Psikolojide Gelişim Dönemleri Yenidoğan

psikolojide gelişim dönemleri yenidoğan

Çocukluk (Okul) Dönemi:

İlköğretimin birinci kademesini kapsayan bu dönemde fiziksel gelişim yavaşlamıştır.

Bu yaş grubundaki çocukların ortalama yıllık boy artışı 5,5 cm civarındadır. Ağırlık artışı ise başlangıçta yavaş iken yaş kız çocuklarında dikkat çekici değişimler görülmektedir. Bu farklılığın nedeni de kızların erkek çocuklarından yaklaşık iki yıl önce Ergenlik Dönemina giriyor olmalarıdır.

Dönemin başlangıcında çocukların bilek ve parmak kemikleri ile ince kaslar gelişimini tamamlamamıştır. Bu nedenle üst düzey denge gerektiren beden hareketleri ile uzun süreli küçük puntolu yazı yazma gibi etkinliklerde zorluk çekerler. İnce motor kasların gelişimi erkeklerde kızlara göre daha yavaştır; ama dönemin sonunda gelişimleri tamamlanır. Dönemin sonlarına doğru, hem kemik ve kaslarındaki gelişim hem de öğrenme yaşantılarının etkisi ile çocuklar, özen ve ayrıntı gerektiren etkinliklerle uğraşmaktan hoşlanmaya başlar. Bu durum onları beden hareketleri ve el becerilerini kullanmayı, geliştirmeyi sağlayan etkinliklere çeker. Bu sayede çocuk çeşitli ilgi alanlarını keşfeder ve geliştirir (el sanatları, ritmik dans, kayak, tenis, yüzme, top oyunları vb).

Ergenlik Dönemindeki Bedensel Değişiklikler

Çocukluktan gençliğe ilk adım

Ergenlik sürecinin her çocukta başlangıç zamanı için kesin bir değer vermek güçtür. Bedensel değişimlerin sıklıkla, kızlarda yaşları arasında, erkeklerde ise yaşları arasında ortaya çıktığı belirlenmektedir. Kızlar, erkek çocuklara göre genellikle bu döneme yıl daha erken girerler. Her çocuk bu döneme diğerlerinden farklı, daha erken ya da geç girebilir.

Ergenliğin en önemli belirtisi kısa zamanda dikkati çekecek bir biçimde çok yönlü olarak büyümektir. Buna büyüme atılımı adı verilir.

Kızlarda ergenlik önce başladığından yaşlarında kızlar, erkeklerden daha uzun olurlar. Boy büyümesi giderek yavaşlar ve kızlarda 16 ile 18, erkeklerde 18 ile 20 yaşları arasında durur. Büyümenin ergenlikten sonra da devam ettiği, 18 ile 30 yaşları arasında çok küçük miktarda bir artış görüldüğü söylenebilir. Boy uzamasının yanında kızlarda ve erkeklerde kilo artışı ve yağlanma da gözlenir. Kızlarda bu dönemde yaklaşık 16, erkeklerde ise 20 kiloluk bir artış söz konusu olur. Erkeklerde kilo artışı, kas ve kemik kütlesinin artmasına, kızlarda ise büyük ölçüde yağ depolanmasına bağlıdır.

Bilişsel Gelişim

Ünlü psikolog Jean Piaget; yaşlarındaki çocukların, sembolik düşünce yeteneğine sahip olduklarını savunur. Artık o eylemdeki başarısının yanında imaj ve sembollere de yer verir. Her ne kadar çocuk sembolik düşünmeye başlamışsa da, bu semboller kesin kurallar ve kavramlar biçiminde değildir.¹

yaş civarında çocuklar büyük ölçüde yetişkin ve yaşıtları ile serbestçe etkileşimde bunabilirler, ancak bu etkileşim benmerkezcidir. Zihinsel olarak kendi üzerlerine yoğunlaşmışlardır, başkalarının görüş açılarını kavrayamazlar. Bu dönemde çocuk, nesneleri başka şeylerin simgesi gibi kullanmaya başlar. Örneğin, bir değneğe at diye binebilir.¹

Bu dönemde özellikle dilin gelişmesiyle birlikte düşüncede yaygınlık ve hız görülür. Bu yetenek çocuğun dili kullanmasını, yorum yapabilmesini, resim çizebilmesini, daha sonra okuyabilmesine ve yazabilmesine olanak kılar.¹

2–7 yaşlarında çocuklar hala kıyaslama yapamazlar ve hala benmerkezcidir.¹

7–11 yaşları arasında çocuklarda mantıksal düşünme ve sayı, zaman, mekân, boyut, hacim, uzaklık kavramları yerleşmeye başlar. Çocuklar bu dönemde korunum ilkesini anlayabilirler. Korunum ilkesi, maddenin yeri veya şekli değişse bile aynı kalacağıdır. “Piaget’ye göre, bu dönemde çocuklar sınıflama, sıralama gibi gruplamalarla organize etme ve bir sistem kurma yeteneği geliştirir. Örneğin, beden eğitimi derslerinde çocuklar boylarına göre sıraya girebilirler, adlarını alfabetik sıraya koyabilirler.”

Soyut işlemler dönemi yani 12 yaştan sonra artık ergenle, yetişkin bakış açısından iletişim kurulabilir. Bu dönemde ebeveyn ve öğretmenlerin ergeni halen çocuk olarak görmeleri ve ona çocukmuş gibi davranmaları, ergenin zihinsel gelişimini olumsuz yönde etkileyecektir. Empatik bakış açısının, göreli ve birleştirmeci düşüncenin gelişimi için ergenin, farklı bakış açılarıyla yüzleşmesi gerekiyor. Eğitimciler bunun için uygun ortam hazırlamalıdırlar.

Referanslar:

Keskin V. Uzmanlık tezi: Çocuklarını spora yönlendiren anne ve babaların beklentileri. funduszeue.info?sequence=1&isAllowed=y adresinden Mart tarihinde erişilmiştir.
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. Çocuk gelişimi ve eğitimi süt, oyun, okul ve ergenlik döneminde beslenme. funduszeue.info,oyun,funduszeue.info adresinden Mart tarihinde erişilmiştir.
Kandır A ve Alpan Y. Okul öncesi dönemde sosyal-duygusal gelişime anne-baba davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum. ;4(14)
T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. MEGEP. Eğlence hizmetleri - fiziksel gelişim. funduszeue.info%20Geli%C5%9Fim%funduszeue.info adresinden Mart tarihinde erişilmiştir.
Gençlik ve Cinsellik. Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği funduszeue.info adresinden Mart tarihinde erişilmiştir.
Akbaba S. Çocuk eğitimcileri ve sağlıklı psikolojik gelişim. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ;4(2)
Çocuk Bakımı ve Gençlik Hizmetleri Bölümü Çocuk Gelişimi Programı, Vezirkörü Meslek Yüksekokulu, T.C. Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Bebeklik Dönemi ( Yaş) Gelişim Süreci

Çocuğun eğitimi açısından 0 – 2 yaş döneminin önemi büyüktür. Gelişimin tüm yüzlerine ilişkin temeller bu dönemde atılır.

Motor Gelişim

Motor becerilerinde baştan aşağıya ve bedenin merkezden dışa doğru bir gelişim seyri görülür.

Refleksler: Bebekler geniş refleksler topluluğuyla dünyaya gelirler.

Emmeye başlama refleksi, arama refleksi, yutma refleksi, moro refleksi, babinksi refleksi, yakalama refleksi, adım atma refleksi bunlardan bazılarıdır. Bu reflekslerden çoğu doğumdan sonraki ay içinde giderek azalır.

Motor yeteneklerin gelişimi: Yeni doğanın hareketleri fazla etkileyici değildir. Çocuğun kazandığı yeteneğin başını kaldırmak olduğu, bunun ardından el ve kollarını kullanabildiği, nihayet ayak ve bacaklarını kullanmaya başladığı görülmüştür.

Bebek 4. ayda destekle oturur.

Bu dönemde çocukta görülen davranışlardan bazıları şunlardır:

0. ay fetal duruşunu sürdürür.
1. ay çenesini kaldırabilir.
2. ay göğsünü kaldırabilir.
3. ay başarısız uzanmalarda bulunur.
4. ay destekle oturur.
5. ay kucağa oturup nesneleri yakalar.
6. ay mama sandalyesinde oturup sallanan nesneleri yakalar.
7. ay kendi başına oturabilir.
8. ay yardımla ayağa kalkabilir.
9. ay sandalyeye tutunarak ayağa kalkabilir.
ay emekleyebilir.
ay eli tutulduğunda yürüyebilir.
ay bir eşyayı tutup kendine çekerek ayağa kalkabilir.
ay dört ayak üzerinde merdiven çıkabilir.
ay kendi başına ayakta durabilir.
ay kendi başına yürüyebilir.

