Kolesterol Yüksekliği Nedir Neden Olur

Kolesterol yüksekliği nedir?

Vücudumuzun sağlıklı hücrelerin oluşumuna devam edebilmesi için, kolesterole ihtiyacı vardır, ancak fazla miktarda kolesterol sağlığımız üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu durum farklı şekillerde oluşur ve genellikle önlenebilir ya da tedavi edilebilir. Lipid (yağ) miktarının fazla olduğu bir kan, genellikle "hiperlipidemi" olarak adlandırılır. Kandaki kolesterol miktarlarının aşırı miktarı olarak tanımlanır.

Kan yağlarının yükselmesine neden olan faktörler nelerdir?

• Yaş ve cinsiyet (erkekler için ≥45 yaş, kadınlarda ≥55 yaş, özellikle menopoz dönemi)
• Sigara içilmesi
• Yüksek lipoprotein varlığı (kanınızdaki yağ türü)
• Genetik faktörler (aile geçmişi)
• Yüksek tansiyon (≥/90 mmHg)
• Düzensiz beslenme
• Hareketsiz yaşam
• Obezite
• Doymuş yağ ve trans yağ içeriği yüksek gıdaların tüketimi
• Aşırı alkol tüketimi (yüksek trigliserid düzeyleri ile ilişkili)
• Tip 2 diyabet
• Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidizm)
• Bazı ilaçlar: Östrojen, glukokortikoidler, doğum kontrol ilaçları
• Kronik böbrek hastalığı

Kan yağlarının yüksekliğinin en yaygın türleri şöyledir:

• Yüksek kolesterol (hiperkolesterolemi)
• Yüksek trigliseritler (hipertrigliseridemi)

Kan yağlarının yüksekliğinin belirtileri nelerdir? Hiperlipidemi bazı hastalarda belirgin bir belirti vermeden de ortaya çıkabilir. Çoğu kez yapılan rutin bir kan testi sırasında fark edilir. Bunun yanı sıra hastalarda aşağıda belirtilen bulgular da görülebilir.

• Belirgin bir bulgu vermeden,  hasta direkt olarak kalp damar hastalığı vb bulgularla karşımıza çıkabilir
• Karın ağrısı
• Akut pankreatit (trigliserit yüksekliği kaynaklı)
• Baş dönmesi
• Denge kaybı
• Baldırlarda yürürken meydana gelen ağrı
• İnme
• Göğüs ağrısı
• Ksantomlar (dirsek, diz tendonları, vb).:  Dislipideminin en yaygın dermatolojik belirtisi olup yağdan zengin anormal hücrelerin cilt altında birikimi ile oluşurlar.
•  Göz bulguları:

• Korneal arkus veya korneada matlaşma: Özellikle ailesel hiperkolesterolemi ve genetik mutasyonlar nedeniyle çok düşük HDL (iyi) kolestrolü olan hastalarda karşımıza çıkmaktadır
• Retinanın süt beyazı görünümü: Trigliserit değerleri çok yüksek olan hastalarda görülür. Nadiren görme kaybına yol açabilir.

Kan yağlarının yüksekliği nasıl tedavi edilir? Hiperlipideminin tedavisi etkilenen kişilerin yaşı, belirtileri, eşlik eden hastalıkları ve risk faktörlerine bağlıdır. Tedavide öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri benimsenmelidir. Bunlar;

• Dengeli bir diyet - Kolesterolün neredeyse % 15'i sıkı bir diyet ile azaltılabilir. Daha az doymuş yağ, rafine edilmiş şeker ve alkol tüketimi önemlidir. Diyetinize daha fazla meyve, sebze, yağsız protein ve tahıl eklemeniz kolesterolün düşürülmesine yardımcı olabilir

• Kilo kontrolü
• Düzenli Egzersiz - (Yürüyüş, Yoga, Dans vb.) - Her gün en az 30 dakika egzersiz yapın ve mümkünse bunu bir  alışkanlık haline getirin
• Sigaranın bırakılması

Ancak eşlik eden ciddi sistemik hastalıkları (şeker hastalığı, bilinen kalp damar hastalığı öyküsü, kronik böbrek hastalığı vb.) veya risk faktörleri olan hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri ile kolesterol seviyeleri hedef değerlere çekilemez ise mutlaka bir hekim tarafından ilaç tedavisine başlanmalıdır. Bu hastalarda kullanılan ilaçlar; diyetle alınan kolesterolün emilimini engelleyen, vücudun kolesterol yapımı azaltan, üretilmiş yağların yıkımını arttıran, kandaki kolesterolün karaciğer tarafından tutulmasını arttıran ve bu mekanizmalar ile kan yağlarını düşüren ilaçlardır. Her hasta kendine özgü faktörler göz önüne alınarak hiperlipidemi açısından belirli bir risk sınıfına dahil edilir. Buna göre hedef değerler belirlenerek öncelikle yaşam tarzı değişiklikleri ile tedaviye başlanır. Ancak unutulmamalıdır ki, yüksek riskli hastalarda yaşam tarzı değişiklikleri ile beraber kolesterol düşürücü ilaçlar da birinci basamak tedavide yerini alabilir. Yüksek riskli hastalarda bu ilaçların hekim önerisi olmaksızın kesilmesi özellikle kalp damar hastalıkları başta olmak üzere birçok olumsuz durumu tetikleyebilmektedir. Bu konuda toplum bilincinin oluşması önem arz etmektedir.

Kolesterol yüksekliği aslında herhangi bir belirtiye neden olmaz. Sadece kan tetkikiyle tanısı konur. Yalnız yüksek kolesterolün neden olduğu plaklar yani damar sertliğinin vücutta oluşturduğu hasarlara göre belirti gözlenebilir. Bunlardan da en sık görüleni kalp hastalıkları ve felçtir. Bu hastalıkların seyri sırasındaki belirtiler, yüksek kolesterolüne kısmen habercisi olabilir.

Kolesterol sonucu oluşan plaklar damarları tıkar. Tabii plak oluşumunda tek başına kolesterol rol oynamaz, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, genetik risk, stres, sigara kullanımı gibi risk faktörleri de plak oluşumuna katkıda bulunurlar. Ancak plak oluşumu birdenbire olmaz, yavaş yavaş gelişir. Atardamarlar plaklara bağlı olarak daraldığı zaman, kan akışı engellenir. Bu damarın beslediği organ ve dokularda beslenme bozukluğu olur, infarktüs dediğimiz dokunun ölmesine kadar gidebilir. Bu durum kalpte olursa kalp krizi, beyinde olursa felç gelişir. Görülen belirtilerde bu hasatlıklara bağlıdır. Ayrıca bu plaklardan kopan parçalar emboli dediğimiz bir tabloya yol açar. Plaktan kopan parça ileriye giderek dar bir damarı tıkar ve beslediği organa bağlı olarak belirtiler oldukça ani bir şekilde görülür.

Kalp hastalıklarında göğüs ağrısı, nefes darlığı, yorgunluk ve çarpıntı gözlenebilir. Bu hastaların rengi biraz soluk olabilir. Beyindeki damar tıkanıklarında ise gelip geçici felçler olduğu gibi kalıcı felçlerde gözlenebilir. Ayrıca vücudun bir tarafında uyuşma, kuvvet kaybı, konuşma bozuklukları, çift görme, şiddetli baş dönmeleri, geçici şuur kayıpları beyindeki damar tıkanıklığının habercisi olabilir. Bu konularda dikkatli olunmalı, belirtiler görüldüğü zaman beklenmeden acile başvurulmalıdır. Bacak damarlarındaki tıkanıklıklarda ise kişi yürüdüğü zaman baldırlarında ağrı hisseder, bacaklarında yorgunluk olur. Bunların hepsi yüksek kolesterolün oluşturduğu damar tıkanıklıklarına bağlıdır.

Yalnız bazı insanların göz çevresinde sarı renkli yağ bezeleri görülebilir. Bunların bir kısmı yüksek kolesterolün ve kalp krizi riskini işaret edebilir. Bu nedenle doktorlar muayene ederken bu lekeleri fark ederse, hastayı araştırmalıdır.

Kolesterolünüzün yüksek olup olmadığını anlamanın tek yolu kan testidir. Şu anda sınır mg/dl olarak kabul edilmektedir. Yirmi yaşın üstündeki yetişkinlerde bu değerin üstü artmış kolesterol olarak kabul edilir.

Eğer yüksek kolesterolünüze diğer risk faktörleri de eşlik ediyorsa doktora başvurup tedavi edilmesini sağlamanız gerekir.