Melen Çayı Barajı

BAKANLIĞI BAŞVURU

DSİ Genel Müdürlüğü 14. Bölge Müdürlüğü, Düzce’nin Akçakoca ile Sakarya’nın Kocaali ilçelerine dair “Melen Barajı Mansabı Nehir Islahı Projesi” hazırladı. Müdürlük, proje için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvurdu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecini başlattı.

Proje tanıtım dosyasında yer alan bilgilere göre, proje kapsamında Melen Çayı’nın Karadeniz’e aktığı kesimde sel zararlarının önlenmesi için gerekli ıslah çalışması yapılacak. DSİ projenin maliyetini 610 milyon 75 bin TL olarak belirledi. Bunun 268 milyon 663 bin TL’si inşaata, 142 milyon 571 bin TL’si arazilerin kamulaştırılmasına, 198 milyon 840 bin TL’si ise köprü yapımına harcanacak.

Dosyada, Melen Çayı’nda projenin gerçekleştirileceği bölümünde dört adet yol geçişi bulunduğu aktarıldı. Daha önce bu geçişlerden bir tanesinin sel neticesinde yıkıldığının aktarıldığı dosyada, proje ile tüm köprülerin kaldıracağı, bunun yerine yeni yol geçiş yapılarının inşa edilmesinin planlandığı bildirildi. Ayrıca nehir kenarında ortalama yedi metre genişliğinde ‘‘servis yolu’’ bırakılacağı ifade edildi. Proje tanıtım dosyasında, “Melen Çayı’nın belirtilen bölümünün ıslah edilmesiyle, dere güzergâhlarında bulunan yerleşim yerleri ve tarım arazilerinin olası taşkın zararlarından korunmasıyla ülke ekonomisine katkıda bulunulması, ayrıca taşkından kaynaklı can ve mal kayıplarının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır” denildi. Projenin üç yılda tamamlanması planlanıyor. İnşaat sürecinde dolgu malzemelerinin kullanacağı, bunun da DSİ tarafından işletilen taş ocaklarından ve diğer ruhsatlı ocaklardan karşılanacağı kaydedildi.

NİYE PLANLANMADI?

Projenin planlandığı Melen Çayı, 17-18 Temmuz 2019 tarihinde taşmış, Düzce’nin 4 ilçesinde 7 kişi hayatını kaybetmişti. Yaşanan sel felaketinde 441 yapı hasar alırken, 112’si ev olmak üzere 213 yapı tamamen yıkılmıştı. DSİ’nin bu projeyi neden daha önce planlamadığı da soru işaretlerine neden oldu.

***

YAPIMI YILAN HİKÂYESİNE DÖNDÜ

Sakarya’da 2014 yılında temeli atılan ve 2016 sonunda açılacağı duyurulan Melen Barajı hâlâ tamamlanamadı. ‘2071’e kadar İstanbul’un su sorununu çözeceği’ iddiasıyla yapımına başlanan baraj için devletin kasasından yaklaşık 8 milyar TL çıktı. Eski Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, 2015 yılında, "Melen Barajı’nı 7 Aralık 2016’da 14.59’da bitiriyoruz" dedi ancak baraj hâlâ kullanılamıyor. İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, 19 Ekim 2019’da baraj inşaatında incelemelerde bulunmuş ve baraj gövdesindeki derin çatlaklar nedeniyle inşaatın durduğunu açıklamıştı. AKP’li Meclis Üyesi Kadem Ekşi, Melen Barajı’na yönelik eleştirilere, "Çok sayıda baraj yaptık. Bir barajda yol kazası olmuş” sözleriyle yanıt vermişti.

***

2020’DE İHALESİ YAPILMIŞTI

“Melen Barajı Mansabı Nehir Islahı Projesi”nin planlama çalışmaları TÜMAŞ A.Ş. ile NETSU Grup Mühendislik tarafından yürütülüyor. DSİ 14. Bölge Genel Müdürlüğü’nün 11 Kasım 2020 tarihinde gerçekleştirdiği ihaleyi TÜMAŞ A.Ş. ile NETSU Grup kazanmıştı. Şirketler ile 16 Aralık 2020 tarihinde 1 milyon 184 bin 575 liralık sözleşme imzalanmıştı. DSİ, işin yaklaşık maliyetini 2 milyon 221 bin 454 lira olarak belirlemişti.

İstanbul’un su ihtiyacını karşılaması planlanan Melen Barajı’nın DSİ Genel Müdürlüğünce açıklanan süreler içinde tamamlanamaması nedeniyle İSKİ Genel Müdürlüğü, meydana gelen zararın tespiti talebiyle dava açtı.

