Türkiyenin Tektonizması

kaynağı değiştir]

Anadolu levhası ve tektonik yapıları

Kuzey Anadolu Fay Hattı[değiştir

TÜRKİYE JEOLOJİSİ 1 TÜRKİYE’NİN TEKTONİK BİRLİKLERİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLER (Şengör, ten yararlanılarak hazırlanmıştır) TEKTONİK BİRLİK „ Yapısal özellikleri ve evrim tarihi açısından birbirlerine benzeyen ve/veya mekanda aşamalarda tektonik birlikler olarak süreklilik gösteren kaya toplulukları farklı sınıflanabilir „ sınıflama olduğundan yeni veriler elde Tektonik birlik sınıflaması veri bazlı bir edildikçe sınıflamalar da değişirler „ Sınıflama bir yorumlama tarzı olduğu için görüşler değiştikçe sınıflama metodolojisi ve sınıflamanın kendisi de değişebilir Türkiye’nin tektonik birliklerinin sınıflanması „ Türkiye’nin tektonik birliklerinin yıllarında başlamıştır. sınıflanması konusundaki yayınlar „ ofiyolit kuşaklarını dikkate alarak bir da Brinkmann ve Ketin ilk defa de Şengör ve Yılmaz ilk defa “levha sınıflama yapmışlardır „ tektoniği” esaslı bir sınıflama yapmıştır „ Türkiye tektonik birliklerinin son sınıflaması Okay ve Tüysüz tarafından da yapılmıştır Alexander von Humboldt „ Bu sınıflama orografik esaslıdır. Anadolu 3 birliğe ayrılmıştır: • Antitoros sistemi: Istranca, Karadeniz, Küçük Kafkaslar ve Alburz • Toros sitemi: Toroslar, Antitoroslar (Azerbaycan) • Kürdistan silsileleri: Güneydoğu Türkiye ve Zagros dağları „ Von Humboldt, her birlğin silsile boyunca yükselmeye başlayan magmanın kuvveti ile uzanmakta olan fay(lar) boyunca yüzeye oluşturulmuş olduğu görüşünü ileri sürmüştür. Eduard Suess, „ Dinarik-Torik yayı: Yugoslavya, Yunanistan ve Batı Anadolu’yu içerir „ İranik-Torik yayı: Doğu ve Orta Anadolu ve İran’ı içerir „ birleşmektedir Bu iki yay Isparta büklümünde „ Sınıflama, tabaka eğim yönleri ve kıvrım eksen gidişlerini dikkate almaktadır Edmund Naumann, „ Pontik silsileleri • Batı Pontik yayı • Doğu Pontik yayı „ Torik silsileleri • Toroslar ilk defa bölümlere ayrılmış • Tuz gölü fayı tanımlanmıştır Suess, „ Türkiye’nin tamamını Toridler olarak sınıflamış, Naumann’ın sınıflamasında olduğunu, bunun da “Asya yapısı” olarak ayırtlanan biliklerin güneye devrik ettiğini ileri sürmüştür adladığı sistemin kenar kıvrımlarını temsil „ Oswald ( ve ), Phillipson (, görüşünü destekleyen yayınlar ) ve von Zahn () Suess’in yapmışlardır. Kober, „ ettiğinin aksine tek yönde devrilmiş Alp-Himalaya sisteminin Suess’in iddia asimetrik bir yapı olmadığını, kuzey kenarı güneye devrilmiş iki kanattan oluştuğunu, boyunca kuzeye, güney kenarı boyunca da „ Bu kanatların birbirlerinden uzaklaştıkları değdikleri yerlerde ise nedbelerin yerlerde ara masiflerin, birbirlerine bulunduğunu ileri sürmüştür. „ sıkıştırarak oluşmalarına neden olan katı Bu yapıya “orojen”, bunları iki kenardan kütlelere de “kraton” adını vermiştir. Emile Argand, „ Kober’in çift kanatlı orojen fikrine bağlı kalmış olmakla birlikte bunu Wegener’in kıtaların kayması teorisi çerçevesinde, yani “mobilist” açıdan yorumlamıştır W. von Seidlitz, „ Anadolu’da Kober ve Stille tarafından önerilen ara masifin ara masif olduğunu ve bunların da sürekli bir yapı olmadığını, birkaç ikiden çok orojenik kanadı sürmüştür. birbirinden ayırdığını ileri „ Menderes masifinin kuzey ve güneyinde iç ve dış Torosları ayırmış, „ İstanbul Paleozoyik istifini, Pontidleri yeniden tanımlayarak Istranca, Bolu ve Ilgaz gibi metamorfik masifleri ara masifler olarak yorumlamış, „ havzasını bir kıvrım kuşağı ile Menderes masifi ile Tuzgölü birbirinden ayırmıştır Ernest Chaput, „ Türkiye’de o zamana kadar en fazla gözlem yapmış ve çalışmış kişilerden biridir. yerli jeologlarla birlikte „ Siedlitz’den etkilenmiştir Sınıflaması kısmen „ Bugün mevcut hatları ortaya koymuştur sınıflamalara yakın yapısal „ yapısal gidişleri Ofiyolitik kayaların bu denetlediğine dikkat çekmiştir Paul Arni, „ Pontidler „ Anatolidler „ İranidler Toridler „ „ İran ve Anadolu Kenar Kıvrımları’nı ayırtlamıştır „ ucundan diğerine Anadolu’nun bir uzanan silindirik yapılar ayırtlamış, İranidleri ve İran- Pontidleri kuzeye, Anadolu Kenar Kıvrımlarını güneye devrik kanatlar olarak yorumlamıştır Salomon Calvi, „ Oswald ve Phillippson etkisindeki bu hattı adını verdiği sınıflamada Tonale ve İsviçre’de kendi bulduğu Tonale olduğunu hattının devamı düşündüğü bir hat tanımlamış, bunun Lavrasya ve Gondwana kıtalarını birbirinden sürmüştür. ayırdığını ileri „ Neojen yapılarının ile ilişkili olmadığını eski orojenik yapı ileri sürmüştür Kurt Leuchs, „ Von Seidlitz ve Salomon Calvi sınıflamasına benzer. „ Arni’nin silindirik terkedilmiş, yapıları daha karmaşık öngörülmüştür bir yapı Maurice M. Blumenthal, „ İlk defa orojenez yaşları dikkate alınarak yapılan bir sınıflamadır „ Kober ve Stille’nin ara masif fikrine sadık kalmış, Arni’nin silindirik kanatlarını kullanmıştır „ İzmir-Ankara zonunun bir kısmını farketmiştir „ Rodop-Pontid, Sakarya, Kırşehir, Toros Kalker ekseni gibi bugün kabul edilen birlikleri ayırtlamıştır Necdet Egeran, „ Pontidler „ Anatolidler „ Orta Bölge • Ortailidler • Ege Kıvrımları • Ara Masifler • İçilidler „ Toridler „ Ege-İranidler (Geniş anlamda) • Ege-İranidler (Dar anlamda) Anadolu-İran Kenar Kıvrımları • Önilidler „ İhsan Ketin, „ Orojenez yaşını dikkate alarak sınıflama yapmıştır. Bunun için açısal diskordansları rehber almıştır. Buna göre • Kuzey Anadolu sıradağları ya da geniş anlamı ile Pontidler • İç Anadolu Bölgesi ya da geniş anlamı ile Anatolidler; metamorfik-kristalin masifler sahası (Kızılırmak ve Menderes masifleri ve bunların uzantıları) • Güney anadolu sıradağları ya da geniş anlamı ile Toraslar • Güneydoğu Anadolu sıradağları ya da Kenar Kıvrımları bölgesi’ni ayırtlamıştır „ kuzeyine kadar indirmiştir da Pontid-Anatolid sınırını Tuz Gölü’nün İhsan Ketin, İhsan Ketin, „ Pontidler „ Anatolidler „ Toridler „ Kenar Kıvrımları Roland Brinkmann, „ İlk defa ofiyolitli zonları kendi başlarına birer birlik olarak almıştır. „ Bu sınıflamamnın ait olduğunu sadece Alpin döneme vurgulamıştır „ Batı Pontik Blok’u • Kuzey Anadolu Lineamenti „ Misiya-Galatya Bloku • İzmir-Ankara Zonu „ Menderes Masifi „ Toroslar Şengör ve Yılmaz, „ Türkiye’nin ilk levha tektoniği easlı tektonik birlik aşamaları şöyledir: sınıflamasıdır. Sınıflamanın okyanusun ve buna bağlı • Orojenik sistem bir kolların ve/veya kenar sonucu ortaya çıkan dağ denizlerinin kapanması kuşaklarının tümüdür. • Orojenik sistemin birinci okyanusun değişik kolları derecede tali birlikleri ana üremiş olan tali orojenlerdir ve/veya kenar denizlerinden • İkinci derecede tali birlikler bu okyanuscukların değişik okyanus veya paleocoğrafik bölgelerinden birliklerdir • Üçüncü derecede tali birlikler orojenez esnasındaki yapısal ve metamorfik olayların yarattığı yapısal ünitelerdir. Şengör ve Yılmaz, 1- Pan-Afrikan Sistemi 2- Hersiniyen Sistemi 3- Tetisid Sistemi a) Kimmerid Sistemi b) Alpid Sistemi PAN-AFRİKAN EVRESİ „ Menderes bloku Ordovisiyen sonunda NE Afrikanın devamı idi „ Isparta büklümü içerisindeki Prekamriyen birimleri „ Derik’teki Eokambriyen „ Bitlis Masifined Niğde masifinde Ordovisiyen „ Ordovisiyen ? „ Karadere’de Prekambriyen ? HERSİNİYEN EVRESİ „ İstanbul Paleozoyik istifi „ Sakarya Kıtası temelinde Permiyen öncesi metamorfik ve intruzifler „ Bayburt Permo- Karbonifer magmatizması ? „ Kırklareli graniti ? KİMMERİD EVRESİ 1- Paleo-Tetis okyanusu 2- Karakaya kenar denizi ALPİD EVRESİ: Neo-Tetis Şengör ve Yılmaz () sınıflaması sütur kuşakları ile bunlar tarafından ayrılan kıtasal birlikleri ayırtlamıştır „ kenar denizlerinin yok olduğu, SÜTUR: Eski okyanus ve kollarının, içlerinde yaygınca ofiyolit ve ofiyolitik yapısal kuşaklardır. melanj topluluklatının yer aldığı „ TEKTONİK BİRLİK: Benzer geçiren ve aralarında oluşum ortamlarda aynı jeolojik evrimi ortaklığı bulunan kaya topluluklarıdır.

nest...

121169 121170 121171 121172 121173