Atatürk Ilk Önce Hangi Mektebe Gitti

Турецкий язык за 30 уроков

Правила чтения

В турецком все читается, как пишется, за исключением одной нечитаемой буквы. Имееется 8 гласных. Непривычных букв всего несколько:

I ı — обыкновенное русское Ы. Например, Igdır — это Ыгдыр

Öö — то же, что и в немецком, если кто знает. То есть, "rö" читается как рё, но р не смягчается. Пример — göl, görmek, köy

Üü — аналогичное немецкому, то есть среднее между у и ю. "rü" читается как рю без смягчения р.

Ğğ — в старотурецком читалось, как украинское "г", сейчас не читается и, к примеру, название города Niğde читается Нидэ или Нийдэ.

Şş — обыкновенное Ш.

Çç — наше родное Ч. Например, в названиях Чорум и Чанаккале — Çorum, Çanakkale.

Cc — не всякий догадается, что это ДЖ. Например, есть такая еда, что-то вроде кефира с огурцами — cacık (джаджык).

Yy — читается как Й. Например, yaya — пешком (яя или йайа).

â — встречается очень редко. Например, в имени Kâmran — Кямран.

Прочее — стандартная латиница, только без букв Q, X, W. В целом произношение несколько мягкое. Слова типа "bellek" читаются беллекь.

Урок 1. Здравствуйте!

Ольга: Merhaba!

Здравствуйте!

Эрол: Merhaba!

Здравствуйте!

Ольга: Adınız ne?

Как вас зовут (имя Ваше как)?

Эрол: Adım Erol.

Меня зовут Эрол (имя мое ).

Ольга: Nasılsınız?

Как поживаете (как вы)?

Эрол: Teşekkür ederim, iyiyim. Siz nasılsınız?

Спасибо, хорошо (благодарность делаю, я хорошо). А у вас как дела?

Ольга: Teşekkür ederim, ben de iyiyim.

Спасибо, тоже хорошо (я тоже хорошо).

1А Повседневные выражения

Günaydın: Доброе утро

İyi günler: Добрый день

İyi akşamlar: Добрый вечер

İyi geceler: Спокойной ночи

1Б Извините

Антон: İyi günler!

Добрый день!

Арзу: İyi günler!

Добрый день!

Антон: Adın ne?

Как тебя зовут (имя твое как)?

Арзу: Adım Arzu.

Антон : Affedersiniz, anlamadım.

Извините, не понял (ma — отрицание).

Арзу: Adım Arzu.

1В Знакомство

Ольга: Adınız ne?

Как вас зовут?

Эрол: Adım Erol. Sizin adınız ne?

Меня зовут Эрол. А как вас зовут?

Ольга: Benim adım Olga.

Меня зовут Ольга (мое имя).

Эрол: Affedersiniz, anlayamadım.

Извините, я не понял («не смог понять»).

Ольга: Adım Olga. Sizin adınız ne?

Меня зовут Ольга. А как вас зовут?

Эрол: Benim adım da Erol.

Меня зовут Эрол (а мое имя).

Ольга: Tanıştığımıza memnun oldum.

Очень приятно (знакомству нашему рада стала).

Эрол: Ben de memnun oldum.

Мне тоже очень приятно.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Adınız ne? — Benim adım Şirin.

— Adın ne?

— Adınız ne?

— Benim adım Arzu. Senin adın ne?

— Benim adım Şirin, Sizin adınız ne?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Nasılsınız? — Teşekkür ederim, iyiyim.

— Nasılsınız?

— Nasılsın?

— İyi günler! Nasılsınız?

— Merhaba! Nasılsın?

Урок 2. Турецкий алфавит

Ольга: Türkçede kaç harf var?

Сколько букв в турецком алфавите (var — имеется)?

Эрол: Türkçede 29 harf var.

В турецком алфавите 29 букв.

Ольга: Türkçede kaç ünlü var?

Сколько гласных букв в турецком алфавите (ün — звучание)?

Эрол: Türkçede 8 ünlü var.

В турецком алфавите 8 гласных букв.

Ольга: Türkçede kaç ünsüz var?

В турецком алфавите сколько согласных букв?

Эрол: Türkçede 21 ünsüz var.

В турецком алфавите 21 согласная буква.

Ольга: Türkçede harfler nasıl okunur?

Как читаются буквы турецкого алфавита?

Эрол: Yazıldığı gibi okunur.

Как пишутся, так и читаются (gibi — подобно).

2A Турецкий алфавит

В турецком алфавите 29 букв, из них 21 согласная и 8 гласных. Буквы дают особые звуки, которые передать русским алфавитом не всегда возможно. А также турецкая буква 'e', в отличие от русской 'э' мягкая.

2Б Гласные и согласные

В турецком алфавите 8 гласных и 21 согласная буква.

Гласные a, e, ı, i, o, ö, u, ü

Согласные b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

2В Особенности турецкого языка

• Корень слова не изменяется.

• В турецком языке приставок нет. Словообразование осуществляется с помощью суффиксов.

• Предлогов в турецком языке также нет, их также заменяют суффиксы.

• Существительные не делятся на мужской, средний и женский роды.

• Множественное число образуется с помощью суффикса -lar (-ler)

kız — kızlar (девочки, девушки)

erkek — erkekler (мужчины)

çocuk — çocuklar (дети)

• В турецком языке после корня могут присоединяться несколько суффиксов.

kadın-lar-ı-mız-ın (наших женщин)

kız-lar-ı-miz-dan (от наших девушек)

• Закон сингармонизма (гармонии гласных).

Это, в сущности, простая вещь, но к ней надо привыкнуть. Идея в том, что окончания пристраиваются к словам по принципу — "что б красивее звучало". Например, есть окончание "-dir". Центральная гласная "i" здесь может меняться на любую другую — смотря по тому, какая гласная стоит последней в основном слове. Например:

askerdir, но kurddur

К счастью, тут существует некая строгая зависимость, которая все упрощает. Правило такое — если в слове последняя гласная — i или e, тогда в окончании ставится i (как в примере); если последняя a или ı, то ставится ı; если последняя о или u, то ставится u; если же последняя ö или ü, то пишем ü.

Это применимо и к некоторым частицам, поэтому — olur mu?(можно ли?), но olmaz mı?(нельзя ли?)

И так далее:

Atatürk köprüsü — Мост Ататюрка Toros dağları — Горы Тавр Ben rusum — я русский Ben türküm — я турок Bu denizdir — Это море Bu sokaktır — Это улица Ankaraya — В Анкару, Erzurumu — В Эрзурум

В первое время эта особеность языка вызывает некоторые трудности, но со временем язык привыкает и все будет выговариваться само собой.

Урок 3

Что это?

Катя: Bu ne?

Что это?

Арзу: Bu arabadır.

Это машина (машина-есть).

Катя: Bunun adı ne?

Как это называется (этого имя как)?

Арзу: Bu bavuldur.

Это чемодан.

Катя: Bu ne?

Что это?

Арзу: Bu telefondur.

Это телефон.

Катя: Bunun adı ne?

Как это называется?

Арзу: Bu ütüdür.

Это утюг.

3А Кто это?

Катя: Bu kim?

Кто это?

Арзу: Bu Şirin'dir.

Это Ширин.

Катя: Bu kim?

Кто это?

Арзу: Bu Gökhan'dır.

Это Гёкхан.

Катя: Bunlar kim?

Кто это?

Арзу: Bunlar Şirin ve Gökhan.

Это Ширин и Гёкхан.

ЗБ Гармония звуков (закон сингармонизма)

Гласные буквы в турецком алфавите делятся на 2 группы:

В турецких словах после твёрдого глассного в суффиксах следует твёрдый гласный, а после мягкого — мягкий.

Мягкие гласные: Bu Emel'dir.

Твёрдые гласные: Bu Gökhan'dır.

Звук "e" в слове "Emel" мягкий.

Звук "а" в слове "Gökhan" твёрдый.

3В Суффиксы множественного числа: -lar (-ler)

Суффиксы множественного числа ставятся в соответствии с законом сингармонизма:

gün — günler

öğrenci — öğrenciler

ütü — ütüler

bavul — bavullar

telefon — telefonlar

doktor — doktorlar

ЗГ Падежи

Гласные в падежных окончаниях подчиняются закону сингармонизма.

куда -а (-е)

Nereye gidiyorsun? — Okula gidiyorum.

Nereye gidiyorsun? — Eve gidiyorum.

откуда -dan (-den)

Nereden geliyorsun? — Okuldan geliyorum.

Nereden geliyorsun? Evden geliyorum.

где -da (-de)

Nerede oturuyorsun? — İstanbul'da oturuyorum.

Nerede oturuyorsun? — İzmir'de oturuyorum.

3Д Вспомогательный суффикс утверждения:

-dir (-dir, -dur, -dür) соответствует глаголу "есть". Гласные также подчиняются закону сингармонизма.

Bu kim? — Bu Olga'dır.

Bu kim? — Bu Erol'dur.

Bu kim? — Bu Emel'dir.

Bu ne? — Bu ütüdür.

Суффикс "-dir" используется не всегда.

Bu kim? — Bu Olga.

Bu kim? — Bu Şirin.

Bu kim? — Bu Erol.

Bu ne? — Bu ütü.

Упражнения

Пожалуйста, поставьте соответствующее окончание существительного-сказуемого:

Bu arabadır.

Bu ev

Bu okul

Bu bavul

Bu telefon

Bu ütü

Bu Olga'dır.

Bu Katya'

Bu Şirin'

Bu Erol'

Bu Gökhan'

Bu Anton'

Существительные в турецком языке делятся на 2 группы: личные и безличные.

Личные существительные: имена людей и животных.

например: Olga, Erol, Arzu, Gökhan, Anton.

Названия вещей и других существительных безличные.

Например: ev (дом), araba (машина), masa (стол).

Суффиксы прибавляемые к личному существительному отделяются апострофом ( ' ).

Bu Katya'dır.

Bu okuldur.

Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Nereye gidiyorsun? — Okula gidiyorum.

Nereye gidiyorsun? — İstanbul' gidiyorum.

Nereye gidiyorsun? — İzmir' gidiyorum.

Nereye gidiyorsun? — Ev gidiyorum.

Nereden geliyorsun? — Rusya'dan geliyorum.

Nereden geliyorsun? — Moskova'geliyorum.

Nereden geliyorsun? — Sankt-Peterburg'geliyorum.

Nerede oturuyorsun? — Antalya'da oturuyorum.

Nerede oturuyorsun? — Moskova' oturuyorum.

Nerede oturuyorsun? — İzmir'oturuyorum.

Турция

(для чтения подобных дополнительных текстов Вам понадобится словарь)

Türkiyenin nüfusu ortalama yetmiş milyondur. Üç yanı denizlerle çevrilidir. En büyük kentleri İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Adana, Antalya gibi kentlerdir.

İstanbul'un nüfusu ortalama on milyondur. Türkiyenin başkenti Ankara'dır. Ankara'nın nüfusu ortalama üç milyondur.

Türkiye, Asya ve Avrupa arasında bir köprüdür, İstanbul Boğaz Köprüsü, Asya ve Avrupa'yı birbirine bağlar.

Nüfus — население, ortalama — в среднем, приблизительно, yetmiş — 70, yan — сторона, бок; deniz — море, çevrilmek — быть окруженным, en büyük — самый большой, kent — город, gibi — подобный; такой (такие), как, başkent — столица («главный город»), ara — расстояние, промежуток (зд. между), köprü — мост, bağlamak — связывать.

Урок 4. Где вы работаете?

Ольга: Ne doktorusun?

Ты какой врач?

Эрол: Göz doktoruyum. Sen ne iş yapıyorsun?

Я окулист (göz — глаз). Кто ты по профессии (ты какую работу делаешь)?

Ольга : Ben doktora yapıyorum.

Я работаю над докторской диссертацией.

Эрол: Hangi alanda doktora yapıyorsun?

По какой специальности работаешь над докторской диссертацией (в какой области)?

Ольга: Türkoloji alanında doktora yapıyorum.

Я работаю над докторской диссертацией по тюркологии.

Эрол: Bu nedenle güzel Türkçe konuşuyorsun.

Поэтому ты говоришь по-турецки хорошо.

Ольга: Teşekkür ederim.

Спасибо.

4А Кто вы по профессии

Арзу: Mesleğiniz ne (ваша профессия что)?

Кто вы по профессии?

Антон: Ben bilgisayar mühendisiyim.

Я инженер-компьютерщик (mühendis — инженер).

Арзу: Nerede çalışıyorsun?

Где ты работаешь?

Антон: Bir bilgisayar firmasında çalışıyorum. Siz nerede çalışıyorsunuz?

Я работаю в одной компьютерной фирме. А где вы работаете?

Арзу: Ben öğretmenim. Okulda çalışıyorum.

Я учительница. Я работаю в школе.

Hastane — больница, dişçi — стоматолог, hemşire — медсестра, avukat — адвокат, ressam — художник, mimar — архитектор, gazeteci — журналист, sekreter — секретарь, öğretmen — учитель, işçi — рабочий, iş adamı — бизнесмен, politikacı — политик

Грамматика

Настоящее время: идти (ехать), не идти (не ехать) -iyor

Ben okula gidiyorum. Я иду в школу. Sen eve gidiyorsun. Ты идешь домой. O sinemaya gidiyor. Он идет в кино. Biz pikniğe gidiyoruz. Мы отправляемся на пикник. Siz tiyatroya gidiyorsunuz. Вы идете в театр. Onlar İzmir'e gidiyorlar. Они отправляются, едут в Измир.

Существительное-сказуемое:

С помощью этого суффикса существительное становится сказуемым в предложении.

Соответствует глаголу есть в старорусском языке, например Я есть барин.

Erol + doktor — Erol doktordur.

-dur превращает существительное в глагол.

Склонение существительного-сказуемого:

Ben doktorum. Sen doktorsun. O doktordur. (я, ты, он)

Biz doktoruz. Siz doktorsunuz. Onlar doktordurlar. (мы, вы, они)

Для третьего лица используется суффикс, но иногда его опускают.

Erol doktordur. Olga öğrencidir. (студентка) Anton Rustur. Arzu öğretmendir. (преподаватель) Bu arabadır. (машина) Bu masadır. (стол) Bu kalemdir. (ручка)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne iş yapıyorsunuz?

— Öğrenciyim, okula gidiyorum.

— Ne iş yapıyorsunuz?

— Hangi okula gidiyorsunuz?

— Hangi bölümde okuyorsun?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Mesleğiniz ne?

— Ben doktorum.

— Mesleğiniz ne?

— Sizin mesleğiniz ne?

— Senin mesleğin ne?

— Ne iş yapıyorsun?

Урок 5. Вы говорите по-турецки?

Ольга: İyi günler.

Добрый день.

Эрол: İyi günler.

Добрый день.

Ольга: Size arkadaşımı tanıştırayım. Adı Katya.

Хочу познакомить вас с моей подругой (познакомлю-ка). Её зовут Катя.

Эрол: Benim adım da Erol. Tanıştığımıza memnun oldum.

А меня зовут Эрол. Очень приятно.

Катя: Rusça biliyor musun?

Ты знаешь русский язык?

Эрол: Evet, Rusça biliyorum.

Да, я знаю русский язык.

Siz Türkçe biliyor musunuz?

Вы знаете турецкий язык?

Катя: Ben biraz Türkçe konuşuyorum.

Я немного говорю по-турецки.

5А Откуда вы приехали?

Эрол: Nereden geliyorsun?

Откуда ты приехала?

Катя: Rusya'dan geliyorum. Türkiye'de nerede oturuyorsun?

Я приехала из России. Где ты живёшь в Турции?

Эрол: İstanbul'da oturuyorum.

Я живу в Стамбуле.

Катя: Hangi semtte oturuyorsun?

В каком районе ты живёшь?

Эрол: Beşiktaş'ta oturuyorum. Siz hangi semtte oturuyorsunuz?

Я живу в районе Бешикташ. А в каком районе вы живёте?

Катя: Ben de Taksim'de oturuyorum.

А я живу в районе Таксим.

Эрол: İstanbul'u beğeniyor musun?

Тебе нравится Стамбул?

Катя: Evet, çok beğeniyorum.

Да, мне очень нравится.

5Б Удостоверение

5В Числа

Грамматика

Настоящее время : знать, не знать

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Rusça biliyor musun? — Evet, Rusça biliyorum.

— Türkçe biliyor musun?

— Beni anlıyor musun?

— Nereden geliyorsun?

— Türkiye'de nerede oturuyorsun?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Sen doktor musun? — Evet, ben doktorum.

— Sen öğrenci misin?

— Sen öğretmen misin?

— Siz Rus musunuz?

— Siz Türk müsünüz?

— Siz Amerikalı mısınız?

— Siz Rusya'dan mı geliyorsunuz?

— Hangi semtte oturuyorsun?

— İstanbul'u beğeniyor musun?

Урок 6. Вы женаты?/замужем?

Арзу: Evli misin?

Ты женат?

Андрей: Hayır, evli değilim.

Нет, я не женат.

Арзу: Nişanlı mısın?

Ты помолвлен (жених ли ты)?

Андрей: Hayır, nişanlı değilim. Siz evli misiniz?

Нет, я не помолвлен. Вы замужем?

Арзу: Hayır, ben de evli değilim.

Нет, я не замужем.

Андрей: Nişanlı mısınız?

Вы помолвлены?

Арзу: Hayır, nişanlı değilim.

Нет, я не помолвлена.

Андрей: Mesleğiniz ne?

Кто вы по профессии?

Арзу: Ben öğretmenim.

Я учительница.

bekârım я холостой, не замужем

6А У вас есть братья или сестры?

Катя: Kardeşin var mı?

У тебя есть братья или сестры?

Эрол: Evet, var.

Да, есть.

Катя: Kaç kardeşin var?

Сколько у тебя братьев или сестёр?

Эрол: Bir kardeşim var.

Один.

Катя: Kız mı, erkek mi?

Сестра или брат?

Эрол: Bir kız kardeşim var.

У меня есть одна сестра.

Senin kardeşin var mı?

У тебя есть братья или сестры?

Катя: Bir erkek kardeşim var.

У меня есть один брат.

Родственники:

kardeş брат, сестра

erkek kardeş брат

kız kardeş сестра

baba отец

anne мать

eşim мой супруг/моя супруга

oğlum мой сын

kızım моя дочь

arkadaş друг, подруга

6Б Кто кем работает

— Bu kim?

— Bu Olga.

— Olga ne yapıyor?

— Olga göz doktorudur. Hastaneye gidiyor.

hastane больница

— Bu kim?

— Bu Katya.

— Katya evli mi?

— Hayır, Katya evli değil. Katya bekâr.

— Bu kim?

— Bu Erol.

— Erol ne iş yapıyor?

— Erol öğrencidir. Doktora yapıyor.

— Bu kim?

— Bu Arzu.

— Arzu nerede çalışıyor?

— Arzu öğretmendir. Lisede çalışıyor.

lise лицей

Грамматика

Вопросительная частица: mi (mi, mu, mü)

Anton evli mi? — Hayır, Anton evli değil.

Anton bekâr mı? — Evet, Anton bekâr.

Anton öğrenci mi? — Hayır, Anton öğrenci değil.

Erol öğrenci mi? — Hayır, Erol öğrenci değil.

Erol doktor mu? — Evet, Erol doktor.

Erol evli mi? — Hayır, Erol bekâr.

Olga öğretmen mi? — Hayır, Olga öğrenci.

Olga nişanlı mı? — Hayır, Olga nişanlı değil.

Olga erkek mi? — Hayır, Olga erkek değil.

Arzu öğrenci mi? — Hayır, Arzu öğrenci değil.

Arzu öğretmen mi? — Evet, Arzu öğretmen.

Arzu bekâr mı? — Evet, Arzu bekâr.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Arzu evli mi?

— Arzu nişanlı mı?

— Arzu öğrenci mi?

— Arzu öğretmen mi?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Erol'un kardeşi var mı? — Erol'un kardeşi var.

— Erol'un kaç kardeşi var?

— Erol'un kardeşi kız mı, erkek mi?

— Katya'nın kardeşi var mı?

— Katya'nın kardeşi kız mı?

— Sizin kardeşiniz var mı?

— Sizin kardeşiniz kız mı, erkek mi?

— Senin erkek arkadaşın var mı?

— Senin dostun var mı?

Стамбул

İstanbul dünyanın en güzel şehirlerinden biridir, İstanbul'un tarihi üç bin yıl öncesine kadar uzanır, İstanbul, yılında Osmanlı imparatorluğunun başkenti olmuştur.

İstanbul'un en güzel yerlerinden biri Sultan Ahmet Meydanıdır. Burada Ayasofya Camisi, Sultan Ahmet Camisi, İstanbul Arkeoloji Müzesi, Topkapı Sarayı gibi çok önemli tarihi eserler bulunur.

Dünya — мир, şehir — город, tarih — история, bin — тысяча, yıl — год, önce — прежде, раньше, kadar — до, uzanmak — протягиваться, простираться, imparatorluk — империя, olmak — становиться, yer — место, Ayasofya — Святая София, cami — мечеть, önemli — важный, eser — произведение, bulunmak — находиться.

Урок 7. Какие языки вы знаете?

Эрол: Sizi kardeşimle tanıştırayım. Adı Arzu.

Я хочу познакомить вас с моей сестрой. Её зовут Арзу.

Ольга: Benim adım da Olga.

Арзу: Güzel Türkçe konuşuyorsun.

Ты хорошо говоришь по-турецки.

Ольга: Teşekkür ederim. Rusça biliyor musun?

Спасибо. Ты знаешь русский язык?

Арзу: Hayır, Rusça bilmiyorum.

Нет, я не знаю русский язык.

Ольга: Hangi dilleri biliyorsun?

Какие языки ты знаешь?

Арзу: İtalyanca ve İspanyolca biliyorum.

Я знаю итальянский и испанский языки.

Языки:

Rusça

İngilizce

Almanca

Fransızca

İspanyolca

İtalyanca

Arapça

7А Сколько вам лет?

Арзу: Kaç yaşındasın?

Сколько тебе лет (yaş — год, «в скольких годах ты есть»)?

Ольга: Yirmi dört yaşındayım.

Мне двадцать четыре года.

Арзу: Türkiye'de ne yapmak istiyorsun?

С какой целью ты приехала в Турцию (что делать хочешь)?

Ольга: Türkiye'de doktora yapmak istiyorum.

В Турции я хочу работать над докторской диссертацией.

Арзу: Ne olmak istiyorsun?

Кем ты хочешь стать?

Ольга : Türkolog olmak istiyorum.

Я хочу стать тюркологом.

Арзу : Hangi üniversitede doktora yapmak istiyorsun?

В каком университете ты хочешь работать над докторской диссертацией?

Ольга: İstanbul Edebiyat Fakültesinde.

В Стамбуле, на филологическом факультете.

7Б Профессия

Olga, Rusya'dan Türkiye'ye geliyor. Erol ve Arzu ile tanışıyor. Arzu, Erol'un kardeşidir. Olga, Türkçeyi güzel konuşuyor. Arzu biraz Rusça biliyor. Birlikte İstanbul'u geziyorlar. Olga İstanbul'u çok beğeniyor. Olga, Edebiyat Fakültesinde doktora yapıyor. Türkolog olmak istiyor. Bu nedenle Edebiyat Fakültesine gidiyor. Meslek, insanlar için çok önemlidir. Sevdiğimiz iş bizi mutlu eder.

konuşmak говорить

bilmek знать

gezmek гулять, путешествовать

önemli важный

mutlu счастье

insan человек

insanlar için для людей

Sevdiğimiz iş bizi mutlu eder. Любимая нами работа нас счастливыми делает.

Грамматика

Падежи:

Винительный: -ı (-i, -u, -ü)

Дательный: -а (-е)

Предложный: -da (-de)

Исходный (откуда?): -dan (-den)

Родительный (чей?): -ın (-in, -un, -ün)

Evi boyuyoruz. Eve gidiyoruz. Evde kalıyoruz. Evden geliyoruz. Evin penceresi.

Изафет (сочетание слов, выражающее принадлежность)

Суть его в том, что в словосочетаниях типа "моя сумка" к слову сумка необходимо прибавить личное окончание, и обычное çanta превращается в çantam. Кроме того, изафет часто мелькает в топонимике. То есть:

озеро — göl; но озеро Ван — Van gölü.

дорога — yol; но трабзонская дорога — Trabzon yolu

мост — köprü; но мост Ататюрка — Atatürk köprüsü.

горы — dağlar; но горы Тавра — Toros dağları

Образуется путем прибавления окончаний в соответствии с законом гармонии гласных:

Окончание принимает на себя ударение!

at — лошадь, atım — моя лошадь, atı — его лошадь, atımız — наша лошадь

arkadaş — друг, arkadaşım — мой друг, arkadaşın — твой друг

komşu — сосед, komşun — ваш сосед, komşumuz — наш сосед.

Дательный падеж

Отвечает на вопрос — кому?(kime?), чему?(neye?), куда?(nereye?)

Образуется просто: путем прибавления a-e после согласных слов и ya-ye после гласных. Эти окончания принимают ударения.

Творительный падеж

Отвечает на вопрос кем? (kim ile?) чем? (ne ile?) Образуется путем прибавления аффикса la-le, который безударный!

kurşunkalemle — карандашом;

Иногда пишется отдельным словом. Так же имеет значение "с кем/чем", "посредством чего-либо".

Ali kızkardeşi ile konuşuyor — Али разговаривает со своей сестрой. (kızkardeşi — его сестра)

В сочетании с указательным местоимением Т.П. принимает аффикс родительного: in, im.

benimle — со мной; seninle — с тобой

Родительный падеж

Отвечает на вопрос чей? (kimin?) чего? (neyin?). Встречается часто и в самых неожиданных местах. Образуется посредством аффиксов:

ın-un-in-ün — после слов с последней согласной.

nın-nun-nin-nün — после слов с последней гласной.

Bu tüfek kimindir? — Это чье ружье?

Bu tüfek Mustafanındir. — Это ружье Мустафы.

Бывают исключения. Например, su — suyun (вода), ne — neyin (что).

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Olga kiminle tanışıyor? — Olga Arzu'yla tanışıyor.

— Arzu kiminle tanışıyor?

— Olga, nereyi gezmek istiyor?

— Olga, İstanbul'u beğeniyor mu?

— İstanbul güzel bir kent mi?

— İstanbul'da trafik iyi mi?

— İstanbul'da kaç milyon insan yaşıyor?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Olga kaç yaşında?

— Olga ne yapmak istiyor?

— Olga ne olmak istiyor?

— Olga, hangi bölümde doktora yapmak istiyor?

—Türkçe kolay bir dil mi?

bölüm раздел, область

kolay легкий

dil язык

Урок 8. Пойдём в театр?

Эрол: Bugün günlerden ne?

Какой сегодня день недели?

Ольга: Bugün çarşamba.

Сегодня среда.

Эрол: Bu akşam ne yapıyorsun?

Что ты будешь делать сегодня вечером?

Ольга: Bu akşam tiyatroya gidiyorum.

Сегодня вечером я пойду в театр.

Sen de gelir misin?

А ты пойдёшь?

Эрол: Bu akşam işim var.

Сегодня вечером я занят (дело у меня есть).

Ama cuma günü boşum.

Но в пятницу я свободен.

Ольга: Sen de cuma günü gelir misin?

А в пятницу пойдёшь?

Эрол: Evet, cuma akşamı gelirim.

Да, в пятницу вечером пойду.

Дни недели:

8А Времена года

ilkbahar весна

sonbahar осень

yaz лето

kış зима

8Б Месяцы

8В Самое лучшее время года

Yaz aylarında hava sıcak oluyor. Denize gidiyoruz, yüzüyoruz. Turistik ve tarihî yerleri geziyoruz. Sonbaharda ağaçların yapraklan sararıyor. Her taraf rengârenk oluyor. Hava serinliyor. Kışın havalar soğuyor. Yağmur ve kar yağıyor. Dağlarda kayak yapıyoruz, ilkbaharda ağaçlar çiçek açıyor. Havalar ısınıyor. Otlar yeşeriyor. Doğa yeniden canlanıyor.

Sizce hangi mevsim daha güzel?

Грамматика

Вопрос Кто? : Kim?, Kimler?

— Kim tiyatroya gidiyor?

— Olga tiyatroya gidiyor.

— Olga, kimle tiyatroya gidiyor?

— Olga, Erol ile tiyatroya gidiyor.

— Cuma akşamı kim boş?

— Cuma akşamı Erol boş.

Союз : ile (на чём? — дословно: «с чем»)

— Erol, tiyatroya ne ile gidiyor?

— Erol, tiyatroya araba ile gidiyor. (на машине)

— Olga, tiyatroya ne ile gidiyor?

— Olga, tiyatroya otobüs ile gidiyor.

— Anton eve ne ile gidiyor? (домой)

— Anton eve yürüyerek gidiyor. (пешком)

В турецком языке гласные буквы рядом не ставятся, между ними ставится соединительная согласная буква "у".

araba ile gidiyor — arabayla gidiyor.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bir haftada kaç gün var? — Bir haftada yedi gün var.

— Pazartesi ne yapıyorsun?

— Cuma günü tiyatroya gidelim mi?

— Hafta sonu pikniğe gelir misin?

— Salı günü buluşalım mı?

— Pazar günü sinemaya gidelim mi?

— Çarşamba akşamı evde misin?

— Cumartesi günü İstanbul'u gezelim mi?

— Cuma günü bana gelir misin?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— En soğuk mevsim hangisidir? — En soğuk mevsim kıştır.

— En sıcak mevsim hangisidir?

— En güzel mevsim hangisidir?

— Bir yılda kaç ay vardır?

— Bir yılda kaç hafta vardır?

— Bir yılda kaç gün vardır?

Урок 9. Адрес

Ольга: İstanbul'da nerede oturuyorsun?

Где ты живёшь в Стамбуле?

Эрол: Atatürk Bulvarı No: 23/2. Siz nerede oturuyorsunuz?

На бульваре Ататюрка 23/2. Где вы живёте?

Ольга: Mimar Sinan Cad. No: 42/

На улице Мимар Синан д. 42, к.

Эрол: Bana kartvizitini verir misin?

Дашь мне свою визитную карточку?

Ольга: Bu benim adresim. Sen de bana kartvizitini verir misin?

Это мой адрес. Дашь мне свою визитную карточку?

Эрол: Bu da benim adresim. Seni ziyaret edebilir miyim?

А это мой адрес. Можно прийти к тебе в гости (визит сделать могу)?

Ольга: Elbette, gelirsen sevinirim.

Конечно, если придёшь, буду рада.

Эрол: Teşekkür ederim. Mutlaka gelirim.

Спасибо. Обязательно приду.

9A Разговор по телефону

Эрол: Merhaba. Ben Erol.

Здравствуйте! Это Эрол.

Ольга: Merhaba! Ben de Olga.

Здравствуйте! Это Ольга.

Эрол: Uygunsan seni ziyaret etmek istiyorum.

Если ты свободна, я хочу навестить тебя (uygun — свободен, не занят).

Ольга: Bu akşam işim var. Yarın gelir misin?

Сегодня вечером занята. Сможешь завтра прийти?

Эрол: Olur, uygunsan yarın gelirim.

Хорошо, если ты завтра свободна, приду (olur — /пускай/ будет, ладно).

Ольга: Memnun olurum.

Буду очень рада.

Эрол: Saat kaçta geleyim?

В котором часу приду (мне прийти бы)?

Ольга: Saat iyi mi?

Вечером в 8 часов, хорошо?

Эрол: Çok iyi. Yarın saat yirmide sana geliyorum.

Очень хорошо. Завтра в 8 часов приду к тебе.

Грамматика

Гармония согласных букв

В турецком языке после звонких согласных и после гласных следует суффикс начинающийся со звонкой буквы, а после глухих согласных суффикс, начинающийся с глухой согласной.

Закон сингармонизма также соблюдается:

После гласных и звонких согласных:

İstanbul'da oturuyorum. (проживаю)

Evde kitap okuyorum. (книгу)

Sandalyede oturuyorum. (на стуле сижу)

После глухих согласных:

Uçakta kitap okuyorum. (в самолете)

Koltukta oturuyorum. (в кресле)

После гласных и звонких согласных:

İzmir'den geliyorum. (из Измира приезжаю)

Okuldan geliyorum. (из школы)

Rusya'dan geliyorum.

После глухих согласных:

Uçaktan iniyorum. (схожу с самолета)

Sankt-Peterburg'dan geliyorum.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bana kartvizitini verir misin? — Bu benim kartvizitim.

— Bana adresini verir misin?

— Bana adresini söyler misin?

— Bana telefon numaranı verir misin?

— Bana kalemini verir misin?

— Yarın benimle sinemaya gelir misin?

2) Заполните пропущенные места

Ben İstanbul'da Taksim'de oturuyorum.

Ev.. oturuyorum, sandalye.. kitap okuyorum.

Koltuk.. oturuyorum, kitap okuyorum.

Uçak kitap okuyorum.

Rusya'.. Moskova'.. yaşıyorum.

Saat beş.. sinemaya gidiyoruz.

3) Заполните пропущенные места

Moskova'dan geliyorum.

Sankt-Peterburg'.. geliyorum.

İstanbul'.. geliyorum.

İzmir'.. geliyorum.

Soçi'.. geliyorum.

Sibirya'.. geliyorum.

4) Заполните пропущенные места

Saat sekizde işe gidiyorum.

Saat dokuz.. gazete okuyorum.

Saat üç.. kitap okuyorum.

Saat dört.. çay içiyorum.

Saat beş.. işten çıkıyorum.

Saat altıseafoodplus.info geliyorum.

Измир

İzmir Ege Bölgesindedir. Nüfusu iki milyon iki yüz elli bindir. Homeros burada doğmuştur. Çevresinde Efes, Bergama, Truva, Milet gibi dünyanın en önemli antik kentleri bulunur.

İzmir'in denizi ve kumu çok güzeldir, İzmir'de birbirinden güzel oteller ve tatil köylerinde unutulmaz günler yaşayabilirsiniz. Foça'da fok balıkları vardır.

Ege — Эгейский, bölge — область, burada — там, doğmak — рождаться, çevre — круг, окружение (здесь: вокруг), kum — песок, tatil — отпуск, каникулы, köy — деревня, unutulmaz — незабываемый (unutmak — забывать, unutulmak — забываться), yaşamak — жить, fok — тюлень balık — рыба.

Урок Номер телефона

Ольга: Telefon numaranı söyler misin?

Скажи номер своего телефона?

Арзу: İş telefonum 31

Мой рабочий номер 31

Ольга: Ev telefonun kaç?

А какой домашний номер?

Арзу: 23

Ольга: Teşekkür ederim.

Спасибо.

Арзу: Senin telefonun kaç?

Какой твой номер телефона?

Ольга: Benim ev telefonum 50

Мой домашний номер 50

Арзу: Сер telefonunu söyler misin?

Скажи номер мобильного телефона?

Ольга: Сер telefonum 0 29

Номер моего мобильного 0 29

Числа:

10Б Разговор по телефону

Андрей: Bu hafta sinemaya gitmek ister misin?

Арзу: İyi bir film var mı?

Андрей: İyi bir film var.

Арзу: Ne zaman gidelim?

Андрей: Cuma akşamı uygun musunuz?

Арзу: Cuma akşamı uygunum.

Андрей: Tamam, ben size uğrar seni alırım.

hafta неделя

istemek хотеть

uygun (müsait) свободный

uğramak заходить

almak брать

Грамматика

Есть, Нет

Слова var, yok очень часто используются в разговорном турецком языке, в основном соответствуют словам: Есть, Нет.

— İyi bir film var mı?

— İyi bir film var.

— Cuma günü vaktin var mı?

— Cuma günü vaktim yok.

— Gökhan'ın arabası var mı?

— Gökhan'ın arabası yok.

— Senin evin var mı?

— Benim evim var.

— Pasaportun var mı?

— Hayır, pasaportum yok.

Дополнения (словосочетения из имён существительных): in (-in, -un, -ün).

Делятся на две группы:

Определённые дополнения.

Okul + bahçe — okulun bahçesi (школьный сад)

ev + telefon — evin telefonu

iş yeri + telefon — işyerinin telefonu (место работы)

Arzu + telefon — Arzu'nun telefonu

Неопределённые дополнения:

Неопределённое дополнение окончания не имеет.

ev + telefon — ev telefonu

сер + telefon — cep telefonu (карман)

kadın + palto — kadın paltosu (женское пальто)

erkek + ceket — erkek ceketi (мужской пиджак)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Telefon numaran kaç?

— Ev telefonun kaç?

— İş telefonun kaç?

— Cep telefonun kaç?

2) Составьте словосочетания, определённые дополнения:

ev + telefon — evin telefonu

okul + telefon

iş yeri + telefon

Arzu + telefon

Erol + telefon

В турецком языке гласные буквы рядом не ставятся, между ними ставится соединительная согласная буква:

Arzu-n-un telefonu

Olga-n-ın arabası

3) Составьте словосочетания, неопределённые дополнения:

kadın + çanta — kadın çantası

сер + telefon —

uçak + bilet —

otobüs + bilet —

Урок Путешествие на самолёте

Антон: İstanbul'a hangi günler uçak var?

В какие дни есть самолёты в Стамбул?

Служащая: İstanbul'a her gün uçak var.

В Стамбул каждый день есть самолёты.

Антон: Uçak saat kaçta havalanıyor?

В котором часу взлетает самолёт (hava — воздух)?

Служащая: Uçak, her gün 'da havalanıyor.

Самолёт взлетает каждый день в

Антон: Uçak bileti ne kadar?

Сколько стоит билет на самолёт (ne kadar — «до куда, до какой /суммы/»; kadar — до)?

Служащая: Uçak bileti dolar.

Билет на самолёт стоит долларов.

Антон: Gidiş-dönüş bileti ne kadar?

Сколько стоит билет туда и обратно? (gitmek — уходить; dönmek — возвращаться, dönüş — возвращение)

Служащая: Gidiş-dönüş bileti dolar.

Туда и обратно билет стоит долларов.

11А Билет

Служащая: İstanbul'a hangi gün gitmek istiyorsunuz?

В какой день вы хотите лететь в Стамбул?

Антон: İstanbul'a salı günü gitmek istiyorum.

Я хочу лететь в Стамбул во вторник.

Служащая: Biletiniz gidiş-dönüş mü olsun?

Хотите билет туда и обратно?

Антон: Gidiş-dönüş bileti daha mı ucuz?

Билет туда и обратно дешевле (daha — более)?

Служащая: Evet, dolar fark ediyor.

Да, разница составляет долларов.

Антон: Moskova-İstanbul arası ne kadar sürüyor?

Сколько часов летит самолёт от Москвы до Стамбула (ara — промежуток; sürmek — длиться)?

Служащая: Moskova-İstanbul arası iki saat sürüyor.

От Москвы до Стамбула два часа.

Антон: Bir gidiş-dönüş bileti lütfen.

Дайте мне пожалуйста, билет туда и обратно.

Служащая: Buyurun, biletiniz, iyi yolculuklar.

Пожалуйста, ваш билет. Счастливого пути (yol — путь; yolculuk — путешествие).

Союз ile

Anton, İstanbul'a uçak ile gidiyor.

Anton, havaalanına taksi ile gidiyor. (на аэродром; alan — площадь)

Anton, her gün işe araba ile gidiyor.

Часто союз "ile" пишется слитно, в этом случае буква "i" опускается:

Anton, İstanbul'a uçakla gidiyor.

Anton, hava alanına taksiyle gidiyor.

Anton, her gün işe arabayla gidiyor.

Если слово заканчивается на гласную букву, то вместо "i" пишется и произносится буква "у".

taksi ile — taksiyle

araba ile — arabayla

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Anton nereye gitmek istiyor?

— İstanbul'a hangi günler uçak var?

— Uçak saat kaçta havalanıyor?

— Uçak bileti ne kadar?

— Gidiş-dönüş bileti ne kadar?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Anton, hangi gün İstanbul'a gitmek istiyor?

— Anton, salı günü İstanbul'a gitmek istiyor.

— Rusya'nın başkenti neresidir?

— Türkiye'nin başkenti neresidir?

— Anton, gidiş-dönüş bileti mi alıyor?

— Gidiş-dönüş bileti ne kadar?

— Uçak, Moskova'dan saat kaçta kalkıyor?

— Uçak, İstanbul'a saat kaçta varıyor?

— Moskova-İstanbul arası kaç saat sürüyor?

— Uçak saat kaçta havalanıyor?

başkent столица

kalkmak вставать; отправляться

varmak прибывать

Урок В гости

Ольга: Hoş geldin.

Добро пожаловать (приятно пришел ты).

Эрол: Hoş bulduk. Eviniz çok güzel.

Спасибо (приятно нашли). Ваша квартира очень красивая.

Ольга: Teşekkür ederim.

Спасибо.

Эрол: Bu evde yalnız mı yaşıyorsun?

В этой квартире ты живёшь одна?

Ольга: Evet, yalnız oturuyorum. Bazen Moskova'dan kardeşim Anton geliyor.

Да, я живу одна. Иногда мой брат Антон приезжает из Москвы.

Эрол: Annen, baban nerede oturuyorlar?

Где живут твои родители?

Ольга: Annem, babam Moskova'da oturuyorlar.

Мои родители живут в Москве.

12А Арендованная квартира

Эрол: Bu ev kaç oda?

Сколько комнат в этой квартире?

Ольга: İki oda, bir salon.

Две комнаты и столовая.

Эрол: Aylık kirası ne kadar?

Сколько составляет арендная плата в месяц (ay — месяц; aylık — «месячность»; kira — арендная плата)?

Ольга: Aylık kirası sekiz yüz lira.

Арендная плата лир в месяц.

Эрол: Yakıt ne kadar?

Сколько составляет отопление (yakmak — жечь)?

Ольга: Yakıt ayda yüz lira. Sizin ev kira mı?

Отопление в месяц составляет лир. Ваша квартира арендованная?

Эрол: Hayır, biz kendi evimizde oturuyoruz.

Нет, мы живём в своей квартире («в своем доме»).

Ольга: Bu çok iyi.

Это очень хорошо.

12Б В магазине фруктов и овощей

Арзу: Elmanın kilosu kaça?

Сколько стоит килограмм яблок?

Зеленщик: Elmanın kilosu 40 kuruş.

Килограмм яблок стоит 40 копеек.

Арзу: Lütfen iki kilo elma.

Дайте пожалуйста, два килограмма яблок.

Зеленщик: Muz ister misiniz?

Хотите бананы?

Арзу: Hayır, teşekkür ederim.

Нет, спасибо.

Грамматика

Местоимения

Местоимения в турецком языке делятся на 3 группы:

— Olga'yı kim ziyaret ediyor? (кто делает визит)

— Olga'yı Erol ziyaret ediyor.

— Bu evin aylık kirası kaç lira?

— Aylık kira sekiz yüz lira.

— Aylık yakıt kaç lira?

— Aylık yakıt yüz lira.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bu evde yalnız mı yaşıyorsun?

— Hayır, kardeşimle oturuyorum.

— Olga'yı kim ziyaret ediyor?

— Olga'nın evi güzel mi?

— Olga evde yalnız mı kalıyor?

— Bazen Moskova'dan kim geliyor?

— Olga'nın annesi, babası nerede oturuyorlar?

— Olga, kiralık evde mi oturuyor?

— Erol, kiralık evde mi oturuyor?

— Olga'nın evi kaç oda?

— Olga'nın evinde salon var mı?

— Bu evin kirası ne kadar?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Elmanın kilosu kaça?

— Muzun kilosu kaça?

— Üzümün kilosu kaça?

— Portakalın kilosu ne kadar?

— Havucun kilosu ne kadar?

Анкара

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türkiye'nin başkenti İstanbul'du. Türkiye Cumhuriyeti kurulunca yılında Ankara başkent oldu. Nüfusu ortalama üç milyondur.

Ankara'nın tarihi oldukça eskidir. Hititler, Frigyalılar, Romalılar, Bizanslılar gibi ünlü uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Ankara'da bulunan Anadolu Medeniyetleri Müzesi yılında Avrupa birinciliği ödülünü almıştır.

Cumhuriyet kurulduktan sonra Ankara kısa zamanda gelişmiş ve dünyanın en modern kentlerinden biri olmuştur.

Ankara'nın çevresinde Alacahöyük, Gordion gibi önemli antik kentler vardır.

Dönem — период, сumhuriyet — республика, kurulmak — основываться, учреждаться, oldukça — довольно, достаточно, eski — старый, ünlü — знаменитый, uygarlık — цивилизация, ev sahipliği yapmak — быть хозяином: «владение домом делать», medeniyet — цивилизация, birincilik — первенство, первое место, ödül — награда, премия, kurulduktan sonra — после основания, kısa — короткий, zaman — время, gelişmek — развиваться, прогрессировать.

Урок В самолёте

Стюардесса: Ne arzu edersiniz?

Что вы желаете (какое желание делаете)?

Антон: İçeceklerden ne var?

Что есть из напитков?

Стюардесса: Çay, kahve, kola, meyve suyu, süt

Чай, кофе, кола, сок, молоко

Антон: Lütfen bir çay.

Чай, пожалуйста.

Стюардесса: Başka bir şey ister misiniz?

Вы хотите ещё что-нибудь (другую вещь )?

Антон: Uçak İstanbul'a saat kaçta iniyor?

Во сколько прибывает самолёт в Стамбул?

Cтюардесса : Uçak, İstanbul'a saat 'da iniyor.

Самолёт прибывает в Стамбул в половине первого.

Антон: Teşekkür ederim.

Спасибо.

Стюардесса: Bir şey değil.

Пожалуйста.

1ЗА Разговор в самлёте

Андрей: İstanbul'a mı gidiyorsun?

Ты летишь в Стамбул?

Антон: Evet, İstanbul'a gidiyorum.

Да, я лечу в Стамбул.

Андрей: İş seyahati mi?

По работе (работы путешествие)?

Антон: Hayır, İstanbul'da kız kardeşim oturuyor.

Нет, моя сестра живёт в Стамбуле (kız — девочка, девушка).

Андрей: Kız kardeşin İstanbul'da ne yapıyor?

Чем она занимается в Стамбуле?

Антон: Doktora yapıyor.

Она работает над докторской диссертацией.

Siz İstanbul'a niçin gidiyorsunuz?

С какой целью вы едете в Стамбул?

Андрей: Ben iş için gidiyorum.

Я еду по работе (için — для).

Антон: Ne iş yapıyorsun?

Кем ты работаешь?

Андрей: Ben iş adamıyım. Ticaret yapıyorum.

Я бизнесмен (деловой человек). Занимаюсь торговлей.

13Б На чём?

Trenle gidiyorum. Я еду на поезде.

Otobüsle gidiyorum. Я еду на автобусе.

Vapurla gidiyorum. Я плыву на корабле.

Uçakla gidiyorum. Я лечу на самолёте.

Atla gidiyorum. Я еду на лошади.

Yürüyerek gidiyorum. Я иду пешком.

Грамматика

için — для, с целью, чтобы

— İstanbul'a ne için gidiyorsun?

— İstanbul'a tatil için gidiyorum. (для отпуска)

— İzmir'e ne için gidiyorsun?

— İzmir'e annemi görmek için gidiyorum. (чтобы маму мою повидать)

— Bu çay kimin için?

— Bu çay sizin için.

— Bu hediye kimin için? (для кого этот подарок)

— Bu hediye Olga için.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne arzu edersiniz?

— Lütfen bir kahve?

— Ne içmek istersiniz? (что хотите пить)

— Çay mı içersiniz, kahve mi?

— Meyve suyu ister misiniz? (сок)

— Kola içer misiniz?

— Kahveniz sütlü mü olsun? (с молоком ли пусть будет; süt — молоко; sütlü — молочный)

— Bir bardak süt alır mısınız? (стакан молока возьмете)

— Portakal suyu içer misiniz? (апельсиновый сок)

— Pasta ister misiniz? (пирожное, торт)

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ankara'ya ne için gidiyorsun?

— Ankara'ya babamı görmek için gidiyorum.

— Moskova'ya ne için gidiyorsun?

— İzmir'e ne için gidiyorsun?

— Bu kahve kimin için?

— Bu çay kimin için?

— Bu paket kimin için?

Урок Сюрприз

Ольга: Kim о?

Кто это там?

Антон: Benim, Anton.

Это я, Антон.

Ольга: Hoş geldin Anton! Bu ne güzel sürpriz! İstanbul'a ne zaman geldin?

Добро пожаловать Антон! Какой это прекрасный сюприз! Когда ты приехал в Стамбул(zaman — время)?

Антон: Biraz önce geldim.

Только что приехал («немного прежде»).

Ольга: Ne ile geldin?

На чём приехал?

Антон: Uçak ile geldim.

На самолёте.

Ольга: İçeri geçelim. Biraz dinlen!

Давай пройдём внутрь. Немного отдохни!

14А В гостинице

Андрей: Boş odanız var mı?

У вас есть свободный номер?

Служащий: Kaç kişilik oda istiyorsunuz?

Какой номер желаете (на сколько человек; kişi — человек, лицо)?

Андрей: Tek kişilik oda istiyorum.

Мне нужен одноместный номер (tek — единичный).

Служащий: Tek kişilik oda var.

У нас есть одноместный номер.

Андрей: Fiyatı ne kadar?

Сколько стоит номер (fiyat — цена)?

Служащий: Tek kişilik oda 50 dolar.

Номер на одного человека стоит 50 долларов.

Андрей: Odada duş var mı?

В номере есть душ?

Служащий: Odada duş var.

В номере есть душ.

Андрей: Tamam. Burada kalmak istiyorum.

Хорошо. Я занимаю её (тут остаться хочу).

14Б Антон

Anton, Olga'nın erkek kardeşidir. Moskova'da yaşıyor, İstanbul'da Olga'yı ziyaret etmek istiyor. Bir uçak bileti alıyor. Salı günü 'da uçağa biniyor.

Uçakta çay içiyor. Andrey ile tanışıyor. Andrey iş adamıdır, İstanbul'a iş için geliyor. Anton ve Andrey saat 'da uçaktan iniyorlar. Anton bir taksiye biniyor. Olga'nın evine gidiyor. Andrey bir otele gidiyor ve otelde kalıyor.

yaşamak жить

almak брать, покупать

binmek садиться (на транспорт)

tanışmak знакомиться

Грамматика

Определенное прошедшее время: -di (-dı, -du, -dü)

Определённое прошедшее время глагола указывает на то, что действие произошло в прошлом.

Ben geliyorum. — Настоящее время.

Ben geldim. — Определенное прошедшее время.

Ольга: İstanbul'a ne zaman geldin?

Антон: Biraz önce geldim.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Anton uçağa saat kaçta bindi?

— Anton uçağa saat 'da bindi.

— Anton uçakta ne içti?

— Anton, uçakta kiminle konuştu?

— Uçak, havaalanına ne zaman indi?

— Anton, kimin yanına gitti?

— Anton, kime sürpriz yapıyor?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Andrey kaç kişilik oda istiyor?

— Tek kişilik odanın fiyatı ne kadar?

— Odada duş var mı?

— Andrey bu otelde kalmak istiyor mu?

— Andrey İstanbul'a ne için geliyor?

Урок Завтрак

Ольга: Yumurta yer misin?

Ты ешь яйца?

Антон: Biraz kilo aldım. Yumurta yemiyorum.

Я немного набрал вес. Яйца не ем.

Ольга: Ben kahvaltıda çok yiyorum.

Я на завтрак много ем.

Антон: Ama öğle ve akşamları az yiyorsun.

Но на обед и на ужин ешь мало.

Ольга: Sen de öyle yap. Kilo almazsın.

Ты тоже так делай. Вес не наберёшь.

Антон: Burada bal, reçel, tereyağı, zeytin var. Hepsi de kilo yapıyor.

Здесь есть мёд, варенье, сливочное масло, оливки. И всё способствует увеличению веса.

Ольга: Sabahlan kral gibi beslen. Öğle ve akşamları az ye.

По утрам питайся, как король (gibi — подобно). На обед и на ужин ешь мало.

Антон: Haklısın, kahvaltı çok önemli.

Ты права, завтрак это очень важно.

15А Приглашение на обед

Эрол: Alo! Ben Erol!

Алло! Это Эрол!

Ольга: Merhaba Erol! Ben Olga!

Привет Эрол! Это Ольга.

Эрол: Tiyatroya gitmek ister misin?

Ты хочешь пойти в театр?

Ольга: Moskova'dan Anton geldi.

Антон приехал из Москвы.

Эрол: Anton mu geldi? Ne zaman?

Антон приехал? Когда?

Ольга: Dün geldi.

Он приехал вчера.

Эрол: Anton ile tanışmak isterim.

Я хочу познакомиться с Антоном.

Ольга: О da seninle tanışmak ister.

Он тоже хочет познакомиться с тобой.

Эрол: Bu akşam sizi yemeğe davet ediyorum.

Я приглашаю вас на ужин сегодня вечером (приглашение делаю).

Ольга: Olur. Anton ile geliriz.

Хорошо. Мы придём с Антоном.

Обед

Официант: Ne arzu edersiniz?

Арзу: Sebze yemeklerinden ne var?

Официант: Taze fasulye, kuru fasulye, bamya

Антон: Niçin kebap yemiyorsun?

Арзу: Öğle vakti, et ağırlık yapıyor.

Антон: Doğru. Ben de sebze alayım.

Арзу: Bana bir taze fasulye lütfen.

Официант: Siz ne arzu ediyorsunuz?

Антон: Ben de taze fasulye alayım.

sebze овощи

sebze yemekleri вегетарианская пища

taze fasulye свежая фасоль

kuru fasulye сухая фасоль

bamya бамия

öğle vakti полдень: «полдня время»

et мясо

ağır тяжелый

ağırlık тяжесть

Грамматика

Неопределённая форма глагола

Неопределённая форма глагола образуется с помощью суффиксов "-mak (-mek)", прибавляемых к основе глагола.

