Kavurd Bey
231 içinde harekete geçmiş olması daha akla uygundur. “yrıca “hbâr s. da zikredilen 26 Cemaziyelevvel 466 / Ocak tarihi kış mevsiminin en soğuk g(nlerine rastlıyor ki, bu tarih bir savaşın yapılabilmesi için uygun bir tarih değildir. Hâlbuki ”undâri35 nin ve Sıbt36 ın zikrettiği Şaban /Nisan- Mayıs 1073 tarihi bahar mevsimine denk gelmektedir ve bu tarih kış mevsimi boyunca s(rd(r(len hazırlıklardan sonra bir savaş için daha uygun göz(kmektedir.37 Savaşta Sultan Melikşah ın ordusunun sağ kanadında Emir Savtekin, sol kanadında Emir Temirel, merkezde ise Sultan ile veziri Nizamülmülk bulunu- yordu. Melik Kavurd oğlunun biriyle merkezde, diğer oğulları ise kanatlarda yer alıyordu.38 Savaşa ilk başlayan Kavurd ”ey oldu ve Melikşah ın sağ kana- dına saldırarak bozguna uğrattı. ”u kanattaki askerlerin çoğu aman dileyerek ona boyun eğdiler. Kavurd, Melikşah ın sol kanadını da bozguna uğratmasına rağmen Melikşah ve Nizamülmülk (n karşısında başarılı olamayarak geri çe- kilmek zorunda kaldı.39 Melik Kavurd, daha önce kendisine yazılan destek mektupları sayesinde, savaş sırasında Melikşah ın ordusundaki askerlerin kendisini görünce itâat edeceğine inanıyordu. Fakat bu gerçekleşmeyince yaptığına pişman oldu 40 ve Melikşah karşısında başarısız olarak Hemedan dağlarına kaçmak zorunda kal- dı. ”öylece (ç g(n s(ren savaşı Sultan Melikşah kazandı ve Kavurd a ait hazi- ne, silah, elbise ve eşyaları ele geçirdi.41 Savaşla ilgili diğer bir rivâyete göre, Emir Temirel idaresinde sol kanatta bulunan Şeref(ddevle M(slim b. Kureyş ve ”ahâ(ddevle Mansur, yanlarındaki Arap ve Kürt askerleri ile Kavurd un sağ kanadına h(cum ederek onu bozguna uğratmışlar ve Melikşah ın savaşı kazanmasına sebep olmuşlardı.42 Kavurd Bey in bu yenilgisi Melikşah ın ordusundaki T(rk unsurunun ağı- rına gitti ve onlar ”aşımıza bu felaket Araplar ve Kürtler yüzünden geldi. 35 Bundârî, age, s. 49. 36 Sıbt, age, s. 160; Sevim, agm, s.2. 37 “yrıntılı bilgi için bk. Merçil, age, ss. 30-31. 38 Ahmed b. Mahmud, age, c. I, s. 117; Merçil, age, s. Kafesoğlu, age, s. 22. 39 Sıbt, age, s. 161; Sevim, agm, s.2. 40 Ahmed b. Mahmud, age, c. I, s. 117. 41 Sıbt, age, s. 161; Râvendî, s. 126 (Türkçe çeviride s. 124); Bundârî, age, s. Reşid(ddin, age, s. 44; Ahmed b. Mahmud, age, c. I, s. 118; Merçil, age, Kirman Selçukluları, ss. 31- Kafesoğlu, age, s. 21; Agacanov, age, s. 149 42 İbnü l-Esîr, age, c. X, s. 78 (Türkçe çeviride c. X, s. 82). Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/1, c. 10, sayı: 19 232 233 Kanaatimize göre, her ne kadar savaşı kaybedip esir d(şm(ş olsa da, Me- likşah devrine kadar isyan eden hiçbir hânedân (yesine bu şekilde davranıl- maması, ayrıca Kavurd un emirler (zerindeki etkisi d(ş(n(ld(ğ(nde Ka- vurd un yeğeni karşısında y(z(n( yere s(rmesi, Melikşah ın da amcasını her- kesin içinde azarlaması abartılı bir rivayettir. Kavurd yakalandıktan sonra Nizam(lm(lk, eğer o galip gelseydi kendisini affetmeyeceğini söyleyerek Kavurd un öld(r(lmesi gerektiğini belirttiyse de, Melikşah amcasını öld(rerek nesebi bozamayacağını söyleyerek bu fikre karşı çıkmıştır.46 ”u konuşmanın ardından Melik Kavurd, çadırında hapsetmesi için Emir Savtekin e teslim edildi. 5ld(r(leceğini anlayan Kavurd, Melikşah a haber göndererek, kendisini öldürerek hanedânı ortadan kaldırmamasını ve hakkın- da T(rklere yakışır bir şekilde hareket etmesini söyledikten sonra affedilmesi halinde “lparslan öld(ğ(nden beri yapmış olduğu masrafları karşılayacağını ve (lkesini teslim edip Şam a veya Hicâz a gideceğini söyledi.47 Bir başka rivayette, Kavurd, Savtekin in çadırında hapsolduktan sonra yanına amîd Ebu Rıza gönderildi. Ebu Rıza, Melik Kavurd dan Kirman hazine- lerini isteyerek, ne gibi malları olduğunu sordu. Melik Kavurd, Kirman bölge- sinin sınırlarının daraldığını bu sebeple de gelirinin azaldığını belirtti. “yrıca bu beldelerin ahalisinin sakat ve fakir olduğunu, sahip olduklarının Sultan ın askerlerinden birine hediye olabileceğini söyledi. Son olarak da serbest bıra- kılması halinde Sultan dan hiçbir şey talep etmeksizin Umân bölgesine yerleşe- ceğini ve Sultan a tâbi bir amca ve şefkatli bir baba olacağını belirtti.48 Kavurd un yakalanmasından sonraki olaylar hakkındaki bir diğer rivâyete göre ise, Kavurd, Melikşah ın ordusunun ileri gelenlerinin kendisine yazmış oldukları mektupları ortaya koyup, bu mektuplar y(z(nden isyana kalkıştığını anlatmıştır. Melikşah da bu mektupları Nizam(lmülk e vererek emirlerin ya- nında okumasını istemiştir. Sultan ın böyle yapmasının sebebi, bu mektupları yazan emirleri tespit edip onları ağır bir şekilde cezalandırmaktı. Fakat Niza- mülmülk bu işe ileri gelen bazı devlet adamlarının da isminin karışmış olabile- ceğini ve onları cezalandırmanın yeni karışıklıklara zemin hazırlayabileceğini 70; Sevim, agm, s. 3. 46 Hüseynî, age, ss. 39-40; Merçil, age, s. 33. 47 Sevim, agm, s. 5; Köymen, age, s. 70. 48 Hüseynî, age, s. 40; Ahmed b. Mahmud, age, c. I, s. 119. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/1, c. 10, sayı: 19 234
nest...