İstanbul'a su sağlamak amacıyla Melen Barajı'nın yapılması için 1990 yılında Bakanlar Kurulu'nda karar alındı. DSİ Genel Müdürlüğü ise proje ve onay aşamalarının ardından 2012 yılında barajın inşaatına başladı. Barajın 2016 tarihinde bitirilmesi planlanıyordu, ancak baraj gövdesinde su tutulmasına engel olacak derecede çatlaklar oluşması nedeniyle proje yenilendi. Melen Barajı’nın gövdesinde oluşan çatlakları güçlendirmek için başlayan inşaat çalışmaları, ekonomik nedenlerle 2022'de durdu. DSİ, güçlendirme projesi için geçen günlerde tekrar ihaleye çıktı.

Konuyla ilgili İBB'den yapılan açıklamada, 2016 yılında bitmesi gereken barajın, DSİ tarafından planlanandan 10 yıl sonra, yani 2026 yılında tamamlanmasının öngörüldüğüne dikkat çekildi.

“MELEN BARAJI’NIN TAMAMLANAMAMASI İSKİ’NİN MALİYETLERİNİ ARTIRIYOR”

İstanbul'un küresel iklim değişikliği sürecinden daha az etkilenmesi ve kuraklık durumunda su arzındaki kırılganlığın azaltılması için DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 2026 yılında tamamlanması planlanan Melen Barajı'nın belirtilen bu tarihten önce işletmeye alınmasının İstanbul için önemine işaret edildi. İBB’den yapılan açıklamada şunlar kaydedildi:

“İstanbul’a su temini için öne çıkan Melen projesi, bir baraj ve üç büyük su isale hattından oluşuyor. Barajda toplanan su, üç isale hattı ile İstanbul’a taşınıyor. Bugün, İstanbul’un içme suyunun yaklaşık üçte biri Melen’den geliyor denilebilir. Ancak su, şu anda, önce barajda toplanmak yerine, baraj yapılamadığı için doğrudan Melen Çayı’ndan çekiliyor. Suyun, barajda toplanamaması ve doğrudan Melen Çayı’ndan çekilmesi de İSKİ için önemli bir elektrik maliyeti oluşturuyor. 2012 yılında ihale edilen baraj, 2016 ya da sonrasında tamamlanabilmiş olsaydı İSKİ’nin maliyetleri artmayacaktı.”

“SUNGURLU BARAJINA ÖNCELİK VERİN”

Açıklamaya göre; İSKİ Genel Müdürlüğü, Melen Barajı'nın zaman kaybetmeden işletmeye alınması amacıyla gerekli çalışmaların yapılması ve İSKİ ile teknik koordinasyonun sağlanması için DSİ Genel Müdürlüğü'ne başvurdu. İSKİ Genel Müdürlüğü, Melen Barajı'nın devreye alınamaması nedeniyle İstanbul'un kısa, orta ve uzun vadede su ihtiyacının karşılanması amacıyla şehre yakın ve emniyetli bir rezervuar olan Sungurlu Barajı'nın yapımına yatırım programında öncelik verilmesini de DSİ Genel Müdürlüğü'nden talep etti.

TESPİT DAVASI AÇILDI

Melen Barajı'nın, DSİ Genel Müdürlüğü’nce açıklanan süreler içinde tamamlanamayarak işletmeye alınmaması nedeniyle İSKİ Genel Müdürlüğü'nün, meydana gelen zararın tespiti talebiyle Kocaali Sulh Hukuk Mahkemesi'nde geçen 9 Kasım’da tespit davası açtığı aktarıldı. Şu an, yapılan keşif sonucu düzenlenecek bilirkişi raporunun beklendiği öğrenildi.

İMAMOĞLU İNCELEME YAPMIŞTI

İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, 2019 yılında göreve geldikten sonra Melen projesinde yaptığı incelemelerde, baraj inşaatındaki sorunlara dikkat çekmişti. Aksaklıkların giderilmesi için DSİ Genel Müdürlüğü harekete geçmiş, çatlayan barajdaki güçlendirme çalışmalarına Haziran 2020 tarihinde başlanmıştı. Ancak, firmanın talebi doğrultusunda 2022 tarihinde güçlendirme işi DSİ tarafından feshedilerek tasfiye edildi. 2023'ün ocak ayında ‘Melen Barajı Revize Rehabilitasyon Proje Yapımı’ ihalesi yapan DSİ'nin, bu işinin süresini 488 gün olarak belirledi. Bu süre içinde güçlendirme projesi yenilenecek ve ardından inşaat çalışmaları başlayacak.