. . 25-83; . .
//
. . , 2006. . 135-160; .
// , ., 1999, 6.
. 150-159; . . ., 1992; .
. . . ., 1969. .
20
. . - // , 1960, 4. . 11; . . . // . .
., 1988. . 42-70; . . // . . ., 1988. . 72-99 .
18
19
30
, . .
, , , , , , .
,
, 21.
(. . , . . ,
. . , . . .)22.
- ,
- ,
, . . ,
, , . . : ,
, , ,
.
,
, ,
23.
. . - // , 1960, 4. . 12.
22
. . // , 1934, 3;
. . /
: , , . - . . . . 1. .,
2003; . . - / : . , 2004; . .,
. . // Acta
Ethnographica Academiae Scientiarium Hungaricae, T. 32. 1983; . ., . . // .
. ., 1984; . . //
: , , // www.ruthenia.ru/folklore/
neckludov46.htm
23
. . - // , 1960, 4. . 16.
21
31
. .
. , . .
, : , , ()
, ,
24.
,
1970- . - ( ) , . ,
( , 1970;
: , 1974;
: , 1977 .).
- ,
( , 1983; . , 1988;
: , 1990). , ,
, ,
, , .
, ,
, , , ,
. ,
24
. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm
32
25.
, ,
, .
1.2.
. - ,
( 20 ).
, , , XIX .
.
, . , (
) ,
,
.
, ,
. (. . , . . .)
, . , .
26.
. . ( ) // , 2000, 1.
26
. . , , XIV . , 2009. 496 .
25
33
. .
, .
,
. , ,
, . , .
. ,
,
.
,
. ( , , ), ,
, .
: (), , ( ). , , , ( ),
- .
, , .
, .
,
.
, .
(, ,
), . 1957 .
.
34
, , .
,
,
-
.
27.
-
, , . . ,
,
.
- -
, , , .
, . - , , , ,
. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii: , 2006. .
84-88; . .
// Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5
(18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . .
: . : Business-Elita, 2007; . . // VII . .
, 914 2007 . , 2007. . 358-359; . .
( ) // : 15 . . . . , 16 2007 . : CEP USM, 2007. . 213-222.
27
35
. .
, ,
. , -
, .
, ,
, . .28
,
, ,
, . .
, , . .
.
, . , ,
, .
28
. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii, 2006. . 84-88;
. . //
Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5 (18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . . :
. : Business-Elita, 2007; . .
//
VII . . ,
914 2007 . , 2007. . 358-359; . .
( ) // : 15 . . -.
. , 16 2007 . : CEP USM, 2007. . 213-222.
36
. . .
, , , ,
( - ) , ,
, ,
, ,
,
.
, 29. , , ,
, ,
.
. .
:
,
. , ,
. , , ,
, 30.
. . ,
,
, , :
. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm
30
. . . ., 1979. . 38.
29
37
. .
: ,
, ,
. . .
.
, , ,
(, , ), , , , , .
,
31.
,
. , ,
, , .
, . ,
.
, ,
, ,
( . ., . . .)32.
,
, .
.
. . //
philology.ru linguistics3/tolstoy-95b.htm
32
. . . ., 2004; . .
. . .,
2006; . ., . . // ( ). ., 2005.
. 196-220.
2.
2.1.
. . . ,
. XIX . .
, . (1904), (19001904)33. 50
(trk), 100 (maani),
, , , . .
. .
( ). ,
, , ( , ),
. -,
.
,
, ,
, . , ,
.
:
trk ( ) maani ( )34.
31
38
. . . //
(), 1900, 1. . 1-135; , 1901, 1. . 98-160;
, 1901, 2. . 1-44; , 1901, 4. . 1-80; , 1902, 3. . 1-66; , 1902,
4. . 1-91; . . //
, . . . . X. ., 1904. 346 .
34
. . // , 1900, 1. . 79.
33
39
. .
. .
:
, ,
, -,
: , -. , ,
( . .),
, , 35. ,
. . , . ,
, , . , ,
, : ; , , , , ,
36.
. , .
, 37. 30- . .
, , .
. . ,
, , (, ).
, , , ,
38.
.
. . //
, . . . . X. ., 1904. . 285-325.
37
Zavrak P. Gagauzlar arasnda kullanlar halk ilalar // Halk bilgisi haberleri. Sekizinci
cilt, say: 85-96. stanbul, 1939. : Sabaa Yldz, 41, omrat,
2008. S. 26-28.
38
. . . : 200 . : . ., 2003. . 90-91.
35
36
40
. (1910).
( ),
, ,
, , , . 39.
, ,
, .
.
. , (1933),
,
. 23
, ,
. .
, ,
. , , . ,
.
. ,
, , , :
40.
, , .
, -,
, . ( ), , . ,
. . , 1910. . 32.
. . , // ,
. XLV, 22. , 1933. . 130.
39
40
41
. .
. .
.
60- .
. ( ). ,
,
.
2.2.
50-
90- . .
, ,
( ), .
, , .
.
,
, .
.
()
. . , ,
.
-
(1953),
(1966) . .
42
, . . , .
. ,
. . , . .
(1989) 41.
. ,
, ,
.
, ,
. ,
,
, :
; . .
.
. ,
.
, . . , , , . . ,
,
.
.
. . .
. ., . . . ., 1989. . 4.
41
43
. .
, ,
, (
)42. ,
.
() .
.
( ) 43.
. . ( ) , , ,
44.
. . (1959)
. . (1969)
,
. 5060- . . 45
.
,
: , , , , . , . , , ,
,
(. -, . ). ,
, . . ( 15).
. . (1972) ,
. . . ., 1966. . 7-9;
. . . . . . .
. ., 1953. . 18.
43
. ., . . . ., 1989. . 5.
44
. . . .:
, 1978. . 6.
45
: / . . . , 1959;
/ . . . . . , 1969.
42
44
, ,
46.
. /
(1989) ,
, (. , . . , . . ,
. . .) 47. , , .
. . .
,
. ,
.
/
(1991). , . . , .
. . , . . , ,
, , -
( )48. ,
, 49.
(1991). ,
, 50.
. . // . , 1972. . 149-166.
47
. . . : , 1989.
48
: . , 1991. . 25.
49
. . 15.
50
. . // , 1990, 2. . 31-47.
46
45
. .
46
( 90-
. . XXI .)
.
.
,
, .
,
.
90- .
, . . .
(1997)59 ,
. , ,
,
. ,
. . , , , 60. , ,
,
61.
, ,
, . . . . . . . . .: , 1973. 664 .
59
. .
// . , 1992. . 227-234; . . . : MUSEUM, 1997. 199 .
60
. . // . . 9.
. .: , 2010. . 207.
61
. . . : MUSEUM, 1997. . 94.
47
. .
. . . , ,
: , , 62.
. . . , ,
, ,
(- , ,
, ), ,
63.
, -
Bizim Bzkl Karaor ,
, 64.
,
. ,
; , , (): Yollam ama ondan gene aber yollard Zuyrahanma kervanclarlen, deve ani var, kervanclarlen selm verirdi
biri-birine, aber getirirdile onna.
, (Tahri, Zuhroyka
hem Karaul .).
. . XXI . ( ) // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
. 56.
63
. . - // . . 9. . .: ,
2010. . 161.
64
. . (). , 2004.
62
48
(. . 65, . 66) , ,
( -
, ). . ,
, .
67. .
. . *, - Arnaut T. Manilerin Dier Folklor Trleriyle likisi // IV Uluslararas Gagauz Kltr
Sempozyumu (Gazimausa, 1618 Kasm 1999)nda sunulan bildiri, Kbrs
Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2001. S. 53-62; Arnaut T. Gagauz ve Kbrs
Manileri Arasndaki Paralellikler // II Uluslararas Kbrs Aratrmalar Kongresi (Gazimausa, 2427 Kasm 1998)nde sunulan bildiri. Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar,
Gazimausa. ilt IV, 1998. S. 159-163; Arnaut T. Manilerin Dier Folklor Trleriyle likisi // IV Uluslararas Gagauz Kltr Sempozyumu (Gazimausa, 1618 Kasm 1999)nda
sunulan bildiri, Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2001. S. 53-62.
: Arnaut T. Gagauz Folklor Trklerinde lkyaz Yortusu // III Uluslararas Trk Dnyasnda Nevruz Bilgi leni
(Elaz, 20 Mart 1999)ninde sunulan bildiri, Ana Sz gazetesi (Kiinev). Say: 354, Mays
1999, S. 1-2; Arnaut T. Gagauzlarda Fkralar ve Nasrettin Hoca // Uluslararas Nasreddin
Hoca Bilgi leni (Sempozyumu) Bildirileri, 2426 Aralk, 1996 zmir, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara, 1996, S. 227-231; Arnaut T. Gagauz Syleileri Hem Deyimleri zerine Bir nceleme // III Uluslararas Gagauz Kltr Sempozyumu (Komrat, 67 Kasm 1998)
unda sunulan bidiri; Arnaut T. Gagauz Masallar ve Kbrs Masallar Arasndaki Paralellikler //
III. Uluslararas Kbrs Aratrmalar Kongresi (Gazimausa, 1317 Kasm 2000)nde sunulan
bildiri, Kbrs Aratrmalar Merkezi Yaynlar, Gazimausa, 2000, S. 127-138.
66
. .
// , . 4. -, 1995. . 423-432; Baurulu L. Maanilr. Folklor baalantlar
hem trk halklarn poeziya yaratmalarnda // . . 2. . . . . : . -, 1999. . 66-69.
67
. .
// , . 4. , 1995. . 430.
*
. .
. ;
,
.
65
49
. .
, . , , , ,
, 68.
, , - , .,
. . 69.
, , , .
70
, , . ,
, , , , ,
.
, , :
kolada trks, kolinda eni yl trks, hy-hy.
( 2005 . ),
,
(. . , . . , . . .)71, . . i i (i i
i i i i .
i . i. . , 1999. . 17.
69
Srf V. Mitologismul povetii magie gguze // iina, 1996, Nr. 12. P. 11; . .
// ,
2000. . I. . 139142; . . .
// . . :
Elena-V.I., 2000, . 91-110.
70
. . //
. . 6. . .: ,
2009. . 364-377. .
71
. . . //
, , :
- - . ., 2006. . 48-51;
Cimpoe L. Gagauz destanlarnda Anadolu ve Balkan yer adlar // 1. Uluslararas Trk
Dnyas kltr Kurultay. 915 Nisan 2006. Izmir. P. 256-259. . .
68
50
.
I .
- . ,
, , , ,
.
, -
,
. .
( ) // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 89-96; Arnaut
T. Gagauz trk ve manilerinde deniz sembol iaretleri // Kibatek uluslararas Trk Kltrunde Deniz Sembolu ve Deniz Edebiyat Sempozyumu Bidirileri Antalya 27 nisan 2
mayis 2008. S. 297-300. . . //
. , 2006. . 545-557; . . //
. : , 2007. . 105-107; . . //
: . / .: . . , 2006. . 4. P. 96-100;
. . // , : (, 65- .
- ). . . . , 2006. P. 437-445;
. . ( 480) ,
// : - . . - . . .: . . (. .). , 2007.
. 4. . 39-46. . .
, // : -. . - . , 2005. . 3. . 223-229;
. . // . ,
2006. P. 545-557; . . :
(
) // Folclorul i contemporaneitatea: conservarea, revitalizarea i valorificarea culturii tradiionale: Materialele Simpoz. t.-practic int. 4-5 apr. 2006, Chiinu, RM. Ch.,
2006. P. 151-159. . . // , ,
: - . .: . . . , 2006. . 117-120. . .
// , . . VI. 2006.
. 123-128; . . : // : II . ,
20 2007 . ., 2007. . 449-460.
51
. .
, ,
- . .
, 72.
(. . , . . , . . ,
. . 73)
, ,
.
, ,
,
, .
,
.
60- . (1968)
,
74. .
, , XXI .,
.
,
, . .
. ,
,
. . . . : Tipogr.
central, 2008. . 146-168. . . .
. .: , 2006. . 134-153.
73
. . = : . , 1972; . . : . , 1988; . . :
, . , 1986: . .
= : . , 1975: . .
( ). . : , 1974 .
74
. . // ,
( ). ,
1968. . 53-55.
72
52
, , , , 75.
-,
. . :
76
,
- .
, ,
(
/ ),
, (. 1, 366, 373, 375). , ,
, ,
- ( .:
VI, 2).
, . . ,
.
, , ,
, ,
.
, ,
. . . , . . ,
. . .
. .: , 2006. . 139.
76
. . : . , 1988. . 155-156.
75
53
. .
77.
.
,
, . 78.
. .
altn alma / 79.
,
, 80, .
, , , , . . . .
, ,
, .
(. . )
. Moldova gagauzlarn halk trkleri
( , 2003)81, ( 200)
. . . . // . . 3. II - . , . 2021 2007
. . .: , 2007. . 376-390; . .
- ( ) // Revista
de etnologie i culturologie. Vol. 3. Chiinu, 2008. P. 129-135; . .,
. . ( ) // , . VI. 2006. . 84-92.
78
Kapakl-Mercanka M. Bucaan bozkrl z gagauz yaratma yazlarnda // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 211218.
79
() . . , // , 27 2006 .,
89-90.
80
. . ( ) // (), , 11 2009 ., 9 (107). . 7.
81
Moldova gagauzlarn halk trkleri / Toplayan hem hazrlayan E. Kvilinkova (
/ . . . ). Kiinv, 2003.
77
54
, 70 , .
,
.
-
( ,
. .)
82.
, . ( ,
) (2005), : (2007)
( -
) ,
83.
( , , ), 20012007 . , , (. . , . ) .
. .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii,
, . ii, 2324 2006 . 2. ii: , 2006.
. 84-88; . .
// Buletin tiinific. Revist de Etnografie, tiinele Naturii i Muzeologie. Vol. 5
(18). Chiinu, 2006. P. 142-153; . .
// Revista de etnologie i culturologie.
Vol. 3. Chiinu, 2008. P. 122-128.
83
. . ( , ). Chiinu, 2005. . 266-298;
. . : . : Business-Elita, 2007. . 276-374.
82
55
. .
. ,
2004, 2007 . (, ),
84.
,
.
, (2010)85. 50
; ,
, ; ,
, . . . . // Revista de etnologie i culturologie. Vol. I. Chiinu, 2006. P. 279-290; . .
// , (, 65-
. - ). . .
. , 2006. . 413-436. . .
- //
: . . . i 5 i
i . 1617 , 2008. 1.
, 2008. . 69-71.
85
. . , , //
. III -
.
, 2008. . 4. ., 2008. . 339-370; . .
// . , , .
., 2008. . 215-227; . .
: //
( ). .: .
-, 2008. . 406-443; . .
: // .
. 6. . .: ,
2009. . 375-408; . . -
// . . 9.
. .: , 2010. . 210-243; . . ,
. , 2010. 340 .
84
56
.
, . . , ,
86,
. 87. , , . 1972 . ,
-88.
,
, , -, . ,
,
, , ,
.
. ,
89 .
, , , .
(. , . .)90. . . // , 1901, 4. . 17.
Zavrak P. Gagauzlar arasnda kullanlar halk ilalar // Halk bilgisi haberleri. Sekizinci
cilt, stanbul, 1939. S. 85-96. : Sabaa Yldz, 41, omrat,
2008. S. 26-28.
88
Durbaylo M. Dualar ve beddualar // www. ekitap.kulturturizm.gov.tr/Genel/
dg.ashx?DIL=1
89
Karanfil G. Gagauz folklor dilind arhaizmalar // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 85-89.
90
. . , // ,
. XLV, 22. , 1933. . 121-144; .
// , . 12. , 1999. . 103-110.
86
87
57
. .
(-) .
, -, . . 91.
. . 92,
. . 93.
, . -
. ,
(--). , , ,
, ,
( .: V).
.
,
. . ., . . . ., 1989. . 5.
. . ( XIX XX . ) //
. . 2. II -
. 20 2007 . . .:
, 2007. . 260-269.
93
. .
// , , 2006, 11. . 36-44; . .
: ( ) // . , 2004, 3. . 84-86;
. . : . : Business-Elita, 2007. . 396-417; . .
- // Revista moldoveneasc de drept internaional i relaii internaionale.
Chiinu, 2009, 1. C. 100-111.
91
,
,
94,
- . ,
,
,
, , ,
, , , ,
, 95.
,
.
2.3.
60- . . ,
.
, ,
. . Jezyk i folklor gagauzow
Bulgarii (1966), , , , . 96. .
92
58
. . //
. -
. ., 2009. . 268-272.
95
. . (
. . , // . . , .
: Elan Inc, 2010. . 12.
96
Zajczkowski Wl. Gagauzkie teksty folklorystyczne // -
. :
, 1960. . 855-886; Zajczkowski Wl. Jezyk i folklor gagauzow z Bulgarii // Polska Akademia nauk, Nr. 5. Krakowie, 1966, . 65-90; Zajczkowski Wl. Gagavuz folkloru
// I uluslaras trk folklor kongresi bildirileri, genel konular. Vol. I. Ankara, Mifad Yay.,
1976.
94
59
. .
, , , , . . ,
,
. .
.
.
, , , ,
.
, - , .
(1964). ,
. 20 -
.
, .
,
. ,
.
, .
. :
,
97. , ,
.
97
60
, ,
. 98.
, ,
, , ,
.
, . . ,
. ,
,
99. , . ,
.
,
, . 100,
.
. ,
,
. :
, ,
101. , . ,
, . .
. . .
// , . 9. : , 2006. . 389-396; Rodop trkleri /
E. Boyev, H. Sleymanova. , 1966.
99
. , . , 1995. . 9.
100
. . :
, 1902. . 21.
101
.
. : , 1956. . 52.
98
61
. .
.
, ,
(1987)102. . - ,
. ,
,
. , . : , (
),
103.
(1991) 40,
( ).
,
104.
, . , ,
,
105.
. ( .
. , ,
// , ,
1987. . XIII. . 1. . 46-54.
103
. , ,
// , ,
1987. . XIII. . 1. . 46-54.
104
. // , 1991, . 1. . 8089.
105
. // . , 1995. . 373-380; . . . 2. , 1994. . 83.
102
62
. ) (1999) , . , . ,
,
,
106. ,
. , ,
. . ,
.
, . ,
. 107. ( ) . , . ,
,
.
,
-.
, ,
108, .
.
109. ,
, , , ( ),
110. . (
. . ) // .
. : , 1999. . 124-135.
107
. . //
. , 1998. . 5-30.
108
.
109
. // ,
. 12. , 1999. . 111.
110
. (
106
63
. .
, ,
.
.
(1999)111.
,
.
, ,
. .
. ,
, , . ,
,
. ,
. , .
. , , ,
,
. . , ,
.
. ,
,
, , /
. ,
. . ) // .
. : , 1999. . 95.
111
. // ,
. 12. , 1999. . 103-112.
64
( 112)
113. , , , .
.
,
, 114.
. .
(1993) , 115.
, .
, (2004), ( , ),
. ,
.
,
116.
. // , 1998,
3. . 43-52; .
// (Ethnoses and Cultures on the Balkans,
International conferense, Bulgaria, Troyan, 23-26.08.2000). . 2. , 2000. . 34-41.
113
. // ,
. 12. , 1999. . 112.
114
. . 106.
115
. // : . ,
1993. . 170-175.
116
. //
, , 2004, 3. . 83-94.
112
65
. .
( ).
.
. , (1982), (1999)117.
. , , ,
, .
. ,
,
118.
-
( ) . , . ,
, ,
( , ),
.
. (1988) , , 119. ,
,
, , .
,
.
(7090- .) . , . ,
. . , () // , , 1982, 10-11. . 108-114; .
// .
. : , 1999. . 70-86.
118
. . , () // , , 1982, 1011. . 109.
119
. // , 1988, 3. . 3642.
117
66
. , . .120
, , () , .
,
, . ,
() , .
. , , .
, ,
, , , 121.
I .
,
. , ,
, ,
.
, , , 122.
Karpat K. Gagauzlarn tarihi menei zerine ve folklorundan paralar // I. Uluslaras Trk
Folklor Kongresi Bildirleri. Cilt I. Ankara: Ankara niversitesi Basimevi, 1976. S. 162177; Gngr H., Argunah M. Gagauz Trkleri (Tarih Dil Folklor ve Halk Edebiyati). Ankara: Kltr Bakanligi, 1991; Gngr H. Gagauzlarda tepegz afsanesi // Turk
Dnyas Aratrmalar. T. 24, 2, 1986. S. 141-142; Dogru M. Gagauzlarn folklor ve
antroponinik zellikleri // IV Milletleraras Trk Halk Kltr Kongresi Bildirileri. Vol. I.
Ankara, Kltr Bakanlg, 1992.
121
Gngr H., Argunah M. Gagauz Trkleri (Tarih Dil Folklor ve Halk Edebiyati). Ankara: Kltr Bakanligi, 1991. . 52.
122
Nastrattinolu I. . Trkiye ukrayna gagauz kltrel ilikileri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 9-16; Sezen L. Trkiye ve gagauz trklerinde halk takvimi uygulamalar // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 118-131; Kl S. Sosyo kltrel/sanatsal ve ikonografik balamda gagauz trk kimliinin
gstergeleri // i. . . . 33. . 1. (
). , 2009. P. 118-131; zkan A. R. Ve gagauzlarda ate ile ilgili inanlar // i. . . . 33. . 1. ( ).
, 2009. . 23-36; Kuru S. Gagauz kadn giyselerinin ergonomik kullanm konforu
120
67
. .
, . . ,
123. ,
. .
, . , ,
. . , . , , 124.
. . , . . , 125.
asndan incelenmesi // i. . . . 33. . 1.
( ). , 2009. P. 131-142; Ayan G. Atatrk`n hizmetlerinden dolay
dllendirdii byk gagauz kimlii Mihail akir // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 143-152; Bayr A. Gagauz
edebiyatn ve Nokolay Baboglu`nun yazdklar zerine Gz iekleri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009.
P. 152-164; Ayan H. Mihail Guboglu. adr 1911 Istanbul 12 Mays 1989 // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 148152; ahin S. S. Nokolay Baboglu`nun ayva fidanlar hikyesinde gagauz kltrnn izleri // i. . . . 33. . 1. ( ).
, 2009. P. 165-169; Oktay M. ada gagavuz iirinde ele alinan mill deerler //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 194-201; Uyank O. Mustafa Sepetiolu`nun Kilit adl romannda gagauzlar //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 201-211; Acer Z. Yakn dnem trkiye-ukrayna ilikilerinin gelimesi ve gagavuz trkleri // i. . . . 33. . 1. (
). , 2009. P. 250-265; Hatipolu M. M. Yunanstann gagauzlara ynelik propaganda faaliyetleri zerine dnceler // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 280-287.
123
Bykanga M. Folklor konusunu ileyen trk grafik sanatlarn ortak zellikleri //
i. . . . 33. . 1. ( ). ,
2009. P. 111-131.
124
Gre Z. Ahmednin Iskander Nmesi ili gagauz halk anlats // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 96-110.
125
Peker S. Hayvan motifli gagauz ataszleri zerine baz tespitler // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 63-77.
68
. ,
. ,
.
, , -, ,
, , , , 126.
,
, ,
. , .
, , . . *, . 8090- .
,
127, .
,
.
. .
(2006).
Demir N. Saltk-Name ve ouz-nameler nda gagauz trkleri // i.
. . . 33. . 1. ( ). , 2009. P.
265-280.
*
. .
. . (.: Ayan G. Dostum rahmetli Mihail Gu
bolu adr 1911 stanbul 12 mays 1989 // i. .
. . 33. . 1. ( ). , 2009. P. 148-152.)
127
Guboglu M. P. Gagauz halk edebiyat-folklorundan iki tarihi efsane ve bir demet tarihsel
trk // Milletleraras Trk Halk Edebiyat ve Folklor Kongresi. 1112 Ekim, 1988.
Konya, 1990. S. 137-153; Guboglu M. P. Gagauz Folklorunun zellikleri, nemi ve Canavar (Kurt) Klt // II Milletler aras Trk Folklor Kongresi Program ve Bildiri zetleri.
(Bursa, VI. 1981). Ankara, 1981. S. 13.
126
69
. .
.
,
, ,
, ,
, 128. , ,
( , ), .
. . 129.
, .
2.4.
, , ()
,
19982008 .
.
1 378 .
, : 238 , 100, 27,
() 13.
, .
, , , -, ,
, -
. -, ,
,
, - , .
, . , , ,
( )
, ,
. ,
, ,
,
. ,
-
.
, .
. . //
. . , 2006. . 477-486.
129
. . . : Tipograf. Central, 2009.
128
70
71
. .
20022003 . 12
: , , -, , , , , ,
, -, , . 19962001 .,
20042008 .
- . ,
, 100. 45 ( ),
.
, , (15),
( , , . .),
, .
, 4. , , ,
. 130, , , , , - , . -
- .
26,
. , .
. ., . . . ., 1989. . 66-67;
. . - // . . 9. . ., 2010. . 164.
130
72
/
.
, . , , .
, .
, .
, .
/ (. ,
. ) , (. ), . ,
.
/
,
.
2001, 2003 . ,
5 - (, , , , ). (, 2006 .) ,
(. ).
18 (
- ). ,
, , -, ,
.
12.
( 70) 73
. .
, ( ,
) .
, . ,
. ,
( ).
, , .
, 131 , , 132, ,
.
,
,
.
( ), , , (
). ,
, , , , ,
, , , . ,
. .
XXI . ( ) // i. . . . 33. . 1. ( ). , 2009. . 61.
132
/ . . . .
, 1982; . .
. , 2000.
131
74
, ,
.
( , -
(), ).
,
, ,
.
2004 . ,
.
( ), . (
). : 1) , 2) , 3) , 4) .
(. 1, 333, 334), .
.
(. 1, 337), Aman, aman, aman
(, , ) 133.
, .
, 2007 .
( . . ) ( . ),
. , (
134) () :
18611862 . . ( 19101911 .).
.
.
, : . , . .
. . ( 50- 60- XIX .) // , . 4.
: . . , 1993. . 433-446.
133
134
75
. .
13 ,
, 8
(1
, 4
( 353-354
), 2 , 1 ),
4 1
. ,
. . ,
( .
), .
,
, ,
,
80- 90- . ,
,
. . .
, ,
. , .
. , , ,
76
, , . ,
,
,
.
, , , ,
.
,
.
,
.
( ),
10 , . .
, , ( , ).
.
.
( ,
. ), , ,
, .
: ,
.
. , (/ ) .
, , , 77
. .
135. ,
,
.
,
,
, .
,
, .
, .
, , , ,
, , , . . , .
136.
( ,
, ).
(2006).
, ,
-.
145- .
, , , ,
. // ,
. 12. , 1999. . 110.
136
. . //
Revista de etnologie i culturologie. Vol. I. Chiinu, 2006. P. 279-290; . .
- // : . . . i 5
i i . 1617 , 2008. 1. , 2008. . 69-71.
135
78
79
. .
., .
().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
., .
().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
., . ().
, 2003 .
80
81
. .
82
. , 1939 .
.
, . .
, 2007 .
. , 19401941 .
.
. , . .
, 2007 .
83
. .
., . .
, 2007 .
., . ().
, 2002 .
., . .
, 2007 .
., ., . ().
, 2002 .
84
85
. .
(. 1, 348 (2).
,
.
,
.
, ,
( .
(. ) ),
,
137.
, -, .
2009 . . , , (
), 138.
,
.
( ) , 139, . ,
,
, , , , .
. i ii, i i ii
137
ii . // . . 9. : , 2006. . 321-327.
.. (u
). . , 2009 (
: . . // . . 9. . .:
, 2010. . 158.
139
. . //
. , 1998. . 5-30. . ( . . ) //
. . : ,
1999. . 95.
138
86
, , , .
.
, , ,
,
.
,
. , , ,
.
,
, , , .
.
***
,
,
,
,
. ,
. . . ( ,
, ,
, .) 87
. .
. ,
. . , . , . , . , . , . . , . . .
,
, , .
,
,
.
,
. ,
140.
.
, , ,
.
. ,
. , , ,
(-),
, , .
. . // , . 3. , 1994. . 351-356.
. . // Revista de etnologie i
culturologie. Vol. 4. Chiinu, 2008. P. 124-128; . . . // , , : -
. ., 2006. . 48-51; . .
( XXI .) // . -
. ., 2009. . 268-271.
140
88
, ( ) .
.
, , , , .
, ,
. . , , , , .
, , , -, - .
, , .
,
,
. .
(),
.
89
. .
II.
1. ,
141. .
,
.
142, - 143, /
(. haydut).
Lnke / (.
. 1, 1). , Lnka,
. . . 144. ,
.
Lnkenin mamusu Lnkey bl deer:
Lnke, mari Lnke, trklr geldi,
kzm,
Trklr geldi seni almaa, Lnke.
Mali, ma-male, verm beni,
Verm beni, male, trklerin elin.
Trklr, male, pek fna insannar,
:
, , ,
,
, .
, , ,
, ,
.
, , ,
90
,
.
,
, :
,
,
.
,
.
<>
,
,
, .
- ,
.
: , !
,
-, ,
, ,
,
, , .
,
.
, ,
.
:
,
!
, , . 60- . .145 ,
,
(Kiryakiyi trklr tutmular / . 1, 234).
145
91
. .
,
(?) ,
,
- .
:
, , ,
?
:
, ,
, ,
.
, , , . ,
. ,
. , - . , ,
. , ,
. . , ,
- - 146.