оkumak (читать) yazmak (писать) gelmek (приходить) gitmek (уходить)

Если убрать суффикс неопределённого времени глагола "-mak (-mek)" оставшаяся часть (основа глагола) даст нам повелительное наклонение.

Bu kitabı oku. (читай эту книгу) Mektubu hemen yaz. (сейчас же напиши письмо) Hemen buraya gel. (сейчас же иди сюда) Şimdi eve git. (теперь иди домой)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Sabahları kahvaltı yapar mısın? (утром делаешь завтрак)

— Kahvaltıda yumurta yer misin?

— Kahvaltıda ne içersin?

— Kahvaltıda neler yersin?

— Akşamları çok yer misin?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Olga'ya kim telefon ediyor? (кто звонит Ольге: «делает телефон»)

— Olga'ya Erol telefon ediyor.

— Kim tiyatroya gitmek istiyor?

— Moskova'dan kim geliyor?

— Kim Anton ile tanışmak istiyor?

— Kim Olga'yı yemeğe davet ediyor?

— Olga yemek davetini kabul ediyor mu? (приняла ли приглашение в ресторан: «сделала ли прием приглашения еды»)

2) Напишите, пожалуйста, глаголы в повелительном наклонении.

ekmek yemek (хлеб есть) — ekmek ye

su içmek (воду пить), kahvaltı yapmak, az yemek (мало есть), eve gelmek, işe gitmek (на работу пойти)

Ататюрк

’de Selanik'te doğdu. Modern Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusudur.

Birinci Dünya Savaşına katıldı. Ülkeyi düşmanlardan kurtardı. yılında Cumhuriyeti kurdu. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verdi. Din ve devlet işlerini birbirinden ayırdı.

Bütün hayatı boyunca "Yurtta barış, dünyada barış" için çalıştı.

yılında İstanbul'da Dolmabahçe Sarayında öldü. Atatürk'ün cenazesi Ankara'ya getirildi. yılında kendisi için yapılan Anıtkabir'e konuldu.

Atatürk'ün mozole olan Anitkabir, Ankara'nın en önemli simgelerinden biri olmuştur.

Kurucu — основатель, savaş — война, katılmak — присоединиться, примкнуть, ülke — страна, düşman — враг, kurtarmak — освобождать, ilk — первый, сumhurbaşkanı — президент республики, kadın — женщина, seçmek — избирать, seçilmek — избираться hak — право, vermek — давать, din — религия, devlet — государство, iş — дело, ayırmak — разделять, bütün hayatı boyunca — всей жизни в течение, Yurtta barış, dünyada barış — В стране мир, в мире мир, çalışmak — трудиться, saray — дворец, ölmek — умирать, cenaze — останки, getirilmek — быть перенесенным, переноситься, kendisi için — для него самого, yapılmak — делаться, быть сделанным, anıtkabir — мавзолей, konulmak — быть помещенным, установленным.

Урок Добро пожаловать!

Эрол: Hoş geldin Anton!

Добро пожаловать Антон!

Антон: Hoş bulduk.

Спасибо.

Эрол: İstanbul'a daha önce geldin mi?

Ты приезжал раньше в Стамбул?

Антон: İki defa geldim.

Два раза приезжал.

Ольга: Yemeğe nereye gidelim?

Куда мы пойдём на ужин?

Эрол: Haydi bu akşam balık yiyelim.

Давай сегодня вечером покушаем рыбу.

Антон: Yemek önemli değil, sohbet önemli.

Главное не еда, главное общение (önemli — важный).

Эрол: Güzel Türkçe konuşuyorsun.

Ты хорошо говоришь по-турецки.

Антон: Moskova'da arkadaşlarla Türkçe konuşuyorum.

В Москве я говорю по-турецки с друзьями.

16А Ужин

Официант: Ne arzu edersiniz?

Пожалуйста, что вы желаете?

Ольга: Ben bir döner istiyorum (dönmek — вращаться, вертеться).

Дёнер (шаурму), пожалуйста.

Эрол: Siz ne istiyorsunuz?

Что вы желаете?

Антон: Ben bir şiş kebap alayım.

Шашлык, пожалуйста.

Эрол: Ben de bir kuru fasulye istiyorum.

Сухую фасоль, пожалуйста.

Ольга: Niçin kebap yemiyorsun?

Почему не ешь кебаб?

Эрол: Ben daha çok sebze yemekleri yiyorum.

Я предпочитаю вегетарианские блюда (более много ем ).

Официант: Salata istiyor musunuz?

Не желате ли салат?

Эрол: Güzel bir salata istiyorum.

Хороший салат, пожалуйста.

Меню

Çorbalar Супы

Kremalı domates çorbası Кремовый томатный суп

Yayla çorbası Суп из риса и йогурта

Mercimek çorbası Чечевичный суп

İşkembe çorbası Суп из потрохов

Şehriye çorbası Суп-лапша

Salata ve Mezeler Салаты и холодные закуски

Kıvırcık ve marul salatası Салат из листьев салата и латука (зелёный салат)

Çoban salatası Салат из свежих огурцов и помидоров

Rus salatası Столичный салат

Patates salatası Салат из картошки

Et yemekleri Мясные блюда

Izgara bonfile Гриль бонфиле

Karışık ızgara Мясное ассорти

Biftek Бифштекс

Pirzola Отбивная котлета

Şinitzel Шнитцель

Piliç ızgara Куриный гриль

Izgara köfte Котлеты

Ciğer tava Жареная печень

Pilavlar Плов

Pirinç pilavı Рисовый плов

Makarna Макароны

Tatlılar Сладости/десерт

Puding Пудинг

Yoğurt Йогурт

Meyva Фрукты

İçkiler Спиртные напитки

Bira Пиво

Şarap Вино

Beyaz şarap Белое вино

Kırmızı şarap Красное вино

Votka Водка

Rom Ром

Konyak Коньяк

Likör Ликёр

Meşrubat ve diğer içkiler Прохладительные и другие напитки

Maden suyu sodası Минеральная вода

Meyve suyu Фруктовый сок

Domates suyu Томатный сок

Ayran Айран

Kahve Кофе

Çay Чай

Sütlü Kahve Кофе с молоком

Sütlü çay Чай с молоком

Limonata Лимонад

Kola Кола

Neskafe Растворимый кофе

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Moskova'dan ne zaman geldin?

— Moskova'dan dün geldim.

— İstanbul'a daha önce geldin mi?

— İstanbul'u daha önce gezdin mi?

— İstanbul'a ne zaman geldin?

— Moskova'yı gördün mü?

— Rusya'nın başkenti neresi?

— Türkiye'nin başkenti neresi?

— Türkçeyi nerede öğrendin?

— Restorandan yer ayırttın mı? (ты заказал место)

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne yemek istersiniz?

— Salata ister misiniz?

— Ne içersiniz?

— Tatlı ister misiniz?

— Meyve ister misiniz?

— Kebap seviyor musunuz? (любите ли)

— Sebze yemeklerini seviyor musunuz?

Урок Состояние Погоды

Антон: Yarın İstanbul'u gezelim mi?

Завтра погуляем по Стамбулу?

Арзу: Yarın hava yağışlı olacak.

Завтра погода будет дождливая.

Антон: Nereden biliyorsun?

Откуда ты знаешь?

Арзу: Televizyondan öğrendim.

Я узнала об этом по телевизору.

Антон: Doğru, bugün hava biraz serinledi.

Правильно, сегодня погода немного прохладная (serin — прохладный; serinlemek — становиться прохладнее).

Арзу: Soğuk hava dalgası geliyor.

Приближается холодный циклон (hava dalgası — воздуха волна; dalga — волна).

Антон: Havalar bir ısınıyor, bir soğuyor.

Воздух то теплеет, то становится холоднее.

Арзу: Evet, iklim çok değişti.

Да, климат сильно поменялся.

17А Дождливая погода

Антон: Bugün ne yapacaksın?

Что ты будешь делать сегодня?

Ольга: Az sonra üniversiteye gideceğim.

Скоро я пойду в университет (az sonra — немного спустя; sonra — после).

Антон: Bugün hava yağışlı. Şemsiyeni al.

Сегодня погода дождливая. Возьми свой зонтик (şemsiye).

Ольга: Havalar çok serinledi.

Погода стала очень прохладной.

Антон: Belki de kar yağacak.

Может быть, и снег пойдёт.

Ольга: О kadar da değil. Fazla soğuk yok.

Но, не сильно холодно (o kadar — до такой степени; fazla — избыток, чрезмерный).

Антон: Sen yine ceketini al.

Ты всё-таки возьми пиджак.

Ольга: Bugün sen ne yapacaksın?

Ты что будешь делать сегодня?

Антон: Evde dinleneceğim.

Я буду отдыхать дома.

17Б Какая сегодня будет погода?

Bugün hava yağışlı olacak, İstanbul'da sıcaklık 11 °C. Doğudan soğuk hava dalgası geliyor. Bu nedenle bütün yurtta sıcaklık düşecek. Hava yarın da yağışlı olacak, iki gün sonra havalar yeniden ısınacak. Soğuk hava dalgası gidecek, yerine sıcak hava dalgası gelecek. Sıcaklık iki-üç derece artacak.

sıcaklık температура (sıcak — жаркий)

doğu восток

bu nedenle поэтому

bütün yurtta по всей стране

sıcaklık düşecek температура понизится (düşmek)

yeni новый

yeniden снова

ısınacak потеплеет (ısınmak)

yerine вместо

derece градус

artacak повысится (artmak)

Грамматика

Суффикс будущего времени: -acak (-ecek)

Суффиксы будущего времени показывают, что действие произойдет в будущем.

— Bugün ne yapacaksın?

— Bugün üniversiteye gideceğim.

— Bugün yağmur yağacak mı?

— Evet, bugün yağmur yağacak.

— Bugün ne yapacaksın?

— Bugün evde dinleneceğim.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Yarın hava nasıl olacak?

— Yarın hava bulutlu olacak. (облачная погода; bulut — облако, туча)

— Bugün hava nasıl olacak?

— Hafta sonu hava nasıl olacak? (в конце недели, на выходных)

— Yarın yağmur yağacak mı? (завтра)

— Bugün hava bulutlu mu? (bulut — облако)

— Bugün hava rüzgârlı mı? (rüzgâr — ветер)

— Hafta sonu hava güneşli olacak mı? (güneş — солнце)

— Yarın hava ısınacak mı?

— Bugün evde dinlenecek misin?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Soğuk hava dalgası nereden geliyor?

— Soğuk hava dalgası doğudan geliyor.

— Yarın İstanbul kaç derece olacak?

— Sıcak hava dalgası nereden gelecek?

— Bu hafta kar yağacak mı?

— Bugün paltonu giyecek misin? (наденешь)

— Hafta sonu sıcaklık artacak mı?

Урок B банке

Антон: Döviz bozdurmak istiyorum.

Я хочу обменять валюту.

Служащая: Dolar mı, euro mu?

Доллары или евро?

Антон: Dolar bozdurmak istiyorum.

Я хочу обменять доллары.

Служащая: Kaç dolar?

Сколько долларов?

Антон: Dolar. Bir dolar kaç lira?

долларов. 1 доллар сколько лир?

Служащая: Bir dolar 1,40 Türk lirası.

Антон: Tamam, dolar bozduruyorum.

Хорошо, я хочу обменять долларов.

Служащая: Bankada hesabınız var mı?

У вас есть счёт в банке?

Антон: Evet, bankada hesabım var.

Да, у меня есть счёт в банке.

Служащая: Hesap cüzdanınız yanınızda mı?

Банковская книжка у вас с собой?

Антон: Evet. Lütfen bu parayı hesabıma yatırın.

Да. Положите, пожалуйста, эти деньги на мой счёт.

18А Снятие денег со счёта

Ольга: Hesabımdan para çekmek istiyorum.

Я хочу снять деньги со счёта.

Служащая: Hesap cüzdanınızı verir misiniz?

Дайте, пожалуйста, вашу банковскую книжку.

Ольга: Buyurun, hesap cüzdanım.

Пожалуйста, моя банковская счётная книжка.

Служащая: Ne kadar çekmek istiyorsunuz?

Сколько вы хотите снять?

Ольга: dolar çekmek istiyorum.

Я хочу снять со счёта долларов.

Служащая: Dolar olarak mı ödeyelim?

Выплатить вам в долларах?

Ольга: Türk lirası da olabilir.

Можно и в турецких лирах.

Служащая: Bir dolar 1,2 Türk lirası.

Один доллар 1,2 турецких лир.

Ольга: dolar ne kadar yapıyor?

Сколько составляет долларов?

Служащая: YTL. yapıyor. (YTL = Yeni Türk Lira)

Это составляет лир.

Ольга: Tamam, Türk lirası olarak istiyorum. (olarak — как, в качестве)

Хорошо, я возьму в турецких лирах.

18Б Денежный перевод

Антон: Bana bir havale var mı?

Служащая: Havale nereden gelecek?

Антон: Londra'dan gelecek.

Служащая: Ne kadarlık bir havale bekliyorsunuz?

Антон: Dolar.

Служащая: Size dolarlık bir havale var.

Антон: dolar alayım.

Служащая: Paranın gerisini ne yapalım?

Антон: Gerisini lütfen hesabıma geçin.

havale денежный перевод

havale beklemek ждать денежный перевод

paranın gerisi остальная сумма

ne yapalım что мы cделаем

hesaba kaydetmek положить на счёт

Грамматика

Суффикс желательного наклонения: -а (-е)

Обычно используеся в первом лице единственного и множественного числа. На русский можно перевести как давай (те) или я хочу , мы хотим

Bu akşam sana geleyim.

Ben bir kahve içeyim.

Ben bir kuru fasulye yiyeyim.

Bu akşam sinemaya gidelim.

Bu yaz tatile çıkalım. (этим летом двайте поедем на отдых)

Bu parayı hesaba yatıralım.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne bozdurmak istiyorsun?

— Döviz bozdurmak istiyorum.

— Dolar mı, euro mu bozdurmak istiyorsunuz?

— Bir dolar kaç lira?

— Bir euro kaç lira?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы

— Kaç dolar bozdurmak istiyorsun?

— Ne kadar para çekmek istiyorsunuz?

— Bankada hesabınız var mı?

— Parayı döviz olarak mı istiyorsunuz?

— Hesap cüzdanınız yanınızda mı?

— Parayı Türk lirası olarak mı istiyorsunuz?

— Parayı hesabınıza yatıralım mı?

— Vadeli hesap istiyor musunuz?

— Vadeli hesap ister mısınız? (vade — срок)

— Fon hesabından yararlanmak istiyor musunuz?

Анталья

Antalya, Akdeniz'dedir. Türkiye'nin en büyük turizm merkezlerinden biridir. Antalya'ya her yıl ortalama sekiz milyon turist gelir.

Antalya'nın çevresi yemyeşil dağlar ve ormanlıkla çevrilidir. Denizi çok temizdir. Dereler, ırmaklar, şelâleler Antalya'ya bambaşka bir güzellik verir.

Antalya'nın çevresinde yüz kadar antik kent vardır. Bu antik kentlerin içerisinde en önemlileri Perge, Aspendos, Side ve Myra'dir.

Antalya, bir açık hava müzesi ve bir doğa cennetidir.

Akdeniz — Средиземное («белое») море, merkez — центр, her — каждый, yemyeşil — зеленый-зеленый, очень зеленый (yeşil — зеленый), dağ — гора, orman — лес, ormanlık — лес, лесистая местность, temiz — чистый, ırmak — река, şelâle — водопад, bambaşka — совершенно другой, güzellik — красота, прелесть, içerisinde — среди них (içeri — внутрь, внутренняя часть), açık — открытый, hava — воздух, doğa — природа, cennet — рай.

Урок На отдых

Эрол: Bu yaz tatile nereye gidiyorsun?

Куда ты поедешь на отдых летом?

Ольга: Bu yaz Bodrum'a gitmek istiyorum.

Я хочу поехать летом в Бодрум.

Эрол: Bodrum'a daha önce gittin mi?

Ты ездила раньше в Бодрум?

Ольга: Hayır, daha önce gitmedim.

Нет, я не ездила раньше.

Эрол: Ben gittim. Bodrum çok güzel bir yer.

Я ездил Бодрум. Бодрум очень красивое место.

Ольга: İstersen birlikte gideriz.

Если хочешь, можем вместе поехать.

Эрол: Çok iyi. Memnun olurum.

Очень хорошо. Буду рад.

Ольга: Bana Bodrum'da rehberlik edersin.

Будешь моим гидом в Бодруме. (rehber — гид; rehberlik — сопровождение)

19А Место отдыха

Ольга: Bu yaz tatil için nereye gideceksin?

Куда ты поедешь на отдых летом?

Антон: Bilmiyorum. Henüz karar vermedim.

Не знаю. Ещё не решил («решения не дал»).

Ольга: Bu yaz Bodrum'da tatil yapmak ister misin?

Ты хочешь поехать в Бодрум летом?

Антон: Bodrum nasıl bir yer?

Бодрум — что это за место?

Ольга: Türkiye'nin güney batısında güzel bir yer. Biz Erol'la Bodrum'a gitmek istiyoruz.

Красивое место на юго-западе Турции. Мы хотим поехать с Эролом в Бодрум.

Антон: Ben daha çok tarihî yerleri seviyorum.

Я больше люблю исторические места.

Ольга: Bodrum'da tarihî yerler de var.

В Бодруме есть и исторические места.

Антон: Ben Truva, Bergama gibi yerleri seviyorum.

Мне нравятся такие места, как Троя, Бергама.

19Б Зарезервировать

Эрол: Alo! Olga!

Ольга: Merhaba Erol!

Эрол: Bodrum'a gitmek için karar verdin mi?

Ольга: Karar verdim. Anton ile de konuştum.

Эрол: Anton de Bodrum'a geliyor mu?

Ольга: Hayır, gelmiyor.

Эрол: Bodrum'da yer ayırtayım mı?

Ольга: Bence iyi olur.

Эрол: Bodrum'da kaç gün kalmak istiyorsun?

Ольга: Bir hafta yeterli değil mi?

Эрол: Tamam, bir haftalık yer ayırtıyorum.

karar vermek решить

konuşmak говорить

bence по-моему

kalmak оставаться

yeterli достаточно

yer ayırtmak зарезервировать

Грамматика

Имя прилагательное

Ставится перед существительным:

güzel + kadın — güzel kadın (красивая женщина)

büyük paket (большой сверток), küçük çocuk (маленький ребенок), kırmızı gül (красная роза), sarı çiçek (желтый цветок)

Прилагательные образуются также из имен существительных с помощью суффиксов -lı, -li, -lu, -lü

akıl + lı: akıllı — akıllı çocuk (умный ребенок; akıl — ум)

şapka + lı: şapkalı — şapkalı kadın (женщина в шляпке)

palto + lu: paltolu — paltolu adam (мужчина в пальто)

Отрицательная форма прилагательных образуется из имен существительных с помощью суффиксов

-sız, -siz, -süz, -süz

akılsız çocuk, şapkasız kadın, paltosuz adam

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bu yıl tatile nereye gidiyorsun?

— Bu yıl tatile İzmir'e gidiyorum.

— Bu kış tatile nereye gidiyorsun?

— Bodrum'a daha önce gittin mi?

— Bodrum güzel bir yer mi?

— Olga Bodrum'a kiminle gidiyor?

— Anton Bodrum'a gelmek istiyor mu?

— Bodrum Türkiye'nin neresinde?

— Bodrum'da tarihî yerler var mı?

— Anton nereleri gezmek istiyor?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Erol kime telefon ediyor?

— Olga Bodrum'da ne kadar kalmak istiyor?

— Bodrum'dan kim yer ayırtıyor?

— Erol Bodrum'u daha önce gördü mü?

2) Заполните пропущенные места с помощью суффикса "lı"

akıllı çocuk

akıl kız, şapka kadın, palto kadın, bulut hava, güneş hava

Урок Как пройти ?

Катя: Affedersiniz, postane nerede?

Извините, где находится почта?

Мурат: Biraz ilerleyin, sonra sağa dönün.

Пройдите немного вперёд, потом поверните направо.

Катя: Buraya çok uzak mı?

Это далеко отсюда (туда очень далеко ли)?

Мурат: Hayır, çok yakın.

Нет, очень близко.

Катя: Ne kadar uzaklıkta?

Какое расстояние?

Мурат: Beş yüz metre uzaklıkta.

Пятьсот метров.

Катя: Çok yakın. Yürüyerek gidebilirim.

Очень близко. Я могу пойти пешком.

Мурат: Yürüyerek gidin, ileriden sağa dönün.

Идите пешком. Впереди поверните направо.

Postane tam köşede.

Почта находится как раз на углу (tam — полный, целый; как раз).

20А Где находится музей?

Антон: Müzeye nasıl gidebilirim?

Как пройти к музею (смогу пройти)?

Йылмаз: Bu caddeden dosdoğru gidin. Sonra sola dönün.

По этой улице идите прямо (cadde — улица). Потом поверните налево.

Антон: Müze çok uzak mı?

Музей находится очень далеко?

Йылмаз: Biraz uzak.

Немного далеко.

Антон: Yürüyerek kaç dakika sürer?

За сколько минут можно дойти пешком (sürmek — продолжаться)?

Йылмаз: Yürüyerek yarım saat sürer.

Пешком идти полчаса.

Антон: Otobüsle nasıl gidebilirim?

Как я могу доехать на автобусе?

Йылмаз: Şu durakta otobüse binin.

На этой остановке садитесь на автобус.

Антон: Otobüsle ne kadar sürer?

За сколько времени доезжают на автобусе?

Йылмаз: En çok beş dakika sürer.

Самое большее за пять минут.

20В Как пройти?

Дениз: Affedersiniz, müzeye nasıl gidebiliriz?

Полиция: Bu caddeden dosdoğru gidin, iki yüz metre ileriden sağa dönün. Yüz metre kadar ilerleyin. Sonra sola dönün. Biraz ilerledikten sonra müzeyi görürsünüz.

Пынар: Teşekkür ederiz. Müze buraya ne kadar uzaklıkta?

Полиция: En çok bir kilometre. Yürüyerek on beş-yirmi dakikada gidersiniz. Taksi ile beş dakikada orada olursunuz.

Дениз: Bugün hava çok güzel. Yürüyerek gitmek istiyoruz. Çok teşekkür ederiz, iyi günler.

Полиция: Bir şey değil. Size de iyi günler.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Affedersiniz, postane nerede? (почта)

— Biraz ileride, sağda.

— Postane buraya çok uzak mı?

— Postane buraya ne kadar uzaklıkta?

— Postane yakın mı?

— Postaneye otobüsle gidebilir miyim?

— Otobüs durağı nerede?

— Yakında başka postane var mı? (другая)

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Müzeye nasıl gidebilirim?

— Müze çok uzak mı?

— Müze yürüyerek ne kadar sürer?

— Müzeye otobüsle gidebilir miyim?

— Müze otobüsle ne kadar sürer?

— Müze saat kaçta açılıyor? (в котором часу открывается)

— Müze saat kaçta kapanıyor? (закрывается)

— Müze her gün açık mı? (каждый ли день открыт)

Урок B книжном магазине

Антон: Mektup zarfı var mı?

У вас есть почтовые конверты?

Продавец: Var, kaç tane istiyorsunuz?

Да, сколько штук вы хотите?

Антон: Üç tane istiyorum. Posta pulu var mı?

Три штуки. У вас есть почтовые марки (pul)?

Продавец: Posta pulu yok.

Нет, у нас нет почтовых марок.

Антон: Nerede bulabilirim?

Где я могу их найти?

Продавец: Postanede bulabilirsiniz.

Вы можете их купить на почте.

Антон: Kartpostallar kaç lira?

Сколько лир стоят открытки?

Продавец: Bir dolar. Kaç tane istiyorsunuz?

Один доллар. Сколько открыток вы хотите?

Антон: Altı tane istiyorum.

Я хочу купить шесть открыток.

21А У газетного киоска

Катя: Rusça gazete var mı?

У вас есть газеты на русском языке?

Продавец: Evet, var.

Да, есть.

Катя: Hangi gazeteler var?

Какие русские газеты у вас есть?

Продавец: İzvestiya, Kamsamolskaya Pravda

Известия, Комсомольская Правда

Катя: Gazete kaç lira?

Сколько стоит газета?

Продавец: İki dolar.

Два доллара.

Катя: Rusça dergiler var mı?

У вас есть журналы на русском языке?

Продавец: Rusça dergiler var.

У нас есть журналы на русском языке.

Катя: Hangi dergiler var?

Какие русские журналы у вас есть?

Продавец: Hepsi şu köşede. Orada bakabilirsiniz.

Все журналы в этом углу. Вы можете посмотреть там.

21Б На почте

Антон: Posta pulu var mı?

Служащая: Var.

Антон: Üç tane posta pulu rica ediyorum.

Служащая: Yurt içi mi, yurt dışı mı?

Антон: Yurt dışı.

Служащая: Neresi?

Антон: Rusya. Bir pul ne kadar?

Служащая: Bir pul 50 kuruş.

Антон: Üç pul, 1 lira 50 kuruş.

postahane почта

posta pulu почтовая марка

yurt içi по стране

yurt dişi за границу

nerede где

Грамматика

Глагольная форма возможности "мочь":

-a (-e) + bilmek

Форма "(-e) + bilmek" соответствует "мочь ", или "можно ", или же "уметь " в русском языке, но в турецком пишется слитно с тем глаголом, к которому относится.

— Posta pulunu nerede bulabilirim?

— Posta pulunu postanede bulabilirsiniz.

— Eve yürüyerek gidebilir misin?

— Evet, eve yürüyerek gidebilirim.

— Türkçe konuşabilir misin?

— Evet, Türkçe konuşabilirim.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Kaç adet mektup zarfı istiyorsunuz? (adet — число, штука)

— Üç adet mektup zarfı istiyorum.

— Mektup zarfı var mı?

— Posta pulu var mı?

— Posta pulunu nerede bulabilirim?

— Kartpostal var mı?

— Bir kartpostal kaç lira?

— Bir mektup zarfı kaç lira?

— Kaç tane kartpostal istiyorsunuz?

— Kaç tane mektup zarfı istiyorsunuz.

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Kaç mektup yollamak istiyorsunuz?

— Mektubu nereye yollamak istiyorsunuz?

— Rusya için bir pul ne kadar?

— Türkiye için bir pul ne kadar?

— Yurt içi için bir pul ne kadar?

— Rusça gazete var mı?

— Rusça dergi var mı?

Трабзон

Karadeniz'in en önemli kentlerinden biridir. Yemyeşil ormanlar arasından denize uzanan çok güzel bir kenttir. M.Ö. yıllarında kurulmuştur.

Trabzon'u ünlü yapan ve dünyaya tanıtan Sumela Manastırı'dır. Sumela Manastırı, Meryem Ana adına yapıldığı için Meryem Ana Manastırı da denir. M.S. yılında yüksek bir dağın yamacına yapılmıştır.

Manastırın içi Hıristiyanlıkla ilgili resimlerle süslenmiştir. Dünyanın her tarafından gelen binlerce turist Trabzon'daki Sumela Manastırını ziyaret eder.

Trabzon'un çevresinde çok güzel fındık ve çay bahçeleri vardır.

Tanıtmak — знакомить, быть известным, Meryem Ana — Мать Мария, yapılmak — делаться, создаваться, için — для, da — тоже, также, denmek — называться, быть названным, yamaç — окос, склон, iç — внутренность, внутренняя часть, ilgili — интересный (ilgi — интерес), resim — рисунок, картина, süslenmek — украшаться, быть украшенным (süslemek — украшать, süs — украшение), taraf — сторона, gelen — приходящий, binlerce — тысячами, Trabzon'daki Трабзонский, ziyaret etmek — посещать (ziyaret — посещение), fındık — фундук, bahçe — сад.

Урок B магазине одежды

Ольга: Bir bluz almak istiyorum.

Я хочу купить блузку.

Продавец: Kaç beden giyiyorsunuz?

Какой у вас размер (надеваете; giymek — надевать)?

Ольга: Otuz dokuz beden.

У меня тридцать девятый размер.

Продавец: Ne renk düşünüyorsunuz?

Какого цвета блузку вы хотите («думаете»)?

Ольга: Yeşil ya da yeşil tonları.

Зелёного или зелёных тонов.

Продавец: Bu bluz tam size göre.

Эта блузка очень: «совершенно» идёт вам.

Ольга: Açık yeşil tonu var mı?

У вас есть светло-зелёного цвета?

Продавец: Hayır, yok. Mavi ve tonları var.

Нет. Есть синего или синих тонов.

Ольга: Bir de mavi rengine bakabilir miyim?

Можно: «могу ли я» посмотреть синего цвета?

22A Женская одежда

Продавец: Etek almak ister misiniz?

Ольга: Bluza uygun etek var mı?

Продавец: Var. Kemer, çanta, ayakkabılar da var.

Ольга: Hepsini alamam.

Продавец: Almanız şart değil. Bir bakalım.

Ольга: Önce eteğe bakalım.

Продавец: Eteği ne renk düşünüyorsunuz?

Ольга: Bej renkli bir etek düşünüyorum.

etek юбка

kemer пояс

çanta сумка

ayakkabı туфли

küpe серьги

kolye колье

bilezik браслет

yüzük кольцо

pantolon штаны, шорты

çorap чулки

hepsi всё

almak брать, покупать

şart değil не обязательно (şart — условие)

bej rengi бежевый

22В Узкая юбка

Ольга: Bu etek biraz dar.

Продавец: Sorun değil, biraz genişletiriz.

Ольга: Boyu biraz uzun.

Продавец: Boyunu kısaltabiliriz.

Ольга: Sizce bu etek bluza uydu mu?

Продавец: Çok güzel uydu.

Ольга: Evet, yeşil ile bej birbirine uydu.

Продавец: Bir de ayakkabı bakalım.

Ольга: Teşekkür ederim. Bluz ile etek yeterli.

Продавец: Güle güle giyinin. Çok güzel oldu.

dar etek узкая юбка

sorun değil не проблема

boy длина

uzun длинный

kısaltmak укоротить

uymak подходить

yeterli достаточно

Грамматика

Прилагательные

В турецком языке имя прилагательное ставится перед существительным.

güzel kız, yaşlı adam (пожилой мужчина), küçük çocuk, iyi insan (хороший человек), büyük ev, güzel ev, küçük ev, eski ev (старый дом)

Цвета

Цвета — тоже имя прилагательное.

kırmızı bluz (красная блузка)

yeşil gömlek (зеленая рубашка)

mavi ceket (голубой/синий пиджак)

siyah pantolon (черные брюки)

beyaz çanta (белая сумка)

gri elbise (серый костюм)

kahverengi ayakkabı (коричневые туфли)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne arzu ediyorsunuz?

— Kaç beden giyiyorsunuz?

— Ne renk düşünüyorsunuz?

— Mavi bluz var mı?

— Gri etek ister misiniz? (юбка)

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Siyah kemer ister misiniz? (пояс)

— Hayır, siyah kemer istemem.

— Beyaz çanta ister misiniz?

— Mavi ceket ister misiniz?

— Bu etek kısa mı?

— Bu etek dar mı?

— Bu etek uzun mu?

— Bu ayakkabı ayağınıza uygun mu?

— Bu elbise size uygun mu?

— Ne renk elbise düşünüyorsunuz?

Урок Мужская одежда

Антон: Bir gömlek almak istiyorum.

Я хочу купить рубашку.

Продавец: Yaka numaranız kaç?

Какой у вас размер ворота?

Антон: Kırk bir.

Сорок первый.

Продавец: Elbise almak istiyor musunuz?

Вы хотите купить костюм?

Антон: Bir ceket, pantolon almak istiyorum.

Я хочу купить пиджак и брюки.

Продавец: Nasıl bir elbise düşünüyorsunuz?

Какой костюм вы хотите купить?

Антон: Spor bir elbise düşünüyorum.

Я хочу купить спортивный костюм.

Продавец: Bu elbise çok güzel. Tam size göre.

Этот костюм очень красивый. Точно на вас (göre — согласно чему-л., в соответствии с чем-л.; по).

Антон: Bir deneyeyim. Sonra karar veririz.

Давайте померю (denemek — испытывать). Потом решим («решение дадим»).

23А Спортивная обувь

Продавец : Şapka ister misiniz?

Вы хотите купить шапку?

Антон: Hayır, şapka istemem.

Нет, я не хочу покупать шапку.

Продавец: Bu elbiseye bu kravat çok uyar.

Этот галстук очень идёт к этому костюму.

Антон: Kravat istemiyorum.

Я не хочу (покупать) галстук.

Продавец: Ayakkabıya bakmak ister misin?

Вы хотите посмотреть обувь?

Антон: Bir spor ayakkabıya bakmak isterim.

Я хочу посмотреть спортивную обувь.

Продавец: Ne renk bir ayakkabı düşünüyorsunuz?

Какого цвета вы хотите обувь?

Антон: Kahverengi renkli bir ayakkabı düşünüyorum.

Я хочу купить коричневую обувь.

Продавец: Kaç numara giyiyorsunuz?

Какой у вас размер?

Антон: Kırk bir numara giyiyorum.

Сорок первый размер.

23Б Узкие туфли

Антон: Bu ayakkabı biraz küçük.

Продавец: Bu ayakkabı biraz daha büyük.

Антон: Evet, bu biraz daha iyi.

Продавец: Siz geniş kalıp seviyorsunuz.

Антон: Dar ayakkabı rahat olmuyor.

Продавец: Haklısınız. Ayakkabı rahat olmalı.

Антон: Bu ayakkabının fiyatı ne kadar?

Продавец: İki yüz elli lira.

Антон: Tamam. Bu ayakkabıyı alıyorum.

dar ayakkabı узкие туфли

geniş широкий

geniş kalıp широкая форма

haklısınız вы правы

rahat удобно

fiyat цена

Грамматика

Настоящее время: Bu gömleği alıyorum.

Определённое прошедшее время: Bu gömleği aldım.

Желательное наклонение: Bu gömleği alayım.

Будущее время: Bu gömleği alacağım.

Форма "мочь" a(e)+bilmek: Bu gömleği alabilirim.

Образование сравнительных форм прилагательных:

büyük fil

большой слон

daha büyük fil

больший слон

en büyük fil

самый большой слон

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Gömleğinizin yaka numarası kaç?

— Otuz dokuz.

— Ne renk gömlek düşünüyorsunuz?

— Ne renk pantolon istiyorsunuz?

— Nasıl bir elbise düşünüyorsunuz?

— Ceketiniz ne renk olsun?

— Pantolon üzerinize tam oldu mu?

— Kravat arzu eder misiniz?

— Güzel bir kemer ister misiniz?

— Bu elbiseyi alıyor musunuz?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы. Заполните пропущенные места:

Настоящее время: Bir şapka alıyorum.

Опред. прошедщее время: Bir şapka al

Желательное наклонение: Bir şapka al

Будущее время: Bir şapka al

Возможность: Bir şapka al

Заполните пропущенные места сравнительной формой прилагательных.

çalışkan öğrenci — старательный ученик,

yüksek bina — высокое здание

Урок Разговор о покупках

Ольга: Mağazadan yeni bir şeyler aldın mı?

Ты купил в магазине что-нибудь новое («новые вещи»)?

Антон: Bir spor ayakkabı aldım.

Я купил спортивную обувь.

Ольга: Yeni bir elbise almadın mı?

Ты не купил новый костюм?

Антон: Hayır, sen bir şey aldın mı?

Нет, а ты купила что-нибудь?

Ольга: Ben bir bluz ile etek aldım.

Я купила блузку и юбку.

Антон: Bir giy de görelim.

Надень, давай посмотрим.

Ольга: Sonra giyerim. Sürpriz olur.

Потом надену. Будет сюрприз.

Антон: Ben sürprizleri severim.

Я люблю сюрпризы.

Ольга: Senin ayakkabını görebilir miyim?

Могу я увидеть твою обувь?

Антон: Ben de sonra giyerim. Sürpriz olur.

Я тоже потом надену. Будет сюрприз.

24А В ювелирном магазине

Катя: Bir kolye rica ediyorum.

Я хочу купить колье («просьбу делаю»).

Продавец: Nasıl bir kolye istersiniz?

Какое колье вы хотите?

Катя: Altın bir kolye.

Золотое колье.

Продавец: Bu altın kolye. Yüzük, bilezik ister misiniz?

Это золотое колье. Вы хотите кольцо, браслет?

Катя: Bu kolye kaç ayar?

Какой пробы это колье?

Продавец: Bu kolye on sekiz ayar altın.

Это колье восемнадцатой пробы.

Катя: Buna uygun küpe var mı?

Есть ли к нему подходящие серьги?

Продавец: Buna uygun güzel küpeler var.

Есть красивые подходящие серьги.

Катя: Bir de pırlanta kolyelere bakabilir miyim?

Могу я ещё посмотреть на бриллиантовое колье?

Продавец: Elbette. Elmas, zümrüt her türlü kolye var.

Конечно. У нас есть различные алмазные, изумрудные — всякие колье.

kuyumcu ювелирный магазин

pırlantа бриллиант

elmas алмаз

zümrüt изумруд

her türlü любого вида, различные

Грамматика

Вопросительная частица : mı (mi, mu, mü)

Anton evli mi? — Hayır, Anton evli değil. (женат)

Anton bekâr mı? — Evet, Anton bekâr. (холост)

Anton öğrenci mi? — Hayır, Anton öğrenci değil. (учащийся)

Erol öğrenci mi? — Hayır, Erol öğrenci değil.

Erol doktor mu? — Evet, Erol doktor.

Erol evli mi? — Hayır, Erol bekâr.

Olga öğretmen mi? — Hayır, Olga öğrenci.

Olga nişanlı mı? — Hayır, Olga nişanlı değil.

Olga erkek mi? — Hayır, Olga erkek değil.

Arzu öğrenci mi? — Hayır, Arzu öğrenci değil.

Arzu öğretmen mi? — Evet, Arzu öğretmen.

Arzu bekâr mı? — Evet, Arzu bekâr.

Var, Yok (есть, нет)

Слова "var, yok" склоняются так же как и существительные-сказуемые. Эти слова имеют очень широкое применение в турецком языке.

Слова "var" и "yok" чаще всего используются для З-го лица единственного числа.

— Altın kolye var mı?

— Altın kolye yok, elmas kolye var.

— Pırlanta küpe var mı?

— Pırlanta küpe var.

— Gümüş bilezik var mı?

— Hayır, gümüş bilezik yok.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Mağazadan yeni bir şeyler aldın mı?

— Bir bluz ile etek aldım.

— Mağazadan ne aldın?

— Ne renk bluz aldın?

— Ne renk etek aldın?

— Ne renk ayakkabı aldın?

— Kaç numara gömlek aldın?

— Kaç numara ayakkabı aldın?

— Çorap aldın mı?

— Bluzunu şimdi giyer misin?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Altın kolye var mı?

— Hayır, altın kolye yok.

— Elmas kolye var mı?

— Zümrüt yüzük var mı?

— Yirmi dört ayar bilezik var mı?

— Kolyeye uygun küpe var mı?

— Pırlanta kolye var mı?

— Gümüş kolye ve bilezik var mı?

Троя

Truva, Ege kıyılarındadır. Çanakkale'ye 30 km. uzaklıktadır. Homeros'un İliada adlı destanında geçen ünlü Troya Savaşı burada olmuştur.

Akhalılar ile Troyalılar arasında geçen bu savaş on yıl sürer. Savaş uzayınca Akhalılar tahta bir at yaparak içine gizlenirler. Troyalılar Akhalıları gitti sanarak tahta atı içeriye alırlar. Akhalılar gece yarısı tahta atın içinden çıkarak kalenin kapısını açarlar. Böylece Troyalılar savaşı kaybederler.

Troya hazinelerini Alman arkeolog Schliemann bulmuştur. Troya harabeleri arasında antik bir tiyatro ve Roma hamamı görülmeye değer önemli eserler arasındadır.

Kıyı — берег, adlı — называемый, имеющий имя (ad — имя), destan — эпос, сказание, geçen — происходивший (geçmek — проходить, происходить), Akhalılar — ахейцы, sürmek — тянуться, продолжаться, savaş uzayınca — (поскольку) война затянулась (uzay — пространство), tahta — древесина, доска, at — конь, gizlenmek — прятаться (gizli — тайный), gitmek — уходить, sanmak — полагать, думать, gece yarısı — полночь (yarı — половина), çıkmak — выходить, kale — крепость, kapı — ворота, açmak — открывать, böylece — таким образом, kaybetmek — терять, проигрывать, hazine — казна, сокровища, bulmak — находить, harabeler — развалины, hamam — баня, görülmeye değer — осмотра достойные, eser — произведение.

Урок Болезнь

Эрол: Bugün pek keyfin yok.

Сегодня ты не очень хорошо выглядишь (pek — весьма; keyif — удовольствие, хорошее расположение духа, здоровье).

Арзу: Başım ağrıyor, midem bulanıyor.

У меня болит голова и тошнит (midem — желудок; bulanmak — становиться пасмурным; чувствовать тошноту).

Эрол: Hasta mısın?

Ты заболела?

Арзу: Bilmiyorum. Ama hiç halim yok.

Не знаю. Но вообще сил нет.

Эрол: Üşüttün mü?

Ты замёрзла?

Арзу: Bilmiyorum. Biraz titreme ve ter var.

Не знаю. Немного знобит, я потею (есть пот).

Эрол: Sana bir doktordan randevu alayım.

Я запишу тебя на приём к врачу («тебе от доктора встречу возьму»).

Арзу: İyi olur.

Было бы хорошо.

Эрол: Ben randevu alır, seni ararım.

Запишу тебя на приём и позвоню тебе.

25А У врача

Врач: Nereniz ağrıyor?

Что у вас болит?

Арзу: Midem ağrıyor, başım ağrıyor

У меня болит желудок, голова болит

Врач: Bulantı var mı?

А есть тошнота?

Арзу: Var. Midem bulanıyor. Çok halsizim.

Есть. Желудок мутит. Совсем сил нет.

Врач: Rahatsızlığınız ne zaman başladı?

Когда у вас начались недомогания (rahat — покой, спокойствие, удобство)?

Арзу: İki gün önce.

Два дня назад.

Врач: Kan ve idrar tahlilleri yaptırmamız gerek.

Вам нужно сдать анализы крови и мочи (gerek — нужно).

Арзу: Göğüsümde de bir ağrı var.

У меня и грудь болит.

Врач: Bir de röntgen filmi çektirelim.

Сделаем ещё рентген (çekmek — тянуть, вытягивать).

25Б Тело человека

baş голова

göz глаз

dudak губа

boyun шея

omuz плечо

göğüs грудная клетка

meme грудь, груди

kol рука

el кисть руки

el parmakları палец руки

bacak бедро

diz колено

ayak ступня

ayak parmakları

Грамматика

Должное наклонение: -malı (-meli)

Обозначает необходимость какого-либо действия, можно соотнести с русским «надо» или «должен».

Doktordan randevu almalısın.

Doktora gitmelisin.

Kan ve idrar tahlilleri yaptırmalısın.

Röntgen çektirmelisin.

İki gün evde dinlenmelisin.

Spor yapmalısın.

İçki ve sigara içmemelisin.

Sabahları kuvvetli kahvaltı yapmalısın.

Akşamları az yemelisin.

Erken yatmalı, erken kalkmalısın.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Başın ağrıyor mu?

— Evet, başım ağrıyor.

— Miden ağrıyor mu?

— Miden bulanıyor mu?

— Göğsün ağrıyor mu?

— Titreme ve ter var mı?

— Rahatsızlığın ne zaman başladı?

— Kan ve idrar tahlili yaptırdın mı?

— Röntgen çektirdin mi?

— Doktordan randevu aldın mı?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы, используя суффиксы -mali (-meli).

— Kaç gün dinlenmeliyim?

— En az bir hafta dinlenmelisin.

— Hemen doktora gitmeli miyim?

— Kan ve idrar tahlili yaptırmalı mıyım?

— Röntgen çektirmeli miyim?

— Yarın işe gitmeli miyim?

— Evde kaç gün dinlenmeliyim?

Урок Желать скорейшего выздоровления

Ольга: Geçmiş olsun, dün doktora gitmişsin.

Желаю скорейшего выздоровления (geçmek — проходить, миновать; geçmiş — прошедший), ты вчера ходила к врачу.

Арзу: Teşekkür ederim. Biraz rahatsızlandım.

Спасибо. Мне немного нездоровилось.

Ольга: Neyin var?

Что с тобой?

Арзу: Henüz bilmiyorum. Tahlil sonuçlarını bekliyorum.

Пока что не знаю. Жду результаты анализов.

Ольга: Ne tahlili?

Какие анализы?

Арзу: Dün kan ve idrar tahlilleri yaptırdım. Sonuçlar bugün çıkıyor.

Вчера я сдала на анализы крови и мочи. Результаты будут сегодня.

Ольга: Çok geçmiş olsun.

Желаю скорейшего выздоровления.

Арзу: İlgin için çok teşekkür ederim.

Спасибо тебе за проявленное внимание (за твой интерес).

26А Результаты анализов

Врач: Kan ve idrar tahlilleriniz normal.

Результаты анализов крови и мочи нормальные.

Арзу: Sizce neyim var, doktor bey?

Господин доктор, по-вашему что со мной?

Врач: Röntgen filminiz normal değil.

Рентгеновский снимок не нормальный.

Арзу: Ne gibi?

А именно?

Врач: Sizde ülser başlangıcı var.

У вас начинается язва (язвы начало).

Арзу: Bu doğru. Sürekli midem ağrıyor.

Это верно. У меня постоянно болит желудок.

Врач: Beslenmenize dikkat etmeniz gerekiyor.

Вы должны внимательно следить за питанием.

Арзу: İlaç kullanacak mıyım?

Я буду принимать лекарства (использовать)?

Врач: Elbette, ilaçlarınızı düzenli alın. On beş gün sonra kontrole gelin.

Конечно. Принимайте лекарства во время (düzen — порядок, режим). Приходите через пятнадцать дней на проверку.

26Б Тело человека

gırtlak глотка

akciğer легкое

karaciğer печень

mide желудок

ince bağırsak тонкая кишка

kalın bağırsak толстая кишка

Грамматика

Неопределённое прошедшее время: -miş, -miş, -muş, -müş

Показывает, что о данном действии было узнано от других либо неизвестно, произошло ли данное действие на самом деле.

Arzu hasta olmuş, doktora gitmiş. Kan ve idrar tahlilleri yaptırmış. Röntgen çektirmiş. Midesinde ülser çıkmış. Doktor ona ilâç vermiş. Arzu ilâçları düzenli olarak kullanmış.

Arzu beslenmesine dikkat etmiş. Bir hafta evde dinlenmiş. Erken yatmış, erken kalkmış. Spor yapmış, kitap okumuş. Az ve sık yemiş. Fazla acı yememiş. Akşamları yürüyüşe çıkmış, ilâçlarını kullanmış. Midesi iyileşmiş.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Kim hasta olmuş? (стал больным = заболел)

— Arzu hasta olmuş.

— Kim doktora gitmiş?

— Kim kan ve idrar tahlilleri yaptırmış?

— Tahlil sonuçları nasıl çıkmış?

— Arzu'nun midesinde ne çıkmış?

— Doktor, Arzu'ya ne vermiş?

2) Напишите глаголы в неопределённом прошедшем времени.

Arzu doktora gitti. — Arzu doktora gitmiş.

Arzu'nun midesi bulandı.

Arzu kan ve idrar tahlilleri yaptırdı.

Arzu röntgen filmi çektirdi.

Arzu'nun midesinde ülser çıktı.

Doktor Arzu'ya ilaç verdi.

Arzu evde bir hafta dinlendi.

Bir hafta sonra iyileşti.

Olga, Arzu'ya "Geçmiş olsun." dedi.

Arzu beslenmesine dikkat etti.

Arzu her gün spor yaptı.

Урок У зубного врача

Врач: Hangi dişiniz ağrıyor?

Какой зуб у вас болит?

Антон: Sağ alttaki dişim ağrıyor.

Болит правый нижний зуб (alt — низ).

Врач: Bu dişinizde çürük var.

В этом зубе есть дырка (гниль).

Антон: Dolgu yapabilir misiniz?

Вы можете поставить пломбу?

Врач: Bu diş iyice çürümüş. Çekilmesi gerek.

Этот зуб сильно сгнил. Надо вырывать.

Антон: Çekilmezse olmaz mı?

А нельзя ли не вырывать?

Врач: Olmaz. Diş iyice çürümüş.

Нельзя. Зуб сильно сгнил.

Антон: Diğer dişlerim nasıl?

А как мои остальные зубы?

Врач: Sol üst dişte hafif bir çürük var.

Левый верхний зуб начинает портиться (легкая гниль есть).

Антон: О da çekilecek mi?

Его тоже надо выдёргивать (будет выдернут)?

Врач: Hayır, bu dişe dolgu yapacağız.

Нет, на этот зуб мы поставим пломбу.

27А Пломба

Врач: Önce üst dişe dolgu yapalım.

Сначала поставим пломбу на верхний зуб.

Антон: İyi olur. Diş çektirmek biraz zor.

Хорошо. Выдёргивать зубы немного трудно.

Врач: Bu doğru değil.

Это не правильно.

Антон: Niçin? Diş çektirmek kolay mı?

Почему? Выдёргивать зубы легко?

Врач: Ağrı kesici iğneler var.

Есть обезболивающие уколы (ağır — боль; kesmek — резать, прерывать; iğne — игла).

Антон: Ben iğneden de korkarım.

Я боюсь уколов.

Врач: Korkmayın, hiç ağrı duymayacaksınız.

Не бойтесь, боли совсем не почувствуете.

Антон: Alttaki dişi ne zaman çekeceksiniz?

А когда будете выдёргивать нижний зуб?

Врач: Bugün dolgu yapalım. İki gün sonra da alttaki dişi çekeriz.

Сегодня поставим пломбу. Через два дня вырвем нижний зуб.

27Б Зубы

azı dişi коренной зуб

köpek dişi клык (köpek — собака)

kesici dişler резцы (kesmek — резать)

üst çene верхняя челюсть

alt çene нижняя челюсть

Грамматика

Желательное условное наклонение: -sa (-se)

Образуется с помощью суффиксов -sa (-se) и обозначает пожелание и/или условие.

Bu dişe dolgu yapılsa olur mu?

Bu diş çekilmese olmaz mı?

Ben yarın okula gitmesem iyi olur.

Param olsa araba alırım.

Bana telefon edersen memnun olurum.

Dişini çekersek rahat edersin.

Erken yatarsan, erken kalkarsın. (Если рано ляжешь, рано встанешь)

Çok çalışırsan, başarılı olursun. (Если потрудишься, будешь успешен)

Spor yaparsan, dinç kalırsın. (Если будешь заниматься спортом, останешься здоровым)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Hangi dişiniz ağrıyor?

— Sol üstteki dişim ağrıyor.

— Hangi dişiniz ağrıyor?

— Hangi dişinizde çürük var?

— Hangi dişiniz çekilecek?

— Hangi dişinize dolgu yapılacak?

— Sağ üstte hangi dişiniz ağrıyor?

— Sol üstte ağrıyan dişiniz var mı?

— Ön dişlerinizde ağrı var mı?

— Her gün dişlerini fırçalıyor musun? (чистишь ли)

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bu diş çekilmezse olur mu?

— Bu dişe dolgu yapılmazsa çürür mü?

— Çok paran olsa ne alırsın? (если бы у тебя было много денег)

— Paran varsa bana borç verir misin? (одолжил бы: «долг дал бы»)

— Vaktin olursa bana telefon eder misin? (если бы было время)

Эфес

Dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı, Efes'te yapılmıştır, İzmir'e uzaklığı 77 kilometredir. Efes, günümüzden üç bin yıl önce İyonyalılar tarafından kurulmuştur.

kişilik büyük bir antik tiyatrosu vardır. Bu tiyatro günümüzde de dans gösterileri ve müzik konserleri için kullanılmaktadır.

Efes Müzesi, dünyanın en zengin arkeolojik müzelerinden biridir. Ünlü Artemis heykeli bu müzede bulunmaktadır. Efes'teki antik kent çok iyi korunmuştur. Her gün yüzlerce kişi bu antik kenti görmek için gelir.

Efes'in çok yakınlarında Meryem Ana Kilisesi bulunur. Meryem Ana, hayatının son dönemlerini bu kilisede geçirmiştir.

Harika — чудо, tapınak — храм, günümüz — «наши дни», наше время, İyonyalılar — ионяне, dans — танец, gösteri — показ (göstermek — показывать), kullanmak — использовать, zengin — богатый, heykel — изваяние, скульптура, korunmak — охраняться, быть охраняемым, korumak — охранять, yüzlerce — сотнями, görmek için — чтобы посмотреть, kilise — церковь, geçirmek — провести.

Урок На бензозаправке

Эрол: Depoyu doldurur musun?

Заполнишь бензобак?

Служащий: Süper mi, normal mi?

Супер бензин или нормальный?

Эрол: Süper benzin istiyorum.

Служащий: Deponuz doldu.

Бак наполнился.

Эрол: Motorun yağına ve suyuna bakar mısın?

Не мог бы проверить моторное масло и воду?

Служащий: Motorun yağı, suyu normal.

Моторное масло и вода в порядке.

Эрол: Arabayı yıkatmak istiyorum.

Мне нужно помыть машину.

Yıkama servisine geçin. Hemen yıkayalım.

Служащий: Поезжайте в моечный сервис. Сразу (давайте) помоем.

Эрол: Benzin ne kadar tuttu?

Сколько стоит бензин?

Yetmiş lira.

Служащий: Семьдесят лир.

28А После болезни

Арзу: Geçmiş olsun! Yanağın şişmiş.

Скорейшего выздоровления! Твоя щека опухла.

Антон: Dün dişçiye gittim. Dişimi çektirdim.

Вчера я ходил к стоматологу. Зуб удалил.

Арзу: Hangi