Ates Dogal Isik Kaynagi Mi

İlkokul 3. sınıf Fen Bilimleri dersi, Çevremizdeki Işık ve Sesler ünitesi, Işık Kaynakları konu anlatımını bu sayfada bulabilir ve pdf olarak indirebilirsiniz.

IŞIK KAYNAKLARI

BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Işık kaynağı nedir?
→ Doğal ışık kaynakları nelerdir?
→ Yapay ışık kaynakları nelerdir?
→ Aydınlatılmış cisim nedir?

Çevremizde birçok ışık görürüz. Peki bu ışıklar nereden gelmektedir?

Işık kaynağı nedir?

Işık yayan, çevresini aydınlatan nesneler ışık kaynaklarıdır.

Dünyamızın en büyük ışık kaynağı Güneş&#;tir. Işık kaynakları doğal ışık kaynakları ve yapay ışık kaynakları olmak üzere iki gruba ayrılır.

1. Doğal Işık Kaynakları

Kendiliğinden çevresine ışık yayan kaynaklardır. Güneş, ateş böceği, yıldız ve şimşek doğal ışık kaynaklarına birer örnektir.

Bazı canlılar kendi ışığını kendileri üretebilirler. Ateş böceği, denizanası, mürekkep balığı ve bazı mantarlar ışık yayabilen doğal ışık kaynaklarıdır.

2. Yapay Işık Kaynakları

İnsanlar tarafından yapılan ve yakıldığında çevresine ışık yayan kaynaklardır. Ampul, fener, mum, araba farı yapay ışık kaynaklarına birer örnektir.

Aydınlatılmış Cisim

Işık kaynağı olmamasına rağmen ışık kaynağından gelen ışığı yansıtan cisimlere aydınlatılmış cisimler denir. Ay, ayna, fosforlu trafik levhaları veya fosforlu kıyafetler ışık kaynağı olmamasına rağmen ışık kaynağı gibi ışığı yansıtırlar.

Doğal ve yapay ışık kaynakları arasındaki farklar aşağıdaki tabloda verilmiştir. İnceleyelim.

3. sınıf Işık Kaynakları konusunu pekiştirelim.

Lampyridae ailesinde bulunan ve ışık yayan böceklere genel olarak ateşböceği adı verilir. Dişilerin hepsi, erkeklerinse büyük çoğunluğu ışık yayar. Bu tür böcekler nemli ortamları sevdiği için tropik ve ılıman bölgelerde, genellikle bataklık ya da su kenarları gibi yerlerde yaşarlar.

Çevremizde gördüğümüz her şey ışık sayesindedir diyebiliriz. Işıklar doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır. Bu yazımızda da doğal ışık kaynaklarından bahsedeceğiz. Eğer bir ışık insan gözüyle görülebiliyorsa bu ışığın elektromanyetik radyasyon frekansı ila nanometre civarındadır. Her sabah doğudan doğan ve her akşam batıdan batan Güneş, gün boyu yeryüzünü hem aydınlatır hem de ısıtır. O bizim başlıca doğal ışık kaynağımızdır. Yıldırımlar ile şimşekler, ani parlak ışıkları ve oluşturdukları şiddetli gürültüyle insanları hep korkutmuştur. Yıldırım gerçekte bir saniyeden daha kısa süren çok güçlü bir elektrik akımıdır.

Tıpkı bir ampulün filamanından geçen elektrik akımının filamanı akkor hale geçirip çevreyi aydınlatması gibi bulutla yer arasında oluşan elektrik akımı da doğal bir ışık kaynağı olarak çevreyi aydınlatır. Ay’ın olmadığı bulutsuz bir gecede kent ışıklarının görülmediği bir yerden gökyüzüne bakarsanız, binlerce yıldızın size göz kırptığını görürsünüz. Birkaç dakika içinde gözünüz karanlığa alışır. Samanyolu bütün görkemiyle bir ufuktan ötekine uzanır. Gördüğünüz bütün yıldızlar tıpkı Güneş gibi birer doğal ışık kaynağıdır.

Doğal ışık kaynakları nelerdir?

Güneş ışığı

Güneş, gezegenimiz için en önemli doğal ışık kaynaklarından biridir. Merkezindeki nükleer füzyonla büyük enerji üreten devasa bir ateş topu olarak tanımlanır. Güneşten gelen bu enerji ışık ve ısı şeklinde ortaya çıkar. Gezegenimizdeki yaşamın sürdürülebilirliğinin arkasındaki en büyük faktör Güneş’ten gelen doğal ışıktır.

Yıldırım ve şimşekler

Yıldırım, yer ve bulutlar arasındaki yük dengesizliğinden oluşan elektrik akımıdır. Bulutların içerisindeki negatif yükler yani elektronlar, yeryüzündeki pozitif yüklere yani protonlara doğru çekilmeye çalışır. Bu da yıldırımları yani bir elektrik akımı oluşturur. Eğer bu enerjiyi depolayabilseydik güzel olabilirdi fakat henüz günümüz teknolojisinde depolamak mümkün değil. Bu arada şimşek ise aynı yıldırım gibi ama iki bulut arasındaki yük dengesizliği sayesinde ortaya çıkan elektrik akımıdır. İkisi de doğal ışık kaynaklarımızdandır.

Hayvanlar

Ateşböcekleri, Denizanası, Fener balığı, Engerek balığı gibi bazı derin deniz canlıları karanlıkta parlar. Bu canlılar istedikleri zaman dokularındaki kimyasal enerjiyi ışık enerjisine dönüştürebilir. Bu tür canlılara biyoışıldayan canlı denir. Bu hayvanlar da doğal ışık kaynaklarının başlıca örnekleri olarak kabul edilmektedir.

Bitkiler ve mantarlar

Çeşitli bitkiler hatta mantarlar da dahil olmak üzere içerdikleri kimyasalları dönüştürerek ışık yayabiliyorlar. Bu tarz bitkilere ve mantarlara biyolüminesans canlı deniyor. İçerdikleri kafeik asiti ışıldamayı sağlayan bir bileşiğe dönüştürüyorlar ve bu sayede doğal bir şekilde karanlıkta ortamı aydınlatabiliyorlar. Bu yüzden bitkiler ve mantarlar da doğal ışık kaynaklarımızın arasında yer alıyor.

Böcekler

Ateşböcekleri, parlayan solucanlar gibi birçok böcek de doğal ışık yayma eğilimindedir. Ateşböcekleri ürettikleri ışığı düşmanlarına karşı kendini savunmak ve haberleşmek için kullanır. İlginç bir şekilde ateşböcekleri ürettikleri ışıktan dolayı ısı hissetmezler. Çünkü ürettikleri ışık normal ışıktan farklıdır. Bilim insanları ürettikleri bu ışığa soğuk ışık adını vermektedir. Bu tarz böcekler de doğal ışık kaynaklarımız arasında yer almaktadır.

Yıldızlar

Güneş ve diğer yıldızlar kendi içlerinde yani çekirdeklerinde bazı tepkimeler gerçekleşir. Bu tepkimelere füzyon tepkimeleri denir ve yıldızlar bu şekilde enerji üretir. Bu enerji yüzeye doğru çıkar ve uzaya ışıma yaparak görünür ışık olarak yayılır. Gözlerimize ulaşan ışık yani enerji, yıldızların ürettiği enerjinin çok ufak bir kısmıdır. Yüksek enerjinin çoğu kızılaltı ya da morötesi dalga boylarında yayılır. Bu yüzden yıldızlar da doğal ışık kaynaklarımızdandır.

Peki doğal ışık kaynaklarının bizim için önemi nedir?

Atalarımızın yapay ışık kaynakları yoktu. Binlerce yıl boyunca bütün medeniyetler güneş ışığı sayesinde önünü gördü, hatta kimi medeniyetler güneşe taptı. Muhtemelen içinde yaşadığımız döneme kadar doğal ışık kaynaklarının faydasını, önemini konuşmak kimsenin aklına gelmemişti. Ancak gelin görün ki şu sıralar yapay ışıklara bağımlı haldeyiz. Halbuki doğal ışık kaynaklarının bize sağladığı faydaları saymakla bitmez, bu nedenle doğal ışık kaynaklarının bizim için önemi büyüktür. Doğal ışık kaynağına maruz kalmak vücudumuzun D vitamini üretmesine yardımcı olur. Uyku düzenimize ve odaklanmamıza yardımcı olur. Fiziksel ve psikolojik sağlığımızda etkisi çok büyüktür.

Bu arada güneş ışığı bize doğrudan D vitamini vermez. Derimizin altına nüfuz ederek D vitaminini üreten enzimleri çalıştırır ve vücudumuz D vitamini üretmeye başlar. Eksikliğinde depresyon, obezite, multipl skleroz gibi hastalıklara neden olur. Hepimizin üretken olması gerekiyor bu sebeple doğal ışık kaynaklarından faydalanmalıyız. Doğal ışığın en büyük faydalarından biri bizi daha üretken hale getirmesidir. Özellikle işyerlerinde güneş ışığından faydalanan çalışanlar daha çalışkan ve üretken bir şekilde işlerini yerine getirmektedir. Aynı zamanda psikolojik olarak da daha iyi hissetmeye başlarız. Güneş ışığından faydalanamamak bizi moralsiz, depresif hatta endişeli hissettirebilir. Mesela tam da bu yüzden Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu adında bir hastalık da mevcut.

Bu yazımızda sizlerle doğal ışık kaynaklarının neler olduğuna ayrıntılı bir şekilde baktık, neden onlara muhtaç olduğumuzu inceleyip, öğrendik. En büyük doğal ışık kaynağımız olan güneşten yazın bize çektirdikleri için pek hoşlanmasak da aslında bizim için öneminin oldukça büyük olduğunu gördük. Sizler de gün içerisinde güneş ışığından faydalanmak için dışarı çıkıp yürümeli, temiz havayı içinize çekmelisiniz. 

Emoji İle Tepki Ver

27

Işık kaynaklarından bazıları kendiliğinden ışık üretir Bunlara doğal ışık kaynakları denir Güneş, yıldızlar, ateş böceği, şimşek, yıldırım ve deniz diplerinde yaşayan bazı balıklar doğal ışık kaynaklarıdır.

Doğal ışık kaynaklarından gece aydınlatması için yeteri kadar yararlanamayız. Bu nedenle gece aydınlatmasında insanlar tarafından yapılmış yapay ışık kaynakları kullanılır Ampul, trafik lambası, mum, meşale, televizyon ekranı ve fener yapay ışık kaynaklarıdır

Güneş, mum alevi gibi bazı ışık kaynakarı, çevrelerine ışıkla birlikte ısı da verirler Ateş böceği, denizin derinliklerinde yaşayan bazı balıklar ve floresan lamba gibi bazı ışık kaynakları ise ışık yayarken, ısı vermezler.

Etrafımızdaki masa, sıra, tahta ve çanta gibi cisimler ışık üretmezler. Ancak bu cisimler Güneş ya da diğer ışık kaynaklarından aldıkları ışığı yansıtabilirler. Bu durumda çevremizde bulunan bu cisimleri ışık üretmedikleri halde görebiliriz.

Çevremizdeki bazı varlıklar ortamda bulunan ışık kaynakları sayesinde ışık kaynağı gibi görünürler. Böyle cisimlere kendini aydınlatan cisimler denir Ay, gezegenler ve trafik levhaları kendini aydınlatan cisimlere örnek verilebilir

Yol kenarlarındaki trafik levhaları ışık yaymadıkları halde geceleri ışık yayıyor gibi görünürler. Bunun sebebi trafik levhalarının üzerinin özel maddelerle kaplı olmasıdır. Bu sayede trafik levhaları diğer maddelerden daha parlak görünürler

Gezegenler ve Ay ışık kaynağı olmadıkları halde, Güneş’ten aldıkları ışığı yayarak parlak görünürler. Ay, ışık kaynağı olmadığı halde, Güneş’ten aldığı ışıkla aydınlanır ve parlak görünür.

Bulutsuz bir gecede, gökyüzüne baktığımızda birçok gök cismini görebiliriz. Bu gök cisimlerinden yıldızlar kendi ışıklarını yayarken; gezegenler, ışık kaynaklarından aldıkları ışıkla aydınlanırlar.

Gökyüzüne dikkatle baktığımızda ışığı, ay ışığı gibi sabit olanların gezegen veya uydu; ışığı sürekli kırpışanların ise yıldız olduğunu söyleyebiliriz

Işık kaynağının gücü arttıkça yaydığı ışığın da parlaklığı artar. Dolayısıyla kullanacağımız ışık kaynağının gücünü, aydınlatacağımız ortamın büyüklüğüne göre seçeriz. Evlerimizde büyük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünün, küçük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünden fazla olmasını tercih ederiz

Güneşten gelen beyaz ışık gerçekte dalga boyu muhtelif olan bir seri renkli ışığın karışımından ibarettir. Beyaz ışık prizmadan geçirilerek kesiksiz bir yelpaze halinde kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor renkler elde edilir. Bu renklerin her biri belirli bir dalga boyuna karşılık gelir

Güneş ışığı diğer aydınlatma araçlarının erişmeye çalıştığı bir özelliğe sahiptir. Güneş ışığı bünyesinde bütün renkleri taşır.

Görünür ışık yukarıda bahsedildiği gibi elektromanyetik dalga yelpazesi içerisinde sadece küçük bir bölüm oluşturur.

Güneşten gelen elektromanyetik dalga yelpazesi sadece görünür ışık bölgesini içermez. Görünür ışık bölgesine yakın olan yakın mor ötesi ışınları ve yakın kızıl ötesi ışınları da içerir. Peki gözle göremediğmiz bu ışınlar ne işe yarar?

Bilindiği üzere mor ötesi ışınlar gözle görülemezler ve kısa dalga boylu oldukları için yüksek enerji taşırlar ve canlılar için zararlıdırlar Ancak güneşten gelen yakın mor ötesi ışınların enerjileri sanki öyle bir ayarlanmıştır ki canlılar için gerekli olan d vitamini sentezi için en uygun miktarla sınırlandırılmıştır.

Yıldız

Güneş

Ateş böceği

Odun ateşi

Meşale

Mum

Gaz lambası

Ampul

El feneri