Mesai Saatleri Dışında Eğitim

Okurumuzun Sorusu:

Merhaba. Vardiyalı çalışıyorum. Arada işyeri,“eğitim var”, “sağlık taraması var” diye sürekli izin günleri veya geceden çıktığımız günde çağrılıyoruz. Benim gelip gitmem zaten sıkıntı aracım yok. “Katılmazsanız tutanak tutarız sizin için iyi olmaz” diye tehdit ediyorlar. Geçen sağlık taramasına geceden çıktım güya 10’da gelecekti doktor, öğlen 1’de geldi. Bu gece nöbete gideceğim sabah 10’da iş güvenliği eğitimi var. Ben katılmak istemiyorum nöbet çıkışı. Ne yapabilirim?

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun “Çalışanların Eğitimi” başlıklı maddesine göre:

“Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz.Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalık çalışma süresininüzerinde olması hâlinde, bu süreler fazla sürelerle çalışma veya fazla çalışma olarakdeğerlendirilir”.

Mevzuata göre işveren işçi sağlığı ve güvenliği eğitimini çalışma saatleri içinde vermekle yükümlü değildir. İşçi de bu eğitimlere katılmakla yükümlüdür Ancak eğitimlerde geçen süreler çalışma süresinden sayılacağı için, eğitimler mesai saatlerinin ardından verilirse, işveren eğitimde geçen süre için fazla mesai ücreti ödemekle yükümlüdür.

Her ne kadar kanunda açıkça belirtilmemiş olsa da, mesaisi biten işçi eğitimin verileceği saati beklemek zorunda kalırsa, bu aradaki sürenin de çalışma süresinden sayılması gerekir.
Yani okurumuz mesai saatlerinden sonra yapılan ya da mesai saatinde başlayan ancak mesai saatini aşan eğitimler için fazla mesai ücreti talep edebilir.

Bununla birlikte iki önemli kuralın daha altını çizmemiz gerekiyor.

Birinci olarak günlük çalışma süresi fazla mesai de dahil olmak üzere en fazla 11 saat olabilir. Dolayısıyla işçi sağlığı veya güvenliği eğitimleri nedeniyle işçi fazla mesai yapmak zorunda kalsa bile, toplam süre 11 saati geçemez. Okurumuzun 11 saat kuralına uyulmasını talep edebilir.

İkinci olarak İş Kanunu’nun maddesine göre “İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez. Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir”.

Dolayısıyla okurumuz turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetlerinde çalışmıyorsa ya da bu hizmetlerde çalışmakla birlikte yazılı onay vermemişse, gece vardiyasında 7,5 saatten fazla çalıştırılamaz. Bu durum söz konusuysa okurumuz gece vardiyasında 7,5 saat çalıştıktan sonra sabah yapılacak eğitime katılmak zorunda değildir.

sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun maddesinde, devlet memurlarının yetişmelerini sağlamak, verimliliğini artırmak ve daha ileriki görevlere hazırlamak amacıyla uygulanacak hizmet içi eğitimin, Devlet Personel Başkanlığı tarafından ilgili kurumlarla birlikte hazırlanacak yönetmelikler dahilinde yürütüleceği hüküm altına alınmıştır.

Bu maddeye dayanılarak yürürlüğe konulan Sağlık Bakanlığı Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği’nin 17/c maddesinde eğitim faaliyetinde görevlendirilecek program yöneticisi, eğitim görevlileri, diğer görevliler, eğitime alınacak kursiyer veya katılımcılar ile eğitim merkezi, tarihi, süresi ve eğitim programı merkezi faaliyetlerde ilgili birimle iş birliği içinde Genel Müdürlükçe; il faaliyetlerinde il sağlık müdürlüğünce belirleneceği düzenlenmiştir.

Yönetmeliğin 25 ve maddelerinde eğitime katılmanın zorunlu olduğu, eğitime katılınmaması halinde disiplin cezaları uygulanacağı belirtilmiştir. Yönetmeliğin maddesinin ilk fıkrasında, eğitim faaliyetlerinde günlük çalışma süresinin merkezî faaliyetlerde (4), il faaliyetlerinde (2) ders saatinden az, (8) ders saatinden fazla olamayacağı ifade edilmiştir. İkinci fıkrada ise mesai gün ve saatleri dışında da eğitim düzenlenebileceği belirtilmiştir. Böylelikle eğitimlerin esasen mesai saatleri içerisinde yapılması gerektiği, personelin mesaisinde bu sürenin sayılması gerektiği ortaya konmuştur.

Bu anlamıyla personelin mesai dışında eğitime katıldığı sürelerin de çalışma süresinden sayılması gerekmektedir. Nitekim personelin eğitime katılmamasının disiplin yaptırımı ile karşılıklandırılması, eğitim boyunca idari yönden program sorumlusuna bağlı olduğuna ilişkin hükümler de personelin günlük çalışmasında olduğu gibi sorumluluklarının bulunduğun ortaya koymaktadır.

Aksi halde izin günlerinde personelin eğitime tabi tutulması, bu sürenin de mesai süresinden sayılmaması halinde dinlenme hakkının ihlal edilmesi söz konusu olacaktır. Oysa Anayasa’nın maddesi uyarınca dinlenme çalışanların hakkıdır, devlet bu hakkı sağlamakla yükümlüdür. Tüm bu nedenlerle hizmet içi eğitimlerin çalışma süresinden sayılması gerektiği aksi yöndeki işlemlerin hukuka aykırı olacağı kanısındayız.