7 aylık bebekler yardımsız oturabilirler.

Algısal Gelişim

Görme keskinliği: Doğumdan hemen sonra parlaklıktaki değişime duyarlıdırlar ve bu duyarlılık iki ay içersinde hızla gelişir. Yeni doğan bebekler 19 cm uzaklıktaki nesneleri net görebilirler. Dört aylıkken normal bir yetişkin gibi görebilirler.

Şekil algısı: 5- 7 hafta arasındaki bebeklerin daha çok gözlere baktığı belirlenmiştir. Bu nedenle bebekle sağlanan göz teması, bebekle bakıcısı arasında sosyal bağın gelişmesinde önemli rol oynar.

Algısal değişmezlik: İki aylık bebeklerin şeklin değişmezliğinin algısına, dört aylık bebeklerin ise rengin değişmezlik algısına ulaşmış oldukları görülmüştür.

Derinlik algısının bebeklerde 1- 1,5 ay sonra geliştiği düşünülmektedir. Nesne kavramı, nesnenin sürekliliğine ilişkin ilk kanıt iki ay dolaylarında kendini gösterir. Bebeğe gösterilen oyuncak saklanınca şaşırdığı görülür.

Ancak arama davranışı 6 ay dolaylarında görülür. Tamamen görüş alanından çıkan nesnelerin aranması ise 8 aylar arsında gelişir. Yeni doğmuş bebeklerin yetişkinlere yakın bir keskinlikle duyabildikleri belirlenmiştir.

Konuşma algısı: Çok küçük bebekler konuşma seslerini algılayabilir ve onları seslerinden ayırt edilebilirler. Gerçekten de bebekler anne babalarının yüzlerini daha henüz tanımadan önce, onları seslerinden ayırt edebilir gibidirler.

Yeni doğmuş bebekler kokuları ayırt edebilirler ancak koku duyusu 6 yaşına kadar tamamlanır. Yeni doğmuş bebekler hem tatlı hem de ekşi ve biberli gibi tatlara duyarlıdırlar aralarında ayırım yapabilirler.

Sosyal ve Duygusal Gelişim

Anne baba ile çocuk arasındaki bağın oluşum sürecinde iki adım vardır. Birinci adım; anneler açısından, çocuğuna karşı duyduğu bağın oluşumunda kritik bir dönemin varlığı ileri sürülmektedir. Bu da doğumdan hemen sonraki dönemdir.

İkinci adım, bağların kaynaşmasıdır. İlk hafta ve aylarda anne-baba ve bebek arasında karşılıklı olarak birbirlerine kenetlenme, bağlanma şeklinde davranış örüntüleri gözlenir.

Gerçek bir bağın oluşması için zamana ve denemelere ihtiyaç vardır. Bu süreç sakin bir şekilde yürüdükçe ve anne-baba çocuklarının ihtiyaçlarını sezmeye başladıkça, anne-babalık görevi daha doyumlu olmaya başlar ve bebeklerine olan bağları kuvvetlenir.

Bu dönemde bebeklerini kucaklarına alarak seven annelerin, çocuklarına daha kuvvetli bağlarla bağlandıkları belirlenmiştir.

Bilişsel gelişim

Çocuğun dünya hakkındaki bilgisi şekillendikçe birbirine bağlı zihinsel gelişim evrelerinden geçtiği savunulur. Yaşamın ilk 18 ayında bebeğin öğrenmesi, algı ve hareketlerini organize etme şeması biçiminde düzenleme ve geliştirmekten ibarettir.

Dil gelişimi

Konuşmayı öğrenmek uzun ve karmaşık bir olgudur. 0 ile 12–15 ay arası çocuk, iletişimini mimiklerle ağlama biçimleriyle ve anlamsız mırıldanmalarla dile hazırlık şeklinde yapar.

İlk sözcükler genellikle birinci yılın sonlarında kullanılmaya başlar. 9–18 aylar arasında iki sözcükle farklı anlamların ifade edildiği cümlelerin kurulduğu dönem başlar.

Çocuğun ilk konuşmaları öncelikle günlük yaşamlarında yakından ilgilendikleri ve onlar için işlevi olan objelerle ilgilidir. Sesli uyarıcıları bol çevrede yetişen bebek, daha fazla seslendirme etkinliğinde bulunmakta ve daha çeşitli sesler çıkarabilmektedir.