,
, , ,
Tudorka, gitm haydut pnarna / , (. 1, 2). ,
, .
Hey-hey.
Tudorka, mari Tudorka,
Gitm haydudun pnarna.
Gidecm, dedi, bobam, gidecm,
-!
, ,
.
, , , ,
. , 1988.
146
92
Hey-hey.
Vayvodur benim sevdicm,
O da benim beendicm.
-!
,
.
,
, , .
Avama siz gidcez,
Sizd da konak olacez,
Uyunu da basacez,
Tununnan (?) pary alacez.
Hey-hey.
Tununnan (?) paray alacez.
Vuyunu da uracez.
,
,
,
(?) .
-!
(?) .
.
, ,
.
Tudorka onnar ardtan alr,
Saraylara geirer.
Hey-hey.
Bir yandan bu reder,
rtdn ate verer.
Hem baarrlar hem yanrlar.
Tudorka, mari Tudorka,
Hey-hey.
Nei sn bizi yakrsn? } 2
Yannz, haydutlar, demi,
yannz,
Pek ok can siz yaktnz.
,
(?) .
-!
( ),
().
.
, ,
-!
c? } 2
, , ,
,
().
, ,
,
.
. , ,
.
haydutluk ()
. , . ,
93
. .
. . , () // .
, 1982, 1011. . 114.
148
. . . . . . .
. ., 1953. . 8-9.
94
, !
,
?
, , / . ,
, . .
. . . ,
, , ,
XVIII XIX .148
. ,
. ., , , . ,
, , : ,
, . , , , , 147
(, ,
)149. , .
Haber
gelmi kv / , (. 1, 236).
, .
:
,
,
(),
.
-
,
,
.
:
, ?
, ,
, . , .
, . ,
, ,
.
,
, . , ,
. . // , . XXXVII. ,
1927. . 172, 185, 215, 228; - . ., 1986.
149
95
. .
( )
150.
Tudorka zapas olmu,
gitmi asker.
(?) durmu askerd.
Kimsey tanmam onu, ani Tudorka,
Epsi bilirmi Todur.
Dnm, gelmi, bulmu tatesini,
Kimseycik bilmedn.
Gelirkana epsi alrm baa,
Kiminsinin uaklar varm,
Bu alm kendin bir top boncuk.
(?),
.
(?) .
, ,
, .
, , ,
.
,
- ,
.
XIX .
-
: Varna trks / , Plevna kalesi / .
, . (sincp, mehtup)
: ,
, (), -, ( ), ,
, , .
Eh, Rusiya, Rusiya / , , , 2006 . . , (. 1, 239). ,
, 18771878 .,
.
Eh, Rusiya, Rusiya,
Sn topladn
, , ,
.: . 03 2005 // polusharie.comindex.php?topic=7181.0
. . , ,
. .
150
96
ok binnrnn asker.
Bin sekizz etmi altda
Pindin biyaz beygir,
ekildin Kara Tunaya dooru.
Pindin biyaz beygir,
ndin Kara Tuna boyuna.
Kayklar yaptn,
Tunay zdin,
Bulgar topraana bastn
.
()
* ,
.
,
.
*,
,
.
, -, . , , -
18771878 .,
1876 . , ,
. ,
, .
1877 . , ( 40 . , 20 . ).
:
. ,
.
Pleven dznd da.
ok kannar dktn,
ok asker braktn.
Bulgar ilin (?).
Rus kan kark.
Bulgarlan kan-karda oldun.
,
().
(?).
.**
.
-,
. *
**
-, II.
.
97
. .
-
. - . 10 1877 . 40 .
. ,
- .
:
Rusiya, Rusiya,
Osman-paay korkuttun,
Yumruklarlan da urdun.
, ,
- ,
.
, 1877 .
:
,
. , . , :
ipka buaznda da
ok kan dktn, Rusiya,
Bulgarlan kan kartrdn.
Ordan trk dumann koparttn,
San-Stefana kadar kooladn.
, ,
.
,
- .
, 1877 .
. , 19 1878 . , 12 ,
- , .
. , , . .
.
, . , ,
. :
98
- (?)
,
.
, ,
, , .
-.
. . ,
,
, Vurma, yunan-karda, vurma / ,
, (. 1, 326) . , , ,
, .
Vurma, yunan-karda, vurma,
Bitirdin bizi.
avdar demet gibi
Dizdirdin bizi.
Vurma, yunan-karda, vurma,
Sndrdn bizi.
Sabaa yldz gibi,
Sndrdn bizi.
Bandaki apkan
Erd rsn,
Edirnenin askeri
Yar yunan, yar ermeni.
, , ,
.
(?)
.
, , ,
.
,
.
,
, .
, (.Edirne;
.;. ) -,
, , ,
20 . 1365 1453 .
99
. .
. , , XVIXVIII .
. ,
- , .
,
. . XX . ,
27,5% 151. , ,
. ,
, , , , .
, 1924 . ,
(urum),
( 1923 . ).
.
, ,
. , , ,
. , , , 19121913 . - 19121923 .
()
.
, ,
- (. 1, 325). -,
. ,
.
- -.
// ru.wikipedia.org/wiki/
151
100
anak-kale iinde
Vurdular beni.
Ana, ben gideyom
Dmana kar.
Oy, genliim, vay.
anak-kale iinde
Kydlar beni.
olu(k)-ocuk grmedim,
Kydlar beni.
Oy, genliim vay.
anak-kale iinde
Aynal arm,
anak-kale iinde
Lalele biter mi?
-
.
,
.
, , .
-
.
,
() .
, , .
-
(?) .
-
?
,
-, , (anak-kale buaznda / -
. 1, 229). , 100 . , , ,
. .
,
(stambul buvazna / . 1, 230),
, .
, ,
.
stambuldan ktm
Yan basa-basa.
ngiliz askeri kaayor
Kan kusa-kusa.
Genligim var.
stambuldan ktm
Bam selamet.
Plevena da gittim,
Koptu kyamet.
,
.
,
() .
.
,
(-).
,
.
101
. .
, 18071809 .
.
.
. , , ,
. 152.
, , ,
, [ ] ,
- 18771878 ., , ,
-. .
,
, indi vakit /
, (. 1, 327).
indi vakit,
Dkn vakit, mari.
ngilizlen kumitlr, mari, } 2
Maribe oldu.
,
, .
(?), , } 2
(?) .
18321844 .,
)153 . , XIX
. , ( , - .).
- 19041905 .
(Part Arturyd /
. 1, 6). Cenk
trks / (. 1, 4) . , , - .
, ,
:
(Gagarin / . 1, 7), . . ,
.
, ,
.
.
, (), .
,
:
, - ,
. . ,
. ,
, , : ,
153
- // www.aggregateria.com/A/anglo-turetskie
152
102
. , 1969. . 30; . ., . .
. ., 1989. . 40.
103
. .
, , -, , . , ,
, .
, , .
. . . . .
, -
154.
,
, -
(gur Moskof / ), ,
, .155 , ,
.
. 156.
,
, ,
.
,
- .
, , .
,
, . .
. . . . 295-303; . . . . 9.
155
. . . . 295-302; .
: . . , 1938. . 163-165;
. . . . 9-10.
156
. // ,
. 12. , 1999. . 110.
154
104
2.
2.1. ,
.
, .
, , ,
.
, ,
, , .
, , ( ), . .
, , .
,
( , Ollan boba daavaya giderlr /
, Nikola / , Mariya / (. 1, 24-27), Petrana / , vanu / , Tudorka /
(. 1, 28-33) . ,
, (, ,
, .) ,
5060 .
, , , , .
.
- . , Aleksiy em babas /
(. 1, 274),
105
. .
, - . (),
. , ,
.
,
, . Lambunun trks / (. 1, 8).
, , . . 157.
Her sabaa Kalinka suya gidrdi /
(. 1, 251)
- , . , . ,
.
Kalinkann dokuz agas var,
Dokuzu da haydut kafa.
Stuyan gitti Kalinkaya bakt,
Onnar da Stuyan kesti,
ardaan stn koydu.
,
.
, ,
,
.
, : ,
. . , ,
,
(Kz oturmu sundurmann banda /
. 1, 82). , ,
, .
:
. .
. . , 2004. . 194.
157
106
Dnrclr mlr
Kznn bana.
Mamusu demi:
iizi yoktur, vermm.
Bobas demi:
Kiz kktur, vermm.
Kz da demi:
Yrim geldi, beklmm.
().
:
, .
:
, .
:
, .
(. 1, 83)
(1415 ) . .
: Ne bakrsn, mari kz, aul ar / , ,
; Hay tepelr, tepelr / , , , Saka /
(. 1, 71-72, 73-76). .
Ne durrsn, mari kz,
Aul ar?
<>
Seni grn ocuklar
Oyunu ar,
Tutup-tutup kolundan
Aul ar.
, ,
?
<>
, ,
,
.
, , ,
, :
, (kitka) . .
(Todur hem tudorka / . 1, 38).
Tudorkadan da basma
Todurun elind,
Tudorkadan iek
Todurun banda.
,
.
,
, .
107
. .
, ,
. ,
(day) ( ).
, , , (. 1, 256).
Day b,
Day, gel biz.
Manim beni yavuklu edecek
Grgiy,
Ba delikannya.
Bn Grgiyin da olmycam,
Bn Yankuya kaacam.
, ,
, .
,
( ).
,
.
, , ,
.
, day,
,
, .
, , ( )
. , ,
, mali,
-
.
mani. , .
,
boba, baka, baba, buba. (boba baka) , (baba buba) 108
,
. ,
.
, , . ,
. , , ,
. . , (, , ),
158.
,
,
,
. (kat .)
4- (nc kat lzm gesin) ( 78 ). 4- (
89-) .
. ,
.
.
. ,
, , , ,
, .
. , : Rakel / , Tudorka / (. 1, 10-12).
,
. :
. . ... . 51.
158
109
. .
.
, , 159. ,
, , 160. , ,
,
: .
: , .
Etimilr manastr nn.
Manastr kapular birdn kitlenmi,
Mumnar klisd hepsi da snm.
Tudorka da ku olup umu,
.
,
.
, ,
,
Bobas Tudorkann ta olup ta kalm, ,
Okadar da onnar yannamlar.
.
,
, , .
(, ) ,
. ,
, .
, ,
. .
, , .
18321834 .
, ()
.
.
, . 44, . 2, . . 52, . 3.
, . 44, . 2, . . 52, . 5.
. , . . .
,
. ( , . ). ,
(, ), . .
,
- 161.
,
. betva,
.
, .
(Ana-boba betvas / ,
Hay gklerd, gklerd / , , ), ,
(Ollan boba daavaya giderlr /
, Nikola / , , (Mariya /
) (. 1, 13-16, 24-27), .
, . , ,
, ( )
. , , : Allaa versin evim
etimeyim / , , Allaa versin dilenim
yol stnd / , , Allaa versin
sabaaya kmaym / , , Allaa alsn benim
evlatlarm / , Ekmek arpsn /
, Gzlerin frlasn / ,
Fikirdn bozulasn / , Allaa versin uaklarna
159
160
110
161
111
. .
sevinmysin / , , Allaa
versin lmysin bn gelmydn mum tutmaa / ,
() , .
,
, , , 162.
, , .
163.
, ,
:
Arta da kalsn senin anen, be yarim! / , ,
(. 1, 264).
164.
.
,
,
.
2.2.
, ,
, , , (, , -, ,
. .)
. ( , , ),
,
, : . , . .
. . . 267.
164
. . . 137, 267 .;
. . 57.
162
163
112
.
, : , .
.
, , .
.
, .
,
.
,
, .
. ,
,
: , , , , .
. - (
), , . , ,
, ( , ), , , .
,
.
, .
,
.
113
. .
. : , , , ,
(. 1, 68). (
, , .)
Karm kotlon banda
L-l-l-l-l
<>
Bakrm da karma,
Da sevinerim adk,
Ani uygun yaadk,
Ayaan da urmad,
Bana drk bakmad
Da bl biz annatk,
Pek ta isl yaadk,
Da bl biz yaadk,
Pek ta isl annatk,
L-l-l-l-l.
.
----
<>
.
,
.
.
,
.
,
.
----.
. , , ,
. (, , ) ( ) ,
.
, , ., , ( ) , , . . (. 1,
5). , ( ,
, . .). .
. , .
114
,
(. 1, 30-33).
1) Hey-hey.
Tudorka, mari, sevdicm,
Bn da gidecm krmaya, } 2
Be gmlk rak im.
Hey-hey.
Ge vakt olacek, gelecm,
Sn bana portalara kasn,
Portalara da kasn,
nna teklif edsin.
Hey-hey.
-.
, , ,
, } 2
.
-.
,
,
,
.
-.
, ,
,
,
.
,
.
3) Mari, Tudorki,
Bn da gidecm } 2
Krmaya da,
Kardalarlan buluacam.
Sn da durasn portada,
Aan bn gelecm,
Portay aasn.
, ,
} 2
,
.
,
,
,
, } 2
, } 2
.
, ,
,
,
(), } 2
.
115
. .
,
, -,
(. 1, 34-35).
Aman, Allahm,
Benim adamcm
Gec-gndz sarfo gezer.
, ,
.
, , ,
.
, ,
.
, ,
, .
: , , , dua etmi,
, 1
: Kar btn gn ilesin, ii bitmesin, biey grnmesin. Adam da
bir saat ilesin, evi doldursun, meydanda olsun da hepsi grnsn165.
,
, .
, . ,
, , .
.
, , ,
( ). (Tudor Toden Mainin Mitisinin Mias, Dua Mitinin Petrinin
Nadisinin Petisi).
, : . , . .
165
116
,
(, ) .
.
, ,
, . ,
. (). ,
(sofra), ().
:
23 . .
,
. ,
. , .
. 166.
7 . . - ( ) . :
167. . . 168. , 7
. , ,
//
, . VII. . 3233. , 1889. . 234-235.
167
. - // , 1875, 24. . 908.
168
. . . //
, 1901, 1. . 128.
166
117
. .
,
.
.
: ( ,
, ) ( ),
( ) . .
. , , , : ,
. . ,
(
), ,
( ).
().
.
.
, , , , (ayp)
( ).
. , , , ,
118
,
169.
,
, . .
, .
(.), . ,
(ayak ykamaa) ,
6070- . . , ,
,
. (. 1, 17).
,
. :
,
. .
-. ,
Petrana / , vanu / , Tudorka / (. 1,
28-33), , ,
, , . ,
, .
, :
; .
, : . -, . ; . .
... . 147.
169
119
. .
,
.
, / .
XVIIIXIX .
170. .
,
.
. (., .)
: , 171. ,
,
. , ,
.
, , , ( )
,
.
, ,
, (takaza et). , , ,
. ,
(. 1, 28).
. .
// . , 1958. .
. 179-236.
171
, : . , . .; . , . .
170
120
,
( ),
, , . }2
( ) ,
.
( , . .).
. . (), ,
. . -
,
,
.
Mau / (. 1, 17) ,
. , ,
.
, , . , ,
, . . ,
, . . . , XIX XX . : , , , ,
, 172.
. . // , 1901, 1. . 129.
172
121
. .
, , ,
, .
.
- On kardaz biz / (. 1, 52)
, 20 .
,
, .
rmi yanda bn oldum,
Ozaman da bn ev oldum.
Ozaman bn ev oldum,
Ksmetim da hac oldu.
Kpek sincird baalyd,
Ama bendn hatrlyd.
Beni da dama kapard,
Ekmek erin trofa atard.
Bn da, zorlar geirn,
Hep ta zor yaadm.
20 ,
.
,
.
,
, .
,
, ,
.
1856 . (, , ) .
, -
. , ,
, 70 , ,
173. ,
, .
, , .
, . ,
, . 44, . 5, . . 405.
173
122
, . , .
, .
, . . . ,
, 174.
,
. , ,
.
,
, . ( ),
, ( ).
,
, .
.
.
. .
, ,
50- . .175
,
.
, (, . ., . . , 1976. . 18.
175
. . : . : Business-Elita, 2007. . 199-201.
174
123
. .
)
. , ,
. XIX XX . ,
( )
, , .
, ,
.
, .
(, , - . .), ,
. :
Tudorka, mari Tudorka,
Versn bana be rubli, } 2
Krmaya da gideyim } 2
Dostlarmnan buluym.
Tudorka veree be rubli,
Dimuli gidee krmaya, } 2
, ,
, } 2
} 2
.
,
. } 2
. . : . <> , , , , -,
- . ,
, 176.
,
.
. . . ,
, ,
, , .
. . ... . 99.
176
124
, ,
, 177.
,
, . , Ha, be oban / ,
(. 1, 21).
,
.
, , ,
, . ? , , ,
, , . (
iitor),
- .
, . ,
, . ,
, . (
,
). ,
. , ,
.
,
177
125
. .
, .
. , , , , ,
,
. ,
, . , .
.
, ,
: ,
, ,
. ,
.
, , ,
. , , .,
,
. -
, , bul (Gcenik
Ankann trks / . 1, 40).
Todurlan Tudorka
yl lavetmi.
Todur Tudorkaya
Bl da demi:
Tudorka, mari,
Yavklum Tudorka,
Bn sana, Tudorka,
Dnr yollaycam.
126
.
:
, ,
,
, ,
.
Yollayasn bk bulnu.
Todur yollam
Bk bulsunu.
.
.
, . . ,
: -
<> , , , 178. ,
- ,
, 179.
,
, . , -
(. ) , . . , . , ( )
180. ,
.
- , ,
. , ,
, . , (
.).
, ,
: . . // , 1901, 1. . 101.
. . , 2006. . 78.
180
- . // , 2000, . 1.
. 46, 54.
178
179
127
. .
, (, ). .
.
.
.
,
Benim vard bir yavklum / (. 1, 190).
Benim vard bir yavklum,
Mamu onu beenmedi, mari.
Of, mari!
Mamu onu beenmedi,
Beni ona vermedi, mari.
Nndan nn da geldi
Bir arl onmadk, mari.
Of, mari!
Mamu onu pek beendi,
Beni ona o verdi, mari.
,
, .
, !
,
, .
,
, .
, !
,
,
.
, . (Sevdim / . 1, 96).
(. 1, 38, 40). , , ,
.
, ,
(. 1, 36-37).
, ,
().
128
( ). , .
,
Todur hem Tudorka / , Gcenik Ankan(n)
trks / (. 1, 38, 40).
.
, ,
,
. ,
. ,
. ,
, ,
.
, , ,
.
, .
Tudorka / (. 1, 18).
Dokuz karda bir da kzkarda.
Tudorkann da dnrcs vard
Dokuz k ar, dokuz su ar.
Tudorkay anas vermeer.
Hem bk agalar Kostanda dedi:
.
- , - .
.
:
Mali-ma, male,
-, ,
Hadi verelim Tudorkay arya,
,
Dokuz su ar, dokuz k ar.
, .
Manastra gittik konak oluruz. }2 ,
. }2
Tudorkay anas verdi
.
Dokuz su ar, dokuz fotar ar.
, .
129
. .
, .
, ,
.
,
. - Gzl Tudorka / ,
-
(. 1, 37).
Tudorka, mari,
Gzl Tudorka,
Bn seni istedim,
Sn bana gelmedin.
Nasl gideyim?
Bat braamad,
Nasl gideyim?
Bul kovermedi.
<>
Al Tudorka,
O ylann kabndan,
Da kaynadyor
Biyaz araplan,
Bulsunnan batsuna
Buyur edee:
Ya buyur, b bat,
Bir filcan arap!
Ya buyur, b bul,
Biyaz arap!
Buyurduu gibi
Er deyl.
Pek mi kolaydr,
Bulylan bat,
Pek mi kolaydr
stediindn hayrmaa?
130
, ,
,
,
.
?
,
?
.
<>
,
,
,
:
-, ,
!
, ,
!
,
.
,
,
,
?
. 181.
, , . , , ,
.
.
,
, , . .
, ,
182.
, (18 ), .
, ,
.
- , 1415 ( ),
18 .
,
15 183. , .
, .
(18 ).
(kamaa / )
(. 1, 256).
Manim beni yavuklu edecek
Grgiy,
<>
Bn Grgiyin da olmycam,
Bn Yankuya kaacam.
,
<>
,
.
. 15.
, . 208, . 5, . . 2399 ( 1902 .).
183
, . 208, . 5, . . 3579.
181
182
131
. .
, . , ,
( ). ,
, . , , , . XIX XX .
.
,
. , , , , .
(. 1, 196)
, . , ,
.
. ,
.
Sn kahlanrsn, mari suvat,
Ani senin kzn iizi yok.
Kahrlanma sn, mari suvat,
Bn da ona iiz da yapacam.
Sade ikisi uysun yaasn (?),
Da gzl ksmetleri olsun.
, ,
.
, ,
.
(?),
.
,
- .
, .
.
132
. . ,
.
, . , ,
, .
,
,
. , , ,
, .
. . ,
.: , , ,
. , ;
.
,
,
; ,
; .
,
184.
, .
,
, . ,
. , , . . ... . 126.
184
133
. .
. ,
. .
, .
,
.
, iiz ( , ev
ileri, , , , , .)
zestr ( , , , ).
Alsana
beni b, ocucak (. 1, 92). ,
, ().
Alsana beni b, ocucak,
Bn da sana getircm,
Ne da ok ev ileri.
Kaz gagas rak dolu
San tulumu piinir dolu, } 2
Kr sinek budu duarda asl.
Alsana beni b, ocucak,
Bn da barim zenginc,
Bn da sana getircm,
Ne da ok zester:
Dokuz inek ksrlaa,
Onuncusu bzaal.
Tari da, day, day, day, day. } 2
Onnar kzkardam,
Bir ocuk da beenrmi.
Op-pa, op-pa, op-pa-pa.
, ,
} 2
.
, } 2
() .
, ,
,
,
:
,
.
, , , , . } 2
,
.
-, -, --.
,
. i gveeli / gveeli, ,
. 134
.
. , .
, ,
.
,
. , , ,
, (, Petran Kole).
,
(moloak), . ,
,
, : Marinka Peti.
, ,
, :
- , . , ()
, , ,
.
,
70- . . , ,
, . . , , .
,
( , ), .
,
, .
- .
135
. .
, , : , . .
,
, .
.
,
, ,
. , .
,
, , ,
, .
.
3. ,
/
. ,
, ,
.
Avramn trks / .
(. , . , . . 1, 98-100).
. . 185 (. 1, 101).
.
,
. , ,
, ( )
( ).
3.1. ,
( /) ,
, .
. ,
, .
kurban : 1)
; 2) ; 3) ; 4)
( - , .);
5) ( , -
).
136
,
,
.
,
,
(): ; :
(. 17: 10-11). , , , .
, . (. 1, 99),
:
, , .
, . ,
. . // , 1901, 2. C. 44-48.
185
137
. .
. ,
, ,
, .
,
.
(),
, .
Avrami baalr sac
Bir elceezinnn bir ayacyn.
Hzlanr Avram baa saplamaa
ooluna,
Geler gen bir kuaaz:
Avrami, Avram, demi,
Sbt elindn onu,
Kara alda, demi, kurban
kesilir,
Diil senin sacn.
.
,
:
, , ,
,
(?), ,
.
, . , , , .
. (. 1, 100)
. , : , ,
, ,
, .
. . , .
. . ,
.
, :
Her, demi, sn beni kesirsn,
ttl,
Baala bir ayaamnan bir kolumu.
138
, , ,
.
. .
, ,
-, .
, . ,
( )
, , . , . . ,
( ),
: .
, . ,
, ,
, ,
, .
, . , ,
.
. . , ,
. , .
, , : , , , .
, , , .
.
, , , , ,
. ,
()186:
. . // , 1901, 2. C. 48.
186
139
. .
, , ,
,
.
,
,
.
, , ,
. . . ,
,
( )187,
, .
.
, , , 188.
, . .
. , -, . ,
,
. ,
, 189.
190.
. .
,
189
190
187
188
140
(
, ).
, ,
:
; .
: ,
(Avramn Allah).
, , (katr . ;
. ),
(
).
, .
, , . . ,
, . .
,
.
, . , , ,
,
(. , . ),
. , , (frn):
.
, . .
,
. . ,
141
. .
(, , .), ,
.
;
191.
,
(Allahlk):
.
. , , , 192. , . . ,
- :
, ,
193.
,
.
(adamak
kurban / adat kurban / adanm kurban). ,
. ,
194. -
.
, ,
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia // Viaa Basarabiei. Chiinu,
1934, nr. 6. P. 4.
192
. . . Chiinu, 2002. . 146; . .
. 79, 200.
193
. . // , 1901, 2. . 17.
194
. . , . ,
2010. . 226.
191
142
. ,
. ,
, ,
- . .
,
, (lnka dnya gzli /
. 1, 269). ,
() ( ).
, ,
:
Allahm, kaldr benim lenkam!
Dokuz sene oldu asta yatyr,
Ne lafn iittik.
Kaldr, Allahm,
Sana kurban kesecm,
Panayada kurban kesecm.
, !
,
.
, ,
() ,
.
,
, .
.
, 195.
, ,
.
,
( ).
.
,
() (. 1,
217).
, : . , . .
195
143
. .
Lazarki, Lazarki.
Utum, gittim, dala kondum.
O dal bana emiini verdi,
Emii bn koyuna verdim,
Koyun bana kuzusunu verdi,
Kuzusunu bn kurban adadm.
Lazarki, Lazarki.
, *.
, .
,
,
,
().
, .
. ,
,
. , XIX .196,
197.
, . . . .
( )
. . , .
, ; ,
( ).
. , .
. , ,
,
198.
.
// , 1911, 3334. . 1150.
197
, : . , . .
198
. . // , 1902, 3. . 59.
*
196
144
-
, . . ,
. , ,
,
-
.
,
,
(ev kurban)
(pnar kurban). ,
(
) (), ()
.
. ,
. , ,
145
. .
, , , ,
.
,
- (,
. .).
karda /
(. 1, 46) ,
,
.
,
.
.
t karda toplandlar,
Bir manastr pnar ekettirdilr.
lk gn kazdlar pnar ykld.
,
.
.
kinci gn gen ykld.
.
nc gn gen toplandlar.
.
Toplanpta, pek kahrlandlar:
, :
Nein bizim bu pnarmz yklsn? ?
Hem bk batlar Pavll Nastr (?) (?)
Kk kardalarna bl d dedi:
:
146
.
.
.
,
.
<.>
,
.
( ).
Manole / (. 1, 45),
, (
, ). ,
,
,
, ,
.
Oniki karda
Bir manastr ekettermi.
Gndz ilrmi,
Gec skrmi.
Manoli, Manol, Manastori
Kardalara bl da demi:
Ay kardalar, toplann br,
Ne sleycm, kayl olacnz m?
Hepsi da bir aazdan baarm:
Biz senin lafna kaylz.
Gelinner bl deysiniz:
Sabaa da erken kalksnnar,
Ne Allaa verdiys im yapsnnar,
Manastra da getirsinnr.
Angs ileri gelecek,
.
,
()
, ,
:
, , ,
, ?
:
().
() :
,
, ,
.
,
147
. .
() .
<>
, ?
.
, ,
.
().
, .
().
, ,
, . .
Her biz slrsek, demi,
Brda kalalm,
Mermer ta da olalm.
( ),
,
,
.
,
. , ,
,
, .
Oniki karda orda da kalr,
Hepsi da mermer ta olr.
,
.
.
, (tlsm). ,
,
, .
tlsm , .
, ,
.
148
. . . , ( tlsm) , -
199. ,
, , , .
,
, .
,
. ,
. ,
, ,
200.
,
,
. ,
. ( , ), 201.
, , , -
, , , .
.
. ,
202 ,
201
202
199
200
. . // , 1902, 3. . 25-26.
, : . , . .
, : . .
. . . . . . III. ., 1962. . 61-63.
149
. .
.
: (korban),
(kurbanu), , , , (kurban), (, ), , , , (,
korban), (), ().
() 203.
( , ).
. . ,
, , , , ,
(-, -). 204.
XIX .
. ,
205.
( ) - , 206.
. .
. . 284; . . . , 1990. .
43; . . : // tiina. Chiinu, 1997.
12. . 15; . . . // , 1875, 22. . 834.
204
. . //
. , 1964. . 260.
205
. . . // , 1875, 22. . 834.
206
. .
. . 285; . . ,
, .
, 2004. 51.
203
150
,
(. , . .)207. , -
, , .
. .
: , .
,
208. (
, , .
209.) , ,
.
, , , . XIX .
, , 210, .
, ,
- , (
: , )
.
,
.
, ( ) . ,
, , (
. . 6465; .
( . , ) // , 1994, 5. . 57-69.
208
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia. P. 6.
209
. . : . , 2007. . 476-516.
210
. . // , 1901, 2. C. 17.
207
151
. .
),
(. ).
, .
,
, , , . -,
.
. , ( ), ,
, (
,
)211. . ,
( ), :
,
( ), ,
. . , , , , ,
, , .
212.
, . , , , : !
() ! () ()!
() 213. ,
.
.
. . , .
, 2010. . 331.
212
Ciachir M. Obiceiurile religioase ale gguzilor din Basarabia. P. 4.
213
, : . , .
211
152
3.2.
-
,
. .
, ,
. .
-,
. , -. , Cenk trks /
, (. 1, 4).
. , ,
. ,
- Kavarna
direkleri bir kk kasabaym / (. 1, 237).
Cumaaya
kar bn bir d grdm / (. 1,
57, .), ( )
/ ,
. ,
, ; (), , ;
, , , ,
. Dn gecelerd,
male, dm girdi / , , (. 1, 58)
.
, , .
, ().
153
. .
- Cumaa
gecesi / , Aneciim, anem / , , Bn
bir gldum / (. 1, 243, 244, 246).
( ) / , / ,
, (?), ,
. , ,
.
, , , ,
.
. ,
Gv trks / (. 1, 182), ,
,
. , ,
,
.
Slesn, mamo,
Hasta m yatacan } 2
Osa lecn mi?
, ,
} 2
?
, (. 1,
254),
, , .
Nikola / (. 1, 27),
, .
,
. ,
, ( ,
).
,
9 (. 1, 11, 12, 18, 26, 31, 32, 38, 39, 52, 66,
154
92, 99).
(. 1, 240, 241, 251, 253, 320, 346). , 214.
,
,
,
. .
, , 9
(33).
, . , ,
, . , , . 9
, . 9
, ,
. , 215.
(. 1, 10,
30, 48), , -, .
. . , . , 2010. . 169-171.
215
. . . .: -, , 2001. . 338339; // http://www.rian.ru/
spravka/20070707/68528028-print.html
214
155
. .
4.
4.1.
-
.
, . ,
, , . .
,
, . ,
. , , Ha, be oban / , (. 1,
21-22). ,
- , ,
, , . .
1) Ha, be oban,
Gitsn koyunnarlan.
Of, of,
Yaamurcuk ta yaa-yaayor.
Ha, be oban,
Yok m krkn? Giisn!
Ha, be oban,
Yok m yaamurluyn? Giisn!
Of, of,
Vardr, ama yrtktr
156
, ,
.
, ,
.
, ,
? !
, ,
-?
!
, ,
, ...
2) Ha b oban,
Krda kaar yayyr,
Of! Pek suuk bana.
Nbym bn?
Ha b oban,
Giisn sn krkn.
Of! Giiycm, ama
O yrtk-prtk
, ,
,
! .
?
, ,
.
, ,
, , c,
.
, , c,
.
, , c,
.
, , c,
.
() (. 1, 350):
Benim keciim,
Krdak imen,
Benim yorganm,
Havada bulut.
Benim yastcaam,
Krda kr talar.
()
,
,
.
. . , 70
,
, . , Stuyeni / , 17 .
157
. .
: 12 , 5 .
,
(. 1, 70).
Nndan nn dadand,
Bir onmadk canavar
Srm da dadand.
Oniki srdn oniki braad,
,
-
.
12 ()
,
Be srdn da be kuzu braad. .
Bobas da bl deer:
:
Stuyeni, oolum, Stuyeni,
, , ,
Ya sn kaz bir derin kuyu,
- ,
ki endez genilii,
,
ki endez uzunnuu,
,
Canavar da gelecek
O kuyuya decek,
,
Sn da srn kurtarcan,
,
Sn da kahrn olmycek.
.
, ,
, . , ,
(.: VI, 2).
: kvrma, manca . (. 1, 53, 45). ,
(. 1, 8).
Bez oban toplanmlar.
La-lay-lay.
Toplanmlar bir masaya.
Lay-lay-lay-la.
yirmilr, iirmilr.
Lay-lay-lay.
Sar kuzu nnerind.
158
.
--.
.
--.
, .
--.
()
.
, ,
, ,
(. 1, 210).
Traka, traka, duydunuz mu?
Selm verdik, aldnz m?
Krda puluk ilr,
Kyd koyun klar.
Sra-sra srlr,
indi geldi koitlr;
Koitlerin karn aa.
Day, baba, pta.
, ,
( )?
,
?
,
.
( ),
;
.
, , .
,
,
.
, .
, ,
,
. ,
, ,
()
,
,
,
,
. .
159
. .
,
( ) (. 1, 214-215).
(. 1, 316).
,
- . , . , , . , ,
.
, . ,
XIX .
,
XIX . 5060-
,
216. ,
XIX . .
,
. . 217.
. ,
, . , kaval ( ) . Bre, vane,
bre, obane / , , , (. 1, 170) ,
, . .
Bre, vane,
Bre, obane.
Ne gzl kaval
Sn da alayorsun,
Ne gzl alp
evirdeyrsn.
Diilim bn vane,
Diilim bn obane.
Bn Ahrangel Mihail,
Can alcym.
, ,
, .
,
.
,
.
,
.
. . // . . .
.., 1955. . 391; . . -
(18571918). , 2004. . 402.
217
. . , 2004. . 444.
216
160
161
. .
,
( , ): obannar,
srtmalar (. 1, 30-31, 131, 349).
.
Mau / (. 1, 17) ,
.
.
Mari Mau, gen gelin, dedi, , *,
,
Bn da gidecm kazanmaa, Mau, , ,
Edi ylna, edi ayna.
.
Brakrm seni bez zrkan,
,
Bulaym seni bez dokuyarkan.
.
Az m da geti, ok mu da geti,
() ,
,
Toduru dedi orbacsna:
:
Bn da isteerim kendi meralarma, ,
Kendi meralarma, kendi toprayma. , .
orbacs da bl da demi:
:
Verecm sana bez koyun,
,
Bez koyun kuzularnnan.
.
.
(. 1, 305, 25, 172), .
1) Babamn kr at olsa,
Pins da gels.
,
.
.
:
, , .
.
162
3) Gider vanu,
Karannk dama girer,
Beendii beygir pineyer.
,
,
.
(. 1, 258, 209, 28, 29).
( ), , .
1) Aleksiy em babas
Avemdan tarlaya ekilmilr,
Kara nadaz karsnlar.
(?) taman tarlaya girmilr,
Aleksiyin babas
kzleri pulaa komu.
Aleksiy kzleri edrmi.
,
.
(?) ,
.
.
2) Amuca gider,
Kor beygirleri hem kzleri.
Ya, ocuklar, kaldrnz bir ses:
Hy-hy!
Gider Rusalimin bayrna
Garalimin ayrna.
kzleri pulaa kor,
,
.
-, , :
-!
.
,
163
. .
4) Mamu-ma, mamo,
Bn gicm kra, } 2
Kra, Bk paya,
Lnkam geldiynn ev,
m getirsin bana.
-, ,
, } 2
, ,
,
.
Avramn trks /
(. 1, 98), .
; ,
, , .
, , ; 218. , , ,
, , ,
.
A, oolum, gidelim, demi,
, , ,
,
Ko taligay, sacm, demi,
, ,
,
Puluyu da atalm da tarlaya konalm. , .
sack ta komu ta gitmilr
,
tarlaya.
.
Hadi, oolum, demi,
, , ,
Be-alt brazna ekelim, sacm,
- ,
.
Komular da be-alt brazna
-
ekmilr.
.
Nnda iidilmi,
nnda grlm / , (. 1, 5)
, , ,
( ), . . 13: 2.
218
164
,
.
Cenk vakd
Kzlar, ocuklar.
ocuklar aalr,
Srada puluklar kald.
Kzaazlar da aalr,
Dzencikleri kurulu kald.
.
,
.
,
.
,
, (. 1, 26).
Az m giderlar, ok mu giderlar,
Etierlar bir baalarcaa.
, ,
.
,
, otra ( , ) (. 1, 18).
,
(. 1, 8, 36, 192).
165
. .
.
--.
.
--.
.
--.
, .
--.
2) Alasn, Tudorka,
O ylann kabndan.
Koyasn, Tudorka,
Biyaz araba.
, ,
.
, ,
.
3) u ayrda, u bayrda
m,
Bre gidi, canm,
m.
Biri rak, biri arap, biri su,
,
,
, ,
.
, ,
,
, ,
.
,
,
(. 1, 238, 286).
1) arap itim filcandan,
Oh, aman, aman.
,
-.
2) Garafalar dolsun,
arap rsn,
,
( ),
O filcannar dolsun
, ,
, ,
, ,
.
166
4.2.
, - , , .
,
.
, .
(. 1, 250, 238).
1) Asmadan gel, asmadan
Oh, aman, aman,
alvar giyr basmadan.
alvarna bakmayn,
Oh, aman, aman,
Gzellik var bamda.
(?), ,
, , ,
.
( ),
, , ,
.
,
, .
, XIX . ,
. . ,
. . .
. . .219
, 1892 .
.
. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 233, 235.
219
167
. .
(.
-,
. , . )220.
. ( ,
. ),
.
,
, .
.
(don
atal, alvar)
.
221. , , .
,
-
, 200 . , , , .
- . // , 2000, . 1.
. 50; . // , 2004, 3. 8394; . .
. , 1985. . 280.
221
, : . , . .
. , ,
, () .
, . ,
, , .
,
. ,
. - 222.
. . ,
XIX . -
,
223.
.
220
168
. . -
(18081856). , 1970. . 63.
223
. . . , . : , 1914. . 48.
222
169
. .
?
, ,
.
,
, (. 1, 17, 222):
Bir da baksa kydn yana
Bir da gen gelin pedahland,
Pedahland, mey geldi,
Al ukmannan, biyaz ftaylan,
Biyaz ftaylan, biyaz modaylan.
:
,
, ,
, ,
, .
,
,
,
.
:
, , ,
,
() ,
.
, ,
, ,
.
2) Ald o ylan
Yaurularnnan,
Ftasna koydu,
Ev getirdi. } 2
Kaynatmaa koydu.
,
,
, } 2
.
.
. , .
.
. .
, .
, - ,
. ,
,
.
,
(. 1, 45, 20).
170
171
. .
, ,
.
(. 1, 132), , .
Vard bir adam pek zengin,
Yalabk rubaynan giimni.
Bitkisiz sevinmelikln
Onun yaamas erd.
,
.
.
.
, (
) mavi mintan (. 1, 8).
. ,
224. - 225.
, , . ,
. , , (. 1, 18).
Bat bey, bat, Kostanda bat,
Dn mi iirrsn osa
ly mi?
Sl bana dooru.
Dn aararsan,
Dn aararsan kula ruba
giineyim,
Ama ly sa, karagz
ruba giineyim.
, , , ,
?
.
,
,
.
, ,
(. 1, 251).
B sabaa Kalinka suya gidee
Kara bakrlarnan, kara embernn.
Stuyann mamusu sory:
Nein, Kalinka, sn bu sabaa
Kara rubalarnan?
172
, .
:
, ,
?
.
--.
.
--.
, (. 1, 104).
, .
osif mintann brakt da kat.
, , -: krk, yaamurluk (. 1, 21-22).
kalpak (. 1, 8).
Mavi mintan toz iind.
Lay-lay-lay.
.
--.
. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 235.
225
. . (. .) , 2004. . 401.
224
173
. .
.
--.
. / , , . ,
- , .
, , , ,
(. 1, 367, 369). ,
.
1) Krmz fesini al bana,
Bey, Oglan, Oglan canm,
iitsn sn,
Gelsna bana, gel yanma.
,
, , - ,
,
, .
,
,
,
,
.
. , ,
()226. . . , , - .
,
227. ,
, .
. , ,
//
. . VII, . 3233. ,
1889. . 235.
227
. . , 2004. . 403.
226
174
, ,
. , ,
-
.
(. 1, 68).
Giidim ark sargma,
L-l-l-l-l,
Bakrm da karma,
L-l-l-l-l.
,
----,
.
----.
, ,
.
: , .
, , , (, ). ,
, ,
, , ,
(. 1, 223).
, -, , , .
Mite, bre, gide yazc.
Aan sefer (?) gidecn,
Bana da haber edsin.
Duakl gelin alarsn,
Krmz izm giiyrsin.
, , .
(?) ,
.
,
.
175
. .
, , (. 1, 364, 361).
Oglann ayaanda sar emeni, } 2
Kim da alm onnar o da bir deli,
Ne gzl Oglan, yalabk oban.
, } 2
, , ,
,
.
, ,
, : , , ,
. . .
,
: ,
,
,
.
<>
,
176
, 228.
. , , .
. . ,
. , -, , ,
, .
, . ,
,
.
, , , -
- , , ,
. . 190.
228
177
. .
. , ,
. ,
, , , 229.
,
- ,
, .
,
,
- , , .
***
,
,
- :
, , ,
, , ,
, ,
,
XIX
XX . . . ,
.
,
.
,
. . , -. .
. . 189.
229
178
, -
,
. ,
,
. .
,
.
, ,
. :
1) - , , , ;
2) , ;
3) , (,, ), ;
4) , , ;
5) , ( ).
,
,
,
.
179
. .
() , .
,
.
, , . ,
, . , , , . ,
.
.
, ,
, ,
,
. , , , ,
(, , ).
, - ,
( ,
.), ,
. ., . , , , ,
, .
180
III.
Allahn trkleri
1.
1.1.
Allahn trkleri / / (. 1, 98-180). , ,
.
230.
(.: ).
,
, Avramn
trks / . . , . . (. 1, 98-100).
, . , erkek evlat,
.
( , )
.
, ,
(. 17: 1, 21: 5).
, , 230
. . , 1991.
181
. .
, ,
.
, ,
. , . , . . , (. 1, 101).
, (. 18). , ,
.
, . , , ,
, .
: .
: .
. . (ana, boba,
oolum) :
male, tt. .
. . , .
II, 2.
,
, Noyun trks / (. 1,
105-110). ,
, , .
, , (40 ).
, .
, ,
, 182
, .
, , .
, .
: , .
, , .
.
(., .-.) ,
(. 1, 106, 110). ,
. (. 1, 107), ,
, ,
, ,
:
Altrmyn kendinizi
mekln, imekln. } 2
Vakt gel(e)cek bl olacek,
Hepsiciin sud keselcek,
llr, dirilr. } 2
nannz Allaay. } 2
, . } 2
, ,
(),
. } 2
. } 2
, :
,
,
(. 21: 31, 34). ,
: .
, .
Yllar uup-gider /
, , . (. 1, 175).
: , , () .
183
. .
,
,
(. 37, 39). , .
, ;
.
deyo(r) (),
, .
, Ray
baas / , . (. 1, 103),
.
:
, .
(in sabaalen o serind).
:
, .
, ,
dive fidan (. ).
(. 2: 9; 3: 22) - : ,
-, 231.
,
, , .
: (Allahn slavasnnan giimni).
. , -, ,
: ( ) .
,
, . ,
, , 231
184
. ., 1990. . 161.
185
. .
, , :
, (gdelerni
sararlard o slavy grmsinnr).
, .
, , , , . : ,
(. 3: 24).
Bir vakt Ray iind /
. - (. 1, 102). (
). .
. : -
. , , , (kurtard bizi gnahtan). ,
: . ,
,
.
.
,
, (. 1, 164-169), :
Arhangel Mihail / , Allaa eketti bir mececik /
*, Allahn trks / .
, ,
, 232.
-,
meci (.) , .
. . 363.
*
232
186
.
, ,
.
.
(. 1, 164), , ,
, . ,
, ,
( , ).
Allah ta yapm bir bk meci,
Hepbir ayoz meciy gelmi,
Sat Ahrangel Mihail gelmemi.
Allah ta ona pek gcenmi.
Nerdn da gelmi Ahrangel Mihail.
,
,
.
.
.
.
, , .
, .
?
,
?
,
.
, , .
-
.
.
, , . . ,
, .
,
( ,
, .), , (
187
. .
, ). , .
.
Allah ta Mihaila bl da demi:
Alasn, demi, saa elin,
Saa elin bir krmz alma,
Sol elin krmz i.
lkin da gster, demi,
krmz almay,
Yordana da glmseycek,
Krmz i gsterdiynn,
Aldanp, gedecek.
Mihail Ahrangel alm, dedi,
Saa elin krmz almay,
Sol elin krmz i.
Gen gitmi Yordanaya,
Yordanann cann almaa.
lkin gstirmi krmz almay
Yordana pek glmsemi.
Sonda gstirmi krmz i
Yordana da, aldanp, gitmi.
Getirmi Mihail da Allaha:
Na, Allahm, getirdim, demi,
Hem da aldm, ama canm pek acd.
Aan, Mihail, gen demi,
cann acd,
Al da gtr onu geeri.
Nasl, Allahm, demi,
gtriim geeri?
Yordanay ykadlar,
Ykadlar, giidirdilr.
Gn bat tarafa yattrdlar.
Anas-bobas ba ucunda,
Kocas da ayak ucunda.
Aalayorlar, baarayorlar
kiz uacklar sallangata,
188
:
, , ,
,
.
, ,
,
,
,
, .
, ,
,
.
,
.
.
, , .
( ) :
, , , ,
, .
, , ,
.
, , ,
?
,
.
()
.
,
.
, .
,
Allaha da yalvarrlar.
Allah ozman Mihaila bl
da dedi:
Yordanann yazls bl.
Ay da del di, lay, lay, la.
Lay, lay, lay, la.
.
:
.
, , , .
, , , .
. ,
(. 1, 303).
. (. 1, 304).
.
.
.
y } 2
.
:
, ,
,
-
,
.
.
,
.
:
, , ,
?
,
.
() (?).
.
, } 2
.
:
, ,
- ,
(?)
,
,
.
()
.
,
.
:
, , ,
?
,
.
189
. .
:
, , ,
,
. } 2
.
:
, , ,
,
. } 2
.
, , , , , , , ,
. ,
.
,
233. -,
, .
,
, .
, , , , , . , , , , , ,
.
.
1.2.
, , ,
(, , .), , .
: , , .). .
,
, -
.
, , : Hristos
(Boba / Allah) slava sana! / (, ) !.
Hritozun duumas / (. 1, 115 .) .
, ,
(. 2). , , , filosoflar, . filosoflar , -,
. ,
yldz bilgileri (. / )234. ,
suzun duuduu trks (.)
kral (. 1, 111). ,
, , ,
; .
. (., .-.)
14 (. 1, 112, 115).
, () (
.), , .
. ,
. ,
, , , . ,
, , (. 2: 8-20). ,
, . ,
. ,
/ . ., 2006. . 10; Eni testament / evirici Boris Tukan. , 2003. . 6.
234
233
190
191
. .
, . -.
, ,
, , :
, . (. 2: 13).
Hristos duudu /
(. 1, 113), . , .
. ,
( 2040- . .)235.
:
() ,
; , ; .
. , , Auam sofras /
(. 1, 117).
:
, , ,
Auam oldu pek duruktu,
Gk ta akt.
Aan masa hazrland,
Gkteki olan
Geldi ueniklrln
Donakl ev.
,
.
,
()
.
,
, . , , otuz biyazlk ( ). ,
, .
. . 30.
235
192
, . Gefsimaniya
baas / ,
(. 1, 118-120). ,
, ,
(. 1, 121-125).
,
. ; ; (Simn), ,
; , :
! ! ? . (. 26: 36, 6768; 27: 32, 46).
(. 15: 34).
. (. 1, 118)
, . , , ,
(. 19: 34). ,
,
: ,
.
, (. 1,
118-119), ,
.
Pilat sordu Hristoza:
Senin ne kabaatn var?
sus biey demdi,
Gzeezleri yalan doldu.
Hem Pilat bl grd,
Hem ellerni ykad.
Diilim dastoyn buna,
Sud kesm bl adama.
:
?
,
.
,
:
,
.
193
. .
: ,
(. 23: 4, 22). .
(. 1, 118), , .
.
,
, . ,
, , :
Aalama, Mariya anam, dedi, Gkteki Boba da bile(r) nein o zeetleri
bn ekerim / , , , ,
.
, , .
, : Bn bu zeetleri ekerim Adam hem yovann
yanldy (i)in / , Biz
bu zeeti ekeriz insann sz iin, Yudann satt iin / , Bn bu
zeetleri ekerim hristiyannk iin / , .
: sus Hristozu ftlar tuttular (. 1, 124).
.
,
: ; ,
. , ,
(. 1, 125, 128). ,
,
(. 19: 25-27).
, , : Mariya
194
195
. .
, , ,
239. ,
, . .
. . ,
.
.
. . .
, , . , , . .240
,
.
, , . 241
. . *.
Bu d Panyann d. Panya, aan uyudu Elionun bayrnda gorod
Vifliemd, grm dnd oolunu onun bizim Allahmz vo. sus Hristos
gerili krest vo Erusalimd Petri ramada, Pavel domaskind. Da aan
uyanm Panya, volu uykusunda sormu ona; onun olu pek sevgili oolu:
Anam, benim anam, uyrdun?
. . , . , 2010. . 169-195.
240
. . // , 1900, 1. . 18; 1901, 4. . 24.
241
. . , . , 2010. . 367.
*
, ,
, .
.
239
196
242
197
. .
243
, , : ,
. , , . ,
. ,
(. 1, 118), .
(. 1, 127). , , 244.
. ,
(, , , , .) :
, ; , , .
,
.
,
-. ,
, . :
Panaiyan dn alrlar o zaman aan bir can pek hasta, eli eli soluyr.
O zaman onu alrlar, slerlr, okuyrlar da her olarsayd alr, yokseyd
ler245 / , - ,
. , , , < ? > , .
( ) . ,
,
Moldova gagauzlarn halk trkleri . 32, 37.
http://astrostream.goodboard.ru
245
. . //
. . , 2006. C. 485.
243
244
198
.
, -
( ). ,
.
- , ,
. .
, .
Bu yaamak biz verildi, kardalar, bir para vakda /
, , . (. 1, 150)
, (.).
, , -. , :
tzoman t ozman; sorucek soracek; decek deycek; kulmu kuumu;
gelicm gelecm; sorucek soracek. ,
.
Molitva
246
199
. .
.
. , ,
, .
, . , Gkteki anamz /
, Panaiya nas geldi er /
, ,
, , , (. 1, 130131).
,
.
Bizim gkt Bobamz
bir vakt er inmi / , (. 1, 129).
, , .
(), .
Bu aldanga dnn /
(. 1, 140-141).
,
, .
,
. , ,
. .
, Ufkara Lazar /
, Lazarin trks / , Zengin Lazarlan
Fkyra Lazar / (. 1, 132134).
,
(. 16: 19-31).
200
,
.
.
.
,
.
,
.
(Avrama raya).
(Avraamn kucaana)247.
, Gkteki anamz /
(. 1, 130) Bizim gkt Bobamz bir vakt er
inmi / (. 1, 129),
, : hy-hy ( ) vay-vay ( ). suzun trks /
,
, (hey, l, l, l, ley), (. 1, 123).
, -, .
, , : , ,
(ok m gitmi, az m gitmi, kar gelmi Harahangili...);
(), , (Az m gitmi, ok m gitmi, kar gelmi yolcuylan);
, , ... / ... (Az m gittik, ok m gittik, biz etitik Mermer tana... / Boje Groba...);
, , (Az m
gittilr, ok m gittilr, kar geldilr Hirod padiahsna...) (. 1, 111, 126,
173, 180).
( ) .
247
201
. .
,
.
-
Gkt Boba padiaa / - (. 1, 174), . .
- - , , -; . .
. .
, - (. 1,
224-228), , (Allaha dua ederim) . .
(. 1, 226).
, : Amin, Allaa, amin! / ,
, !
, .
2.
2.1. ,
- -
, , , , .
Lazarin trks / , Zengin Lazarlan Fkyra Lazar /
(. 1, 132-134), , , , ,
. , , :
202
, , (
, ) . .
, , ,
.
, , , , , . Allahn
trks / , . (. 1, 143),
:
, ,
,
(. 21: 31, 34) / aarlatrmayn kendinizi iyintiyln, ikiyln. - ,
, . , .
Allah dnneyi ne pek sevdi, } 2
Oolunu zeet verdi, } 2
Gnahlardan kurtarsn. } 2
ndi Hristoz, bl dedi:
Vaktlar bitkiy geldi,
Dnnz siz Allaha, } 2
Pokoyatsa olun, dedi.
nann Evangeliyi.
Utu Hristoz gen gk,
O gelecek gen er,
Bu erd sud kesecek
llr hem diriler.
Bl Hristozu brakannara } 2
Dooru sud kesilecek. } 2
Bulucek O insannar
Boaldrkan filcannar
Kr bir tozak gibiydir, } 2
,} 2
, } 2
(). } 2
:
,
, } 2
, .
.
,
,
.
} 2
. } 2
, , } 2
203
. .
: } 2
} 2
.
-: Allahn
trks / , sus Kurtarcm / ,
lm-lm pek irkin ad (- ) . (. 1, 159-163). Bu aldanga dnn Ay
aldanga dnn / (. 1, 140-141) , (. . , ) (nasaat) ,
.
(. 1, 141).
(
, .)248, .
.
Sveti Petriyln Sveti liya / . , , . , .
, ,
( ). , , :
, (erdn manay alacek) (. 1,
137). , , .
. . ( XIX
.) // . . , 2006. . 341-343.
,
, 249.
250.
,
(. 17: 3; . 9: 4; . 9: 30).
, ,
-, ,
. , , 251, .
Biz bekleriz suzun gelmesini / , Saabi geler / . (. 1, 144, 152).
Biz bekleeriz Hristosun
gelmesini, } 2
Biz bekleeriz suzu,
Gstersin biz ,
Ne hazrlad gklerd.
Biz kcz suza kar, } 2
Biz kar kcz.
O elini uzadcek
Hem bizi d ory alcek.
Biz grciz bulutlardan
gelirkn. } 2
Biz grciz suzu
Hem kim onu gerdi.
Btn dnn aalycek ozman.
O, gnahker, ne cuvap vercn
ozman? } 2
Aan sorck isus:
Nptn sn baan?
, } 2
,
,
.
, } 2
.
.
()
. } 2
, .
.
, ,
? } 2
:
()?
248
204
/ (2:17).
. (11: 312).
251
. . . . 15-16.
249
250
205
. .
?
. } 2
: ,
.
.
, ,
,
, .
,
( ) ;
, ( )
,
Gk meras O verecek,
,
Nered bir fidan
Oniki trl meva yapacak.
.
Sol yannda olannara,
, ,
Gidiniz zmdn, deycek.
, .
Aatm doyurmadnz,
,
Susuzdum sulamadnz, } 2
, } 2
plaktm giidirmediniz, } 2
, } 2
Yolcuydum kabletmediniz, } 2 , } 2
Kapandaydm gelmediniz, } 2
, } 2
Bana izmet etmedeniz.
.
Gidiniz Benim zmdn,
,
Gidiniz dive ate.
.
206
,
, ().
: , . ,
()252, , -,
,
.
, ,
.
: ,
, , . , ,
, (. 1,
130-131). ,
(. 25: 32-46). ,
, , ( ),
. , : .
, , (.
24: 3-30). ,
(. 1, 148),
(Tavur, Tavor . 1, 147, 149).
Slsn Sn biz, Saabi,
Nezman bitki saatlar gelcek?
Hem ne nan olacek?
252
, ,
( )?
, ?
207
. .
,
,
,
.
,
,
, ,
,
.
, , ,
,
, : Nezaman ool bobay dvecek, kz
da anay. Ozaman bilsin, ani dnn bitkisi (. 1, 121).
, : , ;
, ;
, (. 12: 53). . ,
, ,
253.
. , Panaiyann trks / , Aclk /
(. 1, 179-180).
Aclkta nur ineyor.
nsan olmu halka-halka.
Biz da geleez d-kalka.
Panaiya, Pandalisa.
Varn rn Kiroliyi.
.
.
, -.
, .
, .
. . . . 33-34.
253
208
,
, .
,
, .
. .
Biz etitik mermer tana.
afk urdu gzlermiz,
Gzlermizi kamatrdr.
Kirolisa, Erusalim,
kr bizi Yaradana.
Az m gittik, ok mu gittik,
Biz etitik Boje Groba.
Kapular altn yaldzl,
Direkleri gm yaldzl.
K-ucak insan durr.
Test-kucak mumnar yanr.
Kandilleri sayamadm,
Kokularna doyamadm.
.
,
.
, .
.
, ,
.
,
.
.
() .
,
.
, : Panaiya Pandalisa,
Kirolisa, Kiroliyi, Slva boyuna. . ,
Panaiya Pandalisa, , ,
, . 254.
:
255 256 (
. ).
2004. .
. . 163.
256
. // : . ,
1993. . 174.
254
255
209
. .
2.2.
. , , .
. ,
: ray baesin ( ), ray kapular ( ),
rayn ii ( ) (. 1, 165, 103). ,
cennet. (
70) Sveti Petrinin
trks (. 1, 139): cennet kapularnn anatarlarn .
cendem (cendem yolu / ). , : , , , , (. 1, 124 .).
, ( , . .)
- - .
, -, ,
: Allah (), Koca Allah / Allah Boba (-), Bobamz (
), Gkteki Boba, Tembl Boba ( (?) (. 1, 135),
: sus Hristos / sus Ristos, Allahn Oolu ( ),
Allah sus Hristos ( ) Allahm (
, ) .257.
sus Ayozlu
( )258. , Saabi (, , ), Kurtarc
(), Missiya (),
. . // , 1901, 4. . 2, 29.
Moldova gagauzlarn halk trkleri. . 41.
257
258
210
. Bje - -
.
Allahn Soluu, /
Allaa adam / Ayoz / Ay / Sveti.
, -,
, . Bizim Bzkl Karaor . ,
, ,
: Zuyra-hanm, Tahir; Bizim Bzkl Karaor ( ). , ,
: ,
. - Allah-Papu. , ,
(vaftiz olmaya / . .).
. . -, 40
. ,
- (), ,
. , , (Allah-Papu -).
. . , , , : Allaa, cendem (), cennet (), hac (), eytan (), kurban ( ) . ,
259. , ( ),
.
259
. .
// , 1974, 1. . 139-144.
211
. .
, ,
, ( ) , : Allaa Boje, cennet ray . ( ).
Sveti / , Boje Groba / (. 1, 137-140,
180). , . .
2.3.
, .
( , , - .) ,
.
, . , , . , .
, , .
, , . .
260. . , ,
261, , . . // , 1901, 2. C. 4344.
. . ... . 146.
260
261
212
.262,
( 2040- . .).
,
c
263. , . . ,
XIX ., 264. , ,
,
.
,
265.
, (, )
, . , .
, . , ,
( , )
.
, . , . .
// , , . i III i
- i Iii i i
i . i : ii, , . ii, 2324 2006 . 2. ii, 2006. . 84-88.
263
. . . . 483;
Marian S. Legendele Maicii Domnului. Studiu folcloric. Bucureti, 1904. P. 107.
264
. . // , 1900, 2. . 44-48.
265
, : . , .
262
213
. .
.
. 2011 . .
: / 266 . / 267. ()
. /
268, . -
, , . .
.
, .
, , 269, ,
. , ,
. ,
-. , .
, . ,
, .
,
. ,
. : - ,
1994.
267
. .
. : , 1995.
268
. . . , 2000.
269
. : - ,
1994. . 50, 58, 68, 73-74, 78-79, 109, 122-123, 220-221, 223-224, 229, 269 .; . . . : , 1995. . 177, 220-222, 127-128, 118-119, 173174, 177-178 .
266
214
,
. ,
, ,
, . , .
.
(, , , .),
270.
,
. ,
.
-
.
Alekiyos / / .
( .) ( ) . 271. ,
. , Aclk / (. 1, 179), . , , ,
.
, . . , 272. ,
, : . . .
. . 163.
272
. // : . , 1993. . 174.
270
271
215
. .
Boje Aleksios273 . (. 1,
135). , , , .
.
, ( ), (. 1, 136).
. , , , , . , .
.
,
. ,
,
.
, : . -, . .; . , . .
, (-,
)
Aleksei Boje. , , , . , ,
Aleksey Boje, 1 ;
, . ,
,
, . (
), ( ), (?)
. ,
. Kurt yortusu (
/ ), , . , 1 , . . (. ). ,
, ,
(-, ).
, . / ,
, 1996 . .
273
216
217
. .
,
, ( ) ,
- .
, -, , .
***
, .
, .
.
, ,
-. ,
.
218
, , .
,
.
, , . .
,
,
, . ( .
.) , ,
, . ,
.
,
, . , - , , .
219
. .
IV.
1.
1.1.
-. .
(. 1, 181196). , , .
goda (. 1, 181).
, .
.,
,
. .
. , ,
.
(. 1, 182) , , ,
, . -, ,
( , ) .
- (alatmaa gelini / .
),
220
,
. . . , 12 .
, 274. , . . ,
. ,
,
. ()
, . ,
, , 275.
, , .
: , , .
(iek)
. , , (. 1, 223).
, , ,
(al duakl gelin).
. (
. ),
, . , , 276.
, (. 1, 183),
, .
. . // , 1901, 1. . 112.
. . XIX XX . , 1980.
. 69.
276
, . 208, . 5, . . 875, . 33, 43, 176 ( 18751876 .); .
- //
, 1875, 21. . 770-788; 22. . 818-823.
274
275
221
. .
, .
. ,
, ,
.
: ,
.
Ana-boba kapusu
Eil feslen kokusu,
Kaynna-kaynata kapusu
Hac pelin kokusu.
,
.
,
(. 1, 308-309).
,
.
: , .
.
Bubamn arpa orecii
Misk kokard.
Kaynatamn booday somunu
Pelindn ac.
Memneketimin tikenneri
Bana gl oldu.
Anemin ac laflar
Bana bal oldu.
.
.
.
.
, , . ,
,
:
, , ,
(. 1, 184). ,
, 222
,
( , , . .) .
,
: .
Gelin benzeer
Kraa dm gl,
Kz sa benzeer
ii dm gl.
, ,
, .
-
(. 1, 185). ,
.
, (. 1, 186-191).
, . .
Benim vard bir yavklum,
Mamu onu beenmedi, mari.
Of, mari!
Mamu onu beenmedi,
Beni ona vermedi, mari.
,
, .
, !
,
, .
,
, .
. .
Nic sn beni aldn, b,
Dullara beni kattn.
Dullara beni kattn, b,
Canm benim yaktn.
Allaa da versin sana, b,
On tan da evlat.
Dokuz ocuk olsun,
Biricii da kz olsun.
Senin d o kzna, b,
Ko bl ksmet olsun:
Nic sn beni yaktn,
Allaa da seni yaksn.
, ,
.
, ,
.
, ,
.
,
.
, ,
:
,
.
223
. .
, ,
(. 1, 196).
(ekirg 191, 271-274),
(, .),
,
. . . 277.
(. 1, 192-193, 195) , , ,
. .
u ayrda, u bayrda
iek,
Bre gidi, canm,
iek.
Biri laal, biri zmbl, biri gl,
Bre gidi, canm,
Biri gl.
Laal, zmbl sizin
olsun,
Gl bizim,
Bre gidi canm,
Gl bizim.
,
,
, ,
.
, ,
,
, ,
.
,
,
,
, ,
.
, . , : en olun! / , !
. . //
, . . . . X. ., 1904. . 327; Moldova gagauzlarn
halk trkleri. . 163; . . (
, ). Chiinu,
2005. . 279; : / . . .
, 1959. . 95; / . . . . . ,
1969. . 33; . . . , 1989. . 31.
277
224
, -, :
, , , ,
. ,
: , ,
. , (
, ), , . ,
, , , .
, maani (, ).
,
(. 1, 194). .
,
. , ,
.
,
, ,
.
Yksek-yksek tepeler / - (. 1,
305-310). : .
278.
(meci). dn mecesi ( ).
,
. ,
. (. 1, 311-312). ,
278
225
. .
.
.
, beygir , at
.
,
(. 1, 312), , (. 1, 192).
: (, (?), )
, ( , ) ,
(, , ) , (,
, ) .
. , ,
,
(Kna-kna gecesi . 1, 345).
( ) ( ), Kna gecesi. , .
().
, ,
.
.
, , , ,
279 280. , ,
, ,
.
- . // , 2000, . 1.
. 49-50.
280
, : . , . .
279
226
, Kna gecesi
281.
Kna gecesi . , , ,
, .
(trk karlamaa): Bahelerd ey boylar
(. 1, 344). . .
Bile-bile-bil bile (. 1, 346), , , ,
. , , , : gelin, kaynata, kaynana, baba, papu, koca, kar .
, ,
, .
. ,
. . ,
, , , ; ,
, 282.
, ,
, , , .
. . ,
/ . , 2002. . 162-168; .
// , . XII,
, 1969. . 168-169.
282
. . // , 1901, 1. . 113.
281
227
. .
1.2. -
.
(. 1,
197-200). , - - . , , . , ,
.
. . . , ,
, . ,
, ;
, . .283
, ,
, , (, , , )
(Selm gtrsin),
- , .
Edi yandan
Bir sz kaldm.
Edi yandan, mari,
Bir sz kaldm.
Ne anam vard,
Ne bubam vard.
Selm gtrsin
Benim o gen anama.
Selm gtrsin
Benim o genecik bobama.
Sleysin onnara,
Ani batdn boba olmr.
.
, ,
.
,
.
.
.
,
.
. . //
, . . . . X. ., 1904. . 314.
283
228
,
.
.
,
.
,
.
,
,
.
(. 1, 197)
, .
, . (. 1, 49-51),
(. 1,
197, 200). -. ,
, - : , . . , ,
.
Bobamz evlendi,
Senin gibi bulmad.
Bizi uak erin saymad,
Bana da kzm demedi.
Buldan mamu olmr,
Batdan da boba olmr.
,
, , .
,
.
,
.
(. 1, 50)
,
.
(. 1, 51)
229
. .
, , ,
: . ,
, ,
. ,
.
Edi yandan
Bn sz kaldm,
Bn sz kaldm
Anamdan-bobamdan
,
()
.
(. 1, 49)
-
:
, ( ) , ,
,
, .
-. , , , .
Benim da trkm
Butakm bitti
.
(. 1, 49)
- . , : , , ,
/ ; , ;
: . .
Ya, b Kosti, sn baksana,
Nic yalvarr ucklarn,
Karn da baarr:
Kalk, b Kosti, kalk,
Biz sensiz yayamcz,
230
-, ,
,
:
, , ,
,
.
Kosti, Kosti,
, ,
Genecik ln, Kosti.
.
Sn, b Kosti,
, ,
Hi mi dnmedin,
,
Hererciklerni gzl
( )
yaptn, Kosti,
, ,
Kim sn bunnar braktn?
?
Senin o evlatklarn
Taa rensin lzm,
,
kolalarn bitirmedilr.
.
O bk ocuynu da
Armiya(ya) geeyrm savarz
(. 1, 200)
, , , .
, (. 1, 199).
Ama indi yalvarrm sana,
Dnsn geeri bu yolundan.
Bu yoldan geeri dnmeerlr,
ma-mamo,
Bu mezarlktan kimseylr gelmeer,
ma-mamo.
,
.
, -,
,
-.
, . ,
: , . .
Orda, b Kosti, pek irkin er,
Oras pek karannk.
Sn diildin or deni, mamunun,
Sn gentin taa uaam.
, , ,
.
(. 1, 200)
(), ,
, .
(. 1, 198)
231
. .
, , ,
, , . .
Ay, mamu, mamu,
Nekadar erler seni gtrdk,
Nekadar erlerd gezdirdik,
Bir erlerdn imdat sana olmad,
Bir erlerdn bir ila bulamadk.
, , ,
,
,
,
.
(. 1, 199)
,
,
.
, ,
.
(. 1, 198)
: ?
?
Aman, b Kosti, aman,
Nesoy biz seni saklycez?
Nesoy er biz seni koyucez?
Pek geneciksin, Kosti.
, , .
?
?
, .
(. 1, 198)
-
, .
Aldm bam
Gittim anamn mezarna.
Hac yalan aaladm, } 2
Onu da ev adettim:
Hade, mamum,
Gelsn benimnn tokadadan.
Gelsin da grsin,
Nic biz yarz.
232
.
, } 2
:
, ,
.
,
.
(. 1, 50)
, ,
,
.
, ,
.
<>
, ,
(
),
,
,
(. 1, 54)
.
-.
(. 1, 57-58). -, , , , ,
. :
.
rtn zm
Yrim geliyo,
Grmesin beni,
rek yakmasn.
,
,
.
(. 1, 242)
rtn zm,
Sinek konmasn,
Dostlarm gelip
rek yakmasn.
Dostlarm gelip
rek zmesin.
,
,
,
.
, ,
.
(. 1, 246)
233
. .
,
. : , ,
284. -, ,
, - , .
- ,
-
, . ,
,
, 285.
, :
1. ,
, .
2. , , , .
3. , ,
.
4. ,
; .
5. .
6. ,
; ,
.
7. , , . .
, : . .
. . . .: , 2005. . 354-355.
284
285
234
8. : ?
?
9.
, .
10. ; .
11. , ; ,
.
12.
, .
,
- -,
,
. . , , , - , , , ,
,
: On kardaz biz / (. 1, 52),
sz uyu / - (. 1, 47), sz trks /
(. 1, 48) .
( ) :
Lambunun trks / (. 1, 8) ,
, ; Mau /
(. 1, 17) ; Tudorki / (. 1, 30-33); vanu /
(. 1, 59), Petrana / (. 1, 28) , Ne aalrsn, mamucuum
/ ,
(. 1, 35) . , ,
. - 235
. .
. . . . 286 .
. . : , , ,
.
- ,
( . .) .
, , . -,
; , .
,
287.
. . - , ()288. Acnn
trks / (. 1, 23)
. . . , , .
, - . .
-, , ,
: Her sabaa Kalinka suya gidrdi /
(. 1, 251), Aleksiy em babas /
(. 1, 258), Andreya nadaz srrdi / , Kavarna
delikleri (. 1, 237) .
. ., . . . . 64-68.
. . , 2004. . 90.
288
. . 91-92.
286
287
236
2. :
,
2.1.
: 1) (kolinda, kolada
almaa, kolada trks); 2) (hy-hy, eni yl
trks); 3) (lazari trks); 4) ,
(pipiruda trks). , , ( . )
( . ), .
, , (Allahn trkleri): ,
, .
- , .
( ), (7 ) (14 )
. kolada gezm, hy-hy gezm
. ; : Kabulmuysunuz
Koladay hem koladaclar? ( /
?) , .
( )
( ) , .
. ,
, ,
, ,
.
237
. .
Kolada
gezm, Koladeli. .
P (kolinda,
kolada almaa). (ar).
(kol) 1530 . 23
. .
. . (. , ) ,
.
,
,
, ( ).
, . * ,
(popaz), , / - (kola okumaa) ,
.
: !.
, .
, .
, , ,
( , , ,
). . . , 289.
. . XVI
XIX . ( ). ., 1957. . 164.
289
238
Mo Krun
(. 1, 203),
Avamrsn,
bey
orbac! (. 1,
204), Hristos
duudu (. 1,
113), ,
-, . . , - .
. ,
( mo), , domnule (. domne):
Hey domne Koladele! (. 1, 204). - :
. , ,
(. 1, 202).
( ) (.,
.) (. 1, 205-206). : C s
nscut Domnul frumos, Numele lui e Hristos! ( ,
!).
239
. .
, . , , ,
(Survaki gezm).
, Stuaylan gezm
( steaua ) Yldzlan gezm. 23 .
, .
, . , .
, -, /, -290. ,
,
. ,
.
(.)
.
,
:291
Nekadar yaprak var daada
Okadar bereket olsun bu evd!
Nekadar kum var denizd
Okadar altn olsun bu evd! 296
!
!
() , , .
, 292,
. . . . 34.
, : . , . .
292
. . - // : . . .
i 5 i i . 1617 , 2008. 1. , 2008. . 69-71.
, , .
Kolada.
(Koladaya kar) . (), , , 293. piinirli,
294. ,
, . ,
,
( , . .). .
. ,
295.
, . . .
.
, .
5 15 (). 296.
,
()
297. ,
6 7 (gezrdilr Kolada). , , , 30- . .
.
.
, 50- .
.
290
291
240
, (): . , . .
, (): . , . .
295
, (): . , . .
296
, (): . , . .
297
, (): . , . .
293
294
241
. .
.
, (. ). ,
,
(-, ).
:
. , ,
. , ,
, .
.
. 58 , . ,
. .
50 , 3 , 20 . ,
298.
, , , .
,
, 299. ,
,
,
. * /
(Moii cu pomana, cu vecerea, vecerea)
300.
,
, ,
,
.
,
301.
, (): . , . ., . .
. . . III. , 1985. . 89-139.
*
, , .
300
. . . , 1974. . 129.
301
298
299
242
2.2.
, hy-hy
gezm, keiyln gezm / kaprylan gezm, buylan gezm,
puluklan gezm, Ay Vasili gezm (. a) (Eni yla kar).
, c 7 ,
. ,
(traka), (kam) .
(buga, bua, uultu),
(
). ,
, , .302 , ,
: -! , , ,
303.
,
. (., .,
., .). , .
(-) ( ).
. . ( , ). Chiinu, 2005. . 207.
302
. . . . 39-44.
303
: , . , 1974. . 311
243
. .
.
: , ( ), /
.
, . .
(. 1, 207-208), , , .
Avamrsn, amuca, avamrsn /
, , (. 1, 209),
5060- . . ,
- ( ;
; urtur, pluguor;
(
)304. : , , , , , .
.
( ): ,
.
,
:
kzleri pulaa kor,
Kara izi eker,
,
,
. // . ., 1978. . 17-18; . (
). ., 1982. . 97; . .
. , 1974. . 50-51; . ( .) // , 1915, 47. . 1342-1344; Cojocaru N. Folclor din Moldova. Bucureti,
1984. . 150-155; . .
. , 1972. . 223; . . // . . ., 1974.
. 113; . .
// , , .
., 1983. . 228-229, 233.
304
244
, ,
, , ,
:
!
. :
1) : , ( : ...Gider Rusalimin bayrna, Garalimin
ayrna... / , ;
: La dealul Garalimului, sub poala Rusalimului /
, n dealul
Garalimului, n fundul Erusalimului / ,
;
2) ( : Ekmeklr olr
gzl, nic sus Hristozun z-gz gibiydr / , ; : Colac
mndru i frumos, ca i faa lui Hristos / ,
Dar colacul din gru frumos, ca faa lui Hristos /
, 305.
,
: 12- , ,
. ., , , . ,
.
,
, . .
Jula N. V., Mnstireanu V. Tradiii i obiceiuri Romneti. Editura pentru literatura. (Anul
nou n Moldova i Bucovina). Bucureti. 1968. . 111; . .
//
. ., 1984. . 98, 105-106; . .
- // , 1915, 47. . 1344;
Cojocaru N. Cntece, obiceiuri i tradiii populare romneti. Folclor din Moldova. Vol.
V. Bucureti, 1984. P. 13, 153; . , 1976. . 24, 19-20,
24; Costchescu M. Folclor din Moldova. editura pentru literatur. Bucureti, 1969.
Vol. I.; Vol. II. P. 433.
305
245
. .
XIX XX .,
306.
, (. 1, 210),
.
. . 307.
, . ,
14 / 27 () 308. ( -, )
309.
, , kaprylan gezm ( capra ),
- keiylan gezm (., .). , ,
,
.
,
, . . 310, .
, .
(. 1, 211).
(, , , ) 3040 . XX .
(., .)
. . // , 1902, 3. . 30.
. . 98.
308
(. ). , 1991. . 144, 205; .
. 127; . .
. 297.
309
. . : . , 2007. . 144-146, 342.
310
. .
. 120.
306
307
246
, , ,
!
, , ,
!
, , , , , , , .
(pluguor).
, , ) ,
. (smnatul) . . , .
313. , , . , , (. 1, 213):
Vacele lptoase,
,
Oile lnoase,
,
Viile frumoase,
,
Iarba verde314.
.
, . ,
, .
, : . , . .; . , . .; . , . .;
. , . .
312
, : . , . .
313
, : . , . .; . , . .
314
, : . , . .
311
247
. .
, . ,
. , :
, . ,
, , , , .
. !315 /
, .
, (?),
,
. , . !
Survaki, Suvraki, Survaki gezm, bklamaa ( ),
, ,
: Surva, surva, pak do gudina;
).
( ), , .
(Eni yl / Eski Eni yl / Ay Vasili gn / Survaki)
- - .
(Eni yla kar), , / -. , -316. ,
,
, (traka). - . (. 1, 355-356).
(posevat
etm), . .
, . , , . -,
- (. 1, 358).
. . 112-113.
, (): . , . .
, ,
(. 1, 359).
.
, , ,
. ,
24 , .
, .
.
,
( )317.
.
. , *, 14 .
(
) : ,
, , , .
.
, .
,
. , ,
.
, , .
317
316
, (): . , . .
, .
315
248
249
. .
.
. -
,
.
. , , ,
.
,
, ,
.
2.3.
( )
, .
14 (. 1, 214-228).
. Utum, gittim,
dala kondum (. 1, 214-217).
. , .
, , , (). - (. 1, 316-318).
,
318, ,
. (. 1, 328), .
, : . , . ., . .; . , . .;
. , . ., . .
318
250
(. 1, 316,
318),
.
, .
(. 1, 317),
, .
:
(dlger), (dilber). , -,
,
.
, ,
( ) , ,
.
, -, .
, ,
( ),
,
. , ,
,
. -.
-, ,
, ( ), ,
251
. .
.
(, )319.
(. 1, 219-220). , .
. , ,
.
(. 1, 222-223),
(., .). ,
; , ; ,
.
, .
(Mari, Yanke, litifnke . 1, 221)
(Mari Stoykele, gur kz . 1, 321).
. ,
, . ,
; .
320
.
2.4. /
, pipiruda trks.
, (. 1,
224-228), ,
, : Ltule, ltule / Day, Boje, gulm
daj, gulm daj / Ver, Allahm, yaamurcuk (.) Pipiruda ltuluy,
latuluy / z Gospodi ltuluy, ltuluy / Day, Boje, gulm daj, gulm daj / Ver,
Allahm, yaamurcuk (.) Pipiruda-ruda / Yaz geldi-geti / Ver,
. . . . 76.
, : . , . .
319
320
252
,
,
,
:
, .
, .
Paparuda-ruda.
Day, Boje, ploye.
Ver, Allaa, yaamur,
Tarlalar olsun amur,
Teknelr olsun hamur.
Ver, Allaa, yaamur!
-.
, , .
, , ,
,
.
, , !
, . (. 1,
226), .
, .
: Amin, Allaa, amin! / , , !
253
. .
(. 1,
322-323), .
(. 1, 322).
, , (.) Hadi gelsin Lazari (. 1, 315),
-,
. .
, . () ( ), , (. 1,
322). , . (. 1, 323),
, (. 1, 224-225, 227-228).
Yaa, yaamur!
Tarlarda amur,
Tekned hamur,
Frnda somun.
, ,
.
,
,
,
() ?!
(?) ?
(. 1, 360)
.
Pipiruda-ruda } 2
Day, Boje, ruda.
Yaamurla(r) yaasn! } 2
ri baak olsun! } 2
Ambarlar dolsun! } 2
orbacyka versin! } 2
orbac sevensin! } 2
, !
,
,
.
, ,
, , -
, . ,
.
/
, 254
. Dodola.
, . , , -321.
, (. 1,
347), . , , , ,
, - .
, ( ),
, .
-} 2
, , .
! } 2
! } 2
! } 2
! } 2
! } 2
321
255
. .
, . . 322 (,
), .
, ,
!
,
,
,
...
( 323,
).
, ,
, .
, !
,
, () ,
, , .
, !
, (?)
, , ,
. ( )324,
. , ,
325.
,
, , , ,
- (, ,
, , )326. ,
324
325
326
322
323
256
327,
( ) .
***
, , , . ,
,
, , , -
,
.
.
:
.
( ), ,
. ,
.
,
. ,
.
, .
.
, 7080- . . (
. : / . . ., 1980;
. ., . .
- (I .) // :
. ., 1976. . 195-196.
327
257
. .
)
. , .
, -, .
. , , ,
.
(, , ),
.
. (hy-hy, eni yl trks)
(keiyln / kaprylan gezm, buylan gezm ,
, puluklan gezm ),
, -, ,
. .
,
.
, , , . (
), ; .
.
,
258
. , , ,
, .
.
, ,
. , , ,
. , , ,
, ( )
. ,
-,
.
( ) , .
- ,
, . -
, .
30- . .
.
,
(, .).
,
, .
259
. .
V.
/
1.
( )
.
, ,
.
, * .
( ), .
,
, , .
**, , .
*
**
.
,
, , ,
, .
. ,
.
,
, .
260
261
. .
. ,
, .
333.
, , ,
.
.
, , . , ( )
, , ,
.
, , , .
. . : . , 2007; . .
// Revista de etnologie i culturologie. Vol. I. Chiinu, 2006. P. 279-290;
. .
// , 2006, 11 (180). . 36-44; : / I - . ,
40- . 2526 2006. . . .,
2006. . 264283; . . // , 2006. . VI. . 98-103; . .
( , ) // : , , - . . 2. :
, 2008. . 80-94; . . // . ., 2008, 1. . 87-98.
333
262
, , ,
. ,
, .
,
.
. . , , , , 334.
. ,
,
335.
,
.
( )
,
( ) .
,
. , , - ,
.
: ,
, 336.
. . . ., 1989. . 51.
. // . , 1995. . 378.
336
, (2001, 2003 .).
. -
.
, ( ),
, .
, , ,
- , . :
, , , .
.
334
335
263
. .
, , ( . ), .
, ,
.
,
. ,
.
( . ). , (
), , ,
.
. , . .
( ), , - .
, .
.
, * -.
gagauza (),
trk , , , .
*
,
,
. ,
(/ ) , .
264
, XIX XX .,
. . . ,
, , , , , -, 337.
XIX . 338.
, XXI ., ,
(8090 ) trk: Sn nerdn
trkeyi bilersin? ( -?)339.
gagauza. trk, asl trk (. ).
: ?
, , . :
? .
()
. 340. . ,
341. , ,
, , , , 342.
. . , 2004. . 19.
, . 205, . 1, . . 4156; . 205, . 1, . . 4153; . 205, . 1, . .
2556, . 19, 108; .
. ., 1861. . 63; . .
// , 1937, 1. . 80.
339
, : . , . .
340
. . // , 2000, . 1. . 18.
341
. , ( ).
. 2006. . 24.
342
. (
. . ) // .
. : , 1999. . 87-100.
337
338
265
. .
(. . , . . .).
. .
, ,
, :
trksna ( -). bati / bate343. ,
: trksna gagauz
trks gagauza344. trk.
, ().
bizimcesin / bizimc (. , /), bulgarca (. );
-. ,
tukanca -.
,
. 50- . ., ,
, ( )
, , . ,
. -
345.
, -, ,
, : . , . .
, : . , . .
345
, (): . , . .
343
344
266
,
, - .
( ),
. , . 346. ,
, . , ( ).
,
. , : 18611862 . . ,
,
-. , ,
. , .
( ) , .
, .
. , . . , . . , . .,
347. , , (). ,
. . , // ,
. XLV, 22. , 1933. . 131-132.
347
. . ( ). , 1997.
. 40; . . . , 2005.
. 29-32; : . .
// , 1937, 1.. 83-85; . . , 1994. . 82.
346
267
. .
, , , -,
, . ,
.
2. -
:
2.1.
, ,
,
. , ,
, . ,
. -
, .
,
.
, , , ,
, . 4050 , ,
. ,
. ,
(), (
268
), ( ),
, ( ). ,
( ) . (,
) .
(. , . .),
348. . ,
, ,
. ,
. - ,
/
. ,
4 предложения
от 89 706 ₽ до 125 990 ₽
* Информация о технических характеристиках, комплекте поставки, стране изготовления и внешнем виде товара носит справочный характер и основывается на последних доступных сведениях от продавца.
-22%
В наличии на Владикавказе
Срок доставки 1-3 дня, уточним при оформлении заказа
Оплата и доставка
Наличными при получении
Оплата картой онлайн
Кредит или рассрочка
Безналичными расчет
Со склада продавца
Самовывоз
Точные сроки гарантии описаны в характеристиках товара
Обмен/возврат товара в течении 14 дней
холодильник shivaki sbs
shivaki side by side
холодильник side by side shivaki
shivaki холодильник
холодильник shivaki
shivaki
sbs shivaki
* Информация о технических характеристиках, комплекте поставки, стране изготовления и внешнем виде товара носит справочный характер и основывается на последних доступных сведениях от продавца.
В наличии на Владикавказе
Срок доставки 1-3 дня, уточним при оформлении заказа
Оплата и доставка
Наличными при получении
Оплата картой онлайн
Кредит или рассрочка
Безналичными расчет
Со склада продавца
Самовывоз
Точные сроки гарантии описаны в характеристиках товара
Обмен/возврат товара в течении 14 дней
Достоинства
а) Цвет, б) Цвет, в) Цвет - именно такой порядок я определил для себя в категории Холодильники, когда выбирал Shivaki sbs 572 dnfgbe.
Недостатки
Не смог найти, хоть активно и не пытался.
Комментарий
Признаюсь, являюсь давним фанатом производителя Shivaki. Любовь моя к ним появилась не просто так- что бы я ни приобрел от от этой фирмы, с кем бы не дискутировал про Холодильники от них - вижу и слышу лишь хорошее. На этот раз купил Shivaki sbs 572 dnfgbe - полет нормальный, высший пилотаж, как и всегда.
sbs 572 dnfgbe можно рекомендовать к покупке.
Пользуюсь с 1 октября. Не буду юлить - надежнее товара чем Shivaki sbs 572 dnfgbe на рынке на данный момент просто-напросто нет. Если вы хотите приобрести качественный продукт который будет стоить своих денег, который будет полностью соответствовать вашим ожиданиям от него, то стоит взять именно sbs 572 dnfgbe.
Достоинства
Понравилось все, начиная с качества, заканчивая внешним видом, а также вежливость и отзывчивость селлера, который без проблем ответил на заданные нами вопросы!
Недостатки
А разве у sbs 572 dnfgbe могут быть?
Комментарий
Что ж, все классно, работает отлично, а еще управляться с Shivaki sbs 572 dnfgbe крайне удобно. Это привлекает и тех, кто ранее покупал Холодильники, и тех, для кого приобретение из такой категории первое.
Нисколько не пожалели, что приобрели sbs 572 dnfgbe.
Задачу свою выпоняет без нареканий.Хоть и потратили время перестройку.
Достоинства
Неподражаемые характеристики, ни у кого из других производителей такого нет!
Недостатки
Единственным недостатком считаю долгую доставку. Сам продукт прекрасен.
Комментарий
Приобрели взамен аналога другой марки, так как он постоянно выходил из строя, решили попробовать Shivaki. В отличии от аналога другой марки модель Shivaki sbs 572 dnfgbe работала сразу без каких либо проблем.
Все указанные характеристики полностью отвечают нашим требованиям.
Подытоживая Shivaki sbs 572 dnfgbe - товар хороший, можно советовать к покупке! Все прекрасно! Не разочаруетесь. Только один момент немного огорчил - приобрели, а на следующий день, после того как приняли, цена на него снизилась на 20 рублей. Обидно конечно, но своих денег безусловно стоит.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası