Bir Buçuk Metre Zincir Altın Fiyatı
ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU ATATÜRK SUPREME COUNCIL FOR CULTURE, LANGUAGE AND HISTORY ANKARA-2011 TARİH VE MEDENİYETLER TARİHİ HISTORY AND HISTORY OF CIVILIZATIONS ОБЩАЯ ИСТОРИЯ И ИСТОРИЯ ЦИВИЛИЗАЦИЙ
Öz: Bu makale Tokat ilinin Zile ilçesinin İslamiyet öncesi ve sonrası tarihi dönemlerini Osmanlılar döneminde önemli bir şehir olan Zile'nin, İslâmiyet'ten önceki dönemlerde yaşadığı parlak devir İslâmî devirde diger Anadolu şehirlerinin gelişmesiyle yavaş yavaş kaybolmuştur. Şehirdeki panayır çok eski çağlardan beri burayı canlı bir ticaret merkezi yapmıştır. Bu canlılık şehrin ekonomik ve askeri yönden güçlü olmasını sağlamıştır. Müstahkem kalesi de buranın alınmasını güçleştirmiştir. Abstract: This article compares the pre-Islamic and Islamic periods of Zile district of Tokat province. Zile an important city during the times of Hittite, Phrygia, Persian, Greek, Pontus, Roman, Byzantian, Muslim Arabian, Seljuks, Seigniories and Ottomons but its significance faded away in Islamic priods as other Anatolian cities gained prominence. The city fair since the ancient age has not only made Zile a vibrant trade center but also a powerful economic and military center. Its well-fortified castle also made it difficult to be conquered.
Грамматика турецкого языка (PDFDrive)
Оригинальное название
Авторское право
Поделиться этим документом
Поделиться или встроить документ
Этот документ был вам полезен?
Оригинальное название:
ГРАММАТИКА ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
Эйюп Гениш
ГРАММАТИКА ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
ФОНЕТИКА (SES), МОРФОЛОГИЯ (ŞEKİL),
ЭТИМОЛОГИЯ (KÖK), СЕМАНТИКА (MANA),
СИНТАКСИС (CÜMLE BİLGİSİ),
ОРФОГРАФИЯ (YAZIM KURALLARI),
ЗНАКИ ПРЕПИНАНИЯ (NOKTALAMA İŞARETLERİ)
Том 1
Язык (dil), грамматика (dil bilgisi),
фонетика (ses bilgisi), слова (kelime, sözcük),
имена существительные (isimler, adlar),
имена прилагательные (sıfatlar, önadlar),
местоимения (zamirler, adıllar),
наречия (zarflar, belirteçler)
URSS
МОСКВА
ББК 81.2Тур-2
Редакционная коллегия:
Айдын Ахмет, Акташлы Фатих, Тектен Таркан,
Йылмаз Али, О. Ю. Мансурова
Гениш Эйюп
Грамматика турецкого языка. Фонетика, морфология, этимология, се
мантика, синтаксис, орфография, знаки препинания: Т. 1: Язык, грам
матика, фонетика, слова, имена существительные, имена прилагатель
ные, местоимения, наречия. — М.: Издательство ЛКИ, 2008. — 232 с.
В настоящей книге представлена вся грамматика современного турецкого
языка. Книга была написана на основе пятнадцатилетнего опыта преподавания
турецкого языка российским студентам. В частности, в ней были учтены основные
моменты, вызывающие трудности у изучающих турецкий язык. Все разделы
грамматики снабжены большим количеством примеров, значительная часть кото
рых имеет перевод на русский язык.
В первый том вошли следующие темы: фонетика, слова, имена существи
тельные, имена прилагательные, местоимения, наречия.
Издание рассчитано, в первую очередь, на студентов-тюркологов, но будет,
несомненно, полезно всем, кто совершенствует свой турецкий язык. Оно также
может быть использовано как самоучитель и как справочное пособие, системати
зирующее знания по грамматике турецкого языка.
Издательство ЯКИ. 1173i 2, г. Москва, пр-т Шестидесятилетия Октября, д. 9.
Формат 60*90/16. Печ. л. 14,5. Зак. № 1344.
Отпечатано в ООО «ЛЕНАНД».
117312, г. Москва, пр-т Шестидесятилетия Октября, д. 1IA, стр. 11.
ISBN 978-5-382-00497-6 © Издательство ЛКИ, 2007
НАУЧНАЯ И УЧЕБНАЯ ЛИТЕРАТУРА
E-mail: [email protected]
5464 ID 64249
Каталог изданий в Интернете:
9785382004976
http://URSS.ru
Тел./факс: 7 (499) 135-42-16
URSS Тел ./факс: 7 (499) 135^12-46
785382 004976
Все права защищены. Никакая часть настоящей книги не может быть воспроизведена или
передана в какой бы то ни было форме и какими бы то ии было средствами, будь то элек
тронные или механические, включая фотокопирование и запись на магнитный носитель,
а также размещение в Интернете, если иа то нет письменного разрешения владельца.
ПРЕДИСЛОВИЕ
На протяжении всей своей истории люди собирали информацию, изу
чали практически все в этом мире. Не обошли они своим вниманием и
язык. Попытка разгадать тайну языка легла в основу новой науки о языке.
Первыми изучать язык, его структуру и свойства стали древние греки и
индийцы. Наука, занимающаяся выявлением правил строения и функцио
нирования языка, была названа грамматикой. Правила грамматики описы
вали то, как нужно правильно говорить и писать.
Грамматика — очень древняя наука. От греков и римлян она распро
странилась в другие страны, стала использоваться при описании других
языков. Если на востоке первыми, кто начал изучать язык, были индийцы,
то на западе основателем грамматики считается Аристотель (I век до н. э.).
Грамматика как наука делится на несколько частей. Часть ее, которая
занимается звуками языка, называется фонетикой', наука, изучающая сло
ва и их части, называется морфологией', наука, изучающая происхождение
слов, называется этимологией, построение предложения и взаимосвязь
слов внутри предложения изучается синтаксисом, а смыслом слов зани
мается семантика.
Грамматика, таким образом, состоит из пяти частей. Каждая часть
обычно исследуется отдельно, однако они все неразрывно связаны между
собой единством языка. Грамматика же, соединяя в себе эти пять направ
лений исследований, описывает весь язык в целом.
В Турции грамматика впервые начинает преподаваться как дисципли
на в 1858 году, когда открываются школы неполного среднего образования
(rüştiye). Первая книга по грамматике турецкого языка — Cevahirü'n-Nahv
Махмуда Кашгарского — была написана в XI столетии, однако, к сожале
нию, не сохранилась до наших дней. Первой турецкой грамматикой была
книга по грамматике арабского языка Kitabu'l-İdrak Lisani'l Etrak. Она была
написана Эбу Хаййаном в 1312 году (издана в 1931 году), при этом ис
пользовался арабский метод. Османский турецкий был первый раз описан
в грамматике Müyessiret-ül-Ulûm Кадри Бергамского (1530 год). Позже,
уже в двадцатом веке эта работа была несколько изменена и дополнена
Бесимом Аталайем (Besim Atalay Müyessiretü’l-Ulûm (1946), İbrahim Horoz
yayınevi, İstanbul). И еще одной грамматикой (по арабской методике) была
Mikyas ül-Lisan ve Kıstas ül-Beyan (1846), написанная Абдуррахманом
Фувзи (Kütahyalı).
4 Предисловие
Вплоть до девятнадцатого века все грамматические описания состав
лялись наподобие арабских грамматик. Строение турецкого языка, все его
правила описывались по арабскому образцу. В грамматиках османского
языка некоторыми авторами использовался арабский метод описания, дру
гими — французский.
После провозглашения республики в 1928 году Национальное собра
ние Турции приняло закон о введении латинского алфавита, а чуть позже в
1933 году было основано Турецкое лингвистическое общество. После это
го в 1933-1934 годах выходят две работы Ахмеда Джевада: «Образование
слов в турецком языке» и «Словарь аффиксов». Первая грамматика времен
республики вышла в 1932 году. Это книга Ибрахима Неджми Дильмена
«Грамматика турецкого языка» (1939). Следующая книга по грамматике,
используемая в последствие в качестве учебника, была написана Тахсином
Бангуоглу (1940). Начиная с этого времени грамматики турецкого языка
делятся на учебные грамматики, рассчитанные на преподавание в на
чальной и средней школе, и лингвистические труды (например, работы
Т. Н. Генджана, К. Демирайа, А. Дж. Эмре и М. Эргина). Постепенно ко
личество издаваемых грамматик все увеличивалось, а к 1950-1970-м годам
достигает уже значительного объема.
В Европе исследования турецкого языка и турецкой грамматики нача
лись в семнадцатом веке. Одними из первых работ была книга немецкого
автора Hieronimus Megiser, которая называлась “Institutiones Linguae
Turcicae” (1612) и произведение, автор которого неизвестен, напечатанное
в 1732 году Ибрахимом Мютеферрикем. Самым важным исследованием в
этой области, произведенным иностранными учеными, можно назвать
книгу J. W. Redhouse “A Simplifıed Grammar of Ottoman-Turkish Language”
(1884). После Первой мировой войны интерес к Турции резко усилился.
В европейских университетах начинают открывать отделения восточных
языков, в частности турецкого, появляется много грамматик турецкого
языка. В качестве примера можно привести работу французского тюрко
лога Жана Дени “Grammaire de la Langue Turque (dialecte osmanli)”, Paris,
1921; (в переводе на турецкий язык: Ali Ulvi Elöve, Türk Dili Grameri
(Osmanli Lehçesi), Maarif Vekâleti Yayınları, İstanbul, 1941).
В России первые тюркологические работы появляются примерно в то
же время, что и в Европе. Первой грамматикой турецкого языка, вышед
шей на русском языке, была книга И. В. Холдермана. После этого, особен
но начиная с 1941 года, в России появляется много учебных грамматик и
словарей турецкого языка. В 1934 году появляется первая серьезная работа
в этой области — «Грамматика современною турецкого языка» X. Джевдет-
заде и А. Н. Кононова, а за ней в 1939 году выходит книга Н. К. Дмитриева
«Строй турецкого языка».
Однако, несмотря на обилие работ в этой области, грамматических
описаний турецкого языка, написанных носителями этого языка, практи
Предисловие 5
чески не было. Начиная с 1990 года такие работы стали постепенно появ
ляться в России, но базовой грамматики, охватывающей все темы, так и не
появилось.
После 1928 года, когда Турция перешла на латинский алфавит, словар
ный состав турецкого языка начал очень активно изменяться и расширяться.
Настоящая книга была написана на основе пятнадцатилетнего опыта
преподавания турецкого языка российским студентам. В частности, в ней
были учтены основные моменты, вызывающие трудности у изучающих
турецкий язык. Сложные для восприятия разделы грамматики были опи
саны более подробно. Кроме этого, отдельные разделы книги посвящены
сравнению явлений, кажущихся на первый взгляд очень похожими (на
пример, притяжательный и относительный изафеты), но выражающихся в
турецком языке по-разному.
Еще одним отличием книги от существующих грамматик является
доступность изложения материала, наличие в ней большого количества
формул и таблиц.
В турецкой лингвистике используется большое количество синонимич
ных терминов. Это послужило причиной того, что в заглавия тем и разделов
книги мы вынесли все возможные варианты обозначения в турецком языке
данного явления (например, zarf fiil = bağ fiil = ulaç = gerundium), что дает
возможность студентам пользоваться любыми другими турецкими грамма
тиками, не испытывая сложности с терминологией.
Темы в книге расположены в определенном порядке, использующем
ся уже многие годы и принятом лингвистами многих стран. Заданный по
рядок позволяет наблюдать связи между близкими грамматическими яв
лениями, а также облегчает усвоение грамматики, так как темы идут от
простого к сложному. Такая подача материала обуславливает некоторую
повторяемость тем: некоторые грамматические явления описываются не в
одной, а в нескольких темах (например, ki bağlacı, -de bağlacı, ek fiil...).
Все разделы грамматики снабжены большим количеством примеров,
значительная часть которых переведена на русский язык.
В книге также приводятся все исключения из описываемых правил
грамматики, а также упоминаются многочисленные точки зрения, отлич
ные от той, которая приводится автором.
Кроме основных тем, в книге вы можете увидеть разделы типа «Управ
ление глаголов» или «Служебные имена». Такие разделы приводятся в
грамматике для того, чтобы дать студентам возможность лучше разобраться
с этими достаточно сложными явлениями турецкой грамматики.
Такие темы, как «Глагольные формы» и «Залоговые формы глаголов»
рассматриваются в книге очень подробно, хотя и являются не главами, а
только разделами других глав. Это также сделано специально для того,
чтобы привлечь внимание изучающих язык к разделам грамматики, с ко
торыми у студентов часто возникают трудности.
6 Предисловие
Некоторые темы снабжены значительно большим количеством при
меров, чем остальные (например, «Залоговые формы глаголов», «Слово
образовательные аффиксы»), чтобы лучше понять тему.
Конечно, помимо перечисленных выше достоинств данной книги, она
имеет и некоторые недостатки, большинство из которых обусловлено тем,
что это первая грамматика современного турецкого языка на русском язы
ке, написанная турецким автором.
С искренней надеждой на то, что следующее поколение лингвистов
напишет лучшие книги и тем самым сделает следующий шаг на пути к
тому, чтобы изучение турецкого языка было более легким и приятным...
Эйюп ГЕНИ Ш
кандидат исторических наук, доцент,
филолог, преподаватель
турецкого языка и литературы
СОДЕРЖАНИЕ
Я З Ы К ( D İ L ) ............................................................................................. 15
КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ............................................................................ 15
(D il A ileleri)
1. КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ ПО СТЕПЕНИ ЯЗЫКОВОГО РОДСТВА .... 15
(M enşe (K öken) B akım ından D iller)
2. КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ ПО ГРАММАТИЧЕСКОМУ СТРОЮ 17
(Yapı B akım ından D iller)
ОСОБЕННОСТИ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА............................................................. 18
(T ürk D ilinin Ö zellikleri)
ПЕРИОДЫ РАЗВИТИЯ ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА................................................... 18
(T ürk Yazı D ilinin D evreleri)
ИСПОЛЬЗУЕМЫЕ ТЮРКАМИ АЛФАВИТЫ.................................................... 20
(T ürklerin K ullandığı A lfabeler)
ГРАММАТИКА..................................................................................................... 22
(D il B ilgisi)
РАЗДЕЛЫ ГРАММАТИКИ................................................................................... 22
(D il B ilgisinin B ölüm leri)
Ф О Н Е Т И К А (S E S B İL G İS İ) 24
ЗВУК..................................................................................................................... 24
(Ses)
ЗВУКИ И БУКВЫ................................................................................................. 24
(S es ve H arf)
БУКВЫ И АЛФАВИТ.......................................................................................... 24
(H a rf ve A lfabe)
ТУРЕЦКИЙ АЛФАВИТ....................................................................................... 25
(T ürk A lfabesi)
ЗНАК УДЛИНЕНИЯ И СМЯГЧЕНИЯ (л) ........................................................... 27
(D üzeltm e İşareti)
КЛАССИФИКАЦИЯ ЗВУКОВ............................................................................. 29
(S eslerin Sınıflandırılm ası)
I. ГЛАСНЫЕ БУКВЫ........................................................................................ 29
(Sesli, Ü n lü H arfler)
ОСОБЕННОСТИ ГЛАСНЫХ ЗВУКОВ............................................................... 30
(S eslilerin (Ü nlülerin) Ö zellikleri)
8 Содержание
ЗАКОНЫ ГАРМОНИИ ГЛАСНЫХ (СИНГАРМОНИЗМ)....................... 32
(Seslilerle (Ünlülerle) İlgili Ses Uyumları)
1. ПРИНЦИП НЕБНОГО ПРИТЯЖЕНИЯ.................................................. 32
(Büyük Ünlü (Sesli) Uyumu)
2. ПРИНЦИП НЕБНО-ГУБНОГО ПРИТЯЖЕНИЯ.................................. 34
(Küçük Ünlü (Sesli) Uyumu)
ПРАВИЛА ПРИСОЕДИНЕНИЯ АФФИКСОВ.................................................. 37
(Eklerin Kullanım Kuralı)
ФОНЕТИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ (ГЛАСНЫЕ)........................................... 39
(Seslilerle (Ünlülerle) İlgili Ses Olaylan)
1. ВЫПАДЕНИЕ ГЛАСНОЙ БУКВЫ .......................................................... 39
(Ses (Hece, Ünlü) Düşmesi)
2. ВСТАВНЫЕ ГЛАСНЫЕ.............................................................................. 40
(Ses (Ünlü) Türemesi)
3. СУЖЕНИЕ ГЛАСНЫХ..................................................................................... 41
(Seslilerin (Ünlü) Daralması)
II. СОГЛАСНЫЕ ЗВУКИ...................................................................................... 42
(Sessiz (Ünsüz) Harfler)
ОСОБЕННОСТИ СОГЛАСНЫХ......................................................................... 42
(Sessiz (Ünsüz) Harflerin Özellikleri)
ФОНЕТИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ (СОГЛАСНЫЕ), ГАРМОНИЯ
СОГЛАСНЫХ............................................................................................... 44
(Ssesizlerle (Ünsüzlerle) İlgili Ses Olaylan ve Uyumları)
1. ГАРМОНИЯ СОГЛАСНЫХ....................................................................... 44
(Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Uyumu, Sert Sessiz Benzeşmesi,
Sessizlerin Benzeşmesi)
2. ОЗВОНЧЕНИЕ.............................................................................................. 45
(Ses (Ünsüz) Yumuşaması)
3. ВСТАВНЫЕ СОГЛАСНЫЕ........................................................................ 46
(Ses (Ünsüz) Türemesi)
4. ВЫПАДЕНИЕ СОГЛАСНБК.................................................................... 47
(Ses (Ünsüz) Düşmesi)
АССИМИЛЯЦИЯ СОГЛАСНЫХ................................................................. 48
(Ünsüz Değişikliği (Ünsüz Benzeşmesi))
ДВЕ СОГЛАСНЫЕ В НАЧАЛЕ СЛОВА............................................................. 49
(Kelime Başında Çift Ünsüz)
ВСТАВНЫЕ БУКВЫ............................................................................................ 50
(Kaynaştırma Harfleri)
СЛОГ..................................................................................................................... 52
(Hece)
УДАРЕНИЕ........................................................................................................... 52
(Vurgu)
1. УДАРЕНИЕ В СЛОВАХ................................................................................ 52
(Kelime Vurgusu)
Содержание 9
2. УДАРЕНИЕ В ИЗАФЕТНЫХ КОНСТРУКЦИЯХ И ИМЕННЫХ
ГРУППАХ........................................................................................................ 54
(T am lam a V urgusu)
3. УДАРЕНИЕ В ПРЕДЛОЖЕНИЯХ................................................................... 55
(C üm le V urgusu)
СЛОВА (KELİME, SÖZCÜK) 57
1. ЗНАЧЕНИЯ СЛОВ............................................................................................ 58
(A nlam B akım ından K elim eler)
ОСНОВНОЕ ЗНАЧЕНИЕ..................................................................................... 58
(G erçek (T em el) A nlam )
ПОБОЧНОЕ ЗНАЧЕНИЕ..................................................................................... 58
(Yan A nlam )
МЕТАФОРИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ...................................................................... 59
(M ecaz A nlam )
КОНКРЕТНЫЕ (ВЕЩЕСТВЕННЫЕ) ЗНАЧЕНИЯ............................................ 59
(S om ut A nlam )
АБСТРАКТНЫЕ ЗНАЧЕНИЯ.............................................................................. 60
(S oyut A nlam )
ТЕРМИНЫ........................................................................................................... 60
(Terim A nlam ı)
УДВОЕННЫЕ СЛОВА......................................................................................... 61
(İkilem eler)
ЗВУКОПОДРАЖАТЕЛЬНЫЕ СЛОВА................................................................. 63
(Y ansım alar)
УСТОЙЧИВЫЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ............................................................... 64
(D eyim ler)
ПОСЛОВИЦЫ...................................................................................................... 66
(A tasözleri)
АФОРИЗМЫ........................................................................................................ 68
(Ö zdeyiş, Vecize)
АРГО..................................................................................................................... 68
(Argo)
2. ОТНОШЕНИЯ МЕЖДУ СЛОВАМИ............................................................... 68
(K elim elerde A nlam İlişkileri)
1. СИНОНИМЫ............................................................................................... 69
(A nlam daş (E şanlam lı) K elim eler)
2. АНТОНИМЫ................................................................................................ 69
(Z ıt (K arşıt A nlam lı) K elim eler)
3. БЛИЗКИЕ ПО ЗНАЧЕНИЮ СЛОВА........................................................... 70
(Yakın A nlam lı K elim eler)
4. ОМОНИМЫ................................................................................................. 71
(Sesteş (E şsesli) K elim eleri)
3. ЧАСТИ РЕЧИ.................................................................................................... 71
(K elim e Ç eşitleri)
10 Содержание
ИМЕНА СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ 7з
(İSİMLER, ADLAR)
1. Ф У Н К Ц И И И ЗН А Ч Е Н И Я И М Е Н ...................................................................................... 73
(G örev ve A nlam B akım ından K elim eler)
A. И М Е Н А О Б Ъ Е К Т О В .............................................................................................................. 73
(V arlıklara V erilişlerine G öre İsim ler)
1. И М Я С О Б С Т В Е Н Н О Е .......................................... 74
(Ö zel İsim ler)
2. И М Я Н А Р И Ц А Т Е Л Ь Н О Е ..................................................................................................... 76
(C ins (T ür)İsm i)
Б. О БО ЗН А Ч А Е М Ы Е П О Н Я Т И Я .......................................................................................... 79
(V arlıkların M addelerine G öre İsim ler)
1. К О Н К Р Е Т Н Ы Е И М Е Н А ........................................................................................................ 79
(S om ut İsim ler)
2. А БС Т Р А К Т Н Ы Е И М Е Н А ..................................................................................................... 79
(S o y u t İsim ler)
B. Ч И С Л О ....................................... 79
(V arlıkların Sayılarına G öre İsim ler)
1. Е Д И Н С Т В Е Н Н О Е Ч И С Л О ................................................................................................... 80
(Tekil İsim )
2. М Н О Ж Е С Т В Е Н Н О Е Ч И С Л О ............................................................................................. 80
(Ö zel İsim )
С О Б И РА Т Е Л ЬН Ы Е И М Е Н А .................................................................................................... 81
(T opluluk İsm i)
У М Е Н Ь Ш И Т Е Л Ь Н О С Т Ь В И М Е Н А Х ................................................................................ 82
(İsim lerde K üçültm e)
И З А Ф Е Т Ы ......................................................................................................................................... 83
(İsim T am lam aları)
1. П Р И Т Я Ж А Т Е Л Ь Н Ы Й (Д В У Х А Ф Ф И К С Н Ы Й И ЗА Ф Е Т )........................................ 84
(B elirtili İsim T am lam ası)
К О М Б И Н И Р О В А Н Н Ы Е И ЗА Ф Е Т Н Ы Е К О Н С Т Р У К Ц И И ......................................... 86
(K arm a T am lam a)
С Л У Ж Е Б Н Ы Е И М Е Н А ............................................................................................................... 89
(Y er-Y ön İsim leri)
2. О Т Н О С И Т Е Л Ь Н Ы Й (О Д Н О А Ф Ф И К С Н Ы Й ) И ЗА Ф Е Т .......................................... 92
(B e lirtisiz İsim T am lam aları)
3. И ЗА Ф Е Т Н А Я Ц Е П Ь ................................................................................................................ 98
(Z incirlem e İsim T am lam ası)
2. С Т Р О Е Н И Е И М Е Н ................................................................................................................ 100
(Yapı B akım ından İsim ler)
1. П Р О С Т Ы Е И М Е Н А ............................................................................................................ 100
(B asit İsim ler)
2. П Р О И З В О Д Н Ы Е И М Е Н А .............................................................................................. 101
(T ürem iş İsim ler)
Содержание 11
3. СОСТАВНЫЕ ИМЕНА............................................................................. 102
(Birleşik İsimler)
СЛОВОИЗМЕНИТЕЛЬНЫЕ ИМЕННЫЕ АФФИКСЫ...................................... 105
(İsim Çekim Ekleri)
A. АФФИКСЫ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ................................................................ 106
(İyelik Ekleri (Zamirleri))
Б. АФФИКС МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА................................................... 106
(Çoğul Eki)
B. ВОПРОСИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА.................................................................... 108
(Soru Eki)
Г. АФФИКС ПРИНАДЛЕЖНОСТИ..................................................................... 110
(İlgi Zamiri)
Д. ПАДЕЖНЫЕ АФФИКСЫ................................................................................ 110
(Hal Ekleri)
1. ОСНОВНОЙ ПАДЕЖ...................................................................................... 111
(Yalın Hâl, Nominatif Hâli),
2. РОДИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ............................................................................... 112
(İlgi Hâli, Genitif, Tamlayan, -in Hâli),
3. ВИНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ................................................................................ 115
(Belirtme Hâli, Akuzatif, Yükleme, -i Hâli),
4. ДАТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ..................................................................................... 118
(Yönelme Hâli, Datif, Yaklaşma, -e Hâli),
5. МЕСТНЫЙ ПАДЕЖ......................................................................................... 122
(Bulunma Hâli, Lokatif, Kalma, -de Hâli),
6. ИСХОДНЫЙ ПАДЕЖ...................................................................................... 127
(Ayrılma Hâli, Ablatif, Uzaklaşma, Çıkma, -den Hâli),
7. ТВОРИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ............................................................................. 132
(Vasıta Hâli, İnstrumental, -le Hâli),
8. ЭКВАТИВНЫЙ ПАДЕЖ.................................................................................. 136
(Eşitlik Hâli, Ekvatif, -ce Hâli)
УПРАВЛЕНИЕ ГЛАГОЛОВ.................................................................................. 140
(Fiil Sorulan)
ОТРИЦАТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА “DEĞİL” ........................................................... 140
(İsimlerde Olumsuzluk)
АФФИКСЫ СКАЗУЕМОСТИ В ИМЕННОМ СКАЗУЕМОМ............................ 142
(Ek-Fiil, İsim Fiil, Ek Eylem)
ЛЕКСЕМЫ “VAR” И “YOK” ............................................................................... 164
(“Var” ve “yok” Kelimeleri)
ИМЕНА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ ш
(SIFATLAR, ÖNADLAR)
1. ПО ЗНАЧЕНИЮ И ВЫПОЛНЯЕМЫМ ФУНКЦИЯМ................................. 169
(Görev ve Anlam Bakımından Sıfatlar)
А. КАЧЕСТВЕННЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ..................................................... 169
(Niteleme Sıfatları)
12 Содержание
В. ОТНОСИТЕЛЬНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ................................................. 170
(Belirtme Sıfatları)
1. УКАЗАТЕЛЬНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ........................................................ 170
(İşaret Sıfatlan)
2. ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ........................................................................................ 171
(Sayı Sıfatları)
A. КОЛИЧЕСТВЕННЫЕ ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ............................................. 171
(Asıl Sayı Sıfatları)
Б. ПОРЯДКОВЫЕ ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ......................................................... 172
(Sıra Sayı Sıfatları)
B. СОБИРАТЕЛЬНЫЕ ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ................................................. 173
(Üleştirme Sayı Sıfatları)
Г. ДРОБИ............................................................................................................. 173
(Kesir Sayı Sıfatları)
Д. ЧИСЛИТЕЛЬНЫЕ, ПЕРЕДАЮЩИЕ КОЛИЧЕСТВО
БЛИЗНЕЦОВ................................................................................................. 174
(Topluluk Sayı Sıfatları)
3. ОТНОСИТЕЛЬНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ..................................................... 175
(Belgisiz Sıfatlar)
4. ВОПРОСИТЕЛЬНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ.................................................. 177
(Soru Sıfatları)
ИМЕННАЯ ГРУППА........................................................................................... 178
(Sıfat Tamlaması)
СУБСТАНТИВИРОВАННЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ............................... 179
(İsimleşmiş (Adlaşmış) Sıfatlar)
УСИЛЕНИЕ ИЛИ ОСЛАБЛЕНИЕ ЗНАЧЕНИЯ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ............. 179
(Sıfatlarda Anlam Dereceleri)
1. УСИЛЕНИЕ ЗНАЧЕНИЯ................................................................................. 179
(Pekiştirme Sıfatları)
2. ОСЛАБЛЕНИЕ ЗНАЧЕНИЯ............................................................................ 182
(Sıfatlarda Küçültme (Anlam Daralması))
3. СТЕПЕНИ СРАВНЕНИЯ ИМЕН ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ................................ 183
(sıfatlarda Derecelendirme)
ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ ЗВАНИЯ........................................................................... 184
(Unvan Sıfatları)
2. ВИДЫ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ........................................................................ 185
(Yapı Bakımından Sıfatlar)
1. ПРОСТЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ............................................................... 185
(Babit Sıfatlar)
2. СЛОЖНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ.............................................................. 185
(Türemiş Sıfatlar)
3. СОСТАВНЫЕ ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ......................................................... 186
(Birleşik Sıfatlar)
Содержание 13
МЕСТОИМЕНИЯ (ZAMİRLER, ADILLAR) ш
1. МЕСТОИМЕНИЯ. ИХ ФУНКЦИИ И ЗНАЧЕНИЯ......................................... 188
(Görev ve Anlam Bakımdan Zamirler)
А. МЕСТОИМЕНИЯ............................................................................................ 188
(Kelime Halindeki Zamirler)
1. ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ....................................................................... 189
(Şahıs Zamirleri)
2. ВОЗВРАТНОЕ МЕСТОИМЕНИЕ................................................................ 193
(Dönüşlük Zamiri)
3. УКАЗАТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ......................................................... 195
(İşaret Zamiri)
4. НЕОПРЕДЕЛЕННЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ................................................... 200
(Belgisiz Zamirler)
5. ВОПРОСИТЕЛЬНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ................................................... 203
(Soru Zamirleri)
Б. МЕСТОИМЕННЫЕ АФФИКСЫ..................................................................... 205
(Ek Halindeki zamirler)
1. АФФИКСЫ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ............................................................ 205
(İyelik Zamirleri)
2. АФФИКС ПРИНАДЛЕЖНОСТИ “-ki”....................................................... 209
(İlgi Zamiri)
2. ВИДЫ МЕСТОИМЕНИЙ................................................................................ 211
(Yapı Bakımından Zamirler)
1. ПРОСТЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ..................................................................... 212
(Basit Zamirler)
2. СОСТАВНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ................................................................ 212
(Birleşik Zamirler)
3. МЕСТОИМЕННЫЕ ГРУППЫ..................................................................... 212
(Öbekleşmiş zamirler)
4. МЕСТОИМЕННЫЕ АФФИКСЫ................................................................. 212
(Ek Halindeki Zamirler)
СРАВНЕНИЕ НЕКОТОРЫХ НЕОПРЕДЕЛЕННЫХ МЕСТОИМЕНИЙ
И НАРЕЧИЙ..................................................................................................... 213
(Herkes — Her — Hepsi — Bütün)
НАРЕЧИЯ (ZARFLAR, BELİRTEÇLER) 217
А. ЗНАЧЕНИЯ НАРЕЧИЙ И ИХ РОЛЬ В ПРЕДЛОЖЕНИИ.......................... 218
(Görev ve Anlam Bakımından Zarflar)
1. НАРЕЧИЯ ОБРАЗА ДЕЙСТВИЯ..................................................................... 218
(Durum Zarflan)
2. ВРЕМЕННЫЕ НАРЕЧИЯ................................................................................. 221
(Zaman Zarflan)
3. НАРЕЧИЯ МЕСТА-НАПРАВЛЕНИЯ.............................................................. 222
(Yer-Yön Zarflan)
14 Содержание
4. Н А Р Е Ч И Я К О Л И Ч Е С Т В А .................................................................................................... 223
(M iktar (A zlık-Ç okluk) Z arfları)
5. В О П Р О С И Т Е Л Ь Н Ы Е Н А Р Е Ч И Я ..................................................................................... 225
(S oru Z arfları)
У К А ЗА Т Е Л Ь Н Ы Е Н А Р Е Ч И Я ................................................................................................... 226
(İşa ret Z arfı)
Н А Р Е Ч И Я У С И Л Е Н И Я .............................................................................................................. 226
(Z :arflard a P ekiştirm e)
Б. С Т РУ К Т У Р А О Б С Т О Я Т Е Л Ь С Т В ....................................................................................... 227
(Yapı B akım ından Z arflar)
1. П Р О С Т Ы Е О Б С Т О Я Т Е Л Ь С Т В А ........................................................................................ 227
(B asit Z arflar)
2. С Л О Ж Н Ы Е О Б С Т О Я Т Е Л Ь С Т В А ....................................................................................... 227
(T ürem iş Z arflar)
3. С О С Т А В Н Ы Е О Б С Т О Я Т Е Л Ь С Т В А ................................................................................ 227
(B irleşik Z arflar)
4. Г РУ П П А О Б С Т О Я Т Е Л Ь С Т В А ........................................................................................... 228
(Ö bekleşm iş Z arflar)
ЛИТЕРАТУРА И ИСТОЧНИКИ 229
КНИГИ АВТОРА 231
язык
(DİL)
Определение: Язык — это система звуковых знаков, самое совершенное
средство общения между людьми, живущими в одном обществе или принад
лежащими к одной национальности. Языки появились очень давно и образо
вывались они по своим правилам. Язык — это живое существо, социальное
явление, объединяющее общество, члены которого его используют.
КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ
Все языки мира можно сравнивать между собой по степени родства
(1) и по сходству или различию грамматического строя (2).
1. КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ
ПО СТЕПЕНИ ЯЗЫКОВОГО РОДСТВА
Языки, имеющие общий корень, т. е. произошедшие от одного пра
языка называют родственными языками. С точки зрения языкового родст
ва языки мира делятся семьи.
Выделяется пять языковых семей:
А — индоевропейские языки;
Б — семито-хамитские языки;
В — языки банту;
Г — тибето-китайские языки;
Д — урало-алтайские языки.
А. ИНДОЕВРОПЕЙСКИЕ ЯЗЫКИ
1. Е вропейские язы ки
а — немецкий, фламандский, английский, скандинавские языки и пр.;
b — романские языки: латинский, французский, испанский, порту
гальский, итальянский, румынский и пр.;
с — славянские языки: русский, болгарский, сербский, польский и пр.
16 Язык {Di!)
2. А зиатские (индо-иранские) языки
а— современные индийские языки;
b— язык Авесты;
с— фарси;
d— армянский
Б. СЕМИТО-ХАМИТСКИЕ ЯЗЫКИ
1 — арабский;
2 — иврит;
3 — аккадский.
В. ЯЗЫКИ БАНТУ
На языках этой языковой семьи говорит население Центральной и
Южной Африке (суахили и пр.). Языки банту — самая распространенная
в Африке языковая семья.
Г. ТИБЕТО-КИТАЙСКИЕ ЯЗЫКИ
На языках этой языковой семьи говорят преимущественно в Азии.
К языкам этой семьи относятся китайский и тибетский.
Д. УРАЛО-АЛТАЙСКИЕ ЯЗЫКИ
1 — У ральские языки:
а — финно-угорские языки (финский, венгерский, уйгурский, перм
ские языки);
b — самодийские языки (ненецкий и пр.)
2 — А л тай ск и е языки:
а — тюркские языки;
b — монгольские языки;
с — тунгусо-маньчжурские.
Язык (Dil) 17
2. КЛАССИФИКАЦИЯ ЯЗЫКОВ
ПО ГРАММАТИЧЕСКОМУ СТРОЮ
По своему грамматическому строю языки делятся на следующие че
тыре группы:
А — Изолирующие языки (аморфные);
Б — Агглютинативные (когезивньге) языки;
В — Инкорпорирующие языки;
Г — Флективные языки.
A. ИЗОЛИРУЮЩИЕ ЯЗЫКИ
В изолирующих языках слово всегда равно морфеме (поэтому все
морфемы могут употребляться самостоятельно), слова в этих языках по
преимуществу односложные и неизменяемые. Слова различаются тонами
и ударением. В таких языках обычно присутствует не одно ударение. В ки
тайском языке, например, одно и то же слово в зависимости от тонов мо
жет иметь от десяти до пятнадцати разных значений.
Например:
Китайский, вьетнамский, баскский, гималайский языки и языки
Африки...
Б. АГГЛЮТИНАТИВНЫЕ ЯЗЫКИ
В агглютинативных языках при склонении и при аффиксальном сло
вообразовании корни слов не изменяются. К неизменяющемуся корню с
помощью присоединения множества аффиксов возможно получение но
вых значений. Турецкий язык является типичным примером агглютини
рующего языка.
Например:
Финский, венгерский, монгольский, японский (только у японско
го языка при этом есть некоторые отличия)...
B. ИНКОРПОРИРУЮЩИЕ языки
Эти языки похожи на агглютинативные языки. К концу корня присое
диняются аффиксы. В языках этого типа сказуемое очень часто инкорпо
рирует (включает в себя) другие члены предложения. Таким образом, ино
гда предложением является одно слово.
18 Язык {Dil)
Например:
Языки американских индейцев, эскимосский язык, грузинский...
Г. ФЛЕКТИВНЫЕ ЯЗЫКИ
Во флективных языках при склонении и образовании новых слов ко
рень изменяется. В подобных языках есть такие понятия как приставки, iç
ek, суффиксы. Флективные языки внутри своей группы делятся на корне
вую флексию и флексию основы. Арабский язык является примером кор
невой флексии. Входящие в индоевропейские германские (Germen dilleri),
романские языки входят в группу языков с флексией основы.
Например:
Немецкий, французский, английский...
ОСОБЕННОСТИ
ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
Турецкий язык принадлежит к алтайской группе урало-алтайской
языковой семьи.
Турецкий язык — агглютинативный, для словоизменения использу
ются аффиксы, которые идут после корня.
Корни слов в турецком языке не изменяются. К корням добавляются
словоизменительные и словообразовательные аффиксы. Сначала идут сло
вообразовательные (определяют влияют на семантику слова), потом слово
изменительные аффиксы (передают грамматические значения).
Турецкие словоформы строятся по законам сингармонизма: для глас
ных оказывается важным ее ряд и огубленность, для согласных — мяг
кость/твердость.
Зависимое слово всегда предшествует в турецком языке главному.
ПЕРИОДЫ РАЗВИТИЯ
ТУРЕЦКОГО ЯЗЫКА
В турецкой литературе принято следующее деление турецкого языка:
1 — Древнетюркский;
2 — Среднетюркский (Северно-восточный);
3 — Западный тюркский язык.
Язык (Dit) 19
1. ДРЕВНЕТЮРКСКИЙ ЯЗЫК
Древнетюркский язык принадлежит к периоду 12-13 веков. Это пер
вый письменный турецкий язык. В то время все тюркские племена ис
пользовали эту письменность.
2. СРЕДНЕТЮРКСКИЙ (СЕВЕРО-ВОСТОЧНЫЙ)
На этом языке, пришедшем на смену древнетюркскому, говорили
тюркские народы Средней Азии и северного побережья Каспийского моря.
В среднетюркском языке осталось еще много общих черт с древнетюрк
ским языком, при этом уже начались изменения, сближающие этот язык с
современным турецким. Среднетюркский язык использовался в 13- 14-х
веках. В 15-м веке этот язык разделился на северные тюркские языки и
восточные тюркские языки.
a. северные тюркские языки — это языки, имеющие свою письмен
ность, на которых с 15-го века и по сей день говорят тюркские народы,
живущие к северу от Турции. К этой подгруппе относятся татарский и
кыпчакский языки.
b. восточные тюркские языки — это языки, на которых с 15-го века го
ворят в Средней Азии. Они имеют свою письменность. Еще одно название
этого письменного языка — Чагатайский. Сегодня его место занял узбек
ский язык. На языках этой подгруппы говорят в Восточном и Западном
Туркестане.
3. ЗАПАДНЫЙ ТЮРКСКИЙ ЯЗЫК
Западный тюркский язык возник после эпохи древних тюркских язы
ков и является одним из двух современных языков, имеющих свою пись
менность. Этим языком, распространившимся от юга Каспийского регио
на на запад, пользовались западные тюркские племена.
Делится на следующие три группы:
A. древние анатолийские тюркские языки
Б. османский язык
B. турецкий язык
А. ДРЕВНИЕ АНАТОЛИЙСКИЕ ТЮРКСКИЕ ЯЗЫКИ
Период раннего западного тюркского языка включает 13-15 века. Он
несет в себе черты древнетюркских языков. До сих пор не установлено,
20 Язык (Dil)
заимствованы ли эти элементы из арабского языка или языка фарси. Одна
ко иностранные элементы были использованы. Западный тюркский язык
является языком со своей письменностью, на котором говорили турки-
сельджуки, племена анатолийских бейликов и первые турки-османы. На
настоящий момент точно не известно, разница между основами азербай
джанского и османского языков.
Б. ОСМАНСКИЙ ЯЗЫК
Второй период западных тюркских языков длится с 16 по начало 20 вв.
Следы древнетюркского языка практически исчезли, появляются новые
грамматические явления. Сильно возросло количество арабских и персид
ских заимствований на уровне лексики и грамматики.
В. ТУРЕЦКИЙ ЯЗЫК
Турецкий язык является третьим периодом в развитии Западного
тюркского языка. Этот период начался в 1911 году с наступлением поли
тики национализма (по некоторым источникам в 1908 году после периода
конституционного правления) и продолжается по сей день. Грамматика
турецкого языка довольно сильно отличается от грамматики османского
языка. Значительно уменьшено количество элементов, заимствованных из
арабского и персидского языков.
ИСПОЛЬЗУЕМЫЕ ТЮРКАМИ
АЛФАВИТЫ
На протяжении всей истории развития тюркского языка использовалось
более десяти различных алфавитов, однако только четыре из них получали
статус государственного алфавита и использовались по всей стране.
1. Д ревнетю ркский алф авит
Надписи и эпитафии, написанные в древнетюркский период написа
ны именно при помощи этого алфавита. Рунические записи этого периода
впервые были расшифрованы датским исследователем Вильямом Томсо-
ным. Этот алфавит состоял из 38 букв, которые писались отдельно друг от
друга. Направление письма было справа налево, строки шли сверху вниз.
Язык (Dil) 21
2. Уйгурский алф авит
Уйгурская письменность похожа на арабскую. На ней написаны такие
произведения как Kutadgu Bilig и Atabetül-hakayık.
3. А рабский алф авит
Арабское письмо идет справа налево, буквы могут соединяться меж
ду собой. Однако не все звуки тюркского языка находили отражение в
арабском алфавите.
4. Л атинский алфавит
1 ноября 1922 года было принято решение о переходе на латинскую
письменность. На основании латинского алфавита был создан специаль
ный алфавит, в котором были отражены все особенности турецких звуков.
Примечание: Древнетюркская и уйгурская письменность существовали в
период с 10 по 15 века, арабский алфавит использовался с 10 века вплоть
до 1928 года. Начиная с 1928 года в Турции официально принят латинский
алфавит.
ГРАММАТИКА
(DİL BİLGİSİ)
Определение: Грамматикой называется область языкознания, иссле
дующая такие элементы языка, как звук, слог, слово, словосочетание, пред
ложение и формирующая правила отображающие структуру языка.
РАЗДЕЛЫ ГРАММАТИКИ
1. Фонетика: В этом разделе грамматики рассматриваются звуки, их образо
вание и классификация, слоги, изучаются такие явления как сингармонизм,
взаимоотношение гласных и согласных звуков, выпадение звуков и т. п.
Например:
Гармония гласных, гармония согласных, смягчение и т. п.
2. Морфология: Морфология изучает слова, их строение, выделяет виды
слов в зависимости от их значений и функций, для каждой группы слов
изучаются свои правила словоизменения и словообразования.
Например:
Простой, составной, сложные слова; имена существительные,
имена прилагательные, местоимения, послелоги, частицы и пр.
3. Синтаксис: Синтаксисом называется раздел грамматики, в котором
изучаются предложения, правила их образования, порядок слов. Выделя
ются члены предложения и виды предложений.
Например:
Правильное предложение, простое предложение, подлежащее,
сказуемое, дополнение и т. п.
4. Семантика: Семантика занимается исследованием изменения значений
слов на протяжении истории языка, а также изучает особенности семанти
ки отдельных слов
Например:
Основное значение, метафорическое значение слова; омонимы,
синонимы, антонимы, устойчивое словосочетание, термин и т. п.
Грамматика (Di1Bilgisi) 23
5. Этимология: Этимология занимается изучением происхождения слов.
Рассматриваются преобразования, которые претерпевают слова на протя
жении существования языка, выясняется, является ли слов исконно тюрк
ским или оно было заимствовано из какого-либо языка.
Например:
Geliyorum —►kele yonr men, ev —> eb, alma —> elma и т. д.
ФОНЕТИКА
(SES BİLGİSİ)
ЗВУК (Ses)
Определение: Звуками (sesler) называются сотрясения воздуха, слыши
мые человеческим ухом.
Звуком в лингвистике или звуком языка (dil sesi) называется звук, произ
несенный человеком. Из таких звуков, произнесенных при помощи арти
куляционного аппарата человека (при этом задействованы рот, нос, рото
вая полость, горло, язык и т. п.), состоят слова языка.
Звук — это мельчайшая единица языка. Звуки могут различаться ме
жду собой по многим параметрам, а могут быть очень похожи.
Например:
Ad — at, od — ot, sac — saç, hac — haç, hala — hâlâ, dahi —
dâhi и т. д.
ЗВУКИ И БУКВЫ (Ses ve Harf)
Необходимо четко разделять два понятия: звуки и буквы. Звуки мы
воспринимаем на слух, а буквы мы читаем.
Сначала появились звуки. Позже с изобретением письменности звуки
стали изображаться на письме в виде букв. Один и тот же язык может за
писываться разными способами. В качестве примера можно взять турец
кий язык, который на протяжении своей истории записывался буквами
четырех алфавитов: древнетюркского, уйгурского, арабского и латинского.
БУКВЫ И АЛФАВИТ (Harf ve Alfabe)
Определение: Буквами называются знаки, обозначающие на письме зву
ки языка и складывающиеся в алфавит. Таким образом, звукам на пись
ме соответствует буква.
Фонетика (Ses Bilgisi) 25
Алфавитом называются все буквы языка, выстроенные в определенном
порядке. Очень важно, чтобы каждому звуку языка в алфавите соответст
вовала какая-то буква.
Турецкий алфавит, опирающийся на латиницу, был принят 1 ноября
1928 года законом под номером 1353. Согласно этом закону, турецкий ал
фавит состоит из 29 букв. Из них 21 буква — согласная, 8 — гласные.
Современный турецкий алфавит обеспечивает взаимно-однозначное
соответствие букв и звуков: каждому звуку соответствует отдельная буква, и
каждая буква обозначает отдельный звук. Именно поэтому в слова турецко
го языка читаются так, как пишутся и пишутся так, как читаются.
ТУРЕЦКИЙ АЛФАВИТ (Türk Alfabesi)
№ большая буква м аленькая буква по-русски чтение буквы
1 А а A А A
2 В b Б Ве Be
3 С с (D Се (1)
4 Ç Ç 4 Çe 4e
5 D d Д De Де
6 Е е (2) E (2)
7 F f Ф Fe Фе
8 G g Г (*) Ge Ге
9 Ğ ğ (3) Yumuşak “g” (3)
10 Н h X He Хе
11 I 1 Ы I Ы
12 İ i и 1 И
13 J j ж Je Же
14 К k КС) Ke Ке
15 L 1 л С) Le Ле
16 М m м Me Ме
17 N n н Ne Не
18 О 0 О 0 О
19 Ö ö (4) Ö (4)
20 р P П Pe Пе
21 R r р Re Ре
22 S s с Se Се
23 Ş Ş ш Şe Ше
24 т t т Te Те
25 и u У U У
26 Ü ü (5) Ü (5)
27 V V в Ve Ве
28 Y У (6) Ye (6)
29 Z z 3 Ze Зе
26 Фонетика (Ses Bilgisi)
1) С - с: Название этой буквы — “Се” (дже).
Например:
Cam, cevap, civciv, cımbız, coşku, cuma, cömert, cüzdan; sac,
gece и т. д.
2) E - e: Название этой буквы — “E” (э). Эта буква в начале слова читается
как «Э» а в середине и в конце слова как «Е»
Например:
Emir, dev, ne, ekmek, sevgi, ders, kemer, elma, ekin, erik и т. д.
3) G - ğ: Эта буква называется “Yumuşak G” (гэ мягкое). В большинстве
случаев эта буква не читается, а лишь добавляет долготу предшествую
щему гласному. Иногда она читается очень мягко, практически как буква
Y. В турецком языке нет слова, начинающихся с этой буквы.
Например:
Ağ, değer, iğne, iğdir, oğul, öğle, uğur, düğme и т. д.
ВНИМАНИЕ! Несмотря на то, что эта буква практически не читается, на нее
нужно обращать внимание. Неправильное чтение может привести к ошибки.
Например:
Dağ {гора) — da {и, тоже)', ağrı (боль) — arı {пчела); eğlenmek
(развлекаться) — elenmek {отсеиваться) и т. д.
4) Ö - о: Эта буква обозначает звук, являющийся промежуточным между
нашими звуками «о» и «ё». Губы округлены и вытянуты вперед трубочкой
(чуть более узкой, чем при произнесении буквы «о»), язык при этом не
подвижен. Эта буква никогда не встречается на конце слов.
Например:
Örnek, öpmek, özlem, Ömer, ötmek, övmek, ölmek; göz, göl, börek,
bölmek...
5) Ü - ü: При произнесении этого звука губы также вытянуты трубочкой вперед
(еще более узкой, чем при произнесении ö; язык также неподвижен. Основ
ными различиями при произнесении звуков ö и ü является то, что при про
изнесении ü губы дальше выдвигаются вперед и при этом почти сомкнуты.
Этот звук также поизносится как нечто среднее между русскими «у» и «ю».
Например:
Üç, ün, ülke, ümit, üst, üye, üstat; gül, tül, kül, Betül, güven, ütü,
üzüm, gürültü...
6) Y - у: Эта буквы называется “Ye” {e). Она читается по-разному в зависи
мости от окружающих ее букв. Y — согласная буква. Ниже приведены при
меры слов, в которых она стоит рядом с различными гласными буквами.
Фонетика (Ses Bilgisi) 27
Например:
1) ...-у (.. .й): bay, bey, tay, rey, ney, çay, köy, toy, duy...
2) Ya... (я...): yatak, yan, yalan, yarım, yastık, yanş...
3) Ye... (e...): yemek, yem, yelek, yetenek, yer, yeşil...
4) Yı... (йы...): yılan, yırtık, yıkık, yıldırım, yıldız, yıkamak...
5) Yi... (йи...): yine, yirmi, yiyecek, yiğit...
6) Yo... (йо...): yol, yok, yorgun, yorgan, yoksul, yokuş...
7) Yö... (йё ): yön, yöntem, yöre, yönetmen, yörünge...
8) Yu... (ю...): yurt, yuva, yukarı, yulaf, yumruk, yumurta...
9) Yü... (йю...): yün, yüzük, yük, yüksek, yürek, yüz...
ВНИМАНИЕ! В турецком языке каждой из буква “g”, “к” и “1” соответ
ствует по два звука: мягкий и твердый. Однако на письме они не разли
чаются.
ЗНАК УДЛИНЕНИЯ И СМЯГЧЕНИЯ (л)
(Düzeltme İşareti)
Эта диакритика используется в словах не турецкого происхождения.
Она может передавать как долготу гласной, над которой стоит, так и смяг
чение предыдущего согласного. Смягчаются только три согласные g, к и 1,
в остальных случаях крышечка над буквами a, i и и означает долготу.
1. СМЯГЧЕНИЕ ПРЕДЫДУЩ ЕЙ СОГЛАСНОЙ
В некоторых заимствованных словах буквы g, k, 1 читаются мягко.
Для обозначения этого на письме над буквами а и и, следующими за эти
ми согласными, ставится диакритический знак л: â, û. Это позволяет пра
вильно читать слова с такими сочетаниями букв и различать по смыслу
слова, имеющие похожее написание (kar — снег, kâr — прибыль).
Например:
1) -gâ —> dergâh, ordugâh, tezgâh, yadigâr, rüzgâr, yegâne...
2) -kâ —» bekâr, dükkân, hikâye, kâğıt, kâr, kâtip, mekân...
3) -kû —>mahkûm, sükûn, sükût...
4) -lâ —* ahlâk, evlât, felâket, hâlâ, hilâl, ilâç, ilân, ilâve, iflâs, ihtilâl,
istiklâl, kelâm, lâkin, lâle, lâzım, mahlâs, selâm, sülâle, telâş, villâ,
vilâyet...
5) -lû —» billûr, üslûp...
Вот несколько примеров слов, заимствованных из западных языков.
28 Фонетика (Ses Bilgisi)
Например:
Plâj, plân, plâk, klâsik, lâhana, lâik («а» читается кратко), lâmba,
Lâtin, melânkoli, reklâm...
В звукоподражательных словах эта диакритика также используется
для смягчения предыдущего согласного.
Например:
Lâklâk, lâpa lâpa, lâp lâp, lâkırdı, lâppadak...
2. ДОЛГОТА
В турецком языке нет долгих гласных. Однако для того чтобы обозна
чить долготу в словах, заимствованных в турецкий язык из арабского и
персидского языков, тоже используется диакритика л.
Долгота обозначается в трех случаях:
Первый: Прежде всего, при помощи диакритики Л различаются исконно
турецкие слова и заимствования, пишущиеся одинаково. Если эту диакри
тику опустить, возможно неверное понимание текста.
Например:
âdet : обычай, привычка -> adet : число, штука
yâr : любимая -> yar : пропасть, обрыв
âlem : мир, вселенная —> alem : флаг
şûra : совет —» şura : это место
hâlâ : все еще -» hala : тетя, сестра отца
Например:
А т а (но, однако) — âmâ (слепой); kar (снег) — kâr (прибыль);
aşık (игральные кости) — âşık (влюбленный); dahi (даже) — dâhi (ге
ний); ala (карий) — âlâ (отлично); паг (гранат) — nâr (огонь); tabi
(естественный; конечно) — tâbi (зависимый); vakıf (фонд) — vâkıf
(обладающий)...
Второй: Вторым случаем является диакритика над конечной гласной i —
аффиксом, образующим в арабском языке прилагательные из существи
тельных. В турецком языке то же конечное i может быть аффиксом притя
жательное™ 3 лица ед. числа или аффиксом винительного падежа. Имен
но для того чтобы не путать эти случаи, над i, пришедшей из арабского
ставится «крышечка».
Например:
Askerî (воинский) — askeri (его солдат, солдат в Вин. п), bedenî
(телесный) — bedeni (его/ее тело, тело в Вин. п.), edebî — edebi, İlmî —
ilmi, kalbî — kalbi, tarihî — tarihi, zihnî — zihni...
Фонетика (Ses Bilgisi) 29
Если в таких словах не поставить диакритику, это может привести к
неправильному пониманию текста.
Например:
Askerî elbise (воинская форма) — Türk askeri (турецкий солдат);
İlmî konular — Ahmet’in ilmi; tarihî eserler — Türk tarihi
В случаях, когда над арабское i читается кратко, диакритика не ста
вится, потому что в данном случае оно не может быть принято за слово
изменительный аффикс.
Например:
Çini, tiryaki, zenci, Kutsi, Necmı...
Третий: Третьим случаем употребления диакритики Л являются заимство
ванные из арабского и персидского языков слова, начинающиеся со слога
bi. Дело в том, что в персидском языке преставка bi обозначает отсутствие
чего-либо (в турецком в этом случае ставится диакритика), а в арабском то
же сочетание букв равнозначно турецкому Ие (с чем-либо) — в этом слу
чае диакритика не ставится.
Например:
Персидское “bî”: bîçare (çaresiz), bîvefa (vefasız), bîtaraf (tarafsız)...
Арабское “bi”: bihakkın (hakkıyla), bizatihi (kendisi), bilumum (hepsi)...
КЛАССИФИКАЦИЯ ЗВУКОВ
Прежде всего, все звуки языка делятся на гласные (ünlü, sesli) и со
гласные (ünsüz, sessiz). В дальнейшем для простоты мы будем использо
вать понятия гласные и согласные буквы (подразумевая при этом, что
имеются в виду буквы, обозначающие гласные и согласные звуки).
1. Гласные буквы: a, e, ı, i, о, ö, u, ü
2. Согласные буквы: b, с, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, 1, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z
1. ГЛАСНЫЕ БУКВЫ
(Ünlü (Sesli) Harfler)
Определение: Гласные звуки произносятся с открытым ртом, при их
произнесении воздух не встречает никакой преграды в ротовой полости.
Они могут произноситься долго и кратко.
В турецком языке восемь гласных букв: a, e, ı, i, о, ö, u, ü
30 Фонетика (Ses Bilgisi)
ОСОБЕННОСТИ ГЛАСНЫХ ЗВУКОВ
Гласные звуки классифицируются по следующим трем признакам:
1. Местообразования и расположение языка (выделяются гласные пе
реднего (ince) и заднего ряда — (kalın ünlüler);
2. По степени раскрытия рта (выделяются широкие (geniş) и узкие
(dar) гласные);
3. По степени огубленности (выделяются огубленные (yuvarlak) и не
огубленные (düz) гласные).
При произнесении гласных заднего ряда язык несколько отодвинут
назад, при произнесении гласных переднего ряда, он выдвинут вперед.
При нормальном положении губ получаются неогубленные гласные, когда
губы вытянуты трубочкой — огубленные. Широкие гласные произносятся
с широко открытым ртом, узкие гласные — при полузакрытом рте.
В соответствии с этой классификацией каждый гласный звук можно
охарактеризовать по трем параметрам.
огубл ен н ость неогубл. огублен ны е
откры тость ш и роки е узки е ш ирокие узкие
по р асп ол ож ен и ю заднего ряда А I О и
язы ка п ереднего ряда Е Î О Ü
Рассмотрим теперь характеристики каждой гласной буквы.
неогубленная, широкая, задне огубленная, широкая, задне
А О
го ряда го ряда
неогубленная, широкая, пе огубленная, широкая, перед
Е Ö
реднего ряда него ряда
неогубленная, узкая, заднего огубленная, узкая, заднего
I и
ряда ряда
неогубленная, узкая, передне огубленная, узкая, переднего
İ Ü
го ряда ряда
1. Гласные заднего ряда: (при их произнесении язык сдвинут назад)
А, I, О, U
2. Гласные переднего ряда: (при их произнесении язык сдвинут вперед)
E, İ, Ö, Ü
3. Неогубленные: (при их произнесении губы находятся в обычном поло
жении)
A, E, I, İ
Фонетика (Ses Bilgisi) 31
4. Огубленные: (при их произнесении губы вытянуты вперед)
0 , Ö, U, Ü
5. Широкие гласные: (при их произнесении рот широко открыт)
A, E, О, Ö
6. Узкие гласные: (при их произнесении рот полуприкрыт)
1, İ .U .Ü
7. Долгие гласные: долгое â, долгое î, долгое û
Эти особенности гласных букв окажутся важными при разборе пра
вил сингармонизма и некоторых других языковых явлений.
Некоторые правила:
В исконно турецких словах не встречаются две гласные, стоящие ря
дом. Все слова и двумя гласными подряд, являются заимствованиями.
Например:
Saat, kanaat, cemaat, aile, kaide, dair, Siirt, buut (boyut), fiil...
В турецких словах нет также долгих гласных. Если в слове присутст
вует долгая гласная, значит это слово было заимствовано (обычно из
арабского и персидского языков).
Например:
Şair, numune, iman... (şa:ir, numurne, i:man)
Однако многие заимствованные слова постепенно теряют свою дол
готу и в настоящий момент все гласные в них произносятся кратко (не
смотря на то, что изначально в языках, из которых они были заимствова
ны, они произносились долго).
Например:
Beyaz, hiç, rahat, esas, hayat, kanun...
Иногда долгота появляется вновь при присоединении к слову аф
фикса.
Например:
Esas — esası, hayat — hayatı, kanun — kanunen... (esa:sı, haya:tı,
kanumen)
В некоторых же таких словах долгота не появляется и при добавлении
аффикса.
Например:
Beyaz — beyazı, can — canım...
Долгота не обозначается в словах, не имеющих близких по написа
нию исконно турецких слов, с которыми их можно было бы спутать.
32 Фонетика (Ses Bilgisi)
Например:
Adalet, badem, beraber, şive, şube...
При наличии же похожего турецкого слова, долгота обозначается ди
акритикой.
Например:
Âdet, yâr, âlem, şûra, hâla...
ЗАКОНЫ ГАРМОНИИ ГЛАСНЫХ
(СИНГАРМОНИЗМ)
Закон гармонии гласных в турецком языке находит свое выражение в
двух принципах.
1. Принцип небного притяжения (büyük ünlü uyumu) и
2. Принцип небно-губного притяжения (küçük ünlü uyumu).
1. П Р И Н Ц И П Н Е БН О Г О П РИ ТЯ Ж Е Н И Я
(B üyük Ünlü (Sesli) U yum u)
Определение: Этот принцип состоит в том, что за гласными переднего
ряда (нёбными) могут следовать только гласные переднего ряда, за глас
ными заднего ряда (ненебными) — только гласные заднего ряда. Таким
образом, все гласные слова должны быть либо переднего (e, i, ö, ü), либо
заднего (a, ı, о, и) ряда.
Например:
Только гласные переднего ряда (e, i, ö, ü): sevilmek, ince, denizden,
kelebekler, göstermelik...
Например:
Только гласные заднего ряда (a, i, о, и): satılık, kalın, oyun,
uçurtma, aşağı, sorular...
Однако есть ряд слов, исконно турецких, в которых этот принцип не
выполняется. Изначально (в примерах эти слова приведены в скобках) они
соответствовали принципу небного притяжения, но постепенно слова из
менились, и теперь в них присутствуют гласные обоих рядов.
Например:
Anne (ana), elma (alma), kardeş (kardaş, karındaş), hangi (hangı-
kangı), inanmak (inanmak), dahi (dakı), hadi (hadi), şişman (şişman)...
В составных словах этот принцип также часто не выполняется.
Фонетика (Ses Bilgisi) 33
Например:
Karabiber, başkent, Karadeniz, akciğer, gecekondu, hanımeli...
Не подчиняются принципу небного тяготения заимствования и имена
собственные.
Например:
Kalem, cihan, insan, merhamet, asayiş, afiyet, İstanbul, Erzurum...
Хотя некоторые заимствования были несколько изменены в соответ
ствие с принципом небного притяжения.
Например:
Divar —» duvar, kalib —» kalıp, brillante —* pırlanta, suret —* surat...
Большинство аффиксов турецкого языка подчиняются принципу неб
ного притяжения.
Например:
Tuzlu (tuz + lu), şekerli (şeker + li), tuzsuz (tuz + suz), şekersiz
(şeker + siz), çiçeklik (çiçek + lik), ayakkabılık (ayakkabı + lık), çiçekçilik
(çiçek + çi + lik), ayakkabıcılık (ayakkabı + cı + lık), anlamsızlaştırmak
(anlam + sız + laş + tır + mak), duygulandırmak (duy + gu + lan + dır + mak),
bilgilendirmek (bil + gi + len + dir + mek)...
АФФИКСЫ, В КОТОРЫХ НАРУШАЕТСЯ ПРИНЦИП НЕБНОГО
ПРИТЯЖЕНИЯ
В следующих семи аффиксах принцип небного притяжения не вы
полняется:
1) -yor (аффикс настоящего продолженного времени):
Bitiyor, gülüyor, istiyor...
2) -ken (аффикс причастия настоящего времени):
Koşarken, ağlarken, bakarken...
3) -leyin (словообразовательный аффикс):
Sabahleyin, akşamleyin...
4) -(ı)mtırak (словообразовательный аффикс):
Yeşilimtırak, ekşimtırak...
5) -ki (словообразовательный аффикс):
Onunki, yukarıdaki, akşamki...
6) -daş (словообразовательный аффикс):
Gönüldaş, ülküdaş...
7) -gil (словообразовательный аффикс):
Halamgil, dayımgil, baklagiller...
34 Фонетика (Ses Bilgisi)
При добавлении аффиксов к словам, в которых нарушается принцип
небного притяжения, согласование гласных аффиксов идет по последней
гласной слова.
Например:
Annesiymiş (anne + si + у + miş), kardeşçe (kardeş + çe), elmalık
(elma + lık), veriyordunuz (ver + i + yor + du + nuz)...
Однако нельзя сказать, что перечисленные выше аффиксы всегда на
рушают принцип небного притяжения. Иногда ряд гласных аффикса сов
падает с рядом гласных слова, тогда принцип небного притяжения соблю
дается.
Например:
Öğleleyin, gelirken, sarımtırak, seninki, arkadaş, eniştemgil...
При добавлении аффиксов к словам иностранного происхождения
также довольно часто наблюдается нарушение принципа небного притя
жения. Это объясняется тем, что на конце таких слов бывают сочетания
«гласная заднего ряда + мягкая согласная». В таких случаях выбирается
аффикс с гласными переднего ряда, что формально нарушает принцип
небного притяжения.
Например:
Dikkatli, emsalsiz, harfler, metaller, hali, saatçi, golcü, finaller,
süratli, alkollü, kalpler...
2. П Р И Н Ц И П Н Е БН О -Г У Б Н О Г О П РИ ТЯ Ж ЕН И Я
(K üçük Ünlü (Sesli) Uyum u)
Определение: Этот принцип состоит в том, что за неогубленными
гласными (a, e, ı, i) могут следовать только неогубленные (a, e, ı, i), а за
огубленными — либо узкие огубленные (u, й), либо широкие неогуб
ленные (а, е):
1)а —e —i —i —> a —e —i —i
Например:
Kardeş, tazelik, sıcak, yara, sarı, ilgi, vergi, sargı, yaramazlık...
2 ) o - ö - u - ü —> a - e или u - ü
Например:
Kolay, sürmek, yoklamak, korku, oturmak, yorgunluk, çocuk, yumur
ta, vurmak, odun...
ОТЛИЧИЯ: Отличие принципа небного притяжения от небно-губного
притяжения заключается в следующем:
Фонетика (Ses Bilgisi) 35
Принцип небного притяжения требует от каждой гласной слова со
гласованности по ряду со всеми остальными гласными, принцип же неб
но-губного притяжения предполагает согласование каждой гласной только
с предшествующими гласными буквами.
Например:
В слове kolaylık букве ı предшествует буква а, а той предшеству
ет буква о. Тем самым принцип небно-губного притяжения не нару
шается, однако принцип небного притяжения в этом слове нарушен.
Эта особенность хорошо видна на примере слов, в которых после
огубленной гласной идет широкая неогубленная.
Например:
Ufaklık, uzaklık, olası, önemli, üzerinde...
Однако из есть исконно турецкие слова, нарушающие и принцип неб
но-губного притяжения.
Например:
Çamur, yağmur, tavuk, kabuk, kavun, avuç, avurt, kavuk, kavurmak,
savurmak...
Есть и заимствования, в которых этот принцип не соблюдается.
Например:
Alkol, daktilo, mönü, akordeon, rötar, radyo, tiyatro, otobüs, televizyon,
horoz, kamyon, siroz...
Некоторые заимствования были изменены таким образом, чтобы
принцип небно-губного притяжения соблюдался.
Например:
Müdir —» müdür, mümkin —» mümkün, müşkil —* müşkül...
В исконно турецких словах буквы о и ö могут встречаться только в
первом слоге.
Слова, имеющие буквы о и о в других слогах, являются заимствова
ниями.
Например:
Radyo, tiyatro, otobüs, televizyon, horoz, alkol, konsolos, aktör,
daktilo, doktor, profesör...
В турецких словах буквы о, ö, u, ü и буквы ı, i никогда не встречаются
в одном и том же слове. Все слова, в которых гласные этих двух групп
встречаются вместе, также являются заимствованиями.
Например:
Ümit, mühim, sinüs, hürriyet, jüri, enstitü, üniversite, ofis...
36 Фонетика (Ses Bilgisi)
Аффикс настоящего продолженного времени -yor нарушает принцип
небно-губного притяжения. В независимости от гласных букв корня, аф
фиксы следующие за аффиксом -yor, согласуются по ряду и огубленности
с буквой о.
Например:
Okuyorum, geliyorsun, bilmiyorum...
Гласная, предшествующая аффиксу -yor, обязательно должна согла
совываться с ним. Даже если основа корня заканчивалась на широкую
гласную, перед аффиксом -yor эта гласная превращается в узкую (см. Су
жение гласных).
Например:
Anlamak —> anla + yor —> (а / 1) —>anlıyor,
beklemek —> bekle + yor —» (e / i) —> bekliyor...
При добавлении аффиксов к словам (как исконно турецким, так и за
имствованиям), в которых нарушается принцип небно-губного притяже
ния, согласование идет по последней гласной корня.
Например:
Kavun + u, yağmur + luk, çamur + luk, müzik + çi...
Принцип небно-губного притяжения может выполняться или не вы
полняться в словах, имеющих минимум два слога. Для односложных слов
и составных (имеющих в своем составе более одного корня) этот принцип
оказывается нерелевантен. При этом основы составного слова могут рас
сматриваться на предмет выполнения или невыполнения в них принципа
небно-губного притяжения.
Например:
Babayiğit, pisboğaz, büyükbaş (hayvan), cingöz, hoşbeş, yüzgöz
(olmak), düztaban, Karagöz, önayak (olmak), kafakol, günaydın, hanımeli...
В словах иностранного происхождения этот принцип может выпол
няться или не выполняться.
Например:
Kalem, müzik, merasim, serbest, delil, fakat...
Принцип небно-губного соответствия распространяется на гласные
внутри слова. Единственными исключениями являются союз de и вопро
сительный аффикс1, пишущиеся отдельно от слова, но удовлетворяющие
принципу небно-губного притяжения.
1 В русской традиции этот аффикс называется вопросительной частицей.
Фонетика (Ses Bilgisi) 37
Например:
Вопросительный аффикс mi: geleyim mi?, okudun mu?, gözlük
mü?, kitap mı?...
Союз de: sen de, o da, aldı da, özledim de...
Слова ise, idi, imiş, спрягаемые, как глаголы и слово ile (и частица, и со
юз) при слитном написании с предыдущим словом (начинающемся с соглас
ной буквы) также удовлетворяют принципу небно-губного притяжения.
Например:
Alır ise —> alırsa, konu ile —> konuyla, uzun idi —> uzundu, genç
imiş —> gençmiş...
Рассмотренные выше два важных для турецкого языка принципа мо
гут не выполняться оба в одном слове. Достаточно того, чтобы выполнял
ся хотя бы один. Вот почему их изучают по отдельности.
Например:
Kavun, mönü: принцип небного притяжения выполняется, а
принцип небно-губного — нет;
Mezar, nazik: принцип небного притяжения не выполняется, а прин
цип небно-губного притяжения выполняется.
Если обобщить два этих принципа в одной таблице, то мы получим
список какие гласные буквы за какими могут следовать.
А —► а - 1 о-> и- а
1 Е_> e - i 0-> ü - е
i- а U-> и- а
î-> i- е ü-> ü —е
ПРАВИЛА ПРИСОЕДИНЕНИЯ АФФИКСОВ
ВНИМАНИЕ! Как мы уже говорили ранее, турецкий язык — это агглю
тинативный язык, словоизменительные и словообразовательные значения
в котором выражаются аффиксами, идущими после основы слова. Именно
поэтому, при добавлении аффикса должны выполняться некоторые ус
ловия, а именно принцип небного притяжения.
То есть, к слову, заканчивающемуся на гласную заднего ряда прибавля
ется вариант аффикса с гласной заднего ряда, а к слову, последняя гласная
которого является гласной переднего ряда, аффикс с гласной переднего ряда.
В турецком языке есть три вида аффиксов.
1. К первому виду относятся неизменяемые аффиксы. Эти аффиксы не
имеют фонетических вариантов. К этому типу относятся семь аффик
38 Фонетика (Ses Bilgisi)
сов, они были перечислены нами ранее как «Аффиксы, в которых не
выполняется принцип небного притяжения» (-yor, -ken, -leyin, -(ı)mtrak,
-ki, -daş, -gil).
Например:
Yürüyor, okurken, akşamleyin, yeşilimtrak, sabahki, dindaş, amcamgil...
2. Аффиксы второго типа имеют по два фонетических варианта: один идет
после гласных переднего ряда (с буквой е), а другой — после гласных зад
него ряда (а).
Например:
• отрицательный глагольный аффикс: -т а , -те;
• аффикс местного падежа: -de, -da;
• аффикс исходного падежа: -den, -dan;
• аффикс множественного числа: -1ar, -1ег...
3. Аффиксы третьего типа имеют по четыре фонетических варината, а
именно:
• после гласных а или ı идет аффикс с буквой ı (-sız),
• после гласных е иди i идет аффикс с буквой i (-siz),
• после гласных о иди и идет аффикс с буквой u (-suz),
• после гласных ö и д и ü идет аффикс с буквой ü (-süz).
Например:
Аффиксы, делающие из существительного существительное:
-lı, -li, -lu, -İÜ;
-sız, -siz, -suz, -süz;
-cı, -ci, -cu, -cü...
Аффиксы, делающие из глагола существительное:
-ım, -im, -um, -üm;
-ış, -iş, -uş, -üş;
-ık, -ik, -uk, -ük...
Аффиксы принадлежности:
-ım, -im, -um, -üm;
-ın, -in, -un, -ün;
-ınıız, -imiz, -umuz, ümüz...
Эти три типа можно представить в виде следующей таблицы:
1) после а - е —i —i - 0 - u - ö —Ü —>один и тот же аффикс
2) после а - 1 - o - u —>-а после e —i —ö —ü —> -е
UJ
e - i —> -i —» - U Ö- Ü —+ -Ü
I 1
О —U
Фонетика (Ses Bilgisi) 39
ФОНЕТИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ (ГЛАСНЫЕ)
1. В Ы П А Д Е Н И Е ГЛАСНОЙ Б У К В Ы
(Ses (H ece, Ünlü) D üşm esi)
Определение: При добавлении к двухсложным словам с узкой гласной во
втором слоге (ı, i, u, ü), аффикса, начинающегося с гласной буквы, узкая
гласная из второго слога выпадает. Это явление называется выпадением
гласной буквы или выпадением среднего слога (ses (hece, ünlü) düşmesi
veya orta hece düşmesi).
Например:
Ağız —> benim ağız + ım —» benim ağzım
senin ağız + m —* senin ağzın
onun ağız + ı —> onun ağzı
bizim ağız + ımız —> bizim ağzımız
sizin ağız + mız —* sizin ağzınız
onların ağız + lan —> onların ağızlan
Например:
ağız —» ağız + ı —> ağzı alm —» alm + ı —>alm
omuz —» omuz + u —» omuzu göğüs -> göğüs + ü —►göğsü
beyin —>beyin + i —>beyni karın - > kann + ı —>kamı
boyun —* boyun + u —* boynu akıl —» akıl + ı —» aklı
burun —» burun + u —>burnu koyun —>koyun + u —>koynu (пазуха)
gönül —>gönül + ü —>gönlü fikir — fikir + i —» fikri
ömür —>ömür + ü —* ömrü zihin - ->zihin + i —» zihni
resim —* resim + i —* resmi isim — • isim + i —♦ ismi
emir —> emir + i —* emri keyif - -> keyif + i —» keyfi
şehir —» şehir + i —» şehri keşif - * keşif + i —» keşfi
oğul —» oğul + u —> oğlu kayın - -» kayın + ı —>kaynı
Иногда это явление наблюдается и при образовании глаголов от
именных основ.
Например:
İlerilemek ilerlemek, kokulamak - koklamak
В некоторых двусложных словах с узкой гласной во втором слове, в ча
стности во многих именах собственных, выпадение гласной не происходит.
Например:
oyun - oyun + и • -»oyunu
okul — okul + u - ■okulu
topuk - > topuk + u topuğu
40 Фонетика (Ses Bilgisi)
baldır —> baldır + ı —> baldın
koyun —» koyun + u —>koyunu (баран, овца)
Gönül —►Gönül’e verdi (имя собственное)
Ömür —* Ömür’ü gördüm, (имя собственное)
Узкие гласные второго слога часто выпадают при образовании глаго
лов (с помощью вспомогательных глаголов etmek и olmak) от существи
тельных, заимствованных из арабского языка.
Например:
sabır —> sabretmek hüküm —* hükmetmek
hapis —> hapsetmek emir —» emretmek
kasıt —>kastetmek meyil —►meyletmek
keşif —* keşfetmek seyir —» seyretmek
şükür —» şükretmek bahis —» bahsetmek
nakil —» nakletmek kayıp —►kaybolmak
akis —> aksetmek azim —►azmetmek
devir —>devretmek kayıt —» kaydetmek
Выпадение слога нередко наблюдается также на стыке двух основ со
ставных слов.
Например:
cuma + ertesi —* cumartesi pazar + ertesi —►pazartesi
ne + asıl —* nasıl kahve + altı —»• kahvaltı
sütlü + aş —> sütlaç ne + için —>niçin
Иногда наблюдается и выпадение широких гласных в среднем слоге.
Например:
Nerede —♦ nerde, burada —>burda, şurada —* şurda, orada —» orda
При образовании существительного uyku (сон) от глагола uyumak
(спать), также наблюдается выпадение узкой гласной:
uyumak —» uyu + ku —» uyku
2. В С Т А В Н Ы Е ГЛАСНЫ Е
(Ses (Ü nlü) T ürem esi)
Определение: Для облегчения произношения арабских и персидских
слов, заканчивающихся на две согласные, в турецком языке используются
вставные гласные. Они помещаются между двумя конечными согласными.
Однако при добавлении к такой основе аффикса и вспомогательного гла
гола, начинающегося с гласной буквы, вставные гласные выпадают.
Выпадение и вставка гласных два независимых явления, но иногда,
как вы видите, они вытекают друг из друга.
Фонетика (Ses Bilgisi) 41
Например:
emr —» emir keşf —» keşif azl —> azil
nakl —*• nakil hükm —* hüküm bahs —* bahis
fıkr —> fikir sabr —>sabır şahs —> şahıs
şehr —►şehir ilm —* ilim zehr —* zehir
zikr —» zikir seyr —* seyir kayd —> kayıt
Вставные гласные наблюдаются иногда перед аффиксом -cık, -cik,
-cuk, -cük, прибавляемым к односложным словам.
Например:
Dar —* dar + cık —* daracık az —* az + cık —» azıcık
bir —у bir + cik —►biricik genç —> genç + cik —►gencecik
3. С У Ж ЕН И Е ГЛАСНЫ Х
(Seslilerin (Ü nlü) D aralm ası)
Определение: Аффиксы, начинающиеся с буквы у, имеют интересную
особенность: они «сужают» предыдущую гласную. Возьмем для примера
аффикс настоящего продолженного времени -yor. При добавлении этого
аффикса к основам, заканчивающимся на а и е (широкие огубленные глас
ные), эти гласные сужаются и превращаются в узкие ı, i, u, ü.
Например:
Anlamak —> anla + yor —►(a / 1) —»■anlıyor;
beklemek —* bekle + yor —» (e / i) —* bekliyor;
sulamak —> sula + yor —» (a / u) —» suluyor;
ütülemek, ütüle + yor —» (e / ü) —» ütülüyor...
Подобное сужение происходит не только перед аффиксом -yor. В двух
сложных глаголах “yemek” и “demek” гласная корня сужается перед боль
шинством аффиксов, начинающихся с буквы у.
Например:
Demek —> diyor, diyen, diyelim, diyecek, diye;
yemek —►yiyor, yiyelim, yiyen, yiyince, yiyecek
Примечание: Обычно deyince читается как diyince, a deyip —> diyince.
Однако на письме буква е сохраняется.
В слове пе также происходит сужения.
Например:
Ne —* ne + у + е —►niye (в значении “niçin”, “neden”)
Это же явление наблюдается при добавлении аффикса -yor к отрица
тельной основе глагола.
42 Фонетика (Ses Bilgisi)
Например:
Korkmak—» kork + ma + yor —> (-ma / -mu) —>korkmuyor;
gelmek —> gel + me + yor —» (-me / -mi) —* gelmiyor
В многосложных словах сужение гласных перед буквой у наблюдает
ся только при произнесении. На письме остаются широкие гласные.
Например:
Atlayarak читается atlıyarak başlayan читается başlıyan
yaşayacak читается yaşıyacak atlamayalım читается atlamıyalım
gelmeyen читается gelmiyen gizleyeli читается gizliyeli
2. СОГЛАСНЫЕ ЗВУКИ
(Ünsüzler (Sessiz Harfler)
Определение: Согласные звуки (ünsüzler, sessizler) — это такие звуки, при
образовании которых воздух встречает в полости рта какую-нибудь преграду.
Согласные звуки не произносятся отдельно. При их произнесении к
согласному добавляется звук е.
Например:
b —> «бэ», с —>«дже», ç —> «чэ», d —> «дэ», f —> «фэ»...
Буквы “к” и “h” часто произносятся как «ка» и «ха», но это является
ошибкой. Все согласные должны произносится с «э» на конце.
В турецком языке выделяется двадцать одна согласная буква2:
Ь, с, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, 1, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z.
ОСОБЕННОСТИ СОГЛАСНЫХ
Согласные можно делить на группы по нескольким критериям. В даль
нейшем эта классификация пригодится нам при описании ряда правил.
1. Глухость / звонкость:
В зависимости от того, дрожат ли голосовые связки при произнесе
нии того или иного звука, в турецком языке выделяются глухие и звонкие
согласные:
2 В дальнейшем для простоты мы будем называть буквы, соответствующие согласным
звукам, согласными буквами.
Фонетика (Ses Bilgisi) 43
1. Глухие согласные (sert ünsüzler), образуются без участия голосовых
связок: ç, f, h, k, р, s, ş, t
2. Звонкие согласные (yumuşak ünsüzler), образуются при участии голо
сового тона, производимого дрожанием голосовых связок: Ь, с, d, g, ğ, j, 1,
m, n, r, v, y, z
У некоторых глухих согласных есть парные звонкие. Позже мы уви
дим, где в каких правилах будут упоминаться эти пары «глухой - звон
кий»: b - р, с - ç, d - 1, g - k.
2. П о месту образования согласны е делятся на четы ре
группы:
1. Губные согласные: b, f, m, р, v
a. губно-губные: b, m, р
b . губно-зубные: f, v
2. Переднеязычные: с, ç, d, j, n, s, ş, t, z
a. альвеолярные: d, n, s, t, z
b. передненебные: с, ç, j, ş
3. Небные согласные: g, ğ, k, 1, г, у
a. передненебные согласные: g, k, у, 1, r
b. задненебные: g, ğ, k (хриплый “h”, глухой “n”)
4. Фарингальные согласные: h
3. П о характеру преграды и способу ее преодоления:
Согласные различаются в зависимости от того, какого рода преграды
образуют органы речи для воздушного потока, идущего из легких.
1. Фрикативные (щелевые) согласные — органы реи не сомкнуты, меж
ду ними остается щель: f, ğ, h, j, 1, m, n, r, s, ş, v, y, z
2. Взрывные согласные — органы речи сомкнуты, воздушная струя раз
мыкает их: Ь, с, ç, d, g, k, р, t
Некоторые правила употребления согласных букв
В турецком языке никогда не встречается сочетание двух согласных в
начале слова. Единственным исключением является слог bre.
Например:
Все слова, начинающиеся на две согласные, такие как tren, fren,
plan, grup, trafik, klan, kral, являются заимствованиями.
Исконно турецкие слова никогда не заканчиваются на буквы Ь, с, d, g,
кроме случаев, когда необходимо различить близкие по звучанию слова.
44 Фонетика (Ses Bilgisi)
Например:
At (лошадь) — ad (имя), ot — od, saç — sac, ilce — ilçe, haç — hac,
yad — yat, şad — şat...
В этих случаях буквы с и d, используемые на конце слов, являются
смыслоразличительными.
Заимствования также часто несколько изменяются, чтобы они не про
тиворечили данному правилу.
Например:
Sebeb —» sebep, kitab —►kitap, cild —> cilt, etüd —> etüt, reng —» renk...
При присоединении аффикса, начинающегося с гласной буквы, к по
добным словам, последняя буква корня опять озвончается.
Например:
Sebep —>sebebi, kitap —* kitabı, cilt —»cildi, etüt —»etüdü, renk —» rengi...
ФОНЕТИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ (СОГЛАСНЫЕ),
ГАРМОНИЯ СОГЛАСНЫХ
1. ГАРМ О Н И Я СОГЛАСН Ы Х (Ü nsüz B enzeşm esi (Ü nsüz
U yum u, Sert Sessiz B enzeşm esi, Sessizlerin B enzeşm esi)
Все турецкие согласные делятся на две группы:
1. глухие согласные: f, s, t, k, ç, ş, h, p;
2. звонкие согласные: b, с, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, 1, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z.
Определение: При присоединении аффикса, начинающегося с соглас
ной буквы, к слову, заканчивающемуся на глухую согласную, выбира
ется вариант аффикса, начинающийся с глухой согласной. Это называ
ется уподоблением или гармонией согласных (ünsüz benzeşmesi veya
ünsüz uyumu) denir. Таким образом, после слов, заканчивающихся на
буквы f, s, t, k, ç, ş, h, p выбираются варианты аффиксов, начинающие
ся только с ç, k, t.
Для облегчения запоминания глухих согласных вы можете выучить
словосочетание fıstıkçı şahap, все согласные которого являются глухими
(F(I)ST(I)KÇ(I) Ş(A)H(A)P).
Например:
Sınıf —> sınıf + da —> sını/ta otobüs —»otobüs + de —*■ otobüste
yurt —> yurt + da —►yurtta sokak —> sokaAta
ağaç —* ağaç + da —> ağaçta kuş —>kuş + da —* kuşta
timsah —* timsah + da —> timsa/ıta kitap —>kitap + da —» kitapta
Фонетика (Ses Bilgisi) 45
Например:
Sını/ta (bahçede), sepetten (evden). Türkçe (İngilizce), gözlükçü
(futbolcu), kitapçık (maymuncuk), yapışkan (alıngan), başkı (saygı)...
2. О ЗВ О Н Ч Е Н И Е
(Ü nsüz (Ses) Yum uşam ası)
Определение: При присоединении аффиксов, начинающихся с гласной
буквы, к словам, оканчивающимся на буквы “р”, “ç”, “t”, “к”, происходит
чередование: р —> b, ç —> с, t —> d, k —►ğ (g). Это явление называется
озвончением (ünsüz yumuşaması).
Например:
Kitap —> kitap + ı —> kitabı ağaç —> ağaç + ı —> ağacı
yurt —* yurt + u —> yurdu çocuk —> çocuk + u —>çocuğu
p —* mektup, dolap, cevap, kitap, dip...
ç —> sütlaç, borç, basınç, sevinç, bilinç...
t —> kağıt, kanat, sepet, senet, tat...
k —>çiçek, böcek, bebek, dilek, ekmek...
Например:
Kitap —>benim kitap + ım —> benim kitabım
senin kitap + m —> senin kitabın
onun kitap + ı —> onun kitabı
bizim kitap + ımız —» bizim kitabımız
sizin kitap + iniz —> sizin kitabınız
onların kitap + lan —* onlann kitapları
Если слово заканчивается на сочетание согласных “-nk”, то происхо
дит чередование nk — * ng.
Например:
Renk —> rengi, ahenk —>ahengi, cenk —> cengi, denk —> dengi, çelenk
—» çelengi...
На большинство заимствований это правило не распространяется.
Например:
Sanat, millet, devlet, sürat, hakikat, hukuk, tabiat, saat, sanat...
Не озвончается также словообразовательный аффикс “-t”.
Например:
Anmak —>anıt, kesmek —> kesit, konmak —* konut, yapmak —> yapıt,
yakmak —>yakıt, taşımak —> taşıt...
46 Фонетика (Ses Bilgisi)
На письме не озвончаются также глухие буквы на конце имен собст
венных.
Например:
M urat’ı, Gemlik’e, Aytaç’ı, Serap’a...
Однако в разговорной речи на конце имен собственных, заканчиваю
щихся на “р”, “ç”, “t”, “k“ звучат “b”, “с”, “d”, “ğ“.
Озвончение также обычно не происходит на конце односложных слов.
Например:
Тор, küp, çöp, çap, sap, hap, dip; kaç, saç, suç, üç, iç, koç; et, süt, it,
bit, at; kök, tek, tok, ak, ek...
Кроме нескольких односложных слов-исключений, глухие согласные
на конце которых озвончаются.
Например:
Кар —> kabı, taç —>tacı, çok —> çoğu, cep —> cebi, dört —» dördü...
В глаголах также озвончения обычно не происходит.
Например:
Akıtmak —> akıtıyor, tepmek —> tepiyor, bırakmak —* bırakıyor,
açmak —* açıyor...
Есть только несколько глаголов-исключений, последние буквы осно
вы которых чередуются t —> d. Таких слов совсем немного. Наиболее рас
пространенные из них это глаголы gitmek и etmek, а также все глаголы,
образованные от глагола etmek.
Например:
Gitmek, etmek, tatmak, ditmek, gütmek (gitmek —> gidiyor, etmek —►
ediyor, tatmak —> tadıyor, ditmek —» didiyor, gütmek —> güdüyor);
Seyretmek, reddetmek, zannetmek... (seyretmek —* seyrediyor,
reddetmek —* reddediyor, zannetmek —> zannediyor)
Yaratmak fiilinin iki hali de vardır. Fakat manaları farklıdır.
Yaratmak —> yaratan (создатель), yaradan (Аллах).
3. В С Т А В Н Ы Е СОГЛАСНЫ Е
(Ü nsüz (Ses) T ürem esi)
Определение: Некоторые слова, заимствованные из европейских языков, в
оригинале писались с удвоенными согласными на конце. В турецком языке в
турецком языке эти слова пишутся с одной согласной на конце, однако при
добавлении аффикса, начинающегося с гласной, вторая согласная опять появ
ляется. Эти буквы и называются вставными согласными (ünsüz türemesi).
Фонетика (Ses Bilgisi) 47
Например:
В оригинале слово af пишется с двумя «ф»: aff. В турецком языке
оно используется в форме с одной буквой «ф», но при добавлении
аффиксов, начинающихся с гласной буквы, «ф» удваивается.
Например:
Af —> affetmek, hak —> hakkı, sır —» sırrı, tıp —►
tıbbi, zan —*
zannetmek, şık —* şıkkı, his —> hissetmek, red —>reddetmek, hâl —>
hâlletmek...
Например:
Hak —>benim hak + ım —* benim hakkım
senin hak + m —> senin hakkın
onun hak + ı —> onun hakkı
bizim hak + ımız —► bizim hakkımız
sizin hak + iniz —» sizin hakkınız
onların hak + lan —> onlann hakları
Похожее явление наблюдается в словах, которые в оригинале имели
две гласные подряд. Это нарушает одно из основных правил турецкого
языка: «Две гласные буквы не должны следовать одна за другой». Чтобы
правило не нарушалось, и используются вставные буквы (обычно в по
добных случаях используются буквы у и v).
Например:
Fiat —> fiyat, faide —> fayda, zaif —» zayıf; repertuar —> repertuvar,
laboratuar —» laboratuvar, konservatuar —> konservatuvar, tual —*■ tuval,
tualet —* tuvalet...
Однако некоторые слова сохраняют свое первоначальное написание.
Например:
Dua, fiil, aile, şiir, şuur, saat, sual, cemaat, Fuat, Rauf, saadet, kanaat,
matbaa, faiz, fuar, kuaför, laik, puan...
В составных словах гласные буквы могут идти одна за другой. В этом
случае вставные согласные не используются.
Например:
Karacaoğlan, Kocaeli, akçaağaç...
4. В Ы П А Д Е Н И Е СО ГЛАСН Ы Х (Ü nsüz (Ses) D üşm esi)
Определение: В исконно турецких словах не бывает удвоенных соглас
ных. Поэтому заимствования из арабского языка с удвоенными согласны
ми на конце в турецком языке имеют на конце только одну согласную. Это
явление и называется выпадение согласных (ünsüz düşmesi).
48 Фонетика (Ses Bilgisi)
Например:
Накк —> hak, redd —* ret, hiss —> his, zann —* zan, hail —» hal, şıkk —>
şık, aff —» af...
Выпадение конечной согласной k наблюдается также в словах, которым
добавляется уменьшительно-ласкательный аффикс -cık, -cik, -cuk, -cük.
Например:
Büyük —* büyücek, küçük —* küçücük, minik —> minicik, ufak —»
ufacık, alçak —> alçacık, sıcak —> sıcacık, çabuk —> çabucak...
В конкретных же именах существительных конечное к не выпадает.
Например:
Kulak —>kulakçık, karın —» karıncık, kapak —» kapakçık...
Конечные сочетания ft и st во многих заимствованиях читаются про
сто f и s, однако на письме буква t сохраняется.
Например:
Çiftçi читается çifçi, çift —* çif, serbest —> serbes, üstgeçit —» üsgeçit,
rastgele —> rasgele...
Иногда выпадение согласной наблюдается при образовании глагола от
имени существительного или прилагательного.
Например:
Büyük —> büyümek, küçük —>küçülmek, soğuk —> soğumak, gevşek —»
gevşemek...
АССИМИЛЯЦИЯ СОГЛАСНЫХ
(Ünsüz Değişikliği (Ünsüz Benzeşmesi)
ВНИМАНИЕ! Это правило определяет только произнош ение, но не на
писание слов.
1) п —> m
Губной согласный звук b после звука п превращается в т .
Обычно это происходит в заимствованиях (особенно из персидского
языка). Это явление называется регрессивная ассимиляция (gerileyici
ünsüz benzeşmesi), то есть если в слове-оригинале было сочетание nb, в
турецком языке оно превращается в mb. В турецком языке эти слова пи
шутся с буквой ш, однако при чтении она часто звучит как п.
Эта ассимиляция видна только при произнесении слов.
Например:
Saklanbaç —* saklambaç, dolanbaç —» dolambaç, anbar —» ambar,
canbaz —* cambaz, anber —» amber, çeharşenbe —* çarşamba, pencşenbe —>
Фонетика (Ses Bilgisi) 49
perşembe, çenber —> çember, sünbül —> sümbül, penbe —> pembe, tenbel —*
tembel, menba —> memba... olmuştur.
В таких словах как İstanbul, Safranbolu, Zeytinbumu, düzenbaz,
sonbahar, bin bir, binbaşı, onbaşı также перед буквой b пишется n, хотя при
произнесении она уподобляется т .
2) ğ —►v
В некоторых словах наблюдается тенденция произнесения v вместо ğ.
Для таких слов нормой считается оба варианта написания.
Например:
Döğmek — dövmek, göğermek — gövermek, oğmak — ovmak,
öğmek — övmek, söğmek — sövmek, öğünmek — övünmek...
Однако более правильным считается писать подобные слова через V.
3) b —» р
Пришедшее из арабского языка буквосочетание sb в турецком языке
превращается в sp.
Например:
Nisbet —> nispet, isbat —> ispat, müsbet —> müspet, tesbit —> tespit,
teşbih —>tespih... olmuştur.
В других же случаях (не после s) согласная b остается и при заимст
вовании слова в турецкий язык.
Например:
makbul, ikbal, tatbik, teşbih...
ДВЕ СОГЛАСНЫЕ В НАЧАЛЕ СЛОВА
ВНИМАНИЕ! Эта тема также касается только правил произнесения.
Исконно турецкие слова никогда не начинаются с двух согласных.
Если в начале слова две согласные подряд, значит, это слово является за
имствованием.
Например:
Grup, gramer, tren, kral, plan, plaj, stat, spor, prova, spiker, standart...
При произнесении подобных заимствований очень часто между дву
мя согласными часто слышится призвук гласного звука. Однако на письме
обычно это не отражается.
Например:
Tren —> tiren, spor —» sipor, plan —> pilan, grup —> gurup, kral —*
kıral, gramer —>gıramer...
50 Фонетика (Ses Bilgisi)
ВСТАВНЫЕ БУКВЫ
(Kaynaştırma Harfleri)
Определение: В турецком языке две гласные никогда не стоят рядом (при
этом не рассматриваются составные слова). Если к основе слова, заканчи
вающейся на гласную, необходимо прибавить аффикс, также начинающийся
с гласной, используются вставные согласные: “у”, “n”, “s”, “ş”.
1) .у _> чаще всего между гласной основы и гласной аффикса вставляется
буква “у”.
Например:
Araba —» araba + а —* arabaya kedi —» kedi + e —>kediye
Kapı —* kapı + а —>kapıya pencere —» pencere + e —>pencereye
Kutu —> kutu + a —> kutuyu ütü —>ütü + e —>ütüye
Например:
Liseye gidiyorum.
Arabayı yıkıyorum.
Ben evdeyim.
Saat ikiye beş var.
ВНИМАНИЕ! Кроме этого, буква “у” появляется перед аффиксами спря
жения, прибавляемыми к словам ise, idi, imiş, а также iken (прибавляется
только к именным основам) и ile (как послелог, так и союз). При этом на
чальная i этих аффиксов выпадает.
Например:
Hasta ise = Hastaysa (Hasta + у + sa)
Hasta idi = Hastaydı (Hasta + у + dı)
Hasta imiş = Hastaymış (Hasta + у + mış)
Hasta iken = Hastayken (Hasta + у + ken)
Hasta ile = Hastayla (Hasta + у + la)
Например:
Eğer hastaysa doktora götürelim. (Если он болен, давайте отвезем
его к врачу.)
On yıl önce çok yakışıklıydı. (Десять лет назад он был очень кра
сивым.)
Ahmet orada çok mutluymuş. (Ахмет был там очень счастлив.)
İstanbul’a arabayla gideceğiz. (Мы поедем в Стамбул на машине.)
Ben sinirliyken yanıma yaklaşma! (Не подходи ко мне, когда я не
в духе.)
2) -п —> после аффиксов принадлежности третьего лица единственного и
множественного числа перед любым аффиксов вставляется буква п. При
этом неважно, начинается ли этот аффикс с гласной буквы или с согласной.
Фонетика (Ses Bilgisi) 51
Эта же вставная буква появляется двухаффиксном изафете перед аф
фиксом падежа в определяемом слове.
{
его 1. (- 1, -i, -u, -Ü) ~1
2. (-sı, -si, -su, -sü) > + п+
их (-lan, -leri) J
Например:
Onun kardeş/ne verdim.
Onun arabasını yıkıyorum.
Onun evinde oturuyoruz.
Onun okulundan bahsediyoruz.
Onun bahçecinin kapısı yeşildi.
Yatak odasına girme!
Hayvanat bahçecini gördün mü?
Ana okulunda okuyor.
Bilgisayar masasından bahsediyorduk.
Oturma odasının penceresi açık kalmış.
Kapının kolu kırıldı.
Arabanın kapısı çizilmiş.
Ali’nin arabası çok eski.
Kutunun içi temiz olmalı.
Onların kardeş/erıne verdim.
Onların araba/arını yıkıyorum.
Onların evlerinde oturuyoruz.
Onlann okul/arından bahsediyoruz.
Onların bahçelerinin kapılan yeşildi.
3) -s —* Буква s вставляется перед аффиксом принадлежности третьего лица
единственного числа после основы, заканчивающейся на гласную. Таким об
разом, аффикс принадлежности принимает вид: а - 1 —» -sı, e - i —»-si, o - u —»
—» -su, ö - ü —» -sü. Эта буква практически уже не считается вставной, а явля
ется частью аффикса принадлежности единственного числа.
Например:
Onun annesi [его/ее мама), onun arabası (его/ее машина), onun
ütüsü, onun kutusu ...
4) -ş —» Буква ş используется в собирательных числительных, которые об
разуются при помощи аффикса “-аг/-ег”. При добавлении этого аффикса к
основе, заканчивающейся на гласную, происходит вставка буквы ş. Числи
тельных, оканчивающихся на гласную, совсем немного, поэтому эта
вставная буква встречается только в нескольких словах.
Например:
İkişer (по двое), altışar (по шесть), yedişer, yirmişer, ellişer
52 Фонетика (Ses Bilgisi)
СЛОГ
(Hece)
Определение: Слогом (hece) называется звуки, произносимые на одном
дыхании.
Одна гласная в турецком языке может образовывать слог, одна со
гласная — не может. Турецкие слова состоят минимум из одного слога,
максимум из четырех.
Слоги делятся на две группы: открытые слоги (açık hece) и закрытые
слоги (kapalı hece).
a) Открытыми называются слоги, заканчивающиеся гласной буквой:
kapı, araba, bu...
b) Закрытыми называются слоги, заканчивающиеся согласной буквой:
göz, kalem, ev...
УДАРЕНИЕ
(Vurgu)
Определение: Ударным называется тот слог слова, который произносит
ся более отчетливо и интенсивно.
В большинство турецких слов ударение падает на последний слог.
Добавляемые к основе аффиксы чаще всего сдвигают ударение таким
образом, чтобы она оставалось на последнем слоге слова.
Вместе с этим в сложных словах, в определительных группах, иза-
фетных конструкциях и в именах собственных ударение может изменять
ся. Поэтому ударение делится на:
1. ударение в словах;
2. ударение в изафетных конструкциях и именных группах;
3. ударение в предложениях.
1. УДАРЕНИЕ В СЛОВАХ
(Kelime Vurgusu)
В односложных словах турецкого языка ударение отсутствует. Просто
единственная гласная таких слов произносится несколько более четко.
Фонетика (Ses Bilgisi) 53
Например:
Bol, yaz, ev, bu, şu, ot, el, gül, dil...
В инфинитивах ударение падает на последний слог (в примерах вы
делен полужирным шрифтом).
Например:
Vermek, kaçmak, vurmak, sevinmek, çalışmak...
В названиях людей и животных ударение падает на последний слог.
Например:
Doğan, Serpil, Ümit, Kemal, Mehmet, Boncuk, Minnoş, Tekir...
В названиях цветов ударным также является последний слог.
Например:
Siyah, beyaz, kırmızı, mavi, sarı, yeşil...
В большинстве имен существительных ударным является последний слог.
Например:
Öğrenci, öğretmen, vurgun, sürgün, çiçek, arkadaş, güzel...
Однако некоторые имена существительные этому правилу не подчи
няются.
Например:
Papatya, kaplıca, omurga, yonca, kundura...
В большинстве прилагательных с усиленным значением ударение па
дает на первый слог.
Например:
Bembeyaz, simsiyah, koskocaman, bomboş, yemyeşil...
В прилагательных с усиленным значением, в которых редуплициру
ются два слога, ударение падает на второй слог.
Например:
Sırılsıklam, sapasağlam, çırılçıplak, yapayalnız...
Во всех междометиях ударение падает на первый слог.
Например:
Eyvah, maşallah, haydi, aferin, vah vah...
Во многих географических названиях ударение также падает на пер
вый слог.
Например:
Bursa, İzmir, Muğla, Samsun, M armara, Türkiye, Avrupa...
54 Фонетика (Ses Bilgisi)
Исключением являются случаи образования географических назва
ний при помощи аффикса “-istan”. Тогда ударение падает на последний
слог.
Например:
Yunanistan, Bulgaristan, Özbekistan, Kazakistan...
А также географические названия, оканчивающиеся на сочетание “-уа”.
В них ударение падает на предпоследний слог.
Например:
Antalya, Antakya, Sakarya, Malatya, İtalya, Almanya...
Во многих словах, заимствованных в турецкий язык относительно
недавно, ударение падает на первый слог.
Например:
Hitler, banka, posta, radyo...
Есть ряд безударных аффиксов, они переносят ударение на предшест
вующий слог: -ma , -са, -madan.
Например:
Uyuma, insanca, yavaşça, kalkmadan...
В составных словах ударение обычно падает на первый слог. Исклю
чением являются только составные слова, первая часть которых состоит из
двух слогов. В этом случае ударение падает на второй слог.
Например:
Başbakan, beyefendi, yılbaşı, binbaşı; hanımeli, cumartesi, ortaokul...
2. УДАРЕНИЕ В ИЗАФЕТНЫХ КОНСТРУКЦИЯХ
И ИМЕННЫ Х ГРУППАХ
(Tamlama Vurgusu)
В изафетных конструкциях ударение обычно падает на последний
слог первого слова.
а. двухаффиксный изафет:
Например:
Okulun kapısı, kapının kolu, sınıfın tahtası...
J Имеется в виду отрицательный аффикс (безударный), а не аффикс усеченного инфи-
нитива (ударный).
Фонетика (Ses Bilgisi) 55
b. одноаффиксный изафет:
Например:
Kadın çorabı, sınıf defteri, yemek kitabı...
c. безаффиксный изафет:
Например:
Altın yüzük, demir kapı, kurşun kalem...
d. именная группа:
Например:
Zengin kadın, yaşlı adam, şişman çocuk...
e. изафетная цепь:
Например:
Güzel boyalı ev, uzun boylu adam, mavi renkli gömlek...
3. УДАРЕНИЕ В ПРЕДЛОЖЕНИЯХ
(Cümle Vurgusu)
В правильно построенных предложениях ударение падает на слово,
предшествующее сказуемому.
Например:
Dün sizi otobüste Haşan görmüş.
Dün Haşan sizi otobüste görmüş.
Dün otobüste Haşan sizi görmüş.
Haşan sizi otobüste dün görmüş.
В предложениях с вопросительными частицами “mı, mi, mu, mü” уда
рение падает на слово, предшествующее этой частице.
Например:
Dün sizi otobüste Haşan mı görmüş?
Dün Haşan sizi otobüste mi görmüş?
Dün otobüste Haşan sizi mi görmüş?
Haşan sizi otobüste dün mü görmüş?
Dün otobüste Haşan sizi görmüş mü?
В предложениях специального вопроса (имеющих в своем составе
вопросительные слова) ударение падает на вопросительное слово.
Например:
Dün sizi otobüste kim görmüş?
Dün Haşan sizi nerede görmüş?
56 Фонетика (Ses Bilgisi)
Dün otobüste Haşan kimi görmüş?
Haşan sizi otobüste ne zaman görmüş?
В повелительных предложениях ударение падает на первое слово.
Например:
Otur şuraya!
Gel yanıma.
Söyle bana.
В предложениях с обратным порядком слов ударение падает на пер
вое значимое слово предложения (имя или глагол).
Например:
Gördün mü dünkü kavgayı?
Keşke vermeseydin ona arabayı.
Bilmez miyim ben onun ne kadar cimri olduğunu.
Союз de переносит ударение на предшествующее слово или именную
группу.
Например:
Biz geçen yıl bu kitabı da okuduk.
Ahmet’in buraya geldiğini Hakan’da söyledi.
СЛОВА
(KELİME, SÖZCÜK)
Определение: Мельчайшие части предложения, имеющие свой смысл или
сами по себе смысла не несущие, но получающие его в составе предложе
ния (например, вспомогательные слова-связки), называются словами
(kelime, sözcük). Слова — мельчайшие значимые частицы языка, выстраи
ваемые в определенном порядке, образуют предложение.
Корни в турецком языке делятся на именные (isim) и глагольные (fiil).
От именных корней образуются следующие части речи: существитель
ное, прилагательное, местоимение, а также наречие, союз и междометие.
Именные корни передают идею существования или понятие, а гла
гольные корни описывают действия и события.
В зависимости от места, занимаемого в предложении, слова с имен
ными и глагольными корнями выполняют различные функции в предло
жении и являются различными частями речи.
В турецком языке есть также вспомогательные слова, имеющие
именные корни, которые сами по себе никакого смысла не несут, но в пред
ложении его приобретают или добавляют что-то к смыслу других слов.
При выделении частей речи не имеет значения, является ли слово за
имствованием или исконно турецким, однако в виду того, что слова, заим
ствованные из других языков, часто не подчиняются правилам турецкого
языка, о них необходимо сказать отдельно.
В турецком языке наблюдается большое число заимствований среди
имен существительных и прилагательных. По большей части это арабские
и персидские слова, заимствованные в турецкий язык очень давно.
Все глаголы — исконно турецкие. Исключение составляют только со
ставные глаголы, именная часть которых может быть заимствованием.
Местоимения также исконно турецкие, среди наречий же, союзов,
частиц и междометий встречаются иностранные заимствования.
Смысл слов турецкого языка, а также их часть речи можно опреде
лить лишь глядя на все предложение. Все слова делятся на группы по зна
чениям и роли в предложении. Каждое слово само по себе имеет опреде
ленный смысл, но этот смысл может меняться в зависимости от того, ка
кую роль слово играет в предложении.
Некоторые слова сами по себе не несут никакой информации.
58 Слова (Kelime, Sözcük)
Например:
İçin, ancak, kadar, gibi, dahi, bile, de...
Одно и то же слово может принадлежать разным частям речи. Это за
висит от роли слова в предложении. Объединяясь в группы с другими сло
вами, слово также может изменить часть речи (по-турецки это явление
называется isimlerde görev değişimi). Приведем пример слова, которое
может принадлежать к четырем частям речи:
Например:
İyi bir tarz: прилагательное
İyi görünüyorsun: наречие
İyiyi kötüden ayırmak lazım: существительное
İvi! Ver öyleyse: междометие
Слова можно классифицировать по следующим признакам (в зависи
мости от их значений и отношений между словами):
1. ЗНАЧЕНИЯ СЛОВ
ОСНОВНОЕ ЗНАЧЕНИЕ
(Gerçek (Temel) Anlam)
Определение: Основным (или словарным) значением слова (temel anlam,
sözlük anlamı) называется то значение, которое первым приходит на ум.
Например:
Yol: основное значение «дорога, путь».
Çocuklar yolda oynuyorlar.
Arabalar yolun kenarına park etmişti.
ПОБОЧНОЕ ЗНАЧЕНИЕ
(Yan Anlam)
Определение: С течением времени слова иногда приобретают новые зна
чения, близкие к основным. Такие значения слов называются побочными
значениями (yan anlam).
Новые (побочные) значения слов обычно образуются метонимией:
при этом учитывается сходство означаемых объектов.
Слова (Kelime, Sözcük) 59
Например:
Когда мы слышим слово göz, первым, что приходит нам в голову,
является орган человеческого тела — «глаз». Но это слово встречает
ся также в словосочетаниях iğnenin gözü «ушко иголки», çantanın
gözü «отделение сумки», masanın gözü «ящик стола». В этих слово
сочетаниях мы видим уже несколько другие значения слова göz, обра
зованные от основного по принципам сходства и подобия. Эти значе
ния и называются побочными.
Например:
yol —►основное значение —* дорога
yol —> побочное значение —> путь, метод
kol —>основное значение —»рука
kol —> побочное значение —* отрасль, ветвь
göz —» основное значение —* глаз
göz —* побочное значение —►ящик, отделение
МЕТАФОРИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ
(Mecaz Anlam)
Определение: Значение слова, очень сильно отличающееся от его основ
ного значения, называется метафорическим (mecaz anlam). Обычно слова
в метафорическом значении используются для того, чтобы сделать речь
более яркой и выразительной. При образовании метафорического значе
ния, также наблюдается обычно некоторая общность по смыслу, однако не
такая очевидная, как при образовании побочного значения.
Например:
Bu şarkıya bayılıyorum, (çok seviyorum)
Tatlı sözlerle beni kandıramazsın, (güzel, hoş sözlerle)
Yakında savaş patlayacak, (savaş çıkacak, başlayacak)
Ayağını çıkarmadan girebilirsin, (ayakkabılarını çıkarmadan)
Orhan Veli’vi okur musun? (Orhan Veli’nin eserlerini)
КОНКРЕТНЫЕ
(ВЕЩЕСТВЕННЫЕ) ЗНАЧЕНИЯ
(Somut Anlam)
Определение: В турецком языке часть слов обозначает какие-то объекты
окружающего мира, которые можно увидеть, почувствовать или потро
60 Слова (Kelime, Sözcük)
гать. Имена, обозначающие такие объекты, называются словами с кон
кретным значением (или конкретными именами). Абстрактные имена
в метафорическом значении также могут переходить в разряд конкретных.
Например:
Kitap {книга), ağaç (дерево), ev (дом), mavi (синий), soğuk (холод
ный), su, yol...
АБСТРАКТНЫЕ ЗНАЧЕНИЯ
(Soyut Anlam)
Определение: Другая часть слов турецкого языка обозначает понятия,
которые не могут быть восприняты органами человеческого тела. Такие
понятия называются абстрактными (soyut).
Например:
Sevgi (любовь), korku (страх), iman (вера), güzellik (красота),
sevinç, keder, hayal, rüya, düşünce...
ТЕРМИНЫ
(Terim Anlamı)
Определение: Слова, использующиеся в какой-то отдельной отрасли нау
ки, искусства или ремесла, называются терминами (terim). Термины
имеют обычно очень узкий круг значений.
Например:
Denklem —>уравнение (математический термин), meridyen —> ме
ридиан (географический термин), korner —>угловой удар, корнет (фут
больный термин), özne —>подлежащее (лингвистический термин)...
Есть слова, в последствии ставшие терминами, но при этом не утра
тившие своего основного значения.
Например:
Слово budala в основном своем значении «болван, балбес», тогда
как в психологии это слово имеет значение «умственно отсталый».
Это уже термин.
Термины обычно используются в своем основном значении, у них не
бывает метафорических значений или побочных значений. Они также
редко используются в словосочетаниях.
Слова (Kelime, Sözcük) 61
УДВОЕННЫЕ СЛОВА
(İkilemeler)
Определение: В турецком языке существует способ усилить вырази
тельную силу слов, сделать повествование более интересным и привле
кательным. Этот способ — удвоение слов. Удвоенные слова (ikilemeler)
образуются сочетанием двух близких по смыслу слов или, наоборот,
слов-антонимов.
Будет ошибкой стараться найти в удвоенных словах какой-то новый
смысл. Удвоение, как мы уже сказали, используется только для того чтобы
усилить смысл. Это может осуществляться двумя способами:
А. Удвоения, состоящие из двух разных слов, передают обычно идею по
добия, схожести («и т. п.»).
Например:
Kitap mitap (всякие там книги, книги и тому подобное)
Б. Повторение одного и того же слова используется для передачи высшей
степени качества («очень»).
Например:
Yavaş yavaş (очень медленно)
1. Удвоения могут быть образованы близкими по смыслу словами.
Например:
Doğru dürüst (очень честный), delik deşik (весь в дырах), eş dost
{друзья, знакомые), derme çatma, yalan yanlış...
2. Удвоения могут состоять из двух синонимичных слов.
Например:
Kılık kıyafet {внешний вид; одежда), ses seda {голоса), köşe bucak
(уголки, закоулки), sorgu sual...
3. Удвоение может быть образовано из двух антонимичных по смыслу слов.
Например:
Aşağı yukan {взад и вперед, туда-сюда), ileri geri {вперед-назад), az
çok {более или менее), er geç (рано или поздно), iyi kötü, dost düşman...
4. Удвоения могут быть образованы из двух одинаковых слов.
Например:
Ağır ağır (медленно), hızlı hızlı (быстро), yavaş yavaş (потихонь
ку), birer birer, güle güle...
62 Слова (Kelime, Sözcük)
5. Удвоения могут также состоять из двух одинаковых или похожих звуко
подражательных слов.
Например:
Şırıl şırıl (о журчанье), çat pat (хлопок), takır tukur (грохот)...
6. Еще одним способом образования удвоений является замена у второго
слова первой согласной на букву - т . Если слово начиналось с гласной
буквы, то к нему буква - т просто добавляется спереди. Удвоения такого
рода очень распространены в разговорной речи.
Например:
baş —> (b / m) —>m + aş —> maş —> baş maş
ev —> m + ev —» mev —* ev mev
Kitap mitap (всякие там книжки), araba maraba (машины всякие),
ders mers, kalem malem, perde merde...
7. Вторым словом удвоений могут быть слова falan или filan. Эти два сло
ва полностью синонимичны, могут заменять друг друга практически во
всех контекстах. Значение такие удвоения имеют такое же, как и в преды
дущем случае: «...и тому подобное, всякие там...».
Например:
Kitap falan (книги и тому подобное), arkadaşım filan (всякие мои
друзья-приятели)...
В частности, слова falan и filan используются в словосочетаниях со
словом, начинающемся с буквы -m (в этом случае предыдущий способ
образования удвоений не подходит).
Например:
Makas falan, masa filan, mektup filan, Mehmet falan...
8. В словосочетании-удвоении только один из членов может быть значи
мым словом. Второй же поодиночке может вообще не употребляться.
Например:
Eğri büğrü (весь перекошенный, eğri — кривой, слова büğrü нет),
eski püskü, ufak tefek, yırtık pırtık, incik boncuk...
9. Даже оба члена удвоения могут быть словами, поодиночке не исполь
зующимися.
Например:
Eciş bücüş (скрюченный, по раздельности ни eciş, ни bücüş ничего
не значат), abur cubur, ıvır zıvır, ıcığını cıcığını...
Есть удвоения, состоящие из двух глаголов или двух отглагольных
имен.
Слова (Kelime, Sözcük) 63
Например:
Bitmek tükenmek (кончиться), bıkmak usanmak (надоесть), saçma
sapan, derme çatma, arama tarama, alış veriş, değiş tokuş...
Есть удвоения, состоящие из двух причастий.
Например:
Sararmış solmuş (выцветший, пожалевший), olur olmaz (всякий),
giden gidene, utanmaz arlanmaz, bitip tükenmez...
Удвоения могут состоять также из двух деепричастий.
Например:
Ağlaya sızlaya (плача и жалуясь), bildim bileli (знать уж е долгое
время), gide gide, ine çıka, anlamadan dinlemeden, durmadan dinlenmeden...
Удвоения могут состоять и из финитных глаголов.
Например:
Bilse bilse (если бы знать), düşündüm düşündüm (думал я думал),
uğraştı didindi...
ВНИМАНИЕ! Между членами словосочетания-удвоения никогда не ста
вятся знаки препинания.
ЗВУКОПОДРАЖАТЕЛЬНЫЕ СЛОВА
(Yansımalar)
Определение: Звукоподражательные слова (yansımalar) — это особая
группа слов, передающих различные звуки, издаваемые человеком и жи
вотными, а также звуки, которые существуют в живой и неживой природе.
Например:
Tık, tak, pat, çat, hırr, hav, me, mee, miyav...
Звукоподражательные слова могут быть как одним словом, так и сло
восочетанием-удвоением.
Например:
Hışır hışır, fıkır fıkır, şıkır şıkır, lıkır lıkır, horul horul...
От звукоподражательных слов могут также быть образованы имена и
глаголы.
Например:
Miyavlamak (мяукать), çatırdamak (скрипеть), şıkırtı (звон,
хруст), meleşmek, şırıltı, hışırtı, fıkırdamak...
64 Слова (Kelime, Sözcük)
Тема звукоподражательных слов довольно обширна, так как большое ко
личество звукоподражаний является одной из особенностей турецкого языка.
Основные звукоподражательные слова: fıkır fıkır {звук кипящей
воды), lıkır lıkır {звук, издаваемый при лакании жидкости), şırıl şırıl {звук
текущей воды), pırıl pırıl {очень чистый), mışıl mışıl {очень сладко
спать), zangır zangır {сильно дрожать), horul horul {о храпе), fokur
fokur {сильно кипеть), cıvıl cıvıl (о пении птиц), cayır cayır {звук при го
рении или разрывании чего-либо), fıs fıs {тихо, шепотом — чтобы другие
не услышали), mırıl mırıl {бормотание), şıkır şıkır {звук дождя), şapur
şupur {передает чавканье или звук поцелуя), zırt zırt {то и дело, часто и в
неподходящее время), zırt pırt {то и дело, часто и в неподходящее время),
hatur hutur {хруст — звук, производимый при откусывании чего-то твер
дого, например, яблока), çıtır çıtır {показывает, что нечто является очень
хрупким или свежим), hışır hışır {шуршанъе — звук, издаваемой бумагой,
тканью, кожей и т. п. при задевании друг за друга, сминании или паде
ний), tıkır tıkır (стук —звук, издаваемый при столкновении двух предме
тов), takır tukur (с шумом, с грохотом), çat pat {кое-как, наспех, очень
мало, немного знать или говорить)...
УСТОЙЧИВЫЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ
(Deyimler)
Определение: Устойчивым словосочетанием называется группа слов, по
крайней мере одно из которых используется не в своем основном значении.
Например:
Ayağa düşmek {когда в дело вмешиваются посторонние), göz
dikmek {вперить взгляд, пристально смотреть), göz atmak {бросить
взгляд), el açmak {просить подаяние, ходить с протянутой рукой)...
Слова в устойчивых словосочетаниях жестко фиксированы. Их нельзя
поменять местами, заменить на синонимы; нельзя уменьшить количество
слов устойчивого словосочетания.
Например:
Нельзя сказать вместо yüzün ak olsun словосочетание yüzün beyaz
olsun; вместо ocağına incir ağacı dikmek —- ocağına çam ağacı dikmek;
вместо ayıkla pirincin taşını — ayıkla bulgurun taşını; вместо dilinin
altındaki baklayı çıkar — dilinin altındaki şekeri çıkar; вместо tüyleri
diken diken olmak — kılları diken diken olmak и т. д.
Однако из этого правила есть и ряд исключений.
Слова {Kelime, Sözcük) 65
Например:
Можно сказать как baş başa vermek, так и kafa kafaya vermek
{проконсультироваться друг с другом; работать вместе).
Между словами устойчивых словосочетаний иногда могут вставлять
ся другие слова.
Например:
Başını derde sokmak —>Başmı son günlerde hep derde soktu.
Устойчивые словосочетания являются коротким и одновременно очень
выразительным средством. Их значения очень разнообразны.
Например:
Dil dökmek {убеждать, умасливать), dilini yutmak {проглотить
язык), çam sakızı çoban armağanı, dilinde tüy bitmek...
Устойчивые словосочетания состоят как минимум из двух слов. Это
их особенность позволяет отделять их от слов-метафор.
Все устойчивые словосочетания:
1. Либо являются группой слов (при этом, если есть глагол, он стоит в
форме инфинитива).
Например:
Ağzı açık, kulağı delik, eli uzun, kaşla göz arasmda, bulanık suda
balık avlamak, dikiş tutturamamak, can kulağı ile dinlemek, köprüleri
atmak, pire için yorgan yakmak, pişmiş aşa su katmak, kafayı yemek, aklı
almamak, akıntıya kürek çekmek, ağzı kulaklarına varmak, bel bağlamak,
çenesi düşmek, göze girmek, dara düşmek...
2. Либо они имеют вид законченного предложения, значение которого
опирается на реальные события или какое-то литературное произведение.
Например:
Yorgan gitti, kavga bitti; dostlar alışverişte görsün; çoğu gitti azı kaldı;
Allah bana ben de sana; atı alan Üsküdar'ı geçti; tut kelin perçeminden;
dam üstünde saksağan, vur beline kazmayı; kızım sana söylüyorum,
gelinim sen anla; ben diyorum hadımım, o soruyor kaç çocuğun var?; ne
şiş yansın ne kebap...
Большинство слов устойчивых словосочетаний полностью утрачива
ют свои основные значения, а само словосочетание получает новое мета
форическое значение.
Например:
Çantada keklik (доел, куропатка в руке = нечто точное; то, что уже
в руках у человека), ağzı açık (с открытым ртом = открытый; идиот
ский), kulağı delik (доел, с дырками в ушах = человек, который быст-
66 Слова (Kelime, Sözcük)
po собирает новости), abayı yakmak, devede kulak, hapı yutmak, fol yok
yumurta yok, ne şiş yansm ne kebap...
Некоторые устойчивые словосочетания сохраняют значения состав
ляющих их слов.
Например:
Çoğu gitti azı kaldı (доел, много ушло, мало осталось = близится
конец); ismi var cismi yok (доел, имя есть, тела нет = кто-то или что-то,
о чем много говорят, но никто не видел; нечто воображаемое); adet
yerini bulsun; Allah bana ben de sana; yükte hafif pahada ağır; özrü
kabahatinden büyük; dosta düşmana karşı; iyi gün dostu; canı sağ
olsun...
Устойчивые словосочетания могут быть членами предложения.
Например:
Üzüntüsünden ağzını bıçak açmıyordu, (сказуемое)
Damarıma basmadan konuşamaz mısın? (обстоятельственная группа)
Aslan pavı ona düştü, (подлежащее)
O, dik kafalı biridir, (подлежащее)
Есть устойчивые словосочетания, в которых присутсвует рифма.
Например:
Ele verir talkımı, kendi yutar salkımı.
Bir abam var atarım nerde olsa yatarım.
Yağmur yağsa yaş değmez dolu olsa taş değmez.
Примечание: Устойчивые словосочетания играют очень важную роль в
турецком языке. В настоящее время в турецком языке насчитывается
больше десяти тысяч устойчивых словосочетаний.
Они достаточно употребимы, особенно в разговорной речи. Все это
делает изучение устойчивых словосочетаний особенно важным. При их
изучении будет особенно полезен «Словарь устойчивых словосочетаний».
ПОСЛОВИЦЫ
(Atasözleri)
Определение: Пословицами (atasözleri) называются предложения, в ко
торых отразился опыт предыдущих поколений. Автор их обычно не извес
тен, но они широко употребляются в разговорном языке
Слова в пословицах нельзя заменять.
Слова (Kelime, Sözcük) 67
Например:
Böyle gelmiş böyle gider. —> неверно: Böyle başlamış böyle gider.
Пословицы являются коротким и одновременно очень выразительным
средством. При помощи нескольких слов, они могут выразить очень многое.
Например:
Ağlatan gülmez (заставляющий плакать не смеется), eden bulur ...
В пословицах отображается накопленный опыт и наблюдения за жизнью.
Например:
Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. (Март заставляет вы
глядывать из-за двери и жечь кирки и весла.)
В пословицах отражаются обычаи и традиции народа.
Например:
Dost başa bakar, düşman ayağa... (Друг смотрит в глаза, а враг
смотрит на ноги.)
Многие пословицы являются метафорами.
Например:
Mum dibine ışık vermez, {доел. До основания свечи свет не дохо
дит. = Человек может помогать другим, но не заботиться о членах
своей семьи и самом себе)
Встречают пословицы и не являющиеся метафорами.
Например:
Bugünün işini yarma bırakma, {доел. Сегодняшнюю работу не от
кладывай на завтра = Не оставляй на завтра то, что ты можешь сде
лать сегодня.)
Основное назначение пословиц — дать совет.
Например:
Aç koyma hırsız olur, çok söyleme yüzsüz olur, çok değme arsız olur,
(доел. Не оставляй голодным — будет вором, не говори много — бу
дет бессовестным, не оказывай слишком большого давления — будет
наглым.)
ОТЛИЧИЕ: Устойчивые словосочетания используются для описания ка
кого-то объекта, события или действия. Они не несут какой-то общей ин
формации. Не используются в качестве советов, наставлений.
Пословицы же являются законченными предложениями, в которых
выражается какая-то общая мысль. Они говорятся для того, чтобы дать
совет, научить жизни. В этом заключается главное отличие устойчивых
словосочетаний от пословиц.
68 Слова (Kelime, Sözcük)
АФОРИЗМЫ (Özdeyiş (Vecize)
Определение: Афоризмами (özdeyiş, vecize) называются знаменитые вы
сказывания, автор которых известен.
Например:
Yurtta sulh, cihanda sulh (Мир в своем государстве, мир во всем
м ире). —» Mustafa Kemal Atatürk
Kim kazanmazsa bu dünyada bir ekmek parası
Dostunun yüz karası, düşmanının maskarası. —* Mehmet Akif Ersoy
Bir bahçen ve bir kitaplığın varsa herşeyin tamam demektir. —+ Çiçero
Kuşlar gibi uçmayı, balıklar gibi yüzmeyi öğrendik ama, bu arada çok
basit bir sanatı unuttuk: kardeşçe yaşamayı... —*■Martin Lüter Krng
АРГО (Argo)
Определение: Арго (argo) — это специальный язык, на котором говорят в
каком-то слое общества или люди какой-то одной профессии.
Арго является самостоятельным языком внутри турецкого языка. Есть
арго преступников. Не следует его путать с бранными словами.
Причиной возникновения арго является стремление облегчить и сделать
более приятным взаимопонимание. Это совершенно независимый язык.
Например:
Abdestini vermek: azarlamak
akima tükürmek: birinin düşüncesini beğenmemek
mektep çocuğu: acemi
zokayı yutmak: aldatılıp zarara sokulmak
yutmak: iyice eksiksiz olarak öğrenmek
arakçı: hırsız
çakmak: sınıfta kalmak
2. ОТНОШЕНИЯ МЕЖДУ СЛОВАМИ
Между словами наблюдаются отношения четырех видов. Слова мо
гут быть:
1. Синонимами (anlamdaş (eşanlamlı) kelimeler);
2. Антонимами (zıt (karşıt) anlamlı kelimeler);
3. Близкими по значению словами (yakın anlamlı kelimeler);
4. Омонимами (sesteş (eşsesli) kelimeler).
Слова (Kelime, Sözcük) 69
1. синонимы
(Anlamdaş (Eşanlamlı) Kelimeler)
Определение: Синонимы — это слова, имеющие одно и то же значение,
но звучащие по-разному.
В большинстве случаев один из синонимов в паре имеет корень ино
странного происхождения.
Например:
Kıymet — değer, cevap — yanıt, sene — yıl, medeniyet — uygarlık,
imkân — olanak, zelzele — deprem, yoksul — fakir, misafir — konuk,
smav — imtihan, yöntem — metot, mesele — sorun, fiil — eylem, kelime —
sözcük, vasıta — araç, anlam — mana, ak — beyaz, al — kırmızı, kara —
siyah, eser — yapıt, sağlık — sıhhat, bilgin — alim, üzüntü — keder, ilim —
bilim...
Однако и исконно турецкие слова (и словосочетания) могут быть си
нонимичными.
Например:
Deprem = yer sarsıntısı (землетрясение); kimi zaman = ara sıra =
zaman zaman = arada bir = bazen (иногда)
В некоторых контекстах синонимы не могут употребляться один вме
сто другого. Обычно это происходит, когда слова являются неполными
синонимами или когда один из синонимов является именем собственным.
Например:
kara bahtlı ф siyah bahtlı (Слово kara используется здесь не в
прямом значении («черный»), а в метафорическом — «мрачный», по
этому его нельзя заменить на слово siyah)
karadeniz ф siyah deniz (Karadeniz — имя собственное)
2. АНТОНИМЫ
(Zıt (Karşıt Anlamlı) Kelimeler)
Определение: Антонимами называются слова, имеющие противополож
ные значения.
Например:
Yakın — uzak (близкий — далекий), kolay — zor {легкий — труд
ный), ileri — geri, iyi — kötü, az — çok, gelmek — gitmek...
70 Слова (Kelime, Sözcük)
Не у всех слов есть антонимы. То же самое с глаголами: отрицатель
ная форма глагола не считается антонимичной положительной форме.
Например:
Антонимом глагола sevinmek является не sevinmemek, a üzülmek.
Антонимы слов меняются, в зависимости от роли того в предложении.
Например:
у слова doğru есть два антонима: eğri и yanlış.
Bu doğru bir çizgi. —►в этом контексте антонимом слова doğru
является слово eğri.
Bu soruda “A” şıkkı doğru. —* здесь антонимом doğru является
yanlış.
ВНИМАНИЕ! Для того чтобы два слова (не важно, какого их происхож
дение) были признаны синонимами или антонимами, они должны выра
жать одно и то же (цвет, размер, расстояние, действие и т. п.). Например,
слова siyah и beyaz являются антонимами, так как они оба в основном
своем значении обозначают цвет.
3. БЛИЗКИЕ ПО ЗНАЧЕНИЮ СЛОВА
(Yakın Anlamlı Kelimeler)
Определение: Близкие по значению слова не являются полными сино
нимами, однако могут использоваться друг вместо друга. Эти слова,
имеющие разное чтение и написание, могут быть приняты за синонимы,
но все-таки между ними имеется смысловые различия. Одно из них не
может полностью заменить другое по смыслу. Большинство близких по
значению слов являются исконно турецкими.
Например:
Göndermek — yollamak; bezmek — bıkmak — usanmak; dilemek —
istemek; çevirmek — döndürmek; söylemek — demek — konuşmak; eş —
dost; hısım — akraba; bakmak — seyretmek; izlemek — takip etmek;
kırılmak — küsmek — gücenmek — darılmak...
Например:
Kardeşim sana küsmüş.
Kardeşim sana kırılmış.
Kardeşim sana gücenmiş.
Kardeşim sana darılmış.
В каждом из вышеперечисленных примеров передается что-то, невы
раженное в остальных. В первом примере это решительность и чрезмер
Слова (Kelime, Sözcük) 71
ность. Во втором — гибкость, даже снисходительность. В третьем при
мере глагол можно перевести как «расстроил», а в четвертом — «рассер
дившись, прекратил видеться».
4 . ОМОНИМЫ (Sesteş (Eşsesli) Kelimeler)
Определение: Омонимами называются слова, которые пишутся и чита
ются одинаково, но имеют разные значения. Иногда омонимами являются
и начальные формы слова (основной падеж, инфинитив), иногда два слова
омонимами в определенных формах (при прибавлении определенных аф
фиксов). При стихосложении омонимы используются для создания рифм.
Например:
gül: 1. роза, 2. повелительное наклонение от глагола gülmek (сме
яться);
kır: 1. сельский, 2. повелительное наклонение от kırmak (разби
вать), 3. седой;
yazma: 1. вышитый головной платок, 2. отрицательная форма пове
лительного наклонения от глагола yazmak, 3. написание (процесс);
yüz: 1. сто, 2. повелительное наклонение от глагола yüzmek (пла
вать), 3. повелительное наклонение от глагола yüzmek (сдирать ко
жу). 4. лицо, 5. внешняя сторона...
bağ: 1. виноградник, 2. завязка, узел.
Не следует путать омонимы и слова, в написании которых есть неко
торые отличия. Обычно такими отличиями являются крышечка над глас
ной буквой, передающее смягчение предыдущей согласной или долготу
звука (см. Диакритики).
Например:
Hala (тетя) —» hâlâ (все еще), kar (снег) —» kâr (прибыль), yar —>
yâr, adet —> âdet, alem —> âlem...
Слова hala и hâlâ, kar и kâr, adet и âdet не являются омонимами, так
как они пишутся и произносятся по-разному.
3. ЧАСТИ РЕЧИ (Kelime Çeşitleri)
Все слова делятся на следующие части речи:
1. Имя (isim);
2. Глагол (fiil);
3. Служебные слова (edat).
72 Слова (Kelime, Sözcük)
Из них имена и глаголы являются значащими словами, а служебные
слова используются для связи слов в предложении. Имена, в свою оче
редь, делятся на четыре группы, а служебные слова — на три группы. Та
ким образом, можно выделить:
1. имена существительные (isimler);
2. имена прилагательные (sıfatlar);
3. местоимения (zamirler);
4. наречия (zarflar);
5. глаголы (fiiller);
6. послелоги и частицы (edatlar);
7. междометия (ünlemler);
8. союзы и частицы (bağlaçlar).
ВНИМАНИЕ! Однако турецкие части речи не всегда совпадают с рус
скими. Например, некоторые турецкие союзы переводятся на русский
язык вводными словами и наречиями. Часть речи «числительное», как вы
могли увидеть, вообще не выделяется. Все числительные относятся в ту
рецком языке к именам прилагательным.
ИМЕНА
СУЩЕСТВИТЕЛЬНЫЕ
(İSİMLER, ADLAR)
Определение: Именами существительными (isim или ad) называются
слова, обозначающие все одушевленные и неодушевленные объекты, по
нятия и действия и служащие для их узнавания, идентификации и разли
чения между собой.
Примеры:
Ağaç {дерево), su {вода), deniz {море), Haşan {Хасан), Türkiye
{Турция), rüzgar {ветер), masa {стол) и т. д.
Согласно признакам имен существует несколько возможностей для их
классификации.
1. ФУНКЦИИ И ЗНАЧЕНИЯ ИМЕН
Все имена можно классифицировать по следующим трем признакам:
A. имена объектов;
Б. обозначаемые понятия;
B. число.
А. ИМЕНА ОБЪЕКТОВ
(Varlıklara Verilişlerine Göre İsimler)
Определение: Имена существительные, в зависимости от того, выражают
ли они какие-либо обобщенные предметы или понятия, подразделяются на
две группы. Если какой-либо предмет является единичным (т. е. не имею
щим подобия), то обозначающее его слово называется именем собствен
ным; если же имя может быть применено к любому объекту какого-либо
74 Имена существительные (İsimler, Adlar)
вида (т. е. имеется более одного предмета, одинакового с ним), оно являет
ся именем нарицательным.
Таким образом, согласно количеству объектов, которые они выража
ют, имена можно разделить на две группы.
1, Имя собственное
2. Имя нарицательное
1. ИМЯ СОБСТВЕННОЕ
(Özel îsim )
Определение: Имена собственные (özel isim) это слова, называющие
объекты с целью их выделения из класса подобных. Они не имеют точно
го подобия среди других существ. Имена собственные всегда пишутся с
большой буквы.
Внимание! Имена собственные в турецком языке обычно не принимают
аффикс множественного числа. Из этого правила есть ряд исключений
(когда имена собственные ставятся во множественном числе), описанных
в разделе Число —* Множественное число.
Словоизменительные аффиксы отделяются от имен собственным
апострофом.
Примеры:
Kitabı Ahmet’e vermiştim.
Ahmet’i gördün mü?
Ahmet’te para var mıdır acaba?
Ahmet’ten isteseydin.
Ahmet’le kavga etmişler.
Ahmet’in babası almış.
Среди имен собственных можно выделить следующие группы:
а. Личные имена
Примеры:
Ahmet, Yahya Kemal, Napolyon и т. д.
б. Клички животных
Примеры:
Pamuk, Tekir, Karabaş, Boncuk, Minnoş и т. д.
в. Названия городов
Примеры:
İzmir, İstanbul, Kars, Moskova, Paris и т. д.
Имена существительные (isimler, Adlar) 75
г. Названия языков, вероисповеданий и религий
Примеры:
Türkçe (турецкий язык), İslamiyet (ислам), Hristiyanlık (христи
анство), Ortodoksluk (православие), Yahudilik (иудаизм) и т. д.
д. Названия национальностей и народов
Примеры:
Türkler (турки), İngilizler (англичане), Japonlar (японцы), Ruslar
(русские), Fransızlar (французы) и т. д.
е. Названия государств и географических областей
Примеры:
Türkiye (Турция), Japonya (Япония), Rusya (Россия), Ege (Эгей
ское), Marmara (Мраморное), Batı Trakya (Западная Тракия) и т. д.
ж. Названия книг, журналов и газет
Примеры:
Safahat, Burda, Milliyet, Sabah, Aktüel и т. д.
з. Названия организаций, ассоциаций, обществ, университетов, школ
Примеры:
İstanbul Üniversitesi (Стамбульский университет), Yeşilay Demeği
(общество Ещилъай), Kars Valiliği (вил. Карс) и т. д.
и. Названия вилайетов, провинций, районов, кварталов, улиц, бульва
ров и т. п.
Примеры:
Ankara (вил. Анкара), Maltepe (Мальтепе), Atatürk Bulvarı (буль
вар Ататюрка), Taksim Meydanı (площадь Такам), İstiklal Caddesi
(проспект Истиклялъ), Gönül Sokak (улица Гёнюль) и т. д.
к. Названия материков и частей света
Примеры:
Avrasya (Евразия), Asya (Азия), Avrupa (Европа), Afrika (Африка),
Amerika (Америка), Antarktika (Антарктика), Avustralya (Австралия).
л. Названия морей, океанов, рек, озер, проливов, каналов
Примеры:
Akdeniz (Средиземное море), Karadeniz (Черное море), Manş
Denizi (Ла-Манш), Büyük Okyanus (Тихий океан), Atlas Okyanusu (Ат
лантический океан), Van Gölü (оз. Ван), Hazar Denizi (Каспийское
море), Beyşehir Gölü (оз. Бейшехир), Kızılırmak (р. Кызыл-Ирмак),
Yeşilırmak (р. Ешиль-Ирмак), Sakarya (р. Сакарья), Seyhan (р. Сейхан),
76 Имена существительные (İsimler, Adlar)
Fırat {Евфрат), Nil {Нил), İstanbul Boğazı {Босфор), Panama Geçidi
{Панамский канал), Süveyş Kanalı {Суэцкий канал) и т. д.
м. Название гор, вершин и равнин.
Примеры:
Elmadağ {Эльмадаг), Uludağ (Улудаг), Ağn Dağı {Арарат), Everest
Tepesi {вершина Эверест), Çukurova {Чукорова), Konya Ovası (равни
на Коньи) и т. д.
ВНИМАНИЕ! В таких словосочетаниях, как “Konya Ovası, Van Gölü, Ağn
Dağı” оба слова пишутся с большой буквы: первое слово обозначает на
звание провинции, а второе определяет то, что в этой провинции находит
ся и является ее особенностью. В других словосочетаниях с большой бук
вы пишется только первое слово (например, Hürriyet gazetesi (газета Хюр-
рийет), Nil nehri {река Нил), Ankara şehri (город Анкара), Fırat nehri {река
Евфрат), Erciyes dağı (гора Эрджияс). Это объясняется тем, что второе
слово можно опустить: Хюррийет — это название газеты, Нил — название
реки, Анкара — название города, а Эрджиес — название горы, т. е. нали
чие второго слова не делает такие словосочетания отдельными именем
собственным.
о. Названия планет и звезд
Примеры:
Mars (Марс), Jüpiter (Юпитер), Venüs (Венера), Küçükayı (Малая
медведица) и т. д.
ВНИМАНИЕ! Слова «земля», «солнце» и «луна» пишутся с большой
буквы в тех случаях, когда они употребляются в качестве астрономиче
ских или географических терминов; в других значениях (природное явле
ние, метафора) эти слова принято писать с маленькой буквы (см. Правила
орфографии).
2. ИМЯ НАРИЦАТЕЛЬНОЕ
(Cins (Tür) İsmi)
Определение: Именами нарицательными (cins ismi) называют имена,
обозначающие класс предметов, то есть основные понятия, которые суще
ствуют в языке.
Примеры:
Taş (камень), yol (дорога), ağaç (дерево), ırmak (река), kitap (книга),
dergi (журнал), yaprak (лист), ev (дом), çocuk (ребенок), su (вода), sıra
(очередь), hayal (воображение, мечта), düşünce (.мысль), sıla (посеще
ние родины), özlem (тоска), taraf (сторона), ceza (наказание) и т. д.
Имена существительные (İsimler, Adlar) 77
В имени нарицательном заключается сильная связь между самим сло
вом и значением, которое оно выражает. Имя здесь вызывает образ какого-то
объекта или понятия. Имена нарицательные известны и понятны всем.
Слово, являющееся именем нарицательным, обозначает один предмет
из ряда ему подобных, но при этом может также выражать свойство, при
сущее всей группе предметов.
Примеры:
İnsan, düşünen, konuşan bir varlıktır. ( Человек — мыслящее и раз
говаривающее существо.) (все люди)
Çiçek, susuzluktan kurumuş. (Цветок засох от засухи.) (какой-то
цветок)
Именами нарицательными являются:
1. Части тела и названия внутренних органов
Примеры:
Baş (голова), kol (рука), el (рука), ayak (нога) и т. д.
2. Термины родства
Примеры:
Ana (мать), baba (отец), kardeş (брат/сестра), dayı (дядя по ма
теринской линии), hala (тетя по отцовской линии), teyze (тетя по
материнской линии) и т. д.
3. Названия вещей или инструментов
Примеры:
Kaşık (ложка), makas (ножницы), bardak (стакан), iplik (нитки),
iğne (игла) и т. д.
4. Названия животных и растений
Примеры:
Kedi (кошка), kartal (орел), fındık (фундук), ceviz (грецкий орех),
kiraz (вишня) и т. д.
5. Абстрактные понятия
Примеры:
Düşünce (мысль), hedef (цель), zekâ (ум), temenni (желание) и т. д.
6. Названия профессий
Примеры:
Öğretmenlik (профессия преподавателя), öğretmen (учитель),
avukat (адвокат), işçi (рабочий), memur (чиновник), profesyonel (про
фессионал), futbolcu (футболист) и т. д.
78 Имена существительные {isimler, Adlar)
7. Предметы одежды
Примеры:
Ceket {куртка), ayakkabı {обувь), gömlek {рубашка), eldiven {пер
чатки) и т. д.
8. Съедобные предметы
Примеры:
Elma {яблоко), yemek (еда), ekmek {хлеб), biber {перец) и т. д.
9. Вода и напитки
Примеры:
Su {вода), meşrubat {безалкогольные напитки), gazoz {газирован
ная вода), çay {чай), kahve {кофе) и т. д.
10. Числительные
Примеры:
Оп {десять), beş yüz {пятьсот), bir {один), milyon {миллион), bin
{тысяча)
11. Названия цветов
Примеры:
San {желтый), kıpkırmızı {ярко красный), mor {фиолетовый), yeşil
{зеленый), beyaz {белый) и т. д.
12. Имена, обозначающие какое-то качество или какую-то особенность
Примеры:
Büyük {большой), kocaman {огромный), yuvarlak {круглый), uzun
{длинный) и т. д.
13. Имена, обозначающие время
Примеры:
ау {месяц), saat {час), dakika {минута), yıl {год), gün {день) и т. д.
14. Вопросительные слова
Примеры:
Ne {что), kim {кто), hangi {какой), nasıl {как), neden {почему) и т. д.
Некоторые имена нарицательные могут употребляться в качестве
имен собственных.
Примеры:
tırmık: борона
Tırmık (Тырмык): кличка кошки
ozan: поэт
Имена существительные (İsimler, Adlar) 79
Ozan (Озан): мужское имя
hürriyet: свобода, независимость
Hürriyet (Хюррийет): название газеты
Б. ОБОЗНАЧАЕМЫЕ ПОНЯТИЯ
(Varlıkların Maddelerine Göre İsimler)
В зависимости от того, что обозначает то или иное имя, все сущест
вительные делятся на:
1. конкретные имена и
2. абстрактные имена.
1. КОНКРЕТНЫЕ ИМЕНА (Somut İsim)
Определение: Конкретными (somut isimler) называются имена сущест
вительные, обозначающие предметы и явления, которые можно увидеть
или каким-либо образом ощутить.
Примеры:
Kitap (книга), ağaç (дерево), ev (дом), mavi (синий), soğuk (холод
ный, холодно), su (вода), yol (дорога), rüzgar (ветер), duman (туман),
ses (голос, звук) и т. д.
2. АБСТРАКТНЫЕ ИМЕНА (Soyut İsim)
Определение: Абстрактными (soyut isimler) называются имена сущест
вительные, которые не представлены каким-либо вещественным предме
том, а выражают абстрактные понятия, чувства, черты характера, существ,
в которых люди верят.
Примеры:
Sevgi (любовь), korku (страх), iman (вера), güzellik (красота),
sevinç (радость), keder (судьба), tezat (противоречие), cesaret (сме
лость), melek (ангел), ruh (дуаиа), şeytan (черт) и т. д.
В. число
(Varlıkların Sayılarına Göre İsimler)
В зависимости от числа обозначаемых объектов, имена могут быть:
1. единственного числа и
2. множественного числа.
80 Имена существительные (İsimler, Adlar)
1. ЕДИНСТВЕННОЕ ЧИСЛО (Tekil İsim)
Определение: В единственном числе стоят имена существительные, ко
торые обозначают один предмет или одно понятие, они грамматически
имеют форму единственного числа (за исключением слов, выражающих
группу людей или предметов).
Примеры:
Kendi (сам), ben (я), çocuk (ребенок), kalem (ручка), defter (тет
радь) и т. д.
Любое слово, которое обозначает объект, являющийся одним из груп
пы подобных ему предметов или существ, может выражать как один
предмет или существо, так и всю группу подобных объектов. В последнем
случае оно также считается именем, выраженным единственным числом.
Примеры:
İnsan, düşünen, konuşan bir varlıktır.
Çiçek, susuzluktan kurumuş.
2. МНОЖЕСТВЕННОЕ ЧИСЛО (Çoğul İsim)
Определение: Во множественном числе стоят имена существительные,
представляющие какой-то вид или класс предметов и находящиеся в коли
честве более одного.
Множественное число образуется при помощи аффиксов множествен
ного числа “-1ar” (а - ı - о - и —>-1аг) и “-1er” (e —i —ö —ü —>-1er) (см. Имен
ные словоизменительные аффиксы —>Аффикс множественного числа).
Примеры:
Elmalar (яблоки), kalemler (ручки), kitaplar (книги), arabalar (ма
шины) и т. д.
ВНИМАНИЕ! Имена собственные в турецком языке обычно не прини
мают аффикс множественного числа. Тем не менее, существует несколько
случаев, когда принятие аффикса множественного числа именем собст
венным возможно. Например:
1. Если идет речь о людях, имеющих одинаковые имена
Примеры:
Sınıftaki Velileri çağır. (Позови учеников по имени Вели.) (ученики,
имеющие имя «Вели»)
Bülentler ayağa kalksın. (Пусть Бюленты встанут.)
2. Когда присутствует значение сходства
Имена существительные (İsimlet; Adlar) 81
Примеры:
Bu millet Fatih’ler, Yavuz’lar yetiştirmiştir. (Этот народ вырастил
Фатихов и Явузов.) (имеются в виду такие люди, как султаны Мех-
мет-Завоевателъ и Селим Грозный)
3. Может обозначать семью человека или его самого с родственниками
или домочадцами.
Здесь аффикс множественного числа используется вместо аффикса “-gil”,
который выражает принадлежность к семье.
Примеры:
Yarın Ali’lere gideceğiz. (Завтра мы пойдем к семье Али.)
Amcamlar bize geldiler. (К нам приходил дядя с семьей.)
4. Для определения людей, принадлежащих к одному народу или нации
Примеры:
Osmanlılar {Османы), Abbasiler (Аббасиды), Selçuklular {Сель
джуки) и т. д.
5. В случае преувеличения
Примеры:
Çalışmak için ta Almanya’lara gitti. {Уехал работать аж в «Гер
мании».)
Ben sana neler alacağım. {Чего только тебе не куплю)
ВНИМАНИЕ! Имя существительное, идущее после числительного, не
принимает аффикс множественного числа.
Примеры:
Beş kalem {пять ручек), dört öğrenci {четыре ученика), yüz kişi
{сто человек), yirmi yıl {двадцать лет) и т. д.
СОБИРАТЕЛЬНЫЕ ИМЕНА
(Topluluk İsmi)
Определение: Собирательным (topluluk ismi) называется имя, которое
обозначает совокупность лиц или предметов и выражает множественное
число, несмотря на отсутствие соответствующего аффикса.
Примеры:
Слово «солдат» (“asker”) имеет единственное число. Слово «ар
мия» (“ordu”) также имеет единственное число, но при этом является
именем собирательным, т. к. выражает совокупность людей (солдат).
82 Имена существительные (İsimler, Adlar)
Примеры:
Ordu (армия), sürü (стадо, свора), orman (лес), smıf (класс), millet
(нация), alay (полк, толпа людей), bölük (рота), takım (команда) и т. д.
Имена собирательные могут также принимать аффикс множественно
го числа. В этом случае, они выражают несколько объектов данного вида.
Примеры:
Ordular (армии), sürüler (стада), sınıflar (классы), ormanlar (леса),
milletler (нации) и т. д.
УМЕНЬШИТЕЛЬНОСТЬ В ИМЕНАХ
(İsimlerde Küçültme)
Определение: Уменьшительность в именах обычно выражается при по
мощи добавления к имени существительному имени прилагательного,
имеющего значение «маленький» (например, прилагательные “küçük”,
“minik”, “ufak”).
Примеры:
Küçük köy (маленькая деревня), ufak ev (небольшой дом), minik
eller (крошечные руки)
Иногда вместо этих прилагательных имена существительные могут
принимать уменьшительные аффиксы “-cık, -cik, -cuk, -cük” и “-cağız,
-ceğiz”, которые также могут влиять на семантику слова.
Ekler:
1) после гласных а - ı —> -cık, после e - i —> -cik, после о - и —»
-cuk, после ö —ü —>cük;
2) после гласных а - ı - о - и —* -cağız, после гласных e —i —ö —й —»
-ceğiz
Примеры:
Tepecik (холмик), Ömercik (маленкий Омер), kedicik (кошечка),
hediyecik (маленький подарок) и т. д.
Во многих предложениях аффиксы “-cağız, -ceğiz” выражают сочув
ствие, жалость к кому-либо.
Примеры:
Kızcağız çok kötü hastalanmıştı. (Бедная девочка очень сильно за
болела.)
Adamcağız korka korka ayağa kalktı. (Бедняга поднялся со страхом.)
Имена существительные (İsimler, Adlar) 83
Уменьшительные аффиксы могут выражать любовь, теплое отноше
ние к кому-либо.
Примеры:
Sevgili anneciğim, nasılsın? (Дорогая мамочка, как ты?)
Bebeciğimi çok özledim. (Я очень соскучилась по своему малышу.)
Если уменьшительный аффикс “-cık, -cik” прибавляется к имени, ко
торое заканчивается на согласный “-к”, то он выпадает (см. Фонетика —»
Выпадение согласных).
Примеры:
Büyük —» büyücek, küçük —> küçücük, minik —» minicik, ufak —»
ufacık, alçak —> alçacık, çabuk —> çabucak и т. д.
Если аффикс “-cik” употребляется для придания уменьшительного
значения какому-либо конкретному слову, не оканчивающемуся на соглас
ный “-к”, то этот согласный не выпадает.
Примеры:
Капп —* karıncık, badem —> bademcik, kulak —* kulakçık, kapak —>
kapakçık и т. д.
ВНИМАНИЕ! Кроме аффиксов “-cık” и “-cağız” уменьшительное значение
выражают также аффиксы “-се”, “-(i)msi” и “-(i)mtrak”. Но, по мнению
большинства тюркологов, эти аффиксы являются уменьшительными аффик
сами прилагательных (см. Имена прилагательные —» Ослабление значения).
Примеры:
Küçük —* küçükçe, büyük —* büyükçe, iri —♦ irice, yeşil —» yeşilimsi,
sarı —> sarımtrak и т. д.
ПРИМЕЧАНИЕ: Уменьшительные аффиксы, получившие широкое рас
пространение в некоторых языках и достаточно легко прибавляющиеся
почти к любому слову, в турецком языке имеют ограниченное использова
ние. В турецком языке уменьшительные формы (с существительными и
прилагательными) не очень распространены. Они могут быть образованы
только от определенных классов слов, но не от любого слова.
ИЗАФЕТЫ (İsim Tamlamaları)
Определение: Помимо отдельных имен или сочетаний имен существитель
ных с прилагательными, в турецком языке имя существительное может оп
ределяться также другим именем существительным. Такие сочетания двух
имен существительных, связанных отношением принадлежности или ка
ким-либо другим отношением, называется изафетами (isim tamlaması, ино
гда их также называют ad takımı или isim takımı).
84 Имена существительные (İsimler, Adlar)
В составе изафетной конструкции выделяются два элемента: опреде
ляемое имя (tamlanan, belirtilen) и определяющее имя (tamlayan, belirten).
В русской традиции определяемое имя обычно называют главным сло
вом изафетной конструкции, а определяющее имя зависимым.
Первый член изафетной конструкции является зависимым, а второй —
главным, т. е. сначала идет определение, а потом определяемое (в стихах
эта последовательность может нарушаться). Определяющее слово допол
няет характеристику определяемого имени, иными словами является его
определением, выраженным именем существительным. При этом оно мо
жет определять главное слово по разным параметрам. Основным элемен
том изафета является определяемое имя (главное слово), однако логиче
ское ударение в такой конструкции падает на зависимое слово, потому что
именно оно дополняет и выделяет главное слово из ему подобных.
В предложении изафеты используются точно так же, как и обычные
имена существительные: они принимают все аффиксы, характерные для
имен существительных, бывают теми же членами предложения, что и
имена существительные. Как имена они присоединяют характерные для
имен аффиксы, а в предложении могут являться членами предложения
аналогично всем именам. Внутри предложения и изафетные конструкции
могут выступать в качестве различных членов предложения (подлежаще
го, прямого и косвенного дополнений и обстоятельств).
В турецком языке имеется три типа изафета:
1. притяжательный (двухаффиксный) изафет (Belirtili isim tamlaması);
2. относительный (одноаффиксный) изафет (Belirtisiz isim tamlaması);
3. изафетная цепь (Zincirleme isim tamlaması).
1. ПРИТЯЖАТЕЛЬНЫЙ
(ДВУХАФФИКСНЫЙ ИЗАФЕТ)
(Belirtili İsim Tamlaması)
Определение: Притяжательный изафет (belirtili isim tamlaması) выражает
отношение принадлежности, указывает кому или чему (зависимый член)
принадлежит объект (главное слово изафетной конструкции). При этом и
обладаемое, и хозяин являются конкретными объектами, которые связы
ваются отношением принадлежности временно, т. е. этот же объект может
впоследствии принадлежать какому-либо другому обладателю.
В притяжательном изафете и определяемое, и определение принима
ют соответствующие аффиксы (поэтому одно из названий этого типа иза
фета — двухаффиксный). Зависимое слово (хозяин) принимает аффикс
Имена существительные (isimler, Adlar) 85
родительного падежа (см. родительный падеж), а главное слово принимает
аффикс принадлежности (см. Аффиксы принадлежности).
Итак, показателем притяжательной изафетной конструкции являются
два аффикса: родительный падеж определяемого слова (“-(n)in”) и аффикс
принадлежности главного слова: “-(s/y)i”.
Если зависимый член изафетной конструкции заканчивается на:
1. согласную букву, то (в зависимости от последних гласных основы) при
нимает один из четырех вариантов аффиксов
“а - i —>-m. e - i —> -in. о - ц —» -un. о - ii —> - т Г*',
Например:
Sınıf + га ..., ev + in ..., okul + un ..., köy + ün ...
2. гласную букву, то (в зависимости от последних гласных основы) при
нимает один из четырех вариантов аффиксов
“а - i —>-п - m. e - i —g -n - in. о - u —* -n - uru 5 - ü —> -n - tin”
Например:
Araba + nın ..., elbise + nin ..., kuyu + nun ..., ütü + nün ...
Если главны й член конструкции заканчивается на:
1. гласную букву, то (в зависимости от последней гласной основы) прини
мает один из четырех вариантов аффиксов
“а - i —> -sı. e - i —* -si. о - и —> -su. ö - ü —* -sü” .
Например:
... araba + s ı ,... elbise + s i , ... kuyu + s u ,... ütü + sü
2. согласную букву, то (в зависимости от последней гласной основы) при
нимает один из чегырех вариантов аффиксов
‘"а - i —* -i. e - i —> -i, о - а —» -u. о - ü —» -ii А
Например:
... sınıf + i , ... ev + i , ... okul + и , ... köy + ü
Аффиксы, используемые при образовании двухаффиксиого изафета
за в и с и м о е сл о в о (1 -е сл о в о ) г л а в н о е с л о в о (2 - е с л о в о )
П осл едн яя (а ф ф и к с р о д и т ел ь н о го п а д еж а ) (а ф ф и к с п р и н а д л е ж н о с т и )
гласная Е сл и посл едн я я Е сл и посл едн я я Е сл и п осл ед н я я Е сли п осл едн яя
о с н о в ы ... б у к в а основы бук в а основы буква основы бук ва осн овы
согл асн ая гл асн ая согласн ая гл асн ая
а - 1 —> -1П -n -in -1 -SJ.
e - i —> -in -n -in -İ -Sİ
о — и —* -un -n -un -и -SU
ö — ü —> -ün -n -ü n -Ü -SÜ
86 Имена существительные (İsimler, Adlar)
Например:
Sınıfın kapısı (дверь класса), öğretmenin masası (стол учителя),
arabanın anahtarı (ключ от машины), evin bahçesi, kardeşimin kitabı,
kapının kolu, Ayşe’nin elbisesi, onun annesi...
Например:
Sınıfın kapısı açıktı. (Дверь класса была открыта.)
Öğretmenin masası köşede duruyor. (Стол учителя стоит в углу.)
Arabanın anahtarı nerede? (Где ключ(и) от машины?)
Evin bahçesi çok güzeldi. (Сад при доме очень красивый.)
Kapının kolu yine bozulmuş.
Kardeşimin kitabı yeniydi.
Ayşe’nin elbisesi maviymiş.
Onun annesi hastanede çalışıyor.
Только два слова: “ne” («что») ve “su” («вода») не подчиняются приве
денным выше правилам. При образовании падежных форм и форм принад
лежности основа этих слов изменяется, присоединяя конечный «у».
Например:
Sunun susu —» неверно. Правильно сказать suyun suyи.
Nenin nesi —> неверно. Правильно сказать ney in nesi.
ВНИМАНИЕ! Только в двухаффиксном изафете две части изафета могут
разделяться другими словами (определениями главного слова изафетной
конструкции) — такие изафетные конструкции называются комбиниро
ванными (karma tamlama). Между членами относительного изафета ника
кие другие слова не могут вставляться.
КОМБИНИРОВАННЫЕ
ИЗАФЕТНЫЕ КОНСТРУКЦИИ
(Karma Tamlama)
Определение: Комбинированными изафетиыми конструкциями назы
ваются двухаффиксные изафеты, один или оба члена которых имеют при
себе определения (т. е. являются именными группами sıfat tamlamasıdır).
Например:
Kardeşimin iki yıl önce alınan gömleği (Рубашка брата, которую
купили
два года назад)
Çocuğun sarı saçları (Светлые волосы ребенка)
Ülkenin yıllardır bitmeyen problemi (Проблема, с которой страна
не может справиться вот уже многие годы)
Имена существительные (İsimler, Adlar) 87
Arkadaşımın cumartesi akşamı bizi ziyareti
Annemin tatlı sözleri
Ali’in üç gün önce kaybolan kalemi
Как определяемых слов, так и определений в изафетной конструкции
может быть больше одного — они могут быть представлены однородными
членами предложения.
Например:
Tavanın, duvarın rengi {Цвет потолка и стен)
İstanbul’un yazlan, kışları {летние и зимние периоды в Стамбуле)
В разговорной речи и в стихотворных произведениях главный и зави
симый члены притяжательной изафетной конструкции могут меняться
местами.
Например:
Kocaman bir masası ve koltuğu vardı annemin. (Огромные стол и
кресла были у мамы.)
Serinliğini hissettin mi rüzgârın? {Ты почувствовала, какой прохлад
ный ветер?)
Su mudur sadece derdi milletin?
Dante gibi ortasındavız ömrün.
ВЫВОД: Таким образом, в изафетных конструкциях все слова (и группы
слов), имеющие показатель родительного падежа, являются зависимыми
словами, а имеющие показатель принадлежности — главными (или опре
деляемыми) словами.
Личные местоимения также могут быть членами притяжательных
изафетов, однако они могут стоять только на первом месте в изафетной
конструкции, т. е. являться определениями. Определяемые слова в таких
конструкциях принимают аффикс принадлежности соответствующего ли
ца и числа (в зависимости от лица и числа местоимения) {см. Местоиме
ния —>Аффиксы принадлежности).
Например:
О + кип (аффикс родительного падежа) ev + i (аффикс принад
лежности)
Например:
benim evim bizim evimiz
senin evin sizin eviniz
onun evi onların evleri
ВНИМАНИЕ! Личные местоимения первого числа образуют родитель
ный падеж не при помощи обычных аффиксов родительного падежа (“-m,
-in, -ın, -ün”), а при помощи аффиксов “-ım, -im, -um, -üm” (не следует пу
тать эти аффиксы с аффиксами принадлежности).
88 Имена существительные (İsimler, Adlar)
Например:
Ben + im (аффикс родительного падежа) defter + im (аффикс
прин адлежн о сти)
Личное местоимение может образовывать изафетную конструкцию, в
которой главное слово представлено также двухаффиксным изафетом (см.
Изафетная цепь).
Например:
(araba — kapı) —>arabanın kapısı —> (benim) arabamın kapısı (дверь
моей машины)
(dolap — renk) —> dolabın rengi —> (senin) dolabının rengi (цвет
твоего шкафа)
(kalem — uç) —» kalemin ucu —> (onun) kaleminin ucu (острие его
карандаша)
(okul — bahçe) —> okulun bahçesi —» (bizim) okulumuzun bahçesi
(сад нашей школы)
(ev — bahçe) —* evin çatısı —* (sizin) evinizin çatısı (крыша вашего
дома)
(kitap — sayfa) —* kitabın sayfalan —> (onların) kitaplarının sayfalan
(страницы их книг)
В двухаффиксных изафетах с определением, выраженным личным
местоимением, местоимение иногда может выпадать (см. Личные место
имения). Такое явление называется выпадение зависимого слова в изафет
ной конструкции (tamlayan düşmesi).
Например:
“Bizim evimiz” veya “evimiz” arasında fark yoktur. .
Arabası güzelmiş. —» o + nun araba + sı (его машина)
Evimiz köprünün yanında. —>biz + im ev + imiz (наш дом)
Примечание: В некоторых турецких грамматиках притяжательные изафеты
называются не isim tamlamalan, a iyelik ekleri ile kurulan tamlamalar.
В речи как главный член изафетной конструкции, так и зависимый
могут опускаться. Обычно это явление наблюдается в кратких ответах на
вопрос.
Например:
—Bu kimin kitabı? (Чья это книга?)
—Nesrin’in (kitabı) (Несрин = книга Несрин.)
—Bu adam Selim’in nesi? (Кем этот человек приходится Селиму?)
—(Selim’in) Amcası. (Дядей.)
Если главное слово изафетной конструкции уже встречалось в пред
ложении, в самой конструкции оно может опускаться.
Имена существительные (isimler, Adlar) 89
Например:
Bu araba benimdi. (Bu benim arabamdı.)
Evimiz şehrin kenarmdaydı. (Bizim evimiz şehrin kenarındaydı.)
Иногда главное слово может выражать не вещь или субъекта, который
кому-то принадлежит, а являться качеством, свойством, характеристикой
чего-либо.
Например:
Öğrencinin çalışkanı (самый старательный из учеников)', şeftalinin
kırmızısı (самый красный из персиков)’, arabanın hızlısı (самый скоро
стной из автомобилей)...
При неформальном общении такие слова, как “koca, кап, oğul” могут
выпадать (вместе со всеми аффиксами).
Например:
Вместо “Kadir’in oğlu Mahmut” (Махмут сын Кадира) говорится
“Kadirim Mahmut(u)” (Кадыров Махмут)
“Ahmet’in kızı Ayşe” —>Ahmet’in Ayşe(si)
“Bizim evimiz” —> bizim ev(imiz)
Иногда зависимое слово изафетной конструкции может оформляться
аффиксом исходного падежа “-den”.
Например:
Öğrencilerin bazılan —> öğrencilerden bazılan (некоторые студенты)
Onlann biri —у onlardan biri (один из них)...
* * *
СЛУЖЕБНЫЕ ИМЕНА (Yer-Yön İsimleri)
Определение: Служебными именами (yer-yön isimleri) называются сло
ва, выражающие части предметов, структурирующие пространство вокруг
предметов, и их расположение в пространстве. Служебных имен не так
много, они могут присоединять падежные аффиксы и аффиксы принад
лежности, но в большинстве случаев они используются в качестве глав
ных слов конструкций двухаффиксного изафета. В основном падеже они
встречаются крайне редко. Присоединение падежных аффиксов несколько
изменяет и значения служебных имен.
Во многих языках пространственные отношения выражаются при
помощи предложных групп (например, в русском, английском и т. п.), в
турецком же языке для выражения взаиморасположения объектов в про
странстве используются специальные служебные имена (alt (низ), üst
(верхняя поверхность), iç (внутренность) и т. п.). Являясь главным членом
90 Имена существительные (İsimler, Adlar)
притяжательного изафета, эти имена указывают на часть объекта, задейст
вованную в рассматриваемой ситуации.
Служебные имена могут использоваться только в двухаффиксном
изафете, т. к. характеризуют какое-то конкретное пространственное рас
положение объектов, какую-либо часть поверхности, внутренности или
окрестности объекта. Эта тесная связь топологической зоны с самим объ
ектом обуславливает использование служебных имен только в функции
главного слова притяжательного изафета.
Само служебное слово (его корень) выражает лишь какую-то область
пространства, связанную с ориентиром, выраженным зависимым членом
конструкции. Прибавление падежных аффиксов придает служебному
имени дополнительные значения (например, приближение к этой области
пространства (Дат. п.), удаление от нее (Исх. п.) или нахождение в ней
(Мест. п.)). Такие конструкции отвечают на вопросы “neresi, neresini,
neresine, neresinde, neresinden” (подробнее об аффиксах, с помощью кото
рых образуются конструкции двухаффиксного изафета см. Притяжатель
ный (двухаффиксный) изафет).
Выделяются следующие служебные имена: Alt {внизу), üst {сверху), arka
{сзади), ön {перед), iç {внутри), dış {снаруз/си), yan {бок), orta {середина), karşı
{напротив), ага {между), etraf {окружение), civar {окрестность), çevre (ок
рестность), köşe {угол), kenar {край, кромка), sağ {справа), sol {слева)...
Например:
Masa-nın alt-ı {пространство под столом), dolab-ın üst-ü {верхняя
поверхность шкафа), kapı-nın arka-sı {пространство за дверью), ev-in
ön-ü {пространство перед домом), çanta-nın iç-i, kutu-nun dış-ı,
televizyon-un yan-ı, oda-nın orta-sı, dükkan-ın karşı-sı, koltuklar-ın ara-sı,
apartman-m etraf-ı, okul-un civar-ı, saha-nın çevre-si, cadde-nin köşe-si,
yol-un kenar-ı, araba-nm sağ-ı, halı-nın sol-u...
Например:
Masanın ala çok kirli. {Под столом очень грязно.)
Dolabın üstü temiz. {Верх шкафа чистый.)
Evin önü ağaçlıktı. {Перед домом растут деревья.)
Çantanın ici boş. {В сумке пусто.)
Odanın ortası oyuncak doluydu. {Посреди комнаты много игрушек.)
Apartmanın etrafi ağaçlarla çevriliydi. {Вокруг дома растут деревья.)
Kapının arkası en uygun yer. {Самое подходящее место — за
дверью.)
Kutunun dışı boyalıydı. {Снаружи коробка покрашена.)
Служебные имена в функции главного слова изафетной конструкции
могут принимать падежные аффиксы. Как и после обычных аффиксов
принадлежности третьего лица после основ служебных слов перед падеж
Имена существительные (isimler, Adlar) 91
ным аффиксом вставляется буква “-п” (см. Соединительные согласные).
Падежные аффиксы в этом случае несут те же значения, что и при их при
соединении ко всем прочим именам.
Например:
Masa + nın alt + i + n + i, masa + nm alt + ı + n + a, masa + nın alt + ı +
+ n + da, masa + nın alt + ı + n + dan...
Например:
altını altına altında altından
üstünü üstüne üstünde üstünden
arkasını arkasını arkasında arkasından
önünü önüne önünde önünden
içini içine içinde içinden
dışım dışına dışında dışından
yanını yanına yanında yanından
ortasını ortasına ortasında ortasından
karşısını karşısına karşısında karşısından
arasını arasına arasında arasından
1
2 GAMA BÜLTEN EKİM-KASIM-ARALIK 2016 SAYI: 87 SAHİBİ GAMA HOLDİNG YAYIN KURULU S. Yücel Özden Reyhan Saygın Hakan Egel Ayşen Bektaş Duygu Can Eren Demir YAZIŞMA ADRESİ GAMA Binası Beştepeler Mh. Nergis Sokak No: Söğütözü - ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) GRAFİK TASARIM İsmet Filizfidanoğlu [email protected] KAPAK TASARIM Ayşen Bektaş
3 EDİTÖRDENw GAMA Ailesi nin Değerli Üyeleri, 2016 yılının son çeyrek dönemine ait haber ve bilgileri içeren bu sayımızı hazırlarken, 2017 yılını karşılamaya dönük duygu ve düşüncelerimiz, doğal olarak, zihnimizde ön plâna çıktı... Takvimlerde yıl rakamı değişiyordu ama, hayat akışına devam ediyordu. Yeni yıl için belirtilen tüm iyi dileklerin, geçen yılın olaylarının etkilerini gidermeye yetip yetmediği zamanla belli olacak, ancak, yine de geleceğe umutla bakmak durumundayız ne yazık ki, dünya ve de ülkemiz için daha çok pek iyi anılmayacak olaylarla dolu geçti. Özellikle terör olayları, dünyada genel olarak bir istikrarsızlık, küresel olarak bir endişe ve huzursuzluk ortamı oluşturdular. Bu açıdan, olumsuzlukta en büyük payı da ülkemiz aldı. Uluslararası ilişkiler yönünden bakıldığında, içinde bulunduğumuz Orta Doğu Bölgesi ülkelerinin genel olarak karmaşık durumu, Suriye deki savaş, Irak, ABD ve AB ile olan ilişkilerimizdeki sorunlar, Ülkemiz için olumsuzluklar listesindeki olayların sayılarını arttırdı. Sadece Rusya ile ilişkilerin daha olumlu bir çizgiye yönelmesi konuların ağırlığını biraz hafifletti ama, bu defa da içerdeki 15 Temmuz ve onu izleyen terör olayları halkımızı endişe ve üzüntüye sürükledi. Askerlerimiz, polislerimiz ve tüm güvenlik güçlerimiz büyük bir özveri ve fedekârlıkla görevlerini yapmaya çalıştılar ve halen de öyle devam ediyorlar... Bu olaylarda şehitlerimiz oldu, onların tümünü minnet, şükran, saygı ve rahmetle anıyor, ailelerine ve milletimize başsağlığı diliyoruz. Şu günlerde, güvenlik güçlerimizin böylesine kahramanca davranışları, ülkemizdeki huzur ortamının devamının sağlanmasında çok büyük önem taşımaktadır. ABD deki başkanlık seçimleri uzun bir süre dünya kamuoyunu meşgul etti. Sonuçta Donald Trump ın seçimin galibi olarak ortaya çıkması birçok ilgili basın ve çevre tarafından sürpriz şeklinde karşılandı. Bu konu, ülkemiz ile ABD arasındaki ilişkilerin belki de yeni bir güzergâha yönlenmesi bakımından önemli olmaktadır. Ülke ekonomisi, genel görünüm itibariyle, olumlu izlenim vermektedir. Ancak, daha yakın bir analizde, cari açık, ABD doları ile avro kuru, GSMH büyüme hedefi, enflasyon, faiz tartışmaları, turizm sektörü ve ihracat pazarlarımızdaki durumlar gibi konularda daha yoğun çalışmalar gerektiği ilgililer tarafından belirtilen konular arasındadır. Yetkililerimiz, cari açığımızı azaltıp, tasarrufları arttırmak yönünde açıklamalar yapmaktadırlar. Ülkemiz ihtiyaç duyulan yatırımlara kaynak sağlayacak ölçüde tasarruf yapmak zorundadır, ancak bu zorunluluk tam olarak yerine getirilememektedir. Gerek uluslararası alanda, gerekse de yurt içi durumlardaki hızlı değişim ve gelişmeleri dikkate aldığımızda, GAMA Ailesi Şirketleri olarak, devam eden işlerimizi başarıyla tamamlamak, yeni anlaşma ve sözleşmelerle yeni işler almak bakımından, tüm olayları ve gelişmeleri yakından ve çok dikkatle izlememiz gerektiğini görüyor ve ona göre çalışıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın makamlarında yapılan bir törenle İç Anadolu Santralımızın ticari işletmeye açılmış olması da bizim için özel bir kıvanç vesilesi olmuştur. Dünya ve ülkemizdeki koşulları yakından izlemekte ve çalışmalarımızı başarılı sonuçlar alacak şekilde düzenlemekteyiz. Her zaman olduğu gibi GAMA Değerleriyle çalışarak başarıya ulaşacağımız konusunda inancımız tamdır. Gelecek sayımızda buluşabilmek umudu ve saygılarımızla. GAMA Bülten EKİM - KASIM - ARALIK
4 siçindekiler 01 Editörden HABERLER 04 Lale Ersü 05 Atamızı her 10 Kasım da olduğu gibi bu yıl da şükran ve saygı ile andık. 19 Aramızdan biri Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi 21 Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler yayınlandı. 22 Uyum Yönetimi ÖZEL DOSYA 24 Değerli Söyleşiler YAPIMI DEVAM EDEN PROJELER 36 İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi 38 Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü Projesi 06 İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Töreni 40 Khurais Satellite GOSP Projesi 42 Yamal LNG Projesi, CWP3B Paketi 07 İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı 08 Türk Eğitiminde Bir Başarı Öyküsü Kuruluşunun 30. Yılında Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı Enerji Zirvesi 12 Eurasian Talks 13 GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği The Legal 500 tarafından yayınlanan GC Powerlist: Turkey Teams listesine seçildi MW PP13 Güç Santralları Elektro- Mekanik Montaj Projesi 14 GAMA Enerji A.Ş. itibarını en çok arttıran markalar arasında yerini aldı. 15 GATES Enerji den Eczacılara İndirimli Elektrik 16 Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler 17 GAMA Güç Sistemleri, Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development a katıldı. 17 GAMA Güç Sistemleri, Iran Power Investment Summit 2016 ya sponsor olarak katıldı. 18 Meral Hanım MW İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Güç Santralı ticari işletmeye alındı. 2 GAMA BÜLTEN 87
5 50 Hartha Ünite - 4 Termal Güç İstasyonu nun Yenilenmesi Projesi 54 Hamitabat 1200 MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı MW ALBA PS5 Santralı 66 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santralı 67 Eurostar 890 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Elektrik Santralı 67 Dervish 510 MW Güneş ve Rüzgar Enerjisi Entegre Kombine Çevrim Elektrik Santralı TİCARİ FAALİYETLER 70 GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Yetkili Servis Ağı 56 Kazanskaya 390 MW Doğalgaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı 70 Kamyona Monte Beton Pompası Tanıtım Etkinlikleri 71 Zoomlion Kule Vinç Mast Üretimi MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santralı DİĞER 72 Hayat Futbolu Taklit Eder 74 İmmuniteyi arttırmanın 10 kolay yolu 76 GAMA Endüstri Eğitimleri 77 GAMA Güç Sistemleri Eğitimleri 79 GAMA Enerji A.Ş. Tek Pota Ligi ne katıldı. 62 Khabat Termik Santralı Projesi Ünite 1 & 2 64 Kazakistan daki Future Growth Project kapsamındaki projeler MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santralı Projesi ÖZETLER 82 English Summary 94 Obzor Proektov Na êusskom Qzyke EKİM - KASIM - ARALIK
6 shaber Lale Ersü GAMA nın kuruluşundan bu yana kat ettiği yolda, yöneticilerin etkisi ve öneminin yanında şüphesiz onlara destek olan ailelerinin de büyük rolü vardır. Sevgili Lale Ersü nün eşine olan desteği gibi Yönetim Kurulu Başkanımız Ergil Ersü nün değerli eşi Lale Ersü, GAMA da her seviyeden çalışanın gönlünde çok önemli bir yer edinmiştir. GAMA nın ilk zamanlarından beri, birçok çalışan sevinç ve üzüntülerini Lale Hanım ile paylaşmış ve her defasında onun sımsıcacık gülüşü, desteği ve yakınlığı ile karşılaşmışlardır. Sevgi dolu, iyi niyetli, tevazu sahibi, hep güler yüzüyle hatırlayacağımız Sevgili Lale Ersü yü kaybetmenin derin üzüntüsünü GAMA Ailesi olarak yaşıyoruz. Onu her zaman özlem ve rahmetle anacağız 4 GAMA BÜLTEN 87
7 HABERw Atamızı her 10 Kasım da olduğu gibi bu yıl da şükran ve saygı ile andık. EKİM - KASIM - ARALIK
8 shaber İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Töreni Cumhurbaşkanlığı Külliyesi nde 20 Ekim 2016 tarihinde düzenlenen İzmir ve Kocaeli Şehir Hastaneleri Proje Finansman Törenine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın yanı sıra Sağlık Bakanı Recep Akdağ, Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Yapımcı-Yatırımcı Firmaların Yöneticileri ile birlikte Finansman sağlayacak Şirketlerin Temsilcileri katıldılar. Törende Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan; İzmir ve Kocaeli gibi iki önemli şehrimizin şehir hastanelerinin 1,1 milyar dolarlık dış finansmanının 637 milyon dolarlık bölümüne ilişkin anlaşmanın imzalanmasına şahitlik ediyoruz. Projenin yüzde 5 ortağı olan firmanın yetkilileri ile Mart ayında ve geçtiğimiz ay Amerika da yaptığımız görüşmelerde verdikleri sözleri tuttukları için teşekkür ediyorum. Yatırım bedeli 1,4 milyar dolar olan projenin finansmanının 1,1 milyar doları dış kredi ile kalanı öz kaynak ile karşılanıyor. Kocaeli Şehir Hastanesi bin 180 yatağa sahip olacak. 6 ayrı hastaneden teşekkül edecek. İzmir Bayraklı Şehir Hastanesi ise 2 bin 60 yatağa sahip, 6 ayrı hastaneden oluşacak. Bu projeler de 2019 yılı bitmeden tamamlanıp hizmete girecek. Şimdiden şehirlerimize ve ülkemize hayırlı olmasını diliyorum diye konuştu. 6 GAMA BÜLTEN 87
9 HABERw İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başbakan Binali Yıldırım ve Enerji Bakanı Berat Albayrak ın katılımı ile 2016 yılında devreye giren 5 milyar dolar yatırım bedeline sahip 158 enerji santralının açılışı 07 Kasım 2016 tarihinde gerçekleştirildi. Beştepe Kültür ve Kongre Merkezi nde düzenlenen Elektrik Santralleri Toplu Açılış Töreni nde açılışı yapılan santraller arasında GAMA Enerji A.Ş. yatırımlarından 840 MW kurulu güce sahip İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı da vardı. Devreye giren İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralı açılışı Türkiye genelindeki 158 elektrik santraliyle birlikte yapıldı. Beştepe den Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın canlı yayınla bağlandığı açılışa Kırıkkale Valisi M. İlker Haktankaçmaz ile GAMA Enerji A.Ş. üst yönetimi ve santral yetkilileri katıldı. Canlı bağlantıda Vali M.İlker Haktankaçmaz ile konuşan ve Kırıkkale ye mesaj veren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İç Anadolu Doğal Gaz Elektrik Üretim Santralı Kırıkkale ye ve ülkemize hayırlı olsun. Yatırımlarıyla ülkelerine güvendiklerini gösteren işadamlarımıza teşekkürlerimizi sunuyorum. dedi. Daha sonra açılış kurdelesi Kırıkkale protokolü tarafından kesildi. Türkiye deki mevcut doğal gaz santrallarına göre daha az karbon salımı gerçekleştirecek olan santralımız, kurulu güç ve verimlilik açısından da önemli bir yere sahip olacaktır. EKİM - KASIM - ARALIK
10 shaber Türk Eğitiminde Bir Başarı Öyküsü Kuruluşunun 30. Yılında Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı 8 GAMA BÜLTEN 87
11 Başkanlığını GAMA Holding Onursal Başkanı Erol Üçer in üstlendiği Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı, 1945 yılında çeşitli devrelerden 92 Atatürk Lisesi mezunu tarafından kuruldu. Bugün 30. yaşını kutlayan vakfın gelecek nesillere örnek teşkil edecek çalışmaları bir kitap olarak derlendi. Vakfın tarihi, eski ve yeni mezunlarla, yönetimde emeği geçenler, öğrenciler ve öğretmenler ile yapılan söyleşilerle anlatıldı. 30 yıllık gençliğe sahip çıkma, yol gösterme, destek olma ideali Lise, Atatürk ün adının ilk kez verildiği okul, 130 yıllık bir eğitim ocağı. İlk önce Ankara İdadisi, Ankara Sultanisi, Ankara Erkek Lisesi ve günümüzde Ankara Atatürk Lisesi olarak varlığını sürdürmekte.130 yılı bulan geçmişe sahip Atatürk Lisesi nin yanında Alev Vakfı 30 yıllık tarihiyle genç görünse bile, aslında koca bir çınar. Bugün Alev Vakfı nın öncülüğünde okulda yabancı dil öğrenimine özel ağırlık veriliyor. Hazırlık sınıfından başlayarak temel yabancı dil İngilizcenin yanı sıra Almanca, Fransızca, İspanyolca, Rusça ve Çince dilleri de 5 yıl boyunca ikinci yabancı dil olarak okutuluyor. Alev Vakfı nın, öğrencilerin gelişimi ve eğitim konusundaki çalışmaları birçok okula ilham verecek düzeyde. Alev Vakfı öğrencilere, burs, başarı teşvik ödülü, yurt dışında dil eğitimi, üniversite hazırlık destek kursları vermekte. Hazırlık sınıfı sonunda vakıf tarafından özel olarak getirtilen yabancı öğretmenlerce verilen dil kursları da öğrenilen dilin pekişmesinde en büyük yardımcılarından. Bunların yanı sıra öğrencilere maddi desteklerin sağlanması da vakfın düzenli olarak yaptığı çalışmalardan. Öğrencilerin projelerine teknik destek sağlanması, kültür, sanat, spor dallarında profesyonel eğitmenlerin getirilmesi, üniversitelerle ilişkilerin kurulması Vakfın çalışmaları arasında. Bu çalışmaların meyvesi; Atatürk Lisesi üniversiteye öğrenci yerleştirmede Türkiye deki ilk 20 Anadolu Lisesi içinde yer alıyor. Mezunları ODTÜ, Boğaziçi, İTÜ gibi önemli üniversiteleri en çok kazanan okul unvanını taşımak, okulun köklü geçmişine sahip çıkan ve onu daha da ileriye taşımaya çalışan Alev Vakfı nın katkısıyla gerçekleşmekte. Alev Vakfı da işte tam bu noktada köklü geçmişten aldığı bayrağı daha ileriye taşımaya, gelecek kuşaklara ulaştırmaya kararlılığını sürdürüyor. Bu yolda yaşı, yüreği gençleri ve geleceği aydınlık gören, umut, güven taşıyan herkesi yanında görmek istiyor, bu ideale destek vermeye çağırıyor. EKİM - KASIM - ARALIK
12 shaber 7. Enerji Zirvesi GAMA Enerji nin ana sponsoru olduğu, Kasım 2016 tarihlerinde Adana da gerçekleştirilen 7. Türkiye Enerji Zirvesi, her yıl olduğu gibi bu yıl da büyük bir katılım ile gerçekleşti. GATES Enerji Ticaret A.Ş. nin de diğer sponsorlar arasında bulunduğu, Türkiye enerji piyasalarındaki tüm aktörlerin bir araya geldiği zirvede önemli konu başlıkları tartışıldı. Binin üzerinde delegenin katıldığı zirvede, düzenlenen 19 oturumla 2 gün boyunca 100 e yakın konuşmacı ve moderatör tarafından Türkiye Enerji Piyasalarından Doğu Akdeniz gazına, küresel petrol ve doğalgaz piyasalarından güneş enerjisine kadar birçok kritik konu farklı bakış açıları ile konu uzmanları tarafından irdelendi. 10 GAMA BÜLTEN 87
13 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak ın enerji sektörü ile ilgili yöneltilen çeşitli sorulara verdiği cevaplarla değerlendirmelerini paylaştı ve bu zirvenin enerji piyasası için çok önemli bir organizasyon olduğunun altını çizdi. Sektörün ilk ve en önemli önceliğinin Serbest Piyasa Modeli olduğu vurgulanan zirvede, yenilenebilir enerji kaynakları, petrol ve gaz dengeleri konularında görüşler paylaşıldı. Birinci gün açılış konuşmasını GAMA Holding A.Ş. Başkan Yardımcısı ve COO Arif Özozan gerçekleştirdi. Konuşmasında dünya üzerinde 400 den fazla projeye imza atan GAMA Holding A.Ş. grup şirketlerinin Türkiye ye ve gelişmeye devam eden piyasalara duyduğu güven doğrultusunda başta enerji projeleri olmak üzere şehir hastaneleri ve diğer yatırmalarına kesmeden devam ettiğini vurgulayarak, yurt dışından ülkemize getirilen yatırımların korunması ve arttırılması için, sürdürülebilir politikalar izlenerek atılan adımların hız kesmeden devam etmesi gerektiğini söyledi. İkinci gün açılış konuşmasını GAMA Enerji A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür Sıtkı Şerifeken gerçekleştirdi. Konuşmasında GAMA Enerji olarak 2016 sonu itibarı ile Türkiye deki kurulu gücümüzü MW seviyelerine çıktığını, yatırımlara devam edileceğini ancak burada önemli konunun Türkiye nin de bir enerji merkezi haline gelebilmesi için tüm zincirin halkalarının tamamlanması gerektiğini, mevcut yatırım ve yatırımcıların korunması amaç edinilerek şeffaflık ve eşitlik ilkelerinden ödün verilmemesi gerektiğini söyledi. Yenilenebilir enerji yatırımlarında yeni teşvik, yatırım ve ticaret modeli oturumunda GAMA Enerji Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Ligvani, Enerji yatırımlarında finansman sorunları oturumunda Genel Müdür Yardımcısı Anıl Ecevit, Enerji Sektörü ve Kariyer oturumunda İnsan Kaynakları Yöneticisi N. Bahar Uygur konuşmacı olarak yer aldı. Gecede düzenlenen gala yemeğinde 7.Türkiye Enerji Zirvesi ödülleri de dağıtıldı. Altın Vana, Altın Voltaj, Altın Varil ve Altın Tüp olarak 4 farklı kategoride dağıtılan ödüller sahiplerini buldu. Elektrik sektöründe faaliyet gösteren şirketlere verilen Altın Voltaj ödüllerini almaya hak kazanan 9 firma arasında GAMA Enerji A.Ş. ve GATES Enerji Ticaret A.Ş. de yer aldı. EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz tarafından verilen ödülü GAMA Enerji adına M.Arif Özozan, GATES Enerji adına da Sıtkı Şerifeken teslim aldı. EKİM - KASIM - ARALIK
14 shaber Eurasian Talks Eurasian House tarafından organize edilen, Eurasian Talks dizisinin ikincisi olan panel, 13 Aralık 2016 da Moskova da Marriott Grand Otel inde gerçekleştirildi. Toplantıya Türkiye nin Moskova Büyükelçisi Hüseyin Diriöz, Moskova Devlet Üniversitesi Asya ve Afrika Ülkeleri Enstitüsü Onursal Başkanı Prof. Dr. Mihail Meyer, eski Türkiye Moskova Büyükelçisi Halil Akıncı, Eurasian House Genel Direktörü ve Guru Medya Yayın Grubu Başkanı Hayreddin Aydınbaş ile diğer yetkili ve uzmanlar katıldı. Panel moderatörlüğünü eski Büyükelçi Akıncı nın yaptığı etkinlikte; enerji oturumunda Akkuyu Nükleer A.Ş. CEO su Oleg Titov, inşaat oturumunda GAMA Güç Sistemleri Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO su Özgür Umut Eroğlu ve finans & ticaret oturumunda Credit Europe Bank Başkanı Haluk Behçet Aydınoğlu na konuşmacı olarak yer aldılar. Panelde geçmişten günümüze Türk-Rus ilişkilerinin enerji, inşaat ve finansman alanlarında geldiği noktalar ele alınırken, önümüzdeki süreçte ikili ilişkilerin nasıl geliştirileceği konusunda fikir alışverişinde bulunuldu. GAMA Güç Sistemleri Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve CEO su Özgür Umut Eroğlu, normalleşme sürecindeki gecikmelerin en çok Türk Özel Sektörünü etkilediğini belirtti. Eroğlu Rusya dan beklentimiz, Kasım 2015 öncesi durumu sağlamak için adımlar atılmasıdır dedi. Eroğlu ayrıca 29 Aralık 2015 kararnamesinin kaldırılmasını ve Rusya nın vize serbestleştirme sürecini eski haline geri döndürmesini bekliyoruz. Türk ve Rus İş Çevrelerinin şu anda üzerinde yoğunlaştığı üç ana konu; Akkuyu Nükleer SantralI Projesi, Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi ve Rusya nın 2018 Dünya Kupası projeleridir. Bir diğer ve önemli beklentimiz ise Türkiye den Rusya ya kredi imkanlarının genişletilmesidir. diye ekledi. 12 GAMA BÜLTEN 87
15 HABERw GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği The Legal 500 tarafından yayınlanan GC Powerlist: Turkey Teams listesine seçildi. GC Powerlist: Turkey Teams, Türkiye deki en ilham verici ve yenilikçi hukuk müşavirliklerini belirlemektedir. Bu liste günümüzde, çalıştığı şirket veya sektörde, karar alınmasında veya bunların değiştirilmesinde etkin rol oynayan, karmaşık konular karşısında parlak teknik çözümler sunabilen, işlerin daha da ileriye taşınmasında hukuk müşavirliğinin işlevini güçlendirecek yenilikçi yapılar oluşturan ve/veya diğer hukuk müşavirliklerine de yol gösterecek bir çalışma modeli geliştirmiş olan hukuk müşavirliklerini tespit etmektedir. Bu listeyi belirlerken, The Legal 500 ekibinin deneyimli araştırmacıları, adayları değerlendirmekte ve her bölgedeki listeyi son haline getirebilmek için uzun listedeki tüm hukuk müşavirleriyle ve aday gösteren avukatlarla mülakatlar yapmaktadır. Araştırmacılar ayrıca, en güçlü hukuk müşavirliklerini belirlerken tüm dünyadaki lider hukuk bürolarının ortakları ve diğer hukuk müşavirleriyle de görüşmektedirler. The Legal 500 tarafından, bu listeyi ve seçilmiş hukuk müşavirliklerini tanıtmak amacıyla, 24 Kasım da Çırağan Sarayı nda verilen davete GAMA Güç Sistemleri Hukuk Müşavirliği de katıldı. EKİM - KASIM - ARALIK
16 shaber GAMA Enerji itibarını en çok arttıran markalar arasında yerini aldı. Pazarlama sektörünün önemli dergilerinden Marketing Türkiye nin Akadametre tarafından yapılan 2016 yılı İtibar ve Marka Değer Performans Ölçümü araştırmasını baz alarak gerçekleştirdiği The ONE Awards Ödülleri sahiplerini buldu. 40 kategori üzerinden değerlendirilen İtibar ve Marka Değer Performans Ölçümü nün saha çalışması yüz yüze görüşmelerle tamamlandı. GAMA Enerji A.Ş. enerji firmaları sektöründe 2016 yılında itibarını en çok arttıran markalar kapsamında yılın en başarılı ilk 3 firması arasına girdi. 14 GAMA BÜLTEN 87
17 HABERw GATES Enerji den Eczacılara İndirimli Elektrik Türk Eczacılar Birliği nin üyeleri için geliştirilen Eczacıkart Projesinin önemli basamakları arasında olan enerji alanındaki iş birliği düzenlenen basın toplantısı ile kamuoyuna duyuruldu. Türk Eczacılar Birliği ile GAMA Enerji iştiraki olan GATES Enerji arsında imzalanan protokol ile hayata geçen proje ile eczaneler indirimli elektrik kullanma imkânına sahip olacak. Ankara da düzenlenen basın toplantısı ile kamuoyuna tanıtılan proje kapsamında Eczacıkart a sahip olan eczaneler için avantajlı projeler geliştirdiklerini anlatan Türk Eczacılar Birliği Başkanı Erdoğan Çolak, GATES Enerji şirketi ile işbirliğinin, bugünden başlayarak önümüzdeki süreçte çok daha anlamlı olacağına inanıyoruz. diye konuştu. Uygulamanın detayları hakkında açıklamalarda bulunan GAMA Holding Başkan Yardımcısı ve COO, aynı zamanda da GAMA Enerji Yönetim Kurulu Başkan Vekili Arif Özozan, GATES Enerji nin Türk Eczacılar Birliği ile yaptığı anlaşmadan dolayı duydukları memnuniyeti dile getirdi, hayata geçirilecek proje ile eczacılara yılda yaklaşık bir, bir buçuk elektrik faturası tutarında bir indirim yansıyacağını vurguladı. GAMA Enerji Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü Sıtkı Şerifeken de GATES Enerji nin hali hazırda sayısı binin üzerinde olan serbest tüketiciye sahip olduğunu söyledi. İmzalanan protokol ile 25 bin eczanenin serbest tüketici limitini geçen 8 bini ile indirimli elektrik anlaşması yapılacağını öngördüklerini dile getiren Şerifeken, Bir sonraki aşamada limitin düşmesiyle serbest tüketici hakkı kazanacak yeni eczanelerle ve eczacıların kendi evlerinde, yakınlarının evlerinde aynı uygulama ile elektrik kullanımını sağlayacağız. Sağlığın önemi bizim için tartışılmaz. Bu imkânı bizim ayağımıza getiren eczacılarımız için de böyle bir projeyi hayata geçirmek bizim için gurur kaynağıdır diye konuştu. EKİM - KASIM - ARALIK
18 shaber Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler Ankara Ato Congresium da, 3-4 Kasım 2016 tarihlerinde düzenlenen 9. Uluslararası Enerji Kongresi ve Fuarı nda Güç Sistemleri ve Enerjide Yeni Teknolojiler başlıklı oturuma GAMA Güç Sistemleri adına Teklif Mühendislik Müdürü Gökmen Demirkaya katıldı. 16 GAMA BÜLTEN 87
19 HABERw GAMA Güç Sistemleri, Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development a katıldı. Kazakistan Enerji Bakanlığı ve Kazakhstan Electricity Association (KEA) tarafından düzenlenen Kazakhstan Electric Energy Current State and Prospects of Sustainable Development enerji forumu 10 Kasım 2016 tarihinde Astana şehrinde gerçekleşti. Bakanlıktan, Kazakistan ın en büyük elektrik üreticisi firmalarından ve enerji sektöründen bir çok önemli ismin katıldığı forumda, GAMA Güç Sistemleri, İş Geliştirme Ekibi de firma sunumu ile yer aldı. GAMA Güç Sistemleri, Iran Power Investment Summit 2016 ya sponsor olarak katıldı. İran Enerji Bakanlığı ndan ve özel sektörden bir çok firmanın katılım gösterdiği forum, en çok umut vadeden pazarlardan biri olarak görülen İran ın ekonomik gelişmeleri hakkında önemli kaynaklardan bilgi edinilmesi ve ilişkiler kurulması açısından bir fırsat sundu. Ambargonun kaldırılmasının ardından, İran da ekonomide ve enerji sektöründe yatırımcı ve taahhüt firmalarını hangi fırsat ve risklerin beklediğinin tartışıldığı Iran Power Investment Summit Kasım2016 tarihlerinde Tahran da gerçekleşti. GAMA Güç Sistemleri İş Geliştirme Ekibi tarafından yapılan firma sunumu da oldukça ilgi gördü ve sponsorluk kapsamında sağlanan GAMA standında birçok misafir ağırlandı. EKİM - KASIM - ARALIK
20 shaber Meral Hanım... GAMA da meslek hayatının 30 yılını tamamlayan Meral Dedekargınoğlu nun yeni hayatına ilk adımını hep birlikte kutladık. Onursal Başkanımız Erol Üçer in asistanlığını 30 yıldır sürdüren Sevgili Meral Hanım kendisi için düzenlenen kutlamada dünyaya gelecek torunu ile ilgili heyecanını dile getirirken bu kadar uzun zamandır aynı şirkette çalıştığı artık ailesi gibi olan yakın çalışma arkadaşları ve yöneticilerinden ayrılmanın da üzüntüsünü hissettiğini söyledi. Deneyimi, hitabet yeteneği, saygı, sevgi ve dikkatli çalışma tarzı ile örnek teşkil etmiş, GAMA Ailesi ve kendisi ile çalışan, deneyimlerinden yararlananlar için oldukça önemli bir çalışma disiplinine sahip Meral Dedekargınoğlu na emeklilik hayatında keyifle, sağlıkla geçireceği mutlu yıllar dileriz. GAMA ya kattığı değer, emekleri ve varlığı için kendisine teşekkür ederiz. 18 GAMA BÜLTEN 87
21 HABERw Aramızdan biri... Meltem Şahin, GAMA Güç Sistemleri nde proje mühendisi ve bir gönüllü. Ankara da gönüllülerden oluşan bir topluluk olan Ankara Çorba Gönüllüleri ile birlikte, her Salı-Cuma-Pazar saat da AŞTİ de çorba dağıtıyor. Onlar, öğrenci ve çalışanlardan oluşan yaklaşık 30 kişilik bir gönüllü topluluğu. İstanbul da Çorbada Tuzun Olsun ekibinden ilham olarak yola çıktılar ve daha birkaç ay içinde ihtiyacı olan yüzlerce insana ulaştılar. Önce Kızılay, Kurtuluş, Sıhhiye çevresindeki evsizlere 1 termos ile geze geze ulaştılar. Havalar soğuyunca onların AŞTİ ye geçtiğini öğrendiler. Ankara çorba gönüllüleri haftada 3 gün, AŞTİ de yaklaşık kişiye çorba, nohut, fasulye, börek gibi yemekleri kendi evlerinde hazırlayarak dağıtıyorlar. Ankara Çorba Gönüllüleri ile birlikte atkı bere ören bir ekip de evsizlere yardım ediyor. Sizler de bu ekibe katılmak, yardım etmek ya da destek vermek için Ankara Çorba Gönüllüleri nin sosyal medya hesapları üzerinden ihtiyaç listelerini takip edebilirsiniz. Belki bizlerden de dağıtıma çıkacak, ihtiyaç karşılayabilecek daha nice gönüllüler çıkar. EKİM - KASIM - ARALIK
22 shaber Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi Arkeolojinin Büyülü Dünyası Eğitim Programı: Erimtan Arkeoloji ve Sanat Müzesi nde, çocukların farklı yaş gruplarına yönelik Arkeolojinin Büyülü Dünyası etkinlikleri düzenleniyor. Müze koleksiyonunda bulunan, tarihi M.Ö. 3 bin yılına kadar uzanan Anadolu uygarlıklarına ait eserlerden yola çıkarak hazırlanan etkinlik, uzman eşliğinde müze gezisi ile başlıyor. Arkeolojinin Büyülü Dünyası eğitim programında çocuklar mitolojik karakterlerle tanışıyor, ihtişamlı Roma uygarlığının günlük yaşam öykülerinin parçası oluyor, Roma alfabesini öğreniyor, sikkeler ve adak yazıtları tasarlayıp üretiyorlar. Arkeolojinin Büyülü Dünyası eğitim programı müzenin kapalı olduğu pazartesi günleri hariç hafta içi her gün okul grupları için saat ve te gerçekleştiriliyor. Programlara katılım için rezervasyon gerekiyor. Rezervasyon için (0312) numaralı telefondan veya education@erimtanmuseum. org e-posta adresinden ulaşabilirsiniz. Hafta Sonu Pazar Atölyeleri: FANTASTİK KAHRAMANLAR (4-6 yaş grubu, süre: 60 dk.) Atölye çalışması çocukların en sevdiği masal kahramanları ve en sevdikleri hayvanlar üzerine konuşmaları ile başlar. Çocuklar, insan ve hayvan özelliklerine sahip bir kahraman yaratsalar kahramanlarının nasıl özellikleri olacağı sorusunu cevaplandırdıktan sonra Antik Yunan mitolojisinde yer alan doğaüstü kahramanları tanıtan öyküleri dinlerler. Bu kahramanların yaşamış olabileceği zamanları hayal ederken kendi kahramanlarını karton şablonlar üzerinde tasarlayıp renklendirerek atölye çalışmasını tamamlarlar ve kahramanlarını günün hatırası olarak yanlarına alırlar. Katılım ücreti: 25 TL SİHİRLİ SİKKELER (7-10 yaş grubu, süre: 90 dk.) Eski Anadolu uygarlıklarında gündelik yaşamın ele alındığı atölye çalışmasında çocuklar, kilden kendi tasarladıkları sembollerle altın ve gümüş renginde sikkeler üretirler. Daha sonra bu ürettikleri sikkeleri nasıl kazandıklarını ve nasıl harcayacaklarını düşünerek eski bir Roma pazarına alışverişe gittiklerini hayal ettikleri bir drama çalışması gerçekleştirirler. Atölyede bulunan yiyecek, içecek ve giysi üretebilecekleri ham maddeleri inceler ve ölçü birimlerini öğrenirler. Katılım ücreti: 25 TL BİR DİLEK TUT! (11-13 yaş grubu, süre: 90 dk.) Atölye çalışması eski Romalıların inanışları doğrultusunda, sağlıklı yaşam, verimli hasat, bolluk ve bereket dileklerini belirttikleri adak yazıtlarına odaklanır. Uzman eşliğinde sergi gezisini tamamlayan çocuklar, atölyede Roma alfabesini öğrenerek, kendileri, aileleri ve 2 arkadaşları için iyi dilek ve isteklerini kilden hazırladıkları tabletler üzerine Roma harfleriyle yazarlar ve çeşitli süslemeler ile renklendirirler. Atölye bitiminde çocuklar bu yazıtları sevdiklerine hediye etmek üzere yanlarına alırlar. Katılım ücreti: 25 TL Tüm hafta sonu Pazar etkinliklerini erimtanmuseum ve erimtanmuseum/instagram hesaplarından takip edip, nolu telefona rezervasyon yaptırabilirsiniz. 20 GAMA BÜLTEN 87
23 HABERw Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler yayınlandı. GAMA Holding Kurumsal İletişim Direktörü Reyhan Saygın ın ilk romanı Zamansız Mevsimler 9 Aralık 2016 da Ayizi Kitap tarafından yayınlandı. Hayatın ta kendisini akıcı bir dil ile anlatan romandan küçük bir alıntı: Tahmin edilemezi yaşamak aslında hayat. Yaşadığımız, bir illüzyon sadece. Sihirbaz, herhangi bir anda çıkar sahneye. Siz şaşırıp kalmışken hayat arsızca akar ve zaman dolduğunda da sihir biter. Reyhan Saygın ın bu başarısını 20 Aralık 2016 tarihinde GAMA Binası nda yapılan bir kutlama ile paylaştık. EKİM - KASIM - ARALIK
24
25
26
27
28 sözel DOSYA Değerli Söyleşiler Aynı kurumda 52 yıldır devam eden iş hayatı... Yöneticilerimizin deneyimlerini bizlerle paylaşacakları Değerli Söyleşiler sohbet toplantılarının ilkini 12 Ekim 2016 da, Yönetim Kurulu Başkanımız Ergil Ersü ile gerçekleştirdik. Ergil Ersü, İstanbul da doğdu. İlköğretimine babasının işi nedeniyle Anadolu nun çeşitli şehirlerinde devam etti, Diyarbakır Lisesi nden mezun olduktan sonra AFS ile bir yıl Amerika da eğitim aldı. Ersü, 1959 yılında üniversite eğitimine başladığı ODTÜ Makina dan 1963 yılında mezun oldu yılında da aynı üniversitede yüksek lisansını tamamladı. 26 GAMA BÜLTEN 87
29 O dönemler, özellikle İngilizce bilen mühendislere çok talep olduğunu belirten Ergil Ersü, GAMA nın 1959 yılında, İTÜ de sınıf arkadaşları olan Erol Üçer, Uğurhan Tunçata ve Yüksel Erimtan ile iş adamı Raif Mumcu tarafından kurulduğunu, o yıllarda ülkede yoğun bir kalkınma hamlesi yaşandığını, 1962 yılında Erol Özman ın şirkete girişinin ardından buhar kazanlarının öncüsü Babcock Wilcox un temsilciliğini alan GAMA nın da bu dönemlerde NATO nun alt yapı ihalelerine katıldığını ve endüstriyel projelerden de pay almaya çalıştığını anlattı. Bu projelerde, şirketin inşaat mühendisi kurucularına ilaveten Erol Özman gibi İngilizce bilen makine mühendislerine ihtiyaç duyulması sonucu Ergil Ersü, Ercan Davudoğlu ve Gürhan Türeli GAMA da işe başladı. Daha sonra işler geliştikçe Uğur Yurdakul, Celasin Egel, Yücel Aksoy, Engin İnanç da GAMA ya katıldılar yılında bu genç ekibe ortaklık teklif edildi ve onların da katılımı ile GAMA Endüstri kuruldu. Ergil Ersü, arasında GAMA Endüstri Genel Müdürlük görevini yürüttü, 2003 e kadar da Yönetim Kurulunda Murahhas Üye olarak görevine devam etti. GAMA bünyesinde, 2003 yılında yaşanan yeniden yapılanma sonucu kurulan GAMA Holding de Yönetim Kurulu Murahhas Üyeliği yaptı. Ersü, 2010 dan günümüze GAMA Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürmektedir. EKİM - KASIM - ARALIK
30 sdeğerli SÖYLEŞİLER GAMA nın gerçekleştirdiği birçok ilk/en var ama sizce en önemli olanlar hangileri? n Mersin Termik Santralı - GAMA Güç Sistemleri nin temeli atıldı. n Soma Termik Santralı- GAMA Endüstri yi zirveye taşıdı. n Birecik Barajı ve HES- GAMA Enerji nin temeli atıldı. Babcock Wilcox un temsilciliğinin alınması GAMA için önemli bir kilometre taşıdır. Bunun uzun soluklu bir işbirliğine dönüşmesi, Mersin Termik Santralı 1. Etabının birlikte alınması ile olmuştur. Mersin Termik Santralının 2. Etabını ise Dünya Bankasından yeterlilik alan ilk Türk firması olarak GAMA tek başına yapmıştır. Bu, yarı EPC olarak bugünün şartlarında küçük bir proje olsa da GAMA Güç ün temelini oluşturmuştur. 70 lerin ortası, dünyada petrol krizi var. Türkiye nin ihracatı 1,5 milyar usd, ithalat 3,5 milyar usd. Korkunç bir enerji eksikliği yaşanıyor, elektrikler sık sık kesiliyor. Siyaset karışmış durumda, sağsol kavgaları başlıyor. O dönem Türkiye iki önemli proje çıkardı; Soma ve Yatağan Termik Santralları. Soma, finansman sağlayabilen Çekoslovak Skoda ya, Yatağan da finansmanı sağlayabilen Polonya nın Elektrim Şirketine verildi. Soma da, Skoda bizi tercih etti, Yatağan da ise Elektrim, Enka ve Tokar ı ayrı ayrı taşeron olarak seçti. Böylece ortak olarak biz ana müteahhit olduk ve bu GAMA Endüstri yi büyük müteahhitler ligine soktu. Ayrıca 1. ve 2. Üniteler tamamlanırken 3. ve 4.Üniteleri, onlar tamamlanırken 5. ve 6. Üniteleri aldık. Bu da bize, o sıkıntılı dönemde 15 yıl sürekli iş imkânı sağladı. GAMA Enerji nin kökü Birecik, İlk Yap İşlet Devret Projesi ler, iktidarda Özal hükümeti var. Hükümet tarafından YİD Modeli, 30 adet Enerji Projesi ilan edildi. Biz, Lamas ve Birecik ile ilgilendik. 10 yılda develope ettik Birecik i da yapıma başlayıp 2001 de işletmeye soktuk. Ardından yine YİD bazında İzmit Su ve Trakya Elektrik ile müteahhitliğin ötesine geçtik, aynı zamanda yatırımcı olduk. Birecik in çok büyük boyutlu olması nedeniyle önce 5 ülkeden, 8 firmadan oluşan Birecik Group kuruldu, sonra da Birecik A.Ş. oluştu. Bu projede GAMA hem yatırımcılığı hem EPC müteahhitliği üstlendi. Geliştirme 10 yıl, yapım 5.5, işletme 15 yıl sürdü. Toplam 30 yıl Birecik i geçen hafta devrettik. Bu çok ortaklı yapıda çok da çatışma olması beklenir, ancak biz 30 yıl boyunca ortaklarımızla ilişkilerimizi çok güzel sürdürdük. Tüm kararları ittifakla aldık. Çok fazla çıkar çatışması vardı; inşaatçılar ile santralcılar, Almanca konuşanlarla, Fransızca konuşanlar, ülkeler arası gerginlikler Biz katalizör olduk! Demek ki oluyormuş, uyumlu işbirliği 28 GAMA BÜLTEN 87
31 GAMA ile birlikte büyüdünüz diyebilir miyiz? O dönemleri, projeleri hatırladığınızda sizin hayatınızda yer etmiş, daha sonra önemli dersler çıkardığınız olaylar var mı bizimle paylaşabileceğiniz? İrlanda da çok güzel işler yaparken aleyhimize planlanan politik temelli olaylar karşısında itibarımızı korumak için yaptıklarımız çok önemliydi. Biz itibarımızı kaybetmemek için önemli bedel ödemeyi yani para kaybetmeyi tercih ettik. Bizim için önemli olan bir konu da darbenin hiç beklemediğimiz yerden, işçilerden gelmiş olmasıydı. Biz her zaman İşçi haklarına en büyük özeni gösteriyoruz. Sendikalarla aramız her zaman iyiydi. Hatta TESİŞ, binasını bize yaptırdı. İrlanda da aynı şekildeydi. Tüm vaatlerimizi gerçekleştirdik ama ideolojik bir milletvekilinin sendikaları kışkırtması ile problemler yaşandı. Biz de itibar kaybetmemek için çok büyük maddi kayıpları göz önüne aldık. İtibarımız çok önemli. Para her zaman kazanılabilir ama itibarımızı kaybedersek geri kazanamayız arası ilk yurt dışına açılma çabalarımız oldukça zorlu geçti. İran da küçük bir işimiz vardı, onun dışında ilk yurt dışı işimiz 1980 de Ürdün de aldığımız pis su arıtma tesisi oldu. Hemen arkasından Irak ve Suudi Arabistan da işler aldık. O yıllar Türk Ekonomisi içine kapanmıştı, bankalar teminat mektubu bile vermeyi bilmiyordu. Yurt dışına turist pasaportu ile 2 yılda bir çıkılabiliyordu. Biz özel izinle, limitli dövizle çıkabildik. O dönemde yurt dışında iş yapmak çok zordu. Soma daki işçi sıkıntıları Ankara da Engin İnanç, şantiyede Uğur Yurdakul işin başındalardı. Ülkemiz sağcı-solcu ikiye bölünmüştü. İşçiler de böyleydi. O dönemi fazla sorun olmadan atlatabildik. Türkiye nin ilk metrosu Ankara Metrosu da başta bir Yap İşlet Devret projesiydi ve Birecik le aynı anda gündemdeydi. 4 yıl yapmak için uğraştık, YİD ekibi kuruldu ama 4 yıl sonunda YİD olmayacağına karar verildi. O kadar emek boşa gitti. Neyse ki bir sene daha uğraştıktan sonra anahtar teslimine dönüştürülen projeyi alıp işi tamamladık. EKİM - KASIM - ARALIK
32 sdeğerli SÖYLEŞİLER GAMA yı diğerlerinden ayıran ne idi? Çok ortaklı yapı, birlikte karar alma, uyumlu işbirliği Çok ortaklılık, uzlaşma kültürüdür. Bizim yapımızın benzeri Türkiye de yok. Dezavantajı konsensüs sağlayana kadar bazı fırsatları kaçırmış olmamız. Faydaları ise çok riskli işlere girmemek oldu. Bu uzlaşma kültürünün, ortaklıkla yaptığımız diğer işlerimiz ve yatırımlarımızda da çok yararını gördük. Kurumsallaşmamızın ileri seviyede hatta halka açık firmalardan bile daha ileride olduğunu söyleyebilirim. Bu büyüme aşamasında özel hayatınız ve iş hayatınızı nasıl dengelediniz? Bir röportajınızda, eşinizin çocuklarınızı çok iyi yetiştirmesi ve sizin eksikliğinizi hissettirmeden onları büyütmesi sayesinde iş hayatınızın o dönemlerinin rahat ve huzurlu geçtiğinden bahsetmiştiniz. Eve iş götürmemek ve Pazar günlerini aileye ayırmak Özel hayatı böyle dengelemeye gayret ettim, elimden geldiğince. Eş desteği çok önemli. Benim eşim çok destek oldu. Ben çalışırken Mersin de evlendik. Eşim üniversite tahlisini bırakarak kendini çocukların yetişmesine verdi. Çocukların ve evin yükü olmadı üstümde. Elbette bu böyle olmamalı, eşler de çalışmalı. Ama o zamanın şartları öyleydi. İş yerinde çok vakit geçirmek gerekiyor, işler şimdiki gibi telefonla, le halledilemiyordu. Telefonla bile görüşemiyorduk. Önem verdiğim bir başka husus da eve iş götürmemeye özen gösterdim. Gerektiğinde sabaha kadar çalıştım ama eve götürmedim. Mutlaka Pazar gününü de evime ayırdım. Mümkün olduğunca bu iki hususa dikkat ettim. Huzurlu aile yapısı çok önemli. Koordinasyonun daha da iyi olması lazım bugünlerde. İletişim çağındayız, bu gelişmeler sayesinde evden çalışan doğum yapan çalışanlarımız var. Kadınların çalışmasını çok destekliyorum. 30 GAMA BÜLTEN 87
33 Ergil Bey, bugünkü GAMA ya baktığınızda gurur duyduğunuza eminiz. Sizce bugün de GAMA yı GAMA yapan ayrıcalıklar, özellikler nedir? GAMA yı daha da ileriye taşıyacak bizlere neler önerirsiniz? Kurumsallığı benimsemek ve devam ettirmek Daha nice 50 yıllar devam etmesi lazım şirketin. Bizler, başlangıçta İş idaresi bilmiyorduk. Herkes mühendisti. Şirket beni 1974 te İsviçre ye Yönetici Eğitimi Kursuna gönderdi. O yıllarda, şirket gayemizi ortaya koyduk; bildiğimiz işlerde dürüstçe para kazanmak. GAMA değerlerine sahip çıkmamız lazım: güvenirlik, uyumlu işbirliği, gelişim ve değişim, insana değer, başarma tutkusu. Bunlar aynı zamanda kişisel değerlerimiz. Çalışma azmi, başarı tutkusu ve uzun vadeli düşünmek lazım. Gereğini yaparsanız, kendinizi verirseniz, işe yararsanız başarılı olursunuz ve iyi performans mutlaka karşılığını alır. EKİM - KASIM - ARALIK
34 32 GAMA BÜLTEN 87
35 EKİM - KASIM - ARALIK
36
37
38 sdevam EDEN PROJELER İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü Projesi T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından Kamu Özel Ortaklığı (PPP) projeleri kapsamında ihale edilerek, İnşaat öncesi hazırlık dönemini takip eden ve yer teslimi ile 2017 yılı başlarında başlanılacak olan 36 aylık Yatırım Dönemi ile bu dönem sonrası 25 yıllık İşletme Dönemi fazlarını içeren proje, Türkerler - GAMA İzmir Bayraklı Hastane Yatırım ve Sağlık Hizmetleri A.Ş. tarafından 06 Eylül 2014 tarihli sözleşme ile üstlenildi. 36 GAMA BÜLTEN 87
39 Proje m² arsa alanı üzerine inşa edilecek olup, Sözleşme kapsamında toplam inşaat alanı m² ve yatak kapasitesi dır. Bu alan ve kapasitede Sağlık Bakanlığı ile devam etmekte olan proje görüşmeleri doğrultusunda bir miktar artış olacağı öngörülüyor. Kesin Projeler sunularak İdare nin olumlu görüşü alındı, yazılı onay bekleniyor. Ruhsat projeleri onayları alınmış durumda. Proje finansmanı için kullanılacak dış kredi sözleşmesi imzalandı ve inşaat ruhsat başvurusu yapıldı. Bu aşamaların peşinden finansal kapanışın da çok yakın zamanda gerçekleşmesi bekleniyor. Proje sahası yer tesliminin yine bu süreçle birlikte tamamlanması ile 36 aylık inşaat dönemi çalışmaları başlamış olacak. İnşaat öncesi hazırlık döneminde hafriyat işleri %45 mertebesinde tamamlandı. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle m 3 hafriyat gerçekleştirildi. Ana Hastane Binası, yataklı ve tek bloktan oluşmakta. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde aşağıdaki hastaneler bulunacak. Bina iki ana bölümden meydana geliyor: Baza (core) katları: Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet verecek. Kule katları, 4 hastaneye ait yatak katları, üç adet kuleye yerleştirildi (715 yataklı Genel Hastane, 380 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi, 141 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 424 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi). Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunacak. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 300 yataklı ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinami-seksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri alınacak. Tesisat bağlantısı bu galeri içinden yapılacak. Teknik Servis Binası, TSB-1 binası hastanenin güç merkezi ve atık bölümlerini içinde barındırıyor. Zemin katında trafo, soğutma merkezi ve medikal gaz bölümleri bulunuyor. 1.katında ise trafo, jeneratör, trijen ve sıcak su merkezi bulunuyor. TSB-2 binası zemin katında arka tarafından lojistik ve teknik amaçlı kullanılan teknik galeriye açılıyor. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yataklı ve tek bloktan oluşacak. Zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimlerden oluşacak. Tesiste kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunacak. EKİM - KASIM - ARALIK
40 sdevam EDEN PROJELER Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü Projesi T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından Kamu Özel Ortaklığı (PPP) projeleri kapsamında ihale edilerek, İnşaat öncesi hazırlık dönemini takip eden ve yer teslimi ile başlanılacak olan 36 Aylık Yatırım Dönemi ile bu dönem sonrası 25 yıllık İşletme Dönemi fazlarını içeren proje, GAMA - Türkerler Kocaeli Hastane Yatırım ve Sağlık Hizmetleri A.Ş. tarafından 06 Eylül 2014 tarihli sözleşme ile üstlenildi. Proje m² arsa alanı üzerine inşa edilecek olup, Sözleşme kapsamında toplam inşaat alanı m² ve yatak kapasitesi dir. Bu alan ve kapasitede Sağlık Bakanlığı ile devam etmekte olan proje görüşmeleri doğrultusunda bir miktar artış olacağı öngörülüyor. Proje kapsamında Kesin Projeler sunularak İdare nin olumlu görüşü alındı, yazılı onay bekleniyor. Ruhsat projeleri onayları alındı. Proje finansmanı için kullanılacak dış kredi sözleşmesi imzalandı ve inşaat ruhsat başvurusu yapıldı. Bu aşamaların peşinden 38 GAMA BÜLTEN 87
41 finansal kapanışın da çok yakın zamanda gerçekleşmesi bekleniyor. Proje sahası yer tesliminin yine bu süreçle birlikte tamamlanması ile 36 aylık inşaat dönemi çalışmaları başlamış olacak. İnşaat öncesi hazırlık döneminde 15 Eylül 2015 tarihinde başlanan hafriyat işleri %99 mertebesinde tamamlandı. Bu kapsamda patlatmalı kazı yöntemiyle m 3 hafriyat gerçekleştirildi. Ayrıca Şantiye mobilizasyonu ilk fazları kapsamında yönetim ofisleri, yemekhane, yatakhane, revir, vb. binalar, iletişim, elektrik, altyapı ve peyzaj imalatları ile birlikte yapıldı ve Kocaeli ESK Proje Müdürlüğü çalışanları ofislerine taşındı. Proje kapsamı; Ana Hastane, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi, Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri ve Teknik Servis Binalarını içeriyor. Ana Hastane Binası, 980 yataklı ve tek bloktan oluşuyor. Ortak bir çekirdek yapı üstünde yükselen kuleler içerisinde pek çok birim bulunacak. Kapalı otopark, teşhis ve görüntüleme birimleri, acil, poliklinikler, yoğun bakım ve ameliyathane, morg, tutuklu hasta, laboratuvarlar, destek ve servis hizmetlerini içeren ana blok (core) bütün branşlara hizmet veriyor olacak. İç ticari alanlar, ana sirkülasyon alanlarına yakın planlanıyor. Kule katlarında, 4 hastaneye ait yatak katları, iki adet kuleye yerleştirilmiş durumda. Baza katlarında bağlı oldukları branşlara ait poliklinikler bulunuyor. Kule 1 de 494 yataklı Genel Hastane ve 124 yataklı Kardiyovasküler Cerrahi Hastanesi planlanıyor. Kule 2 de ise 116 yataklı Onkoloji Hastanesi ve 246 yataklı Kadın Doğum Çocuk Hastalıkları Hastanesi bulunacak. Kule katlarıyla baza katları arasında tesisat teknik hacimlerinden oluşan teknik kat bulunuyor olacak. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Binası, 100 yataklı planlanıyor ve tek bir bloktan oluşuyor. Kampüs içinde Ana Hastaneden ayrı yer alacak olan FTR binası içinde elektroterapi, hidroterapi, psikoterapi, geriatri, romatoloji, radyoloji, onkoloji, ürodinami-seksüel rehabilitasyon, omurilik, el, konuşma terapisi, kardiyopulmoner, iş-uğraş terapisi, ortopedi, protez-ortez, psikoterapi gibi terapi birimleri bulunuyor. Bununla birlikte, poliklinik ve klinik tedavi birimleri de yer alıyor. Teknik Servis Binasıyla toprak altından bağlantı sağlayan Servis Galerisi içinden akülü araçlarla, yemek, çamaşır, malzeme ve morg hizmetleri yürütülecek. Tesisat bağlantısı da bu galeri içinden yapılacak. Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Binası, 100 yatak kapasiteli ve tek bloktan oluşuyor; zihinsel ve ruhsal rahatsızlıkları sebebiyle kendileri ve çevreleri için tehlike yaratabilecek statüdeki hastaların tedavilerinin gerçekleştirileceği özel birimleri yer alıyor. Tüm güvenlik ve müdahale önlemlerinin alındığı nitelikli bir sağlık yapısı olarak tasarlanıyor. Binada kapalı otopark, hasta terapi alanları, eğitim alanları, sinema salonları, hobi odaları, yemekhane, açık hobi bahçeleri, poliklinik ve klinik alanları bulunuyor. Bina etrafında güvenlik duvarı bulunuyor. Teknik Servis Binası, Ana Hastane ve FTR binasına Teknik Servis Galerisiyle bağlanacak. Ayrıca, teknik servis binasına yakın bir konumda Atık Binası yer alacak. EKİM - KASIM - ARALIK
42 sdevam EDEN PROJELER Khurais Satellite GOSP Projesi Khurais Projesi, 3 bölgenin (Khurais, Mazalij ve Abu Jifan) petrol yataklarını ve petrol işletmelerini adı altında topluyor. Bölgede yüzlerce kuyu ve 4 adet gaz/su ve petrolü birbirinden ayıran ön rafinasyon tesisi (GOSP) mevcut. Ham petrol, ikisi Khurais te bulunan bu (GOSP) tesislerden geçerek son işlemler için Abqaiq te bulunan tesislere pompalanacak. Ham petrol üretiminde dünya devi olan Suudi Aramco, işleme ve dağıtım konusunda endüstride öncü olduğu kadar, Petrol ve Gaz sektöründe uluslararası alt kuruluşlar ile faaliyetler yürütüyor. Aramco operasyonlarının, enerji sektörünü dünya çapında ilgilendirdiği biliniyor. Suudi Aramco nun Khurais, Mazalij ve Abu Jifan petrol sahalarında üretim kapasitesi mevcut durumda 300,000 varil/gün. Üretim kapasitesinin arttırılması amacıyla başlanan Khurais Satellite GOSP projesi ile bu kapasitenin Mazalij de 90 MBCD (milyon varil ham petrol/gün) ve Abu Jifan da 110 MBCD olmak üzere toplam 200 MBCD mertebesine çıkarılması hedefleniyor. Aramco nun bu projedeki üç ana taşeronundan biri olan Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. Co. (SAIPEM İtalya iştiraki) tesis inşası ve Gaz/Petrol ayrıştırma kapsamında olan tüm tesislerin yüklenicisidir. Khurais Satellite GOSP Projesi nin yapım işlerini yürütmek üzere GAMA, 30 Eylül 2015 tarihinde, GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. olarak, Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. ile sözleşme imzalandı. Proje kapsamında montaj işleri, kısmi malzeme tedarikleri ve ve kısmi devreye alma işleri bulunuyor. Binalar haricinde ana malzemelerin temini Snamprogetti kapsamında yer alıyor. Proje sahası Riyad ın doğusunda, karayolu ile yaklaşık 240 km mesafede bulunuyor. Proje kapsamında tesiste kurulacak teknolojik altyapı aşağıdaki şekilde olacak: İki fazlı yüksek basınçlı ayrıştırıcı (HPPT) ile sıvıların (petrol/su) ve gazların ayrıştırılması sağlanacak. 40 GAMA BÜLTEN 87
43 Tri-ethylene Glycol (TEG) gaz su giderici ünitesi kurulacak. Baca, kapalı tahliye ve yardımcı sistemleri gibi süreç destek üniteleri kurulacak. Proses otomasyonu kurulacak. Ses ve veri transferi için iletişim sistemleri kurulacak. Patlamaya dayanıklı binalar ve diğer gerekli tüm alt yapı işleri yapılacak. Projede mobilizasyon kapsamı işlerden İmalat Atölyeleri, Boya Atölyesi, Ambar binası ve Labaratuar binası yapım işleri tamamlanarak kullanıma açıldı. Kamp ve ilgili sosyal yapıların montajı tamamlandı, Aramco LPD (Loss Prevention Department) denetimleri devam ediyor. Genel mobilizasyon ilerleme oranı Aralık 2016 sonu itibarı ile %99 mertebesine ulaştı. Projede bina ve HVAC detayları haricinde mühendislik işleri SAIPEM kapsamında yer alıyor. GAMA kapsamında temin edilecek malzemelerin neredeyse tamamı için piyasa araştırmaları yapıldı, müşteriden malzeme ve tedarikçi onayları büyük oranda alındı ve alt yüklenici seçimleri yaklaşık %90 oranında tamamlandı. Proje inşaat işleri ilerlemesi %30; genel iş ilerlemesi ise %13 mertebesinde. Aralık 2016 itibarı ile m 3 kazı işi tamamlandı, m 3 beton döküldü. Ana binalarda perde ve döşeme beton işleri devam ediyor. RTR boru montajı %26, çelik konstrüksiyon montajı %6 oranında tamamlandı, yer üstü boru ve mesnet imalatlarına başlandı. Aralık 2016 sonu itibarı ile şantiye 368 direk, 178 indirek ve 78 Suudizasyon kapsamı olmak üzere toplam 624 personel çalışıyor. Güncellenen iş programına göre projede maksimum personel sayısı, Suudizasyon dahil, 900 civarı olması bekleniyor. EKİM - KASIM - ARALIK
44 sdevam EDEN PROJELER Yamal LNG Projesi, CWP3B Paketi Utility ve Offsite için Modül Montaj ve Bağlantı İşleri, Mekanik İşler, Borulama İşleri, Anahtar Teslimi (Mühendislik - Satın Alma - Montaj) Tanklar ve Binalar, Elektrik ve Enstrümantasyon İşleri Tamamlandığında dünyanın en büyük endüstriyel tesislerinden biri olmasının yanısıra, kutupta yapılan ilk LNG Tesisi olması özelliği taşıyacak olan Yamal LNG Tesisi, montaj işleri sert ve zorlu hava koşullarına rağmen hızlanarak devam ediyor. Yamal LNG Projesi kapsamımızda yer alan Modül Montaj ve Bağlantı İşleri, Mekanik İşler, Borulama İşleri, Anahtar Teslimi Tanklar ve Binalar, Elektrik ve Enstrümantasyon İşleri devam etmekte. Utility, BOG, Power Generation, Fractionation, Flare ve Administration bölgelerinde yer alan toplam 34 adet modüler ünitenin bizim kapsamımızda olan sonuncusu ve projenin en büyük modüllerinden biri olan ton ağırlığındaki Central Control Building modülü 2016 Ekim ayı sonunda sahaya ulaştı ve montaj hazırlıkları tamamlanarak başarı ile yerine konuldu. Modül montajlarının tamamlanmasından sonra, modüllerin içerisindeki sahada yapılması planlanan veya modüllerin montajları sırasında tamamlanmamış ve sahada eksikliği tespit edilmiş olan PCOW ve UCOW (Planned and Unplanned Carry over Works) işlerine başlandı. Metraj artışına bağlı olarak; yaklaşık 13 milyon adam-saat harcanması öngörülmekte olan projede, devam eden yerli ve yabancı personel mobilizasyonu Aralık 2016 itibarıyla hız kazandı. Bu dönem içerisinde özellikle Utility bölgesinde ilave iş olarak olan alınan boru köprüleri çelik montaj işleri, tava köprüsü ve boru montaj işleri hız kazandı. Daha önce modüler yapı olarak saha atölyelerinde yapılması planlanan, ancak İşveren talebiyle bizim kapsamımıza aktarılan boru köprülerinin yapımı 2016 Aralık sonu itibarıyla büyük oranda tamamlandı ve kablo çekimine başlanması planlandı. Bu amaca uygun olarak, 2016 Aralık ayının ilk haftasında instrument air modülüne ilgili elektrik binasından ilk kablo çekimi yapıldı. Aynı zamanda, boru köprüleri arası hook-up işlerine de başlandı Ekim ayı sonunda projenin ağır kaldırma işleri tamamlandı ve buna uygun olarak, kiralık olan 750 ton ve 650 ton kapasiteli vinçlerin demobilizasyonu yapıldı. EPC olarak yapımına devam ettiğimiz tank 42 GAMA BÜLTEN 87
45 ve binaların tasarım işleri tamamlanmakta olup, saha montajları devam ediyor Aralık ayı içerisinde 2 adet tankın hydrotesti soğuk hava koşullarına rağmen başarı ile tamamlandı. Söz konusu dönemde, Aralık 2016 günlerinde -50 C hava sıcaklığı ölçüldü Aralık sonu itibarıyla WDI boru prefabrikasyonu yapılarak tamiratlar haricinde imalat işleri tamamlandı. Ancak, kapsam dışı olarak EDG binasına ait WDI boru imalat işleri 2017 Ocak ayı içerisinde tamamlanacak. Bunun yanında saha montaj işlerine hızlı bir şekilde başlandı. İşveren tarafından sahaya getirilen ve kazıkları teslim edilen yangın hatları boru köprüleri montaj işlerine devam ediliyor. Bazı bölgelerdeki yeri hazır ol mayan boru köprülerinin ön montajları da İşveren tarafından verilen atölyelerde yapılmakta. Acil Durum Dizel Jeneratör Binası (Emergency Diesel Generator Building) ile ilgili montaj işlerine devam ediliyor. Söz konusu binanın ilk etapta devreye alınacak olan 100/200 no lu jeneratörlerin bulunduğu bölümün çelik montaj ve dış cephe kaplama işleri tamamlandı, bina içindeki mekanik montaj işleri devam ediyor. Kompresör binası çelik montaj işleri tamamlanmak üzere olup, ikinci kompresör binası içerisindeki 300/400 no lu kompresörlerin montajı yapıldı. Projede, kış mevsimi dolayısıyla modüllerin ve içerisindeki ekipmanların hava şartlarından korunması amacıyla bu önem arz eden preservation işleri dikkatle takip ediliyor. Polar night dönemi öncesi gerekli aydınlatma çalışmaları yapıldı ve projede çift vardiya çalışma düzeni her 2 dönemde de yaklaşık olarak aynı olacak şekilde devam ediyor Aralık sonu itibarıyla projede REGA JV personeli ve taşeron personeli olmak üzere toplam personel çalıştı. Aralık 2016 sonu itibarıyla projenin genel ilerlemesi % olarak gerçekleşti. EKİM - KASIM - ARALIK
46 sdevam EDEN PROJELER 1800 MW PP13 Güç Santralları Elektro-Mekanik Montaj Projesi İşveren i bir devlet kurumu Saudi Electricity Company (SEC) olan Proje, Suudi Arabistan ın başkenti Riyad ın 145 km kuzeybatısında, Dhurma şehrine 65 km uzaklıkta bulunuyor. 44 GAMA BÜLTEN 87
47 02 Temmuz 2015 tarihinde sözleşmesi imzalanmış olan projenin toplam süresi, 20 aydır. Enerji santralının Nisan 2017 itibarıyla devreye alınması planlanıyor. Proje EPCM şeklinde geliştirilen proje, ana mühendislik hizmeti ve İşveren kontrollüğü Worley Parsons tarafından gerçekleştiriliyor. İki ana bloktan oluşan projede, toplam 6 adet GE 7FA Gaz Türbini ve Jeneratörü, 6 adet By-Pass Bacası, 6 adet HRSG ve 2 adet GE Reheat Double Flow D11 Buhar Türbini, 8 adet GSU Trafo ve 2 adet ACC bulunuyor. GAMA kapsamında, ana güç adası elektromekanik montajı, 10 adet muhtelif hacimlerde yakıt ve su depolama tank işleri, 17 adet proses binasının anahtar teslim işleri, boru imalatı ve montajı, türbin binası ve boru köprüleri birincil ve ikincil çelik montajları, türbin binası ve boru köprülerinde yer alan platform ve merdiven kulelerinin anahtar teslim işleri, BOP elektro-mekanik ekipman montajı ile filtre, LV kablo, enstruman gibi muhtelif proje malzeme temini yer alıyor. Bununla birlikte, santralın elekrik iletim sistemine bağlantısını sağlamak için 1 adet 380KV ve 1 adet 132KV şalt trafo merkezi GAMA tarafından anahtar teslimi yapılıyor. Bu kapsamda; 10 diameter 380 kv GIS, 30 bay 132 kv GIS, 380 &132 kv kablo, başlık ve ekleri, kumanda ve röle panoları, 380 kv Gas Izoleli Bara (GIB), otomasyon ve haberleşme işleri, OG şalt, yardımcı servis trafosu, AC-DC sistemleri temini, montajı, test ve devreye alınması işleri bulunuyor. Santralde, gaz türbin ve jeneratörlerinin montajı devam ediyor. 6 ünitede air inlet montajı tamamlanarak yardımcı ekipman çelik mesnet platformlarının üzerine kompartman montajları yapıldı. Türbin borulama işleri ve basınç testleri tamamlandı. Lube oil flushing aktivitelerine devam ediliyor. Ayrıca elektrik ve enstrüman aktiviteleri paralel olarak devam ediyor. Türbin binası ve boru köprülerinin taşıyıcı çelik elemanlarının montajı devam ediyor. Hava Soğutmalı Yoğuşma Ünite-28 de montaj devam etmekte olup, tüm yapısal çelik montajları, soğutma panel, kondense tank ve kanal montajları tamamlandı. Ayrıca yoğuşma boru hatları montajlarına başlandı. EKİM - KASIM - ARALIK
48 sdevam EDEN PROJELER Hava Soğutmalı Yoğuşma Ünite-18 de montaj çalışmaları devam etmekte olup, 4 koridorun yapısal çelik ve soğutma panel montajları tamamlandı. Geriye kalan 3 koridorda ise, çelik montajları, bundle montajları ve bundle altı kondens toplama manifold montaj işleri devam ediyor. Bütün koridorlorda ana buhar dağıtım kanal montajı devam ediyor. İki ünite için de kondens toplama manifold boya işleri devam ediyor. Bütün atık ısı kazanlarının cephe panel montajları, modül montajları, drum montajları ve by-pass baca montajları sorunsuz şekilde tamamlandı. 6 ünitede de ana baca montajları devam ediyor. Ayrıca boru montaj işleri bütün ünitelerde devam ediyor. Inlet kanal montajları 5 ünitede tamamlandı. WetSAC ünitesinde bulunan 12 adet fan stack ve fan deck montajı da tamamlandı. Ayrıca, WetSAC üzerindeki yürüme yolları ve korkuluk montajı, grouting işleri tamamlandı. Drift eliminator işleri devam ediyor. Buhar Türbini ünite deki ağır kaldırma aktiviteleri tamamlandı. Buhar türbini ve borulama işleri, bina çeliğine paralel olarak devam ediyor. Yardımcı kompartmanlar ve buna bağlı yürüme yolları ve platform montaj işleri devam ediyor. BOP borulama prefabrikasyon işlerine başlandı. Ayrıca mekanik kısımda bulunan 89 ekipmandan 44 tanesinin montajı tamamlandı. Aşağıdaki işlerin teklif süreçleri tamamlandı. Proses binaları yapı çeliği ve remeasurable çelik paketi Şalt sahası test ve devreye alma işleri Yerinde döküm betonarme olarak imal edilecek EDG (Emergency Diesel Generator) ve STP (Sewage Treatment Building) binalarının yapımı Prekast beton proses binası yapım işi Gaz türbini enclosure ventilation ducts yapım işi High energy borulama işleri Karbon ve paslanmaz çelik boru fabrikasyon işleri Aşağıdaki işlerin teklif süreçleri devam etmektedir. BOP, by-pass ve main stack termal izolasyon ve kaplama İşleri Proses binaları elektrik işleri BOP borulama işleri PP13 Projesi kapsamında GAMA 17 adet proses binası, 10 adet saha tankı, Ana Türbin Binası mimari, aydınlatma ve havalandırma tasarımı ve 380/132 kv gaz izoleli şalt tesisi sekonder sistem tasarımı bulunuyor. Şalt Trafo Merkezi mühendislik hizmetleri için anlaşma yapılan DAR Engineering ise mühendislik hizmetleri kapsamında detay tasarım, satın alma teknik dokümanlarının hazırlanması, tedarikçi tekliflerinin teknik değerlendirilmesi, saha mühendislik süpervizyon hizmetlerine yönelik çalışmalarına devam ediyor. 15 adet proses binasının tasarımına başlandı; mimari, aydınlatma/elektrik, statik ve HVAC projeleri İşveren in onayına sunuldu. 46 GAMA BÜLTEN 87
49 11 adet proses binasının aydınlatma ve mimari resimleri İşveren tarafından onaylandı. Bununla birlikte Ana Türbin Binası mimari ve HVAC tasarımı İşverene sunuldu, gelen görüşler çerçevesinde revize ediliyor. Elektrik binalarındaki elektrik işlerine devam ediliyor. Kablo tavası dağıtım panel montajı LV&MV kablo cekimi ve UPS montajları devam ediyor. 380 kv GIS binasında montaj işleri devam etmektedir. 380KV GIS ana ekipman montajı tamamlandı. Öncelikli olarak tamamlanması planlanan proje doğusundaki Faz 1 kablolama işleri devam ediyor. Santral detay mühendislik işleri planlandığı gibi devam ediyor. Şalt sahası ve santral ekipman satın alma ihale süreçleri devam ediyor. GIS Koruma panoları, SAS ve telekomünikasyon tedariği için Alstom - Saudi Arabia firması ile anlaşma sağlandı. Santral kısmı için güç ve kontrol kablo Lot 1, kablo tavası, strainer, GTG- STG lube oil, enstrüman kablosu Lot 1, yapısal destek çelikleri, vinç, 2 ve altı borulama, vana ve konduit siparişleri verildi ve üretimlerine başlandı. Şalt sahası kısmı için kablo tavası, HV kablo clamp, topraklama malzemeleri, mesnet izolatörü, parafudur, akım traforları, topraklama kabloları, bağlantı kabloları, orta gerilim kabloları, HV kablo destek sistemleri, akü ve akü redresör, AC-DC panoları, alçak gerilim kablo Lot 1, orta gerilim hücresi, aydınlatma ve yıldırımdan koruma direkleri ve topraklama trafosu siparişleri verildi ve üretimlerine başlandı. Projede, GAMA kapsamında bulunan 10 adet muhtelif hacimlerdeki depolama tank montaj işleri devam ediyor. ASL-A tankında çatı sacı montaj işleri tamamlandı. ASL-B tankında 7. kat yan donam plaka montajı kaynak dahil tamamlandı. Demineralize Su Depolama A tankında montaj tamamlandı, punch item düzeltmeleri yapılıyor. Yangın Suyu Depolama ve Filtre Su Depolama Tanklarında çatı montaj işleri tamamlandı, punch item düzeltme işlerine başlandı. Servis Suyu Depolama Tankı ve Süzme Su Depolama Tanklarında montaj işleri tamamlandı. Su Depolama Tankı-B çatı sacı ve çatı çeliği montaj/kaynak işleri tamamlandı, döner merdiven ve çatı yürüme yolu montajına başlanacak. Kullanma Suyu Depolama Tankında çatı sacı ve çatı çeliği montaj/kaynak işleri tamamlandı; döner merdiven ve çatı yürüme yolu montajına başlanacak. Ham su tankına başlandı, 3.kat yan donam plaka montajı tamamlandı. Şantiyede direkt ve 612 indirekt olmak üzere toplam personel çalışıyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % Mühendislik ilerlemesi % Satın alma ilerlemesi % Elektromekanik montaj işleri % EKİM - KASIM - ARALIK
50 sdevam EDEN PROJELER 840 MW İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Güç Santralı ticari işletmeye alındı. 3 Aralık 2013 tarihinde başlayan ve 32 aylık süresi olan 840 MW elektrik üretim kapasitesindeki İç Anadolu Doğalgaz Kombine Çevrim Güç Santralı Projesi, GAMA Güç Sistemleri ve GE Energy konsorsiyumu tarafından yürütülüyor.
51 Konsorsiyum, projenin tasarım, mühendislik, ekipman satın alma ve saha montaj, inşaat işleri, elektro mekanik işler, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitiminden sorumludur. GAMA Enerji nin iştiraki olan İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. nin yatırımı olarak gerçekleştirilen proje 24 Aralık 2016 tarihinde Geçici Kabul Sertifikası aldı. Projede mühendislik ve satın alma, yapım ve devreye alma işleri tamamlanarak İşveren e teslim edildi. Projenin Garanti Dönemi başladı. Bu proje ile üretilen enerji Gölbaşı Trafo Merkezi üzerinden ulusal şebeke ağına dağıtılıyor.
52 sdevam EDEN PROJELER Hartha Ünite - 4 Termal Güç İstasyonu nun Yenilenmesi Projesi 50 GAMA BÜLTEN 87
53 Yapımı GAMA Güç Sistemleri Mitsubishi Hitachi Güç Sistemleri Konsorsiyumu tarafından üstlenilmiş olan projenin İşveren i Irak Elektrik Bakanlığıdır. Proje kapsamında Hartha Güç İstasyonu nun kazan tesisi ve türbin tesisinin enstrümantasyon ve kontrolü, jeneratör ve elektrikli ekipmanların yenilenmesi ile jeneratör veriminin 200 MW lık orijinal verimine döndürülmesi, Kazan/Türbin/Jeneratör ömrünün 10 yıla kadar uzatılabilmesi yer alıyor. Irak Elektrik Bakanlığı tarafından Mitsubishi-Hitachi Power Systems ve GAMA Güç Sistemleri A.Ş. ye konsorsiyum olarak verilen proje, tesisin 200 MW lik orijinal çıkış gücüne çıkarılması ve tesis ömrünün 10 yıl uzatılabilmesi amacıyla, dört yakıtlı buhar kazanı, buhar türbinleri, jeneratör (alternator), OG ve AG elektrik dağıtım hücreleri/ekipmanları, tesisin enstrümantasyon/kontrol sistemlerinin, kablo ve kablo tavalarının yenilenmesi ve iyileştirilmesi işlerini kapsıyor. Projede, sahanın 19 Eylül 2016 tarihinde teslim edilmesinin ardından tüm mobilizasyon işleri, buhar kazanı izolasyon söküm işleri, yüksek ve alçak basınç buhar türbinlerinin söküm işleri, OG ve AG dağıtım panoları söküm işleri, türbin binası içerisindeki kablo tavası yenileme ve kablo söküm işleri tamamlandı. Buhar kazanı duvar boruları ve kızdırıcı panellerinin söküm işlerinin yapılabilmesi için gerekli olan geçici yapı ve destek sistemlerinin montaj işleri devam ediyor. Projenin fiziksel ilerlemesi 30 Kasım 2016 tarihi itibarıyla %8 dir. EKİM - KASIM - ARALIK
54 sdevam EDEN PROJELER Hamitabat 1200 MW Doğalgaz Kombine Çevrim Santralı GAMA Güç Sistemleri nin üstlendiği 1200 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Enerji Santralı anahtar teslim projesi iki üniteden oluşuyor. Her bir ünite tek şaft düzeninde bir gaz türbini, bir buhar türbini, bir jeneratör (SGT5-8000H Gaz Türbini, SST Buhar Türbini, SGen5-3000W Jeneratör) ve bir atık ısı kazanından oluşmakta olup, soğutma sistemi mevcut santralın doğal çekişli kuru soğutma kulesi ile sağlanacak. Yapılacak olan doğalgaz kombine çevrim santralı yine mevcut santralın şalt sahasında yapılacak değişiklikler sonrasında şebekeye elektrik verilecek. 52 GAMA BÜLTEN 87
55 Proje kapsamında GAMA Güç Sistemleri tüm ana ekipmanların yanı sıra diğer yardımcı ekipmanların temini, santralın tüm konsept detay tasarımı ile inşaat işleri, mekanik, elektrik enstrüman ve kontrol sistemlerinin montajı, testleri, devreye alma işleri ve İşveren personelinin eğitiminden sorumlu olacak. 15 Ağustos 2014 tarihinde sözleşme imzalandı. Projenin süresi birinci ünite için 26, ikinci ünite için 29 aydır. Santralın birinci ünitesinin 1 Haziran 2017 de; ikinci ünitesinin 1 Eylül 2017 de ticari operasyona başlaması planlanıyor. Projenin temel ve detaylı mühendislik faaliyetleri Black&Veatch firması tarafından yürütülüyor. İnşaat, mekanik ve elektrik işleri kapsamındaki tasarımlar büyük ölçüde tamamlandı. Her iki üniteye ait kondenserin saha sevkiyatı tamamlandı. Bunun yanı sıra her iki üniteye ait enstrümanlar, kontrol vanaları, besleme suyu pompaları, buhar drain pompaları, BOP boru supportları, ısı izleme sistemleri, numune alma sistemi, BOP boru izolasyon malzemeleri, aydınlatma armatür ve panelleri ve yangın algılama ve alarm sistemleri sahaya ulaştı. Ayrıca kablo sevkiyatları büyük ölçüde tamamlandı. Satın alması tamamlanan kamera ve güvenlik sistemi, alçak gerilim kabloları (Lot-5) ekipmanlarının üretimleri devam ediyor. HVAC kontrol panellerinin üretimi tamamlandı ve bir kısmı sahaya sevk edildi. Taşeron işleri kapsamında boru izolasyon, kimyasal temizleme ve hidro jet temizleme işleri için taşeron sözleşmeleri imzalandı. Birinci Ünite: Türbin binasında yapısal çelik ve cephe kaplaması tamamlandı. Condenser montajı tamamlandı, testler devam ediyor. Gaz türbin izolasyon ve boru montaj işlerinde sona yaklaşılırken hidrolik sistem enerjilendirildi. Buhar türbininde LP ve HP/IP türbinlerinde kaplin ayarı tamamlandı. Ayrıca, lube oil flushing yapıldı. Mekanik yapım işlerinde besleme suyu pompaları ve kondensat arıtma tesisi montajı yapıldı. Ayrıca kapalı çevrim soğutma sisteminde flushing tamamlandı. Türbin binası, atık ısı kazanı ve trafolar bölgesindeki yangından koruma sistemleri montajları tamamlandı ve basınç testleri yapıldı. Diğer yandan fuel gaz ekipmanlarının montajı tamamlandı, devreye alındı ve santral için kritik önemde bir kilometre taşı olan gaz alımı yapıldı. LV switchgear kablo çekimleri tamamlandı ve enerjilendirildi. Ayrıca elektrik binası, türbin binası ve HRSG/besleme suyu ve fin fan cooler motor kontrol merkezlerinin montajları tamamlandı, kabloları çekilmiş ve ekipmanlar enerjilendirildi. Gerekli ekipmanların ve sistemlerin devreye alınması sonucu Backfeed 9 Ekim 2016 tarihinde yapıldı. Non-segregated phase bus duct montajı tamamlandı. Montajı tamamlanan servis trafoları soğutma kulesindeki trafo haricinde enerjilendirildi. Bunun yanı sıra, Ünite 10 da MV kablo çekim ve terminasyonları tamamlandı, LV kablo ve I&C kablo çekim ve terminasyonları devam ediyor. BOP sistemlerinde enstrüman montajında sona yaklaşıldı. Sürekli emisyon ölçüm sisteminin montajı yapıldı. Atık ısı kazanında borulama ve basınç testleri tamamlandı. Aynı zamanda borularda ve drumlarda termal izolasyon işlerine başlandı. Ayrıca, kazanda baca montajı tamamlandı. Buhar, besleme suyu, yardımcı buhar, hot EKİM - KASIM - ARALIK
56 sdevam EDEN PROJELER reheat, cold reheat, fuel gaz, kondensat, demin & servis suyu hatlarının boru montajları tamamlandı ve basınç testleri yapıldı. Yapım aktiviteleri biten sistemlerde devreye alma ekibi tarafından yapılan hot loop ve fonksiyon testleri devam ediyor. İkinci Ünite: Yapım faaliyetleri devam ediyor. Türbin binasında yapısal çelik montajı ve cephe kaplaması işlerinde sona gelindi. Gaz Türbini ve Buhar Türbini mekanik montajları ve borulamaları devam ediyor, LP türbininde rotor montajı tamamlandı. Kondenser montajı devam ediyor. Besleme suyu pompaları, buhar türbini drain pompa ve tanklarının montajı yapıldı. Ayrıca kondensat arıtma tesisi montajı da tamamlandı. Trafolar bölgesindeki yangın deluge sistemlerinin montajı tamamlandı ve testleri yapıldı. Fuel gaz ekipmanlarının montajı tamamlandı. Elektrik binasında MV switchgear DC/UPS ve LV switchgear panel montajları tamamlandı. Ayrıca tüm motor kontrol merkezi panellerinin montajı tamamlandı. Isolated phase bus duct montajı yapıldı. Non-segregated phase bus duct montajında sona yaklaşıldı. Yükseltici trafo ve yardımcı trafo kablo çekimleri tamamlandı. MV kablo çekim ve terminasyonlarında son aşamaya geçilirken LV ve I&C kablo çekim ve terminasyonları devam ediyor. Atık ısı kazanında baca montajı tamamlandı, boru montajı devam ediyor. Ayrıca, BOP boru montaj işleri devam etmekte olup, kaynak ilerlemesi olarak %63 seviyesine ulaşıldı. Kablo kanalları ve manhole imalatları tamamlandı. Interfaz alanında montajları ve basınç testleri tamamlanan Demin ve Servis suyu tanklarının devreye alma işleri devam ediyor. Yangın Pompa Binası nda testleri tamamlanmış olan yangın pompaları enerjilendirildi. Kontrol binasında HVAC ekipman montajı tamamlandı ve ince işlerde sona yaklaşıldı. Ayrıca, motor kontrol merkezi ve bilgisayar sistemi montajları tamamlandı ve ekipmanlar enerjilendirildi. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 83,50 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 99,80 Yapım ilerlemesi % 84,00 Lojistik ilerlemesi % 99,50 Devreye alma ilerlemesi % 21,50 54 GAMA BÜLTEN 87
57 DEVAM EDEN PROJELERw 1800 MW ALBA PS5 Santralı GE Global Parts & Products GMBH ve GAMA Güç Sistemleri Mühendislik ve Taahhüt A.Ş., doğal gaz ve sıvı yakıt ile çalışacak toplam kapasitesi 1800 MW olan, GE 9 HA.01 Gaz Türbiniyle 3 adet GE A650 Buhar Türbini işletmeye alınacak ALBA PS5 santralinin mühendislik, satın alma ve yapım işlerini üstlendi. Aluminium Bahrain B.S.C ile 4 Ağustos 2016 tarihinde Limited Notice to Proceed anlaşması imzalandı. GE ve GAMA sözleşme imzası sonrasında Kapalı Konsorsiyum Anlaşmasına dönmüş olup finansal kapanış sonrası İşveren ile EPC sözleşmenin efektif olması öngörülüyor. Bütün BOP sistemlerinin mühendislik, satın alma işleri ile yapım işlerinin tamamı GAMA kapsamında yer alıyor. GAMA nın devreye alma işlerinde sorumluluğu ise kendi kapmasındaki sistemlerle sınırlıdır. Projenin tamamlanma tarihi proje başlangıcı 01 Ağustos 2016 tarihinden itibaren 32 ay sonra, 01 Nisan 2019 dur. Saha zemin etüdü çalışmaları, saha topografik ölçüm çalışmaları, zemin boşlukları dolgu işleri tamamlandı. Mevcut havai hat sökümü işleri, saha tesviyesi işleri, geçici çit montajı ve saha mobilizasyon işlerine başlandı. Ünite-1 ilk ateşleme 30 Haziran 2018, Ünite-2 ilk ateşleme 13 Ağustos 2018, Ünite-3 ilk ateşleme 12 Eylül 2018 olarak planlanmakta olup, ticari işletme kabulü tarihleri ise sırasıyla 01 Aralık 2018, 01 Şubat 2019 olarak öngörülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 5,70 Mühendislik ilerlemesi % 21,40 Satın alma ve lojistik ilerlemesi % 10,10 Genel inşaat - montaj ilerlemesi % 0,10 Devreye alma ilerlemesi % 0,00 EKİM - KASIM - ARALIK
58 sdevam EDEN PROJELER Kazanskaya 390 MW Doğalgaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı 56 GAMA BÜLTEN 87
59 Projenin işvereni Rusya nın büyük yatırımcı kuruluşlarından biri olan TAIF Grup a ait TGK-16 şirketidir. GE-GAMA Konsorsiyumu tarafından anahtar teslim olarak üstlenilen proje kapsamı, sağlanacak olan 390 MW Doğal Gaz Isı Güç Kombine Çevrim Santralı; 1 adet GE 9HA 01 gaz türbini ve 1 adet GE H28.56 jeneratörü, 1 adet çift basınçlı atık ısı kazanı dâhil tüm ana ve yardımcı ekipmanlarından oluşuyor. EKİM - KASIM - ARALIK
60 sdevam EDEN PROJELER 18 Nisan 2014 tarihinde sözleşmesi imzalanan projenin toplam süresi 35 aydır. Santralın devreye alınması ile birlikte, TAIF e ait olan petrokimya tesisine yüksek kalite buhar temin edilecek olup; aynı zamanda üretilen elektrik Tataristan elektrik dağıtım şebekesine yönlendirilecek. Santralın 2017 ortasında ticari operasyona geçirilmesi planlanıyor. Projenin temel ve detay mühendislik faaliyetleri Black&Veatch firması tarafından yürütülüyor. Proje kapsamında, yerel otoritelerden alınacak izinler GAMA ve GE Konsorsiyumu uhdesindedir. Proje kapsamında alınacak izinler dört ana başlık altında incelenebilir; 1- İnşaat İzini: 11 Ağustos 2015 de inşaat izni Rus Resmi Otoritelerce resmi olarak yayınlandı. 2- Devreye Alma İzinleri a. Permit to Commissioning for HRSG Devreye alma taşeronu permit to operate dokümanlarının hazırlığı devam ediyor. Saha devreye alma ekibimiz tarafından bu hazırlanan dokümanlar kontrol ediliyor. b. Permit to Commissioning for Overhead Cranes Türbin binası ana tavan vincinin mekanik ve elektrik montajı tamamlandı. Devreye alma işleri , yük testi ise da tamamlandı. Onay için RTN e başvuruldu. RTN teknik yorumlarının tamamı çözüldü. RTN in son açık kalan yorumu ticari bir yorum olup; ticari olarak kullanıcı olan İşveren tarafından takibi yapılacak. Sonuç olarak itibarıyla Türbin Binası ana tavan vinci kullanıma hazır hale getirildi. 3- Operasyon izinleri 4- Ekipman Sertifikasyon ve İzinleri: Proje için alınacak tüm ekipmanlar Rus norm ve standartlarına uygun olmalıdır. Sertifikasyon ve teknik pasaportların tedarikçilerden temin edilmesi ve kontrol süreçleri tarafımızca yürütülüyor. GAMA kapsamındaki ana mekanik ve elektrik ekipmanlarının satın alması ve imalatları tamamlandı ve sahaya nakledildi. Yardımcı elektrik ekipmanları ile enstrüman ve kontrol ekipmanlarının ise satın alması tamamlandı, imalat süreçleri devam ediyor. Proje kapsamında yapılacak 5 adet ana binanın (Türbin Binası, Elektrik Binası, HRSG Binası, Feed Water Pump Binası ve Gaz Kompresör Binası) yapımı tamamlandı. Mekanik ve elektrik montaj işlerine devam ediliyor. 31 Aralık 2016 itibarıyla sahadaki durum şu şekildedir: İnşaat İşleri; Proje kapsamında yapılacak tüm beton işleri tamamlandı. Çelik montaj faaliyetleri; pipe rack alanlarında devam ediyor. Çelik montaj işlerinin genel ilerleme yüzdesi %94 dür. Altyapı işleri kapsamında yangın hattı, drenaj hattı, çevre suyu hatlarının yapım işleri devam ediyor. Genel ilerleme yüzdesi %91 dir. Mekanik İşleri; Centerline montaj işleri %89 mertebesindedir. HRSG ile ilgili olarak; LB ve SB borulama işleri %99 mertebesindedir. HRSG - Hydro testler ve kimyasal yıkaması tamamlandı. İzolasyon işlerine devam ediliyor. HRSG genel montaj ilerlemesi %97 seviyesindedir. 58 GAMA BÜLTEN 87
61 LB boru montaj işleri genel anlamda tamamlandı, SB montaj işleri devam ediyor. Boru montaj işleri genel ilerlemesi %92 mertebesindedir. Boru hydro testlerine devam ediliyor. Testlerin genel ilerlemesi %67 dir. HVAC montaj işlerine Elektrik ve Gaz kompresör binalarında tamamlandı, Türbin ve HRSG binalarında devam ediliyor. Genel ilerleme %83 mertebesindedir. Yangın koruma işleri saha genelinde büyük ölçüde tamamlandı Aralık ayı sonu itibarıyla ilerleme %94 mertebesindedir. İzolasyon işlerine İşveren binası, ana bina ve rack üzerinde devam etmekte olup; genel ilerleme %23 mertebesindedir. Elektrik İşleri; Proje kapsamında işveren binası dahil olmak üzere tüm binalarında ve lokasyonlarda kablo tavası montaj işleri devam ediyor. Kablo tavası montaj işlerinin genel ilerleme yüzdesi %67 dir. Kablo çekim işleri tüm kablo tipleri için devam ediyor. Proje geneli kablo çekim işleri %70 mertebesindedir. 110kV switchyard montaj işleri tamamlandı. 220 kv switchyard alanında terminasyon işleri devam ediyor. Switchyard montaj işlerinin genel ilerlemesi %99 dur. Devreye Alma İşleri; Montajı tamamlanan elektrik ekipmanlarının enerjilendirme işleri ile Centerline başta olmak üzere mekanik ekipmanlardan gaz kompresörünün devreye alma işlemleri devam ediyor. Devreye alma işleri biten 110 kv şalt sahası enerjilendirme işleri başarıyla tamamlandı. Projenin merkez ofisinde Aralık 2016 itibarıyla 17 kişi çalışıyor. Saha faaliyetleri GAMA ekibinden 81 kişi, GE ekibinden 18 kişi, taşeron ekipleri haftalık ortalaması 730 kişi tarafından yürütülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 85,30 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 99,90 Lojistik ilerlemesi % 99,10 Genel inşaat-montaj ilerlemesi % 87,60 Devreye alma ilerlemesi % 15,80 EKİM - KASIM - ARALIK
62 sdevam EDEN PROJELER 750 MW Boufarik Basit Çevrim Elektrik Santralı GAMA Güç Sistemleri, doğal gaz ve sıvı yakıt ile çalışacak toplam kapasitesi 704,129 MW olan, 3 adet GE 9 FA.03 gaz türbiniyle ve 3 adet 324 H model Jeneratörle işletmeye alınacak Cezayir-Boufarik Basit Çevrim Güç Santralının yapım işlerini, Cezayir Elektrik Üretim Şirketi (Sonelgaz) ın Ağustos 2013 te fast-track bir proje olacağı ilan edilen ihale sürecinde ve karşılıklı görüşmeleri neticesinde 20 Ekim 2013 tarihinde imzalandı. 60 GAMA BÜLTEN 87
63 GAMA tarafından projenin tasarım, mühendislik, ekipman ve malzeme satın alma, yapım işleri, saha montaj, kurulum, test ve devreye alma işleri ile santralde çalışacak personelin eğitimi işleri yapılıyor. Endüstriyel devreye almanın sözleşmesel tamamlanma tarihi proje başlangıç tarihinden 10 ay sonra 20 Ağustos, 2014 ve projenin tamamlanma tarihi proje başlangıç tarihinden itibaren 14 ay sonra 20 Aralık 2014 tür. Ancak gerek zemin iyileştirme gereksinimi, gerekse İşveren den kaynaklı mühendislik, satın alma ve lojistik konularındaki etkilerden dolayı projenin sözleşmesel tamamlanma tarihinde gecikme yaşandı. İşveren in ilave kesici isteği üzerine hazırlanan ek iş talebinin zamansal etkisi ve maliyeti İşveren tarafından kabul edilerek karşılıklı zeyilname imzalandı. Ekipman montajı ve devreye alma işleri tamamlandı. İşveren ile yapılan görüşmeler sonucu tarihi baz alınarak Ünite- 2 nin tarihinde ticari işletme kabulü İşveren tarafından imzalanarak tarafımıza gönderildi tarihinde Ünite-3 ün, tarihinde de Ünite1 in güvenilirlik testleri tamamlandı. Her iki ünitenin de ticari işletme kabulü için başvuru yayıldı, İşveren den imzalı protokollerin teslim edilmesi bekleniyor. Santralın PAC tarihi ise olarak öngörülüyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 98,79 Mühendislik ilerlemesi % 100,00 Satın alma ilerlemesi % 100,00 Yapım işleri ilerlemesi % 98,76 Devreye alma ilerlemesi % 94,11 Kritik BOP sistemler ve Üniteler için inşaat ve alt yapı işleri tamamlandı. Yardımcı binalarda (kantin, idari bina, ambar vs.) ince işler, santral genelinde ise alt yapı, yol yapımı ve çevre duvarı inşaatı devam ediyor. Her üç ünitenin de elektro-mekanik işleri tamamlandı. Sıvı yakıt tankları montajı, sıvı yakıt boşaltma ve dağıtım sistemleri, yangın algılama ve koruma sistemleri, santral aydınlatma, zayıf akım ve telekomünikasyon sistemleri montaj işleri devam ediyor. EKİM - KASIM - ARALIK
64 sdevam EDEN PROJELER Khabat Termik Santralı Projesi Ünite 1 & 2 Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Elektrik Bakanlığı için Erbil de 2x150 MW elektrik üretim kapasitesinde 2 Fuel Oil/Dizel Fuel Oil Kazan ve 2 Buhar Türbini-Jeneratör Seti ile elektrik üreten termik elektrik santralı EPC projenin yapımını POSCO E&C ana yüklenici olarak üstlendi. POSCO E&C firmasının alt yüklenicisi olarak GAMA Güç Sistemleri tarafından gerçekleştirilmekte olan Santralın tamamlanması ile yıllık GWsaat enerji üretimi Irak a önemli bir katkı sağlayacak. K. Irak Bölgesel Yönetimi Elektrik Bakanlığı ile 03 Ocak 2013 tarihinde sözleşmesi imzalanan 2x150MW Khabat Projesinde ana yüklenici Posco E&C dir. GAMA Güç Sistemleri alt yüklenici olarak faaliyet gösteriyor. Proje, 2 adet BHI marka konvansiyonel tip Fuel Oil Kazan ve 2 buhar türbini ve jeneratörü (Siemens SST900) ile soğutma sistemi ıslak tip fanlı soğutma kulesinden oluşan, soğutma suyunun Büyük Zap Nehri nden temin edileceği Termik Elektrik Santralı anahtar teslimi yapımı işidir. Projede, beton yollar dahil toplam dökülmesi planlanan m 3 yapısal 62 GAMA BÜLTEN 87
65 betonun m 3 lük kısmının dökümü gerçekleşti. Ayrıca mobilizasyon haricinde toplam m 3 grobeton döküldü. Aralık sonu itibarıyla ton yapısal çelik montajı gerçekleştirildi. Tamamı sahaya ulaştı, proje toplam planlanan çelik miktarı ise ton dur. Ünite 1 kazan mekanik montajı tamamlandı, yalıtım işlerinde sona yaklaşılıyor. Enstrüman montajları ve kablo terminasyonu işleri devam ediyor. Soğutma kulesi montajı tamamlandı, pompa odası kablo terminasyon işleri devam ediyor. Ünite 1 elektrostatik kül tutucu sisteminde mekanik montaj işlerinde sona gelindi. İzolasyon işlerine başlanacak. Yine atık gaz güzergahı üzerindeki desülfürizasyon ünitesi olan Absorber montajı devam ediyor. 120 metre yüksekliğindeki baca montajında ünite 1 baca içi mekanik montaj tamamlandı, ünite 2 baca içi mekanik montajı devam ediyor. Prefabrikasyonu Türkiye de tamamlanan yaklaşık WDI boru imalatının tamamının sahaya nakliyesi gerçekleştirildi, toplam WDI saha kaynağının ise WDI lık kısmının kaynağı yapıldı. Orta/alçak gerilim güç kablosu ve enstrüman data iletim kablosu olarak toplam metre kablonun metrelik kısmının çekimi tamamlandı. Kurulacak olan tesisin önemli bir parçası olan su alma yapısındaki kanal işleri, nehir suyunun ham su tankına iletimini sağlayan besleme pompalarının montajları tamamlandı. Santral ile su alma yapısı arasındaki 2 km uzunluğundaki GRP boru hattının testleri yapıldı. Su alma yapısı elektrik binası yapım işleri tamamlandı, testlerin ardından Zap Suyu Nehri nden m 3 lük ham su tankına su almaya hazır hale gelinecek. Santralin işletilmesinde kullanılacak olan deminaralize suyunun üretimini sağlayan su arıtma ünitesinin mekanik ekipman ve boru montaj işleri tamamlandı ve devreye alma işlerine başlandı. Sıvı yakıtlı projemide m 3 lük dört adet dizel ve fuel oil, m 3 lük bir adet acil durum fuel oil yakıt tankının hidro testleri tamamlandı. Tankların kumlama ve boyama işleri devam ediyor. Ünite 1 dizel oil tankının 2017 Şubat ayı içerisinde yakıt doldurma üniteleri dahil, yakıt almaya hazır hale getirilmesi planlanlanıyor. 31 Aralık 2016 sonu itibarıyla proje ilerlemesi aşağıdaki gibidir; Genel proje ilerlemesi % 82,06 Mühendislik ilerlemesi % 99,87 Satın alma ve lojistik ilerlemesi % 99,82 Genel inşaat - montaj ilerlemesi % 82,58 Devreye alma ilerlemesi % 08,32 EKİM - KASIM - ARALIK
66 sdevam EDEN PROJELER Kazakistan daki Future Growth Project kapsamındaki projeler TCO Geçici Ofisler Projesi Ek işlerin devam ettiği TCO Ofis Binası ve Altyapı İnşaatı Projesi nde Medical Point ve Ambulance Garage binaları İdare ye teslim edildi, turnover dosyası onaylandı ve MC sertifikası alındı. Sahadaki bakım onarım işleri ile altyapı ve çevre düzenlemesine yönelik olarak sözleşme kapsamına alınan ek işlerin yanı sıra; devreye alma aşamasına gelinen Warehouse-4 binasının inşaat işleri devam ediyor. Mevcut proje toplam ilerlemesi %98,9 olarak gerçekleşti. Planlanan proje bitiş tarihi 30 Nisan 2017 olarak İdare tarafından onaylandı. Construction Compound Ana İşler Projesi 15 Ağustos 2016 itibarıyla sözleşmesi imzalanarak başlanan projenin mobilizasyon işlerinde %2,0 ilerleme kaydedildi ve Ocak 2017 içerisinde tüm mobilizasyon işlerinin bitmesi planlanıyor. Projenin birinci safhası Kasım 2016 sonu itibarıyla başladı. Toplam proje ilerlemesi %1,49 olarak gerçekleşti. Yangın Hattı altyapı işleri 1 Mart 2017 tarihinde başlayacak olup, prekast menhol fabrikasyon işleri sahada kurulmuş olan prekast atolyesinde sürüyor. Projenin ikinci safhasını oluşturacak olan altyapı hatları, elektrik, mekanik ve yol işlerine yönelik ek iş paketlerine yönelik dizayn ve metraj çalışmaları başladı, İdare ile görüşmeler devam ediyor. 64 GAMA BÜLTEN 87
67 DEVAM EDEN PROJELERw 840 MW Zakho Basit Çevrim Elektrik Santralı Projesi GAMA Güç Sistemleri ve Ansaldo Konsorsiyumu, Kuzey Irak bölgesinde Türkiye sınırına yaklaşık 16 km mesafede bulunan Zakho 840 MW Basit Çevrim Elektrik Santralı işinin anahtar teslimi yapımı için ilk olarak 17 Ekim 2014 tarihinde ve daha sonra 06 Ağustos 2015 tarihinde Unit Investment ile sözleşme imzaladı. Ansaldo kapsamında 3 x AE94.3A Gaz Türbini ve yardımcı ekipmanları, statik excitation sistem, Gaz Türbini kontrol ekipmanı, air intake, exhaust duct tedariği, ilgili ekipmanların devreye alınması ve İşveren personeline verilecek eğitimler, GAMA kapsamında ise yardımcı sistem ve ekipmanlar dahil santralın detay tasarım, inşaat, mekanik, elektrik montaj ve devreye alması, İşveren personeline verilecek eğitimler yer alıyor. Proje sahasında topoğrafik harita, zemin etüdü, yeraltı suyu durumu ve kimyasal analizleri, toprak ve yeraltı suyu kirlilik analizi gibi faaliyetlerin tamamlanması için kısıtlı işe başlama talimatı verildi ve tüm bu çalışmalar tamamlandı. Tamamlanan faaliyetlere ait raporlar Unit Investment a sunuldu, EPC sözleşme kapsamına dahil olmayan toprak işleri ve saha tesviyesi için belirlenen çalışmalar Unit Investment ile görüşüldü ve görüşmelerin sonucunda, anlaşmaya varılan kapsam ve ek işler 06 Ağustos 2015 tarihinde imzalanan revize EPC sözleşmeye eklendi. İşveren in özsermaye katılımı İtalyan SACE nin vereceği finansman ile sağlanacak. Projenin kredisi IFC (International Finance Corporation) üzerinden alınacak. Kredi anlaşması yapabilmek adına, finans kurumunun talep ettiği prosedürler, dokümanlar ve planlar hazırlanarak İşveren e sunuldu. Kredi anlaşmalarının imzalanmasıyla ve finansman kapatmanın gerçekleşmesi ile birlikte Unit Investment tarafından İşe Başlama Bildiriminin yayınlanması bekleniyor. İşveren tarafından Kesin İşe Başlama Bildiriminin Ağustos 2016 sonunda yapılması bekleniyor. İşin süresi, İşe Başlama Bildiriminin yayınlanmasından sonra 27 aydır. EKİM - KASIM - ARALIK
68 sdevam EDEN PROJELER 4x350 MW Al-Khalij Enerji Santralı Şubat 2011 de Libya da başlayan iç savaş sonrası, Ağustos 2014 sonu itibarıyla Projemiz 3. kez Mücbir Sebep nedeniyle durduruldu. Mücbir Sebep nedeniyle, GAMA gibi diğer tüm ana müteahhitlerin ve İşveren Mühendisinin de tüm personeli şantiyeden tahliye edildi. Projemizin bulunduğu Sirte bölgesinde süregelen çatışmalar ve Libya genelinde güvenliği sağlayabilecek devlete ait kolluk kuvvetlerinin eksikliği, işbaşı yapmamıza engel teşkil ediyor. GECOL den alınan bilgiye göre, İşveren bu şartlara karşın 1. Ünitenin işletmesine %50 kapasite ile devam edebilmektedir. GAMA kapsamı işlerde tahliye öncesi %97 genel ilerlemeye ulaşıldı. Ancak, Mücbir Sebep nedeniyle Projeye ne zaman devam edilebileceğine yönelik sağlıklı bir planlama yapılamamakta. Libya daki tüm olumsuz gelişmelere karşın, İşverenimiz GECOL ile iletişimimiz kesilmedi ve sıcak bir şekilde devam ediyor. 66 GAMA BÜLTEN 87
69 Eurostar 890 MW Doğal Gaz Kombine Çevrim Elektrik Santralı DEVAM EDEN PROJELERw Kırklareli nin Erikleryurdu Köyü mevkiinde, GE-GAMA Konsorsiyumu tarafından yapımı gerçekleştirilecek elektrik santralı tamamlandığında, yılda yaklaşık GWsaat elektrik üreteceği öngörülüyor. MetCap Enerji Yatırımlarına ait Verbena Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. ile anahtar teslimi bazında 6 Mayıs 2011 de imzalanan sözleşme kapsamında, beklenen işe başlama talimatı (NTP) henüz gerçekleşmedi. İşveren tarafından proje sahasının teslimi gerçekleştirilemedi. Kısmi mobilizasyon ile yürütülen dar kapsamlı kazı ve test kazıkları yapımı ve kazık testleri sonrasında, NTP tarihinin ötelenmesi nedeni ile sahadaki inşaat işleri durduruldu. Proje kapsamında yürütülen inşaat, mekanik, elektrik ve enstrüman tasarım çalışmalarına, Eylül ayı sonu itibarıyla kümülatif %45 oranında mühendislik ilerlemesi kaydedildi ve sonrasında, işe başlama kararının ötelenmesine bağlı olarak, mühendislik işlerine de ara verildi. İmalat süreci uzun süre gerektiren, hava soğutmalı yoğuşturucu, yükseltici trafolar ve alaşımlı boruların satın alma çalışmalarında, tedarikçilerle görüşmelerde, sipariş öncesi son aşamaya gelindi. İnşaat işleri taşeron adayları ile görüşmeler, proje başlama tarihindeki belirsizliğe bağlı olarak, bekleme sürecine girdi. İşveren in talebi üzerine inşaat ruhsatı yenilenmiş olup, alternatif plant konfigürasyonu için teklif hazırlanıp sunuldu. Projenin yeniden başlatılmasına yönelik Settlement Agreement görüşmelerine ara verilmiş olup, yatırımcının bulunması hakkında tarafımızda güncel ve olumlu bir bilgi bulunmuyor. Dervish 510 MW Güneş ve Rüzgar Enerjisi Entegre Kombine Çevrim Elektrik Santralı GAMA Güç Sistemleri - GE Konsorsiyumu tarafından, Karaman ın Hüyükburun Köyü mevkiinde yapımı gerçekleştirilecek olan enerji santraiı tamamlandığında, güneş jeneratörleri tarafından üretilen buharın kombine çevrim su - buhar devresine entegre olarak çalışacağı dünyadaki ilk tesis olacak. Ayrıca tesis iç tüketimini karşılayacak kapasitede tasarlanan rüzgar türbinleri ileriki safhalarda tesisin orta gerilim şebekesine bağlanacak. MetCap Enerji Yatırımlarına ait Komet Enerji A.Ş. ye anahtar teslimi bazında taahhüt edilen projenin enerji üretim lisansı EPDK tarafından MW a yükseltildi. Buna paralel olarak Konsorsiyum, mevcut anlaşmada olarak yer alan kapsamının olarak genişletilerek, güneş enerjisi hariç 920 MW a yükseltilmesi için teklif sundu. Teklif üzerinde İşveren ile görüşmeler devam ediyor. İnşaat ruhsatı kapsam artışı nedeniyle revize edildi. İşveren in talebi üzerine inşaat ruhsatı yenilendi. Projenin yeniden başlatılmasına yönelik Settlement Agreement görüşmelerine ara verilmiş olup, yatırımcının bulunması hakkında tarafımızda güncel ve olumlu bir bilgi bulunmuyor. EKİM - KASIM - ARALIK
70
71
72 sgama TİCARET ve TURİZM A.Ş. den HABERLER GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Yetkili Servis Ağı GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş. Türkiye nin 7 coğrafi bölgesinde bulunan geniş servis ağı ile müşterilerine kolay ve hızlı ulaşım imkanı sağlıyor. GAMA Ticaret 2017 yılında servis ağını daha da genişleterek satış sonrası hizmetleri ile müşteri memnuniyetini giderek arttırmayı hedefliyor. Kamyona Monte Beton Pompası Tanıtım Etkinlikleri GAMA, 2016 yılının son çeyreğinde, potansiyel müşterilerine demo beton pompası ile tanıtım yapmaya devam etti. Bu kapsamda, Sanko Holding kuruluşu olan Çimko Hazır Beton firmasına Başpınar bölgesinde dairelik TOKİ İnşaatı Tünel Kalıp Projesinde farklı sınıflarda beton basarak, Zoomlion marka beton pompalarının teknik üstünlükleri uygulamalı olarak gösterildi. 70 GAMA BÜLTEN 87
73 Zoomlion Kule Vinç Mast Üretimi İş makineleri sektöründeki konumunu giderek güçlendiren GAMA Ticaret ve Turizm A.Ş., konularında dünyanın en büyük üreticilerinin distribütörlükleri, genişleyen ürün yelpazesi, proje bazlı ürettiği çözümler, montaj, entegrasyon ve hafif üretim faaliyetleriyle bu sektörde hızlı ve istikrarlı gelişimine devam ediyor. GAMA Ticaret, Sincan Fabrika da Zoomlion firmasıyla yapılan anlaşma kapsamında, kule vinç mastlarının üretimine yönelik çalışmaların tamamlanmasıyla gerçekleştirmeye başladığı mast üretimine başarıyla devam ederek, kullanıma sunuyor. EKİM - KASIM - ARALIK
74 sdiğer Hayat Futbolu Taklit Eder Prof. Dr. Acar Baltaş Prof. Dr. Acar Baltaş Bu yazıyı spor psikolojisi alanında Dünya nın en saygın isimlerinden biri olan Bill Beswick in Odak Noktamız Futbol kitabının Remzi Kitabevi nden yayınlanan Türkçe basımına sunuş olarak yazdım. Bu kitap sadece futbol için değil, genel olarak spor alanında psikolojiden etkin bir şekilde nasıl yararlanılabileceğini uygulamalı olarak sade bir dil ile anlatmaktadır. Bu nedenle kitabın çok geniş bir okuyucu kitlesinin ilgisini çekeceğine inanıyorum. Psikolojinin futbol ile ilişkisi denilince akla ilk gelen genellikle, bir psikoloğun, koçun veya yöneticinin soyunma odasında motive edici bir konuşma yapmasıdır. Medya da... bir konuşma yaptı ve takımı ateşledi başlığı atarak bu inancın pekişmesine neden olur. İnsanlar, başarının formülünü merak ederler, bu konudaki kısa ve kestirme yolları çok sever, onları başarıya ulaştıracak sır ın peşinde koşarlar. Bu nedenle, bir takımın geri dönüş yaptığı bir maçtan sonra en çok, soyunma odasında ne konuşulduğu merak edilir ve şehir efsaneleri üretilir. Futbol hayatın küçük bir modelidir. Heyecan dozu yüksek bir maçta, neredeyse bütün hayata yetecek kadar ders vardır. Ancak bunların farkına varmak için sahaya çıkan takımlardan biriyle kuvvetli bir duygusal bağ kurmamış olmak ve topu mümkün olduğu kadar az izlemek gerekir. Topu izlemek oyunun bütününe yönelik ayrıntıları örneğin, saha içinde kaytaranları, arkadaşlarının emeğine ortak olanları, rakip meslektaşlarının emeğini çalanları, hakemi aldatanları gözden kaçırmaya neden olur. Benzer şekilde, öncesini dikkate almadan sadece sonuçlara bakarak hayatı değerlendirmek de çok kere yanıltıcıdır. Çünkü hayatta ortaya çıkan her sonuç, daha önce yapılmış ve yapılmamış olan doğru ve yanlışların ürünüdür. Futbolda da top kendi kendine amaca (gol) ulaşmaz. Dikkatli bir göz, gol öncesinde her iki takım oyuncularının doğru veya yanlış yaparak doğurduğu sonuçları görür. Başarısızlık hayatın en doğal parçasıdır Öğrenme ve gelişmenin en etkili yolu deneyimdir. Başarısızlık da en değerli öğretmendir. En çok başarısızlık duygusu yaşayan sporcular, rekortmen sporculardır. Onlar, ulaşılması zor bir sonucu elde etmek için birçok başarısız deneme yapmak zorunda kalmışlardır. İnsanların çoğu hayatta yaşadıkları başarısızlıklara çeşitli kılıflar bularak kendilerini rahatlatır, dış faktörlerin kurbanı olduklarına kendilerini inandırır ve böylece farkında olmadan yeni başarısızlıkların kapısını açarlar. Futbolun en güzel tarafı her 90 dakikanın sonunda performans değerlendirmesi yapmak için eşsiz bir fırsat sunması ve görmek isteyene daha farklı ne yapılması gerektiği konusunda yol göstermesidir. Ancak ülkemizde olumsuz sonuçlardan hakem, federasyon, medya, malum (her kimse) dış güçler sorumlu tutulur; böylece başarısızlıkta sorumluluğu olan herkes rahatlar ve sorunları aşmak için farklı bir yol düşünmeye ve denemeye gerek duyulmaz. 72 GAMA BÜLTEN 87
75 Futbol Türkiye de çok sevilen ve profesyonel seviyesi için ülke imkân larına göre orantısız kaynak ayrılan bir spordur. Ancak istenilen sonuçlar bir türlü alınamamakta ve yakın gelecek için de, durumun değişeceği yönünde bir işaret görülmemektedir. Ülkemizde başarı için kullanılan yöntem, yüksek prim vaat etmektir. Ancak gerçekçi olmayan yüksek ödüllerin verilmesi, doğal olarak, uğruna mücadele edilen amacın değersizleşmesine ve bireysel sporlarda doping, takım sporlarında ise şike gibi dürüst olmayan yollara sapılmasına neden olmaktadır. Bugüne kadar yaptığım çalışmalarda gerek üst düzey sporcularda, gerekse futbol antrenörleri gelişim ve lisans kurslarına katılan eski futbolcularda gördüğüm, bütün başarısızlıkların kurban yaklaşımıyla değerlendirildiğidir. A Milli Takım düzeyindeki bir futbolcudan duyduğum şu söz durumu özetleyebilir: Hocam sen maçın sahada mı kazanıldığını sanıyorsun? Antrenör gelişim ve lisans kurslarında yürüttüğüm genç sporcularda karakter gelişimi programında katılımcılar, ülkede futbolun istenilen seviyede olmamasını ortama, yöneticilere, medyaya, seyircilere, kısaca kendileri dışında her şeye bağlamışlardır. Buna karşın, aradıkları birçok sorunun cevabını bulmaları muhtemel olan oturumlara, not almak için herhangi bir şey getirme ihtiyacı duymamışlardır. Bedenle beraber zihni ve ruhu eğitmek Genç sporcular para ve şöhret kazandıklarında bütün sorunlarının çözüleceğine inanırlar. Oysa aynı yoldan geçmiş ve futbolu bırakmış ağabeyleri esas sorunun bundan sonra başladığını bilir. Ne yazık ki, onların kendilerinden öncekileri dinlemediği gibi, kimse de onları dinlemez. Herkes kendi yanlışlarını yaparak hayatı öğrenmeye çalışır. Oysa insan ömrü, bütün yanlışları yapacak kadar uzun değildir. Bu nedenle başkalarının yanlışlarından öğrenmekte yarar vardır. Bunu sağlamak için, karakter gelişiminini, genç sporcu gelişiminin bir parçası olarak görmek ve bu konudaki çalışmalara altyapıda başlamak gerekir. Barcelona Futbol Takımı nın altyapısı olan La Masia bu konudaki en iyi örneklerden biridir. La Masia daki bir genç sporcuyu Barca nın birinci takımına yerleştirmek yaklaşık on yıl alır ve La Masia daki an-trenörlerin hepsi gelişmeyi aceleye getirmenin kaliteden ödün vermek anlamına geldiğini bilir. La Masia nın eğitim sisteminin ilginç özelliklerinden biri, gün içinde futbola ayrılan sürenin sadece 90 dakika olmasıdır. Bu süre içinde koçlar top kontrolü ve taktik eğitimi verir. Günün geri kalan bölümü genç zihinleri eğitmeye ayrılır. Bu eğitimin içinde saygı, sorumluluk, adanma, disiplin ve alçak gönüllülük temellerine dayanan olumlu tutum ilkeleri ve değer gelişimi yer alır. Her sorunun hızlı, ucuz ve kolay bir çözümü vardır ve böyle bir çözüm tıpkı ülkemizde yaşandığı gibi bir sonraki daha büyük sorunun temel sebebini oluşturur. Bu nedenle Bill Beswick in bu kitabında başarı için basit ve hemen uygulanabilecek bir sır aramamak gerekir. Sonuç Elinizdeki kitap psikoloji disiplininin bir takımın başarısında ne denli önemli olduğunu gösteriyor. Beswick in kitabı sadece sporcular için değil, ekiplerini ve genç oyuncularını geliştirmek isteyen çağdaş ve aydınlık spor psikologları, antrenörler, spor doktorları, beden eğitimi hocaları ile genç sporcuların anne ve babaları için de bir rehber işlevi görüyor. Odak Noktamız Futbol, okuyucularını bir yolculuğa çıkarıyor. Ülkemizin aydınlık spor geleceğini oluşturacak her okuyucu için bu yolculuk büyük önem taşıyor. Dileğim okuyucuların kazanacakları bakış açısıyla, genç sporcuların potansiyellerini sadece performanslarına değil, ondan daha da önemli olarak, yaşamın bütününe yansıtmaları için yol göstermeleridir. Böylece onların ışığından ilham alan gençler, sadece iyi bir sporcu olmayacak, aynı zamanda bulundukları topluluk içinde bütün hayatları boyunca iyi vatandaş olarak sorumluluk üstlenecek ve kurban rolünden çıkıp, kaderlerini ellerine alacaklardır. EKİM - KASIM - ARALIK
76 sdiğer İmmuniteyi arttırmanın 10 kolay yolu 1- Bol su için! Su bütün besinleri ve artıklarını vücuttan kan ve lenf yoluyla taşıyan ideal çözücüdür. Günde 2 litre su içmek besinlerin vitaminlerinin (suda eriyen A.D.E.K) ve minerallerin hücrelere taşınmasında, atıkların atılmasında ve hazır edebilecek virüs ve bakterilerin atılmasında etkilidir. Ayrıca hücrelere o2 taşınmasındaki görevini unutmamak gerekir. Ancak suyun varlığında tüm sistemler etkili ve yeterli çalışma gösterebilirler. 2- Kötü alışkanlıklarınızı terk edin! İşlenmiş ve paketlenmiş gıdalar, kafein, alkol ve sigaranın aşırı tüketimi bağışıklık sistemini olumsuz etkiler. Bunların azaltılarak yerlerine ham gıdalar tercih edilip, ginseng, ıhlamur gibi bitkisel çaylar, taze meyve suyu ve sebze sularını ekleyebilirsiniz. İmmun sisteminize pozitif bir etki sağlayabilirsiniz. 3- Taze sebze ve meyve tüketimini arttırın! Kış mevsiminde meyve tüketimi oldukça önemlidir. Çünkü kış meyveleri özellikle C vitamininden zengin lifli içeriği yüksek ve dolayısıyla vücut direncini artırıcı özellikteki meyvelerdir. Özellikle sebze yemeyi sevmeyenler için çorbaları veya sebzeli et, köfte yemekleri tüketilebilir. 4- Uyku düzenine hassasiyet gösterin! Düzensiz veya az uyuyan kişilerin özellikle de çocukların vücut dirençleri düştüğü 74 GAMA BÜLTEN 87
77 bilinen bir tıbbi gerçektir. İnsan vücudunun aslında kendine has bir zamanlaması veya iç saati vardır. Beyin, karaciğer ve kasların sorunsuzca çalışabilmesi ve belirli hormonların salgılanması hatta vücut ısısının ayarlanabilmesi için uyku düzeninin sağlanması gerekir. 5- Temiz Hava Solumaya Özen gösterin! Sonhabarda hava aniden kuruyarak solunum yolları enfeksiyonlarına yakalanma riskini arttırmaktadır. Viral olan bütün hastalıklar ani ıs düşmesiyle ortaya çıkar. Kuru ortam ve hava kirliliği ile bütün virüsler hızla çoğalır. Hava kirliliğinin yaygın olduğu günlerde yanınızda ağzınızı kapatabilecek (örneğin atkı) bir nesne bulundurunuz ve mümkün olduğunca ağız yerine buradan nefes alınız. 6- Grip aşısı yaptırın! Aşı olmadan önce mutlaka doktorunuza danışınız. Sonbaharda nezle, grip gibi viral enfeksiyonları daha sık görüldüğünden özellikle yaşlı çocuk ve kronik hastalığı olanların grip aşısı olması gerekir. Grip aşısı bağışıklık sistemini çalışmaya zorlar. Yapılan her aşının damla damla immuniteyi arttırdığını unutmayalım. 7- C Vitamini ve Çinko takviyesi alın! Taze sebze ve meyvelerde bulunan C vitamini bağışıklığı oluşturan en önemli bileşendir. Sonbahar ve kış aylarında yetişen yeşilsoğan, pırasa, kereviz gibi sebzeler C vitamini ve antioksidan açısından oldukça zengindir. Bu aylarda içinde immuniteyi artıran Çinko maddesi barındıran bezelye, kestane, ceviz ve fındığın tüketilmesi gerekir. Ayrıca çinko oluşmuş enfeksiyonların iyileşme sürecini çok hızlandırır. 8- Hastalıkların tedavisini ihmal etmeyin! Bağışıklık sistemini yorduğu için mevcut hastalıkların ihmal edilmeden tedavi ettirilmesi gerekir. Özellikle kronik hastalıklar ve sonuçları açısından en ufak şikayetleri bile doktorları ile paylaşmalıdır. 9- Proteinden zengin beslenin! Beslenmenin temel şartlarından uzaklaşmadan metabolizma direncini arttırmak amaçlı proteinden zengin besinlere yönebiliriz. Yağdan fakir ama proteinden zengin olan gıdaların alımını yumurta, süt ve etten sağlayabiliriz. Bitkisel proteinler olan mercimek, nohut ve kuru fasülyeyi tüketmeyi ihmal etmeyelim. 10- Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçının! Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlarının tedavisini yapar. Gereksiz kullanımlarda direnç oluşumu dışında bağırsaklarda bulunan vitamin yapımında ve gıdaların emiliminde gerekli olan iyi bakterileri kaybederiz. Bu bakteriler aynı zamanda hastalık oluşturabilecek bakteriler ile de savaşmaktadır. Alınan antibiyotikler iyi bakterileri yok edeceğini unutmayalım. GAMA Holding İşyeri Hekimi Ömür Hiçdönmez EKİM - KASIM - ARALIK
78 seğitimler GAMA Endüstri Eğitimleri Takım Etkinliği ve Liderlik: GAMA Endüstri Yapı Kurumsal Akademi işbirliği ile Takım Etkinliği ve Liderlik Eğitimi 7-8 Ekim ve Ekim 2016 tarihlerinde düzenlendi. Her iki oturuma toplam 28 çalışanımız katıldı. Ülkü Önder in eğitmenliğini yaptığı programda Belbin ve Grid teknikleri ile ekip çalışması, ekip içi iletişim, dayanışma ve denge konuları ile ilgili çalışıldı. ISO 9001: 2015 Kalite Yönetim Sistemi & ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi Bilgilendirme: ISO 9001:2015 Kalite Yönetim Sistemi & ISO 14001:2015 Çevre Yönetim Sistemi Bilgilendirme Çalıştayı Bureau Veritas Ekim 2016 tarihinde GAMA Binası nda düzenlendi. GAMA Endüstri ve GAMA Güç Sistemleri iş birliği ile düzenlenen çalıştaya GAMA Endüstri den 8 çalışanımız katıldı. Çalıştayda ISO 9001 Kalite Yönetim Standartları ve ISO Çevre Yönetim Standartlarıyla ilgili bilgiler detaylı olarak anlatıldı ve uygulama örnekleri üzerinde çalışıldı. Karar Verme: Strateji Simülasyonu Karar Verme: Strateji Simülasyonu 4-5 Kasım tarihlerinde Baltaş Grubu ve GAMA Endüstri işbirliği ile gerçekleştirildi. Başar Baltaş ın kolaylaştırıcılığını üstlendiği simülasyon uygulamasına 18 GAMA Endüstri çalışanı katıldı. Karar Verme: Strateji Simülasyonu hızla değişen pazarda, yoğun rekabet ortamında, en yüksek karı elde etmek için orta ve uzun vadede strateji planlayarak kısıtlı zamanda doğru yatırımları yapabilmek, yatırımların sonuçlarını ve iş süreçlerinin birbirine etkisini gözlemleyebilmek adına ustaca kurgulanmış bir simülasyondur. Çalışanlarımız simülasyon süresince iş süreçlerinin birbirine etkisi, bölümler arası ilişkiler ve şirketin karlılığına etkisini gözlemleme şansı yakalandı. Motivasyon: İnsana Yatırım Motivasyon: İnsana Yatırım Semineri Baltaş Grubu ndan Selin Selamet in önderliğinde 30 Kasım 2016 tarihinde gerçekleştirilen seminere 16 çalışanımız katıldı. Gün boyunca kişinin kendisi ve çevresiyle uyumlu bir bütün oluşturması, stresle başa çıkma yöntemleri ve ilişkiler konularında çalışıldı. 76 GAMA BÜLTEN 87
79Ömür Hiçdönmez tarafından düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimlerine toplamda 5 çalışanımız katıldı. EKİM - KASIM - ARALIK
8078 GAMA BÜLTEN 87
81 DİĞERw GAMA Enerji A.Ş. Tek Pota Ligi ne katıldı. Şirketler Yarışıyor kapsamında gerçekleşen tek pota ligine katılan GAMA Enerji A.Ş. Basketbol T akımı haftalarca süren mücadelesinde yarı finale kadar yükseldi ve turnuvanın En Centilmen Takımı seçildi. Düzenlenen ikilik şut yarışmasında takımımızdan Umur Kutlu en çok sayıyı atarak şampiyonluğa ulaştı. Takım oyuncuları ve şirket çalışanları için eğlenceli geçen etkinlik güzel anılarla son buldu. EKİM - KASIM - ARALIK
82
83
84 senglish SUMMARY Khurais Gas and Oil Seperation Plant Khurais / Saudi Arabia (page 44) The world leader in crude oil production, Saudi Aramco owns and operates an extensive network of refining and distribution facilities, and is responsible for gas processing, transportation and installation that fuel Saudi Arabia s industrial sector. It is well known that Aramco s projects span the globe and the energy industry. The Khurais project as a whole covers three oilfields: Khurais, Abu Jifan and Mazalij. Throughout this region there are numerous gas oil separation plants (GOSPs), which provide the initial separation of water and gas from the oil prior to shipment to Abqaiq for further processing. Crude Oil production capacity of Saudi Aramco at above said areas is currently 300,000 bpd. This project has been started to increase the capacities to 90 MBPD (Million Barrel Per Day) at Mazalij and 110 MBPD at Abu Jifan with total amount of 200 MBPD. This project is divided into three lump sum turnkeys (LSTKs) and Snamprogetti Saudi Arabia Ltd. Co. (Subsidiary of Italian SAIPEM) is one of the main contractor for utilities and oil separation scope. GAMA Al Moushegah Arabia Ltd. has awarded the scope of SAT.GOSP Facility by SAIPEM on 30 September Oct 2015 for certain procurement and all civil construction and electromechanical erection services. Except Buildings, all main material supply is in SAIPEM s scope. Project site is located at east of Riyad in 240 km travelling distance. System Details Dual Phase High Pressure Production Trap (HPPT) (Oil-Gas-Water separator) Tri-ethylene Glycol (TEG) Degassing unit Flare, Discharge and Support Units Process Automation Units Communication systems for Data and VOIP systems Blast proof buildings and all underground works to be performed. Production workshops, painting workshop, warehouse building and Laboratory building in the project scope has been completed and operating. Installation of camp and social buildings have also been completed and Aramco Loss Prevention Department inspections is ongoing. General mobilization progress of the project is 99% as of end of September Except building and HVAC details, all engineering works is in SAIPEM s scope of supple. Market searches and material approvals of almost all GAMA scope material has been completed and subcontractor agreements have been done in the ratio of 90%. Civil works progress is 30% and overall progress is approximately 13% in the project. As of December 2016, 85,000 m3 excavation and m3 concrete pouring has been performed. RTR piping works progress is 26%; steel structure erection work progress is 6% and above ground piping and support manufacturing has just started. Due to delay on engineering works which is in the scope of Contactor, overall progress is on the back of planned but delay on the project is being tried to kept in minimum level by means of new planning. There are 368 direct, 178 indirect and 78 Saudi man power at site with total of 624 personnel. As per the updated schedule, number of personnel on the project will be approximately 900 on peak. Yamal LNG Project / The Russian Federation (page 46) Yamal LNG Project, CWP3B package - Module Installation and Connection Works for Utility and Offsite, Mechanical Works, Piping Works, EPC (Engineering-Procurement-Erection) Tanks and Buildings, Electrical and Instrumentation Works. Installation of the Yamal LNG Plant which will be the first LNG plant on the pole, in addition will be one of the world s largest industrial facilities when completed, continues to accelerate despite the harsh and challenging weather conditions. In the scope of Yamal LNG Project, Module Installation and Connection Works, Mechanical Works, Piping Works, EPC Tanks and Buildings, Electricity and Instrumentation Works are ongoing. The Central Control Building module (total weight tons), which is one of the largest modules of the project, is the latest module from total of 34 modular units in Utility, BOG, Power Generation, Fractionation Area. CCB Module has reached to construction site at the end of October and all preparations and installation works of module was successfully completed. Prior to installation of the modules, PCOW and UCOW works (Planned and Unplanned Carry over Works) has started on modules. PCOW and UCOW works are incomplete and missing parts after completion of module assembling at yard, 82 GAMA BÜLTEN 87
85 These works were planned to be done on the construction site. According to increase in quantities of the works in project, the estimated man-hours of the project shall be 13 million man-hours. Mobilization of manpower is ongoing and accelerated in December During this period, especially in Utility area, the installation works of steel structures of Pipe Racks, Cable Racks and Pipe installation has been done. At the beginning of the project, it was planned that the Pipe Racks installation was planned as modular structure in field workshops. But this work has been transferred to our scope as stick built structure. It is planned that steel structure works shall be completed by the end of December and cable pulling shall started. As planned, the first cable has been pulled from electrical building to the Instrument Air Module during the first week of December. Also at the same time, hook-up works between Pipe Racks has been started. The heavy lifting works of the project was completed and the rented 750 ton and 650 ton capacity cranes have been demobilized from the project. The design works of the EPC Tanks and Buildings are ongoing and the field assemblies are being continue. One of the important milestones of tank installation, hydro testing of tanks has been started in December The hydro testing of 2 tanks were completed successfully despite the cold weather conditions. During this period, 20 and 22 of December, the temperature was recorded as 50 (minus fifty). At of the end of December 2016, WDI pipe pre-fabrication works have been completed with the exception of repairs. However, 18,000 WDI pipe prefabrication works belonging to the EDG building will be completed in January In addition to this, the field installation work has started as planned. Installation works of fire water lines pipe racks has been started and ongoing. In some places, where the steel piling works are not completed, the pipe racks are being preassembled in workshops, and preassembled pipe racks shall be carried on to the completed pile foundations. Installation works of the Emergency Diesel Generator Building are ongoing. In the first stage of the building, steel structure assembly and exterior cladding works of the 100/200 EDG Buildings have been completed and the mechanical installation work in the building is ongoing. The assembly work of BOG Compressor Building is almost completed, and 300/400 Compressors in the second compressor building have been installed. Preservation of the modules and the equipment is very important and being followed carefully in order to protect equipment from weather conditions in the winter season. Necessary lighting preparation were carried out before the Polar night period, and double shift working condition continues. Approximately the same quantity of workers are working for both periods. By the end of December 2016, personnel were employed in total, including REGA JV personnel and subcontractor personnel. As of December 2016, the overall progress of the project was 28.11%. Electro-Mechanical Installation Works of 1800 MW PP13 Riyadh / Saudi Arabia (page 48) Client is Saudi Electricity Company (SEC), a government based joint stock establishment which prevails in accordance with the laws of Kingdom of Saudi Arabia. PP13 Project Area is located at about 145 km far from the northwest of the Riyadh which is the capital city of Kingdom and 65 km far from the Dhurma town which is the nearest residential area. GAMA Power System Arabia Ltd signed the contract with Saudi Electricity Company on 2nd July 2015 undertaking the i)mechnical, I&C and Electrical Works and ii) GIS Equipment Installation Works for PP13 Power Plant Project. Total contract duration is 20 months. It is planned that Power Plant will be put into service as of April Project is executed on the basis of EPCM where main engineering consulting and inspection activities are being performed by Worley Parsons. Power Plant will comprise 2 nos of power generation (3 GTG+1 STG) blocks covering 6 nos of GE 7FA gas turbines and generators, 6 nos of by-pass stacks, 6 nos of HRSG Units, 2 nos of GE Reheat Double Flow D11 stream turbines, 8 nos of GSU Transformers and 2 nos of Air Cooled Condensers basically. GAMA scope contains; power island electromechanical erection, 10 nos storage tanks works in various volumes, 17 nos of process buildings on turnkey basis, piping fabrication and erection works, primary and secondary steel structure erections of turbine buildings and pipe EKİM - KASIM - ARALIK
86 senglish SUMMARY racks, platform and stair tower works at the turbine buildings and pipe racks on turnkey basis, BOP electromechanical equipment erection works and supply of various project materials such as filter, LV cables, instruments etc. In addition, 2 nos of GIS Substations with capacity 380 kv and 132 kv respectively will be constructed on turnkey basis in order to provide the conduction of power plant output with the main grid circuit. Engineering, procurement, installation, test & commissioning of 380 KV GIS (10 Diameters) and 132 kv GIS (30 bays) are in the scope including the installation works of 380 kv& 132 kv cables, cable sealing ends and joints, control and protection panels, gas insulated bus-duct (GIB), MV switchgear, auxillary service transformer as well as automation and communication works and supply, installation and commissioning of AC/DC systems. Erection of gas turbines and generator sets are ongoing. Erection of air filter has been completed at each of the 6 units. Piping works and pressure tests have been completed at each units. Lube Oil Flushing activities are ongoing at each units as well as Electrical and I&C activities. Erection of the structural steel members belonging to turbine buildings and utility racks is still ongoing. Below deck structural steel and fan stacks erection at each streets, stair, condansate tank, structural steel platform, bundle and ducts erection have been completed at ACC Unit#28. Erection of condensate pipeline activities have been commenced.at ACC Unit#18, Below deck structural steel and fan stacks erection at four streets, stair, condansate tank, structural steel platform have been completed at four street and are ongoing at remaining three street. Erection of TSDM is ongoing at each streets whereas painting works of TSDM have been commenced at both units. HRSG casing, module, drum and by-pass stack erection was completed at each units. Main stack erection is in progress at all six units. Erection of inlet duct panel has been completed at five units. Piping works at all HRSG units are ongoing. Erection of 12 fan stacks and fan decks has been completed at WetSAC. Additionally, erection of walkways and grouting activities have been completed. Dift eleminator works are ongoing. Units #18 and 28, heavy lifting activities have been completed. Steam turbine and piping works are ongoing. Auxillary compatments, walkways and platform erection activities are ongoing. Prefabrication activities for BOP piping has been commenced. Beside, erection of 44 nos (out of 89) equipments have been completed. The bidding process for the following works have been finalized. High Energy Piping Works Process building structural steel and remeasurable steel ACC duct painting GIS testing and commissioning Fabrication Works of Carbon-Steel Piping Precast Concrete Process Building Construction of EDG (Emergency Diesel Generator) and STP (Sewage Treatment) The bidding process for the following works are ongoing. BOP, By-pass and Main Stack Thermal Insulation and Cladding Works Electrical Works at Process Buildings BOP Piping Works Under PP13 Project, GAMA is responsible to design and engineer, 17 Process Buildings, 10 field erected tanks, architectural, ligting and ventilation design of Power Generation Building and 380/132 kv Gas Insulated Switchyard secondary systems are included. Furthermore, GAMA signed off a subcontract agreement with Dar Engineering for implementation of engineering works related with 380/132 kv Gas Insulated Switchyard. In this regard, DAR Engineering continues the scope including detail design, engineering, preparation of procurement specifications, technical asssessments of vendor quotations and site engineering supervision. GAMA started the design of 15 Process Buildings and submitted first revision drawings to the Client for review and approval. Illumination and architectural drawings have been approved by Client for 11 process building. In addition, architectural and HVAC design of main turbine building have been submitted to Client and necessary revision is on progress in accordance with Client s comments. Erection of cable tray & UPS and cable pulling activities at electrical buildings are ongoing. Concerned erection works at the 380 kv GIS Building are ongoing. Installation of main equipments was completed other than the ongoing cabling Works for Phase 1 which has a priority. Design and engineering works related to preparation of detailed design documentation are being implemented according to the schedule. 84 GAMA BÜLTEN 87
87 Quotations are commenced to take for procurement of GIS and Power Plant Equipment. GIS Protection Panels and relays, Substation Automation System and Telecommunication supply agreement finalized with Alstom Saudi Arabia. For the Power Plant; purchase orders of power and control cables Lot1and Lot2, cable trays, strainers and GTG-STG Lube Oil, I&C Cables Lot 1, Supports Steel Structure, OH Cranes and Hoists Small Bore Piping Lot , Small Bore Valves Lot and Conduit have been given and fabrication have been commenced. For the GIS; purchase orders of cable trays, HV cable clamps, grounding materials, support isolators, surge arrestors, current transformers, and grounding cables, Bonding Cables, MV cables, HV Cable Supports, Batteries, Chargers, Invertor Panels, AC-DC Panels, LV Cables Lot 1, MV Switchgear, Outdoor Lighting/Lightening Poles and Grounding Transformer have been given and fabrication has been commenced. Erection of 10 storage tank with variable volumes has been sped up which is in GAMA scope. Erection of roof plate has been completed at ASL-A tank. Erection of 7th shell course has been completed at ASL-B tank. All erection activities has been completed for Demineralized Water Tank A and rectification of punch items is in progress. Roof plates has been erected and punch items rectification is underway at both Fire Water Tank and Filter Water Tank. All erection works at Service Water and Permeate Water Tank have been completed. Roof plate erection and welding activities have been completed and walkway and stairs erection will be commenced at Demineralized Water Tank B and Potable Water Tank. Erection works for AG Raw Water Tank have been commenced and erection of 3rd shell course has been completed. There are totally 2729, 2117 direct and 612 indirect, personnel working at the site. Project Progress as December 31, 2016 is as follows: Project general progress % Design and engineering works completion % Purchase progress % ME&I, Equipment Installation: % 840 MW İç Anadolu Combined Cycle Power Plant, Kırıkkale / Turkey (page 52) GAMA Power System and GE Energy Consortium undertakes 840 MW Kırıkkale Combined Cycle Power Plant Project, which is started on 3 Dec 2013 and have 32 months project duration. Consortium is responsible from the basic and detail design, equipment supply, installation at site, civil works, electro-mechanical works, erection, testing, commissioning and training of the personnel to work at Plant. The project, being realized for İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. from GAMA own portfolio, had taken the Provisional Acceptance Certificate on 24th of December The Engineering, Procurement, Construction and Commissioning phase were completed and hand over the Project to the Employer. The warranty period of the Project has already started. The electricity produced by the Power Plant is distributed to the national grid system through the Gölbaşı Substation. Rehabilitation of Hartha Thermal Power Plant, Hartha / Iraq (page 54) The Project, that has been awarded by Ministry of Electricity-Iraq to Mitsubishi-Hitachi Power Systems and GAMA Güç Sistemleri Inc. Consortium, includes rehabilitation of four-fueled steam boiler, steam turbines, generator (alternator), MV & LV distribution boards, instrumentation & control systems, renewal of DCS system, cable & cable trays, in order to achieve 200 MW original output and 10-years extended lifetime of the plant. As of September 19, 2016 on which Site was handed over to Contractor, overall mobilization works including 500 residential capacity living compound, insulation removal of steam boiler, disassembly of HIP and LP steam turbines, disassembly of MV & LV distribution boards, disassembly of cables and cable trays in turbine hall have been completed. The installation of temporary support and structure systems that will be used for disassembly of the steam boiler water wall tubes and superheater & reheater panels is continued. The physical progress of the project is 8% as of November 30, Hamitabat 1200 MW Natural Gas Combined Cycle Power Plant Project Kırklareli / Turkey (page 56) Gama Power System s scope for this project is to build 1200 MW Natural Gas Combined Cycle Power Plant which is comprised two units. Each unit will be based on a single-shaft configuration, comprising of one gas turbine, one steam turbine, one generator (SGT5-8000H Gas Turbine, SST Steam Turbine, SGen5-3000W Generator) and one Heat Recovery Steam Generator. The units will be utilizing the existing dry cooling towers as a part of cooling system. Electricity will be transferred to EKİM - KASIM - ARALIK
88 senglish SUMMARY the grid via the existing substation which will be required to be refurbished. Within the project scope; Gama Power Systems will be providing all major equipment as well as other auxiliary equipment, and will be managing all the conceptual and detail engineering of the plant, civil and electro mechanical works, instrument and control systems, test and commissioning works and training of the Employer s staff. The EPC Contract was signed on 15 August 2014 for the duration of the project, the first unit 26 month; 29 months for the second unit. It is planned that the first unit will begin commercial operation on 1 June 2017 whilst the second unit will begin commercial operation on 1 September Basic and detailed engineering activities are carried out by Black and Veatch Company. In the scope of civil, mechanical and electrical engineering design works have almost been completed. Condenser equipment for both units have been delivered to site. Moreover, site deliveries of instruments, control valves, feed water pumps, steam drain pumps, BOP piping supports, heat tracing systems, BOP piping insulation materials, lighting fixtures & panels and fire detection and alarm systems for both units have been completed. Purchase agreements of CCTV, LV cable (lot-5) have been completed and manufacturing of these equipment is ongoing. Manufacturing of HVAC control systems is completed and partial delivery of the equipment has been done. Subcontractor agreements of BOP piping insulation, chemical cleaning and hydro jet cleaning works have been completed. Highlights in Unit 1: Structural steel installation and façade cladding works have been completed in turbine building. Gas turbine piping and insulation works are at final stage. LP- HP/IP coupling alignment has been completed. Also, lube oil flushing has been done. In mechanical works, feed water pumps and condensate polishing plant have been installed. Also, flushing of closed cycle cooling water system has been completed. Fire fighting systems of turbine building and HRSG have been completed and pressure tests have been conducted. On the other hand fuel gas equipment has been installed, commissioned and Fuel gas in activity which is a critical milestone for the plant has been accomplished. On the other hand, cable pulling of LV switchgear has been completed and the equipment has been energized. After required equipment and systems have been commissioned, Backfeed has been achieved on October 9th. Installation of non-segregated phase bus duct has been completed. Station service transformers which were installed have been energized except the one near cooling tower. In addition, MV cable pulling and terminations have been completed whereas LV and I&C cable pulling and terminations are ongoing. Instrumentation of BOP systems is close to completion. Continuous emission monitoring system has been installed. Piping installation in HRSG has been completed and pressure tests have been conducted. Also, insulation works of pipes and drums have been commenced. In addition, stack installation has been completed. Piping installations of steam, feed water, auxiliary steam, hot reheat, cold reheat, fuel gas, condensate, demin & service water lines have been completed and pressure tests have been conducted. For the systems in which construction activities have been completed, hot loop and function tests are ongoing by commissioning team. Highlights in Unit 2: Construction activities is ongoing in the second unit. Structural steel installation and façade cladding works are close to completion. Gas turbine and steam turbine mechanical installations and piping works are ongoing. LP rotor installation has been completed. Condenser installation is ongoing. Feed water pumps, steam drain pumps and tanks have been installed. Also, condensate polishing plant installation has been completed. Fire deluge systems in transformers area have been installed and tests have been conducted. Fuel gas equipment has been installed. In electrical building, MV switchgear, DC/UPS and LV switchgear panels have been installed. Also, installations of all MCC panels have been completed. Also, isolated phase bus duct installation has been finished whereas non-segregated phase bus duct installation is at final stage. Cable pulling activities of GSU and UAT have been completed. MV cable pulling and termination works are close to completion. In addition, LV and I&C cable pulling and termination works are ongoing. In HRSG, stack has been installed whereas piping installations are ongoing. Also, BOP piping activities are ongoing which has achieved 63% with respect to welding amount. Construction of cable ducts and manholes have been completed. Underground pipe installation works are ongoing in both units. Commissioning activities of demin water and service water tanks are ongoing which have been installed and tested. Fire pumps that were installed and tested have been energized. In control building, HVAC equipment has been completed 86 GAMA BÜLTEN 87
89
Çek kahverengi süt keçileri küçük ve büyük çiftçiler arasında popülerdir, bakımları nispeten kolaydır, hayvanlar yem konusunda iddiasızdır ve ayrıca bakım için fazla alan gerektirmez. Bu makalede, bu cinsin tanımına ve özelliklerine daha yakından bakacağız, keçilere nasıl bakılacağını ve nasıl yetiştirileceğini öğreneceğiz.
köken
Çek kahverengi stenografi keçi, 1900'den 1930'a kadar yapılan ıslah çalışmaları sonucunda elde edilen bir ırktır. Ataları Çek Garz keçileri, İsviçre ve kahverengi dağ keçileridir.
Biliyor musunKeçiler, dört bölümden (yara, ağ, kitap ve abomasum) oluşan bir mideye sahiptir.Yiyecekleri önce yara izine, sonra fileye, sonra kitaba girer ve yolun sonunda en hassas bir insan midesine benzeyen abomasuma girer.
Cins genel özellikleri
Bu keçiler kısa tüylü, kahverengi kürk renginde ve kalın astarlıdır. Bu cinsin temsilcilerinin çoğunun boynuzu yoktur, canlı hayvanların% 80'inin belirgin bir kolost'u vardır. Çek kahverengi keçilerin yalnızca% 20'sinin başları kalın, hafif kavisli sırt boynuzlarıyla taçlandırılmıştır. Dişilerin süt verimi çok yüksektir.
Görünüm açıklaması
Kas fiziği olan orta büyüklükteki hayvanlar.
| Ortalama karkas ağırlığı, kg | Keçiler - 75–80, keçiler - 50–55 |
| boynuzsuz | Vakaların% 80'inde |
| Boynuz varlığı | Vakaların% 20'sinde |
| renk | Kahverengi, sırtta koyu bir şerit var |
| Withers yüksekliği, cm | Erkekler - 75–85, kadınlar - 70–75 |
| Göğüs çevresi, cm | Erkekler - 90–110, kadın - 80–100 |
| kuyruk | kısa |
| sakal | Sadece keçiler, siyah |
| Kulaklar | Yuvarlak, küçük. |
Üretken nitelikler
Çek kısa tüylü keçileri hem küçük hem de büyük çiftliklerde tutmak faydalıdır. Yılın çoğu için süt keçileri sahiplerine süt sağlar.
Kesimden sonraki besi hayvanları, az miktarda yağın yanı sıra yumuşak ve ılık ciltler, dikiş kıyafetleri ve ayakkabılar için uygun güçlü deri, örme kazaklar ve eldivenler için yünler ile iyi bir et verimi sağlar.
Süt verimi
Her gün Çek keçileri orta derecede yağlı, kalın ve çok yararlı süt sahiplerine lezzet veriyor. Genç bir keçinin ilk kuzulanmasından sonra, günde bir buçuk litreye kadar süte süt vermek zaten mümkün. Yetişkin bir keçiden sağan süt 4 ila 6 litredir.
Çek kahverengi sütün özellikleri:
- sütün yağ içeriği -% 3.5 ila% 4.5;
- sütte protein -% 2.7 ila 3;
- sütte laktoz -% 5;
- ortalama süt verimi - yılda 900 litre;
- ortalama laktasyon süresi 300 gündür.
Bu cins keçilerde sütün tadı sade bir şekilde kremsidir. Daha önce pastörize edilmiş Çek sütü satışa sunulmakta, peynir, süzme peynir ve beyaz peynir de yapılmaktadır. Mükemmel sindirilebilirliği nedeniyle Çek sütü alerjiye neden olmadan bebek maması için uygundur.
Biliyor musunKaşmir keçilerinin kabarık kış astarından yapılan inanılmaz derecede yumuşak ve pahalı kaşmir.Kaşmir fiyatı çok yüksektir, çünkü ipekli astarı kaba keçi kılından elle ayırmak zahmetli bir işlemdir.Bir yetişkin için bir süveter yapmak için, bu cinsin iki yetişkin hayvanından bir astar gereklidir.
et
Altı aylık genç çocukları katlettikten sonra, net et verimi bir yaşındayken, 20 ila 40 kilogram arasındadır. Keçi büyüdükçe, et verimi artar, hayvanları bir buçuk yaşında kesmek akılcıdır. Önceden, keçi özel olarak besiyordu.
Kahverengi kısa saçlı Çek keçi, aşağıdaki et özelliklerine sahiptir:
- canlı bir karkasın ortalama ağırlığı 52 kg'dır;
- Kesimden sonra ağırlık - 24.2 kg, bunun: yağ - 3.8 kg, et - 20.4 kg.
- yüzde cinsinden verim -% 46, 6.
Keçi etinin kendine özgü bir tadı vardır, bütün insanlar onu sevmez. Bu nedenle, genç yaşta erkekler kısırlaştırılır ve pişirmeye başlamadan kısa bir süre önce, keçi eti baharatlarla birlikte en az 24 saat boyunca asit soslarında (şarap, sirke) tutulur.
Keçi etini lezzetli bir şekilde pişirmek için açık ateşte kızartılır, haşlanır, fırında sebze veya tahılla pişirilir.
Biliyor musunKeçilerin dikdörtgen göz bebekleri vardır, alışılmadık şekilleri hayvanlara insanlardan ve yuvarlak göz bebeği olan hayvanlardan daha eksiksiz bir görüş alanı sunar.Periferik görme ile keçiler 320 ila 340 derecelik bir panorama çekebilirler - bu özellik avcı saldırılarını önlemek için çok kullanışlıdır.Dikdörtgen bir öğrencinin dezavantajı, keçilerin başlarını hareket ettirmeden yukarı veya aşağı bakamadıklarıdır.
Gizle ve cilt
Keçi derilerinde sıcaklık ve yumuşaklık, ayrıca dayanıklılık ve elastikiyet vardır. Çek stenografi derilerinden, yer döşemeleri (kilim, halı) ve sıcak yatak örtüleri yapılır.
Yumuşak keçi derisi, zemin lambaları ve masa lambaları için abajur imalatında kullanılır. Böyle sıra dışı bir abajur, parlak ışığı boğuk ve rahat hale getirir. Meşhur moda evleri, elastik keçi derisinden (paltolar, ceketler, koyun derisi montlar, kolsuz ceketler) erkek ve kadın dış giyim eşyalarını dikmektedir.
Yaz ve kış ayakkabılar, şapkalar, şapkalar, kemerler, eldivenler, çantalar ve cüzdanlar da deriden yapılır. Tüm bu ürünler, uzun süre istenen şeklini kaybetmez ve sürtünmeye karşı direnç gösterir.
Ayrıca, tarif edilen malzeme müzik endüstrisinde kullanılır - enstrümanların yüzeyi deri ile kaplanmıştır: tefler, davullar ve marakaslar. Deri artıkları her türlü hediyelik eşya üretimine gider.
çöp
Çek keçisi, yılda ücretsiz bir merada tutulduğu zaman yarım ton gübre üretir. Hayvanın bir ahırda yaşaması koşuluyla, üretilen gübre miktarı iki kat daha fazladır. Keçi çöpü, tarımda kullanılan azot bakımından zengin, güçlü bir organik gübredir.
Keçi gübresi toprağa saf halde uygulanmaz, çünkü yüksek azot içeriği bitkilerin köklerini yakar. Bitkileri korumak ve bu tür organiklerin tüm faydalarından yararlanmak için, çöp hava koşullarında giydiği kompost yığınlarına yığılır.
Biliyor musunİnek sütünden farklı olarak keçi sütü, laktoz tolere edemeyen insanlar tarafından bile kolayca sindirilir.Ayrıca kalsiyum ve A vitamini bakımından daha yüksektir.
Gübre dalları, yaprakları ve diğer organik atıklarla iç içedir. Kompostlama sonucu elde edilen gübre, yaylı sürmeden hemen önce yataklara yayılır. Toprağa derhal gömülmesi gerekir, böylece azot ve azot bileşikleri gübreden kaçmaz.
Avantajlar ve dezavantajlar
- Cinsin olumlu yanları:
- çok yüksek süt verimi (günde 4-6 litre);
- uzun laktasyon süresi (yılda 10.5 aya kadar);
- yemeklerde iddiasızlık;
- sütün mükemmel tadı ve içinde belirli bir keçi kokusunun olmaması;
- mükemmel doğurganlık - bir hamilelikte, bir keçi iki veya üç çocuk taşır;
- Viral ve bakteriyel hastalıklara karşı yüksek bağışıklık (iyi bakım ve beslenme ile).
- Çek ırkının olumsuz yanları:
- hayvanların düşük sıcaklıklara tolerans göstermediği ve kan emici böcekler tarafından saldırıya uğradığı için kısa saç;
- süt veriminin azaldığı yaz sıcağına hoşgörüsüzlük.
Satın alırken iyi keçi nasıl seçilir
Keçi yetiştiriciliği yapmak isteyen çiftçinin sağlıklı ve safkan hayvanlar edinmesi gerekir.
İşte deneyimli bir yetiştiriciden, iyi bir keçi almanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:
- Asla tanıdık olmayan bir satıcıdan pazarda safkan bir hayvan satın almayın.
- Ünlü keçi yetiştiricileri için iyi bir üne sahip arayın.
- Satın almadan önce çocukların doğduğu üreyen hayvanları kontrol etmeniz önerilir.
- Hangi yerlerde ve ne zaman soyağacı keçi üreticilerinin en son ne zaman satın alındığını sorun.
- Satın alınan çocukların yaşı 3-4 hafta arasında değişmelidir, o zaman zaten bir anne olmadan yapabilirler. Bir keçinin vücut ağırlığının yaklaşık 9-12 kg olması ve bir keçinin 10 ila 13 kg arasında olması gerekir.
Önemli!Eğer küçük hayvanlar sağlıklıysa, eğlenceli ve huzursuz olurlar, gözleri parlar, saçlar temiz, yumuşak ve parlak olur, anüsün etrafındaki alan kuru sıvı dışkı ile lekelenmez.
Üreme ve bakımın özellikleri
Keçi yetiştirmede uygun bakım çok önemlidir. Onlara, besleyici ve besleyici besinler, parazitlere karşı koruma, aşılama ve onları havadan koruyacak güvenilir konutlar sağlamak gerekir.
Ayrıca, Alp, Kamerun, Saanen, Nubian gibi keçi ırklarının yönelimlerinin ne olduğunu da öğrenin.
Gözaltı koşulları
Keçi evi için gerekenler:
- Genellikle keçiler küçük bir ahırda yaşayabilir, çok sıcak bile değil. Önemli olan, oda sıcaklığının +5 ° C'nin altına düşmemesidir.
- Odadaki zeminler beton yapmak için en uygun olanıdır - bu, günlük dışkıları temizlemenizi ve evcil hayvanları kuru tutmayı mümkün kılar.
- Keçi atığının bir tepe veya düz bir alana yerleştirileceği yerin seçilmesi tavsiye edilir, ancak hiçbir durumda bir vadide ıslak ve ıslak olmaması için. Keçiler oldukça sert hayvanlardır, ancak rutubet koşullarında kolayca hastalanırlar.
- Binanın kapı veya pencere açıklığının güneye dönük olması arzu edilir - güneş ısıtması odada ilave bir ısı kaynağı olması istenir .
- Zemin talaş veya samanla kaplıdır. Özellikle sert kışlarda, keçilerin dinlenmeyi sevdiği ahırın köşesinde, hayvanları soğuktan kurtaracak tahtalardan döşeme yapabilirsiniz.
- Bir hayvan için keçi evinin en uygun boyutu 4 metrekaredir.m, yani, 5 hedef sürüsü en az 20 metrekarelik bir ahır gerektirir. m.
- 20 metrekarelik bir oda aydınlatmak için.m, sadece bir ampul 120-150 watt.
Küçük hanelerde (bir veya iki keçinin olduğu) hayvanlar, mülk sahiplerinin gözetimi altında otlanır veya bahçeye evin yakınındaki yemyeşil otlarla bağlanır. Genellikle metal (veya güçlü ahşap) bir dübel ve uzun, kalın olmayan bir zincir veya ip kullanırlar.
Tasma uzunluğu, sahibinin isteğine göre değişir, ancak en uygun olanı 3-5 metredir. Hayvanlar bir gün boyunca tasmalı kalır. Keçi tasma aralığındaki otları yedikten sonra tekrar bağlandığı yeni bir yere aktarılır.
Çit, büyük kafeslere, ahşap tahtalara veya merkezi direklere (atların otlaklarında olduğu gibi) doldurulmuş sık tahta traverslere sahip metal ağdan yapılabilir.
Önemli!Günün en sıcak saatlerinde, uzak bir merada bulunan hayvanlar kısmi gölgede damıtılır ve evden çok uzak olmayan bir yerde, ısı azalıncaya kadar goathouse'a bile sürülürler.Bu yapılmazsa, artiodaktiller sıcak çarpması alabilir.
Hayvanlar günün herhangi bir saatinde temiz ve tatlı suya erişebilmelidir. Merada, günde üç kez bir sulama yerine götürülürler.
Bir veteriner tarafından hayvanlara düzenli ziyaretler gereklidir. Evcil hayvanlarınıza, E vitamini ve selenyum içeren bir mineral-vitamin kompleksi vermeniz önerilir: keçilerin kemik, kas ve üreme sağlığı ve hamile hayvanlar için çok önemlidir.
Çoğu keçi dış ve iç parazitlere (pireler ve solucanlar) karşı çok hassastır, bu nedenle düzenli tedavi gereklidir. Worms ve coccidia, artiodactyl'lerin duyarlı olduğu ortak parazitlerdir.
Parazitler çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir: keçiler cenini taşıyamaz, kilo veremez, saçları ve astarları darmadağınık hale gelir, paspaslara bürünür, süt verimi düşer. Özellikle ileri vakalarda parazitler ölümcül olabilir.
Çocuklar ilk 6 ila 8 haftalık yaşta ürüyorlar. Bu ilaçlar veteriner eczanelerinde tezgahtan satın alınabilir. Koksidiyoz enfeksiyonu belirtileri şunlardır: hareket sırasında toynaklarda kilo kaybı, uyuşukluk ve patlama sesi.
Veteriner hekim, her bir hayvan için bireysel programı takip ederek aşı yapar. Aşılar bulaşıcı hastalıkların ve artiodaktilerin ölümünün önlenmesine yardımcı olacaktır. Keçiler yılda bir kez CDT aşısı (tetanoz için) ile aşılanır.
Çocukları 6 ila 8 haftalıkken aşılamak ve 4 hafta sonra işlemi tekrar etmek gerekir.
besleme
Keçiler neler yer:
- yaz aylarında taze ot;
- kışın - saman;
- yılın herhangi bir döneminde - kök bitkileri, yulaf, kepek ve arpa.
Kışın bir keçiyi nasıl düzgün besleyeceğinizi ve kışın ne kadar saman ihtiyacı olduğunu öğrenin.
Keçi yemi doğrudan toprağa dökülmemelidir. Yere yemek yerken küf veya böcekler keçinin midesine girebilir. Beslemek için ahşap, metal veya sert plastikten yapılmış özel besleyiciler kullanmak gerekir.
- Saman veya küflü tahıllar. Beslemedeki küf, ıslaksa ve sonra dürüst olmayan bir şekilde kurutulduysa görünebilir. Bu tür yiyecekler hazımsızlığa, gastrointestinal sistem rahatsızlığına ve ağrılı koliklere neden olabilir. Özellikle zor durumlarda, veteriner yardımı olmadan hayvan ölebilir.
- Keçi sağlığına son derece zararlı olan bitki örtüsü vardır. Ormangülü ailesine ait bitkiler, tehlikeli yeşilliklere aittir. Yenilirse, hayvan yeterince yerse ve veterinerlik hizmeti yoksa ishali, kusmaya ve hatta ölüme neden olabilirler.
Biliyor musunKeçiler, yalnız bırakılırsa depresyona giren sürü hayvanlarıdır.Bu nedenle, 5-7 kişilik bir ekipte yaşadığınızda evcil hayvanların kendilerini en iyi hissetmeleri.
yetişkinler
Keçilerin doğru beslenmesi yaş, cinsiyet ve kullanım yönleri ile ilgili ihtiyaçlarını ve aynı zamanda yılın zamanına bağlı olarak bireysel yemlerin mevcudiyetini dikkate alır.
Yeşil yiyecek. Yaz aylarında, otlatma keçilerin sağlığı için en yararlı ve en yararlı olanıdır. Çek keçileri, çimi, timothy, fescue gibi bir şifalı ot karışımı üzerine otlamak ister. Otlar ile birlikte, mera üzerinde baklagiller ekmeye değer - yonca, yonca, fiğ, bakla ve bezelye.
Keçiler için değerli bir besin, Bean ailesinin baklagillerinden - kışın donmadığı seradella -8 ° C sıcaklığa kadar olan ve kışın hayvanların diyetini zenginleştirebileceği anlamına gelir.
Ayrıca, ağaçların yeşil dalları (akçaağaç, ıhlamur), sindirim sistemini ve artiodaktillerin kan dolaşımını destekleyen olgunlaşmamış tahıl ve ot sapları da keçi yemi olarak kullanılmaktadır.
Kuru yiyecek. Tarla otu ve bakliyat karışımından elde edilen saman, kışın bir keçi diyetinin temelini oluşturur. Bitkiler çiçeklenmeden hemen önce besinler açısından zengindir, bu nedenle ilk satın alma en iyi Haziran başında yapılır.
Keçi günlük 1-2 kg kuru ot yiyor. Besleyicilerdeki kayıp günde birkaç kez yenilenmelidir, çünkü kuru saman taze kokusunu çabucak kaybeder ve iştah açıcı olmayı keser.
Kışlık diyete iyi bir katkı yulaf, arpa samanı ve kuru baklagillerdir.
Kışın, evcil hayvanlara yem tebeşirinin eklenmesiyle otlar, baklagiller ve mısırdan silaj verilebilir. Kadın emzirme döneminde günde 1–1, 3 kg silaj yer. Bununla birlikte, silajın sütü peynir üretimi için amaçlanan süt keçi diyetine sokulması tavsiye edilmez.
Etli yiyecekler. Sulu meyveler, dokuları yüksek miktarda nem depolayan bitkilerdir. Bunlar, süt üretimine katkıda bulundukları için, özellikle laktasyon sırasındaki keçilere, bir yıl boyunca küçük miktarlarda artiodaktillere düzenli olarak verilen sebzeleri içerir. Hayvanlar havuç, yem ve şeker pancarı, haşlanmış patates sever. Ağaç ve çalıların sapları da sulu yiyeceklere aittir.
Diyet ve mineral beslemesi. Süt keçileri ve 6 aya kadar olan çocuklar için yemlemeye değerli bir katkı, tahıllar, baklagiller, pancar özü ve buğday kepeğidir. Ana yemlere katkı maddesi olarak mineral karışımların kullanılması tavsiye edilir, yalama için kaya tuzu tüm yıl boyunca keçilere verilmelidir.
kutu
Doğmuş bir çocuğun ilk yemeği kolostrumdur. Daha sonra bebekler anne veya inek sütü ile beslenerek yetiştirilir, süt ikameleri de uygundur. Bir süt diyetinde büyüyen çocukların süresi yaklaşık 12 haftadır.
Annenin memesinden kesildikten sonra, sürüyü yenilemek isteyen genç hayvanlar yeşil meralarda otlatılır, çayır samanı ve konsantre yemle beslenir. Также в обязательном порядке козлятам предоставляют соль для лизания, минеральные добавки и витамины.
İçmenin temel kuralları
Взрослая коза ежедневно выпивает от 2 до 7 литров воды. Об этом стоит помнить, учитывая то, что для производства 1 литра молока животному требуется 1, 43 литра воды, поэтому водный дефицит может привести к снижению выхода молока.
Требования к обеспечению водой:
- Количество поилок должно совпадать с количеством проживающих в козлятнике животных.
- Поилку необходимо жёстко закрепить на какой-либо опоре (стене, столбе), это не даст козам перевернуть её.
- Животные должны иметь постоянный доступ к чистой питьевой воде, заменяемой 2–3 раза в день.
- Вода должна меняться по мере того, как она пачкается.
- Необходимо регулярно очищать стенки поилки. Если этого не делать, они покроются мелкими водорослями.
- В качестве поилки можно использовать обычное пластмассовое или эмалированное ведро ёмкостью не менее 10–15 литров.
Уход за шерстью и копытами
Регулярная стрижка шерсти является непременным атрибутом ухода за козами. После стрижки в распоряжении хозяев остаётся тёплая козья шерсть, а животные будут здоровыми и свободными от обычных паразитов, живущих в ней. Стрижку проводят по мере отрастания шерсти.
Также очень важно регулярно обрезать козам копыта. Это процедура проводится примерно один раз в месяц. Регулярная обрезка (раз в месяц) помогает предотвратить поражения козьих копыт, таких как сгибание или раскол, ведущих к заражению копытной ткани.
Вам также интересно будет узнать, сколько в среднем коза дает молока в день и чем полезно и насколько калорийно мясо козлятины.
Hastalık önleme
На болезни, имеющиеся у козы, могут указывать выкидыши или пороки развития плода. Опасность распространения заболевания всегда присутствует и особенно велика, когда животные живут стадом. Кроме того, некоторые болезни также могут передаваться от животных людям.
Помимо вакцинации, многих заболеваний можно избежать, соблюдая основные правила гигиены и ухода за животными:
- Козы должны жить в чистых сухих помещениях, не имеющих сквозняков, питаться хорошим кормом. Использование силоса низкого качества, а также перекармливание животных концентрированными кормами может быть причиной болезни.
- Желательно хорошо заботиться о козлятах с момента рождения, важно давать им молозиво в первые часы жизни.
- При выборе кормов необходимо следить, чтобы они соответствовали определённым периодам жизни питомцев, таким как вынашивание плода, пик лактации, подготовка к размножению.
- Важную роль в возникновении инфекционных заболеваний играет принесение их извне (новыми животными или людьми). В случае покупки нового животного следует помнить, что каждая особь должна пройти осмотр ветеринара на бруцеллёз и туберкулёз.
- Регулярный уход за копытами также предотвращает развитие опасных заболеваний.
- В индивидуальном содержании изменения в поведении животных или первые симптомы заболевания часто отмечаются раньше, чем в стадном. В любом случае владельцы животных должны распознавать симптомы болезни и консультироваться с ветеринаром. Большинство козьих болезней подлежат лечению.
Можно ли скрещивать с другими породами?
Короткошерстных чешек можно скрещивать с чистопородными представителями других пород коз. Получившееся в итоге потомство чаще всего наследует характеристики чешской породы. При удачном скрещивании козлята получаются сильными и здоровыми, а самки-метисы дают больше молока, чем их родители.
Были проведены вполне удачные эксперименты по скрещиванию самца чешской короткошерстной бурой породы с зааненскими козами. Получившееся потомство обладало отличной удойностью, а также было приспособлено к проживанию в регионах с суровым климатом. Шерсть этих козлят было густой и короткой, с бежевым окрасом.
Вступив в половозрелый возраст, молодые самки стали приносить за один раз не менее трёх козлят, их молоко имело отличный вкус, было густым, по консистенции похожим на сливки.
Необходимо заметить, что столь хороший результат был получен только потому, что чешских козлов скрестили с чистопородными представителями зааненских коз.
Biliyor musunКозлята становятся на ножки и делают первые шаги уже в течение нескольких минут после появления на свет.
В случае если чешская порода будет скрещена с обычными, беспородными козами, через одно-два поколения у потомков этой селекции снизится количество и качество молока, а также жизнеспособность и крепость потомства.
Rusya'da üreme için Beklentiler
У жителей России чешские козы весьма популярны благодаря своей всеядности, высокой молочной продуктивности, хорошему иммунитету и здоровью. Желающих приобрести эту породу не пугает даже довольно высокая цена животных.
Хотя порода славится своими качествами, она ещё мало распространена в Центральной России. За шерстью этих козочек необходимо регулярно присматривать. Важно принимать во внимание, что в условиях холодных российских зим у чешек быстро растёт шерсть, и процедуры по уходу требуются чаще.
В Российской Федерации весьма непросто купить таких козочек в необходимом количестве. С трудом достав несколько породистых особей, владелец начинает их размножение и в течение пяти-шести лет ждёт разрастания стада.
Если в стаде нет козла-производителя чешской породы, то происходит скрещивание с местными козлами, и постепенно чистота породы теряется.
В основном чешские козы водятся в Алтайском и Приморском крае, Хакасии, Воронежской, Псковской, Свердловской областях. Цена на чистокровных козлят начинается от 15 тысяч рублей, а дойные козы стоят от 20000 рублей за голову. Некоторые козы с особо выдающейся удойностью продаются за цену выше ста тысяч рублей.
Молоко с высоким содержанием жиров и полным отсутствием неприятного специфического запаха — прекрасная награда фермерам за уход и заботу о животных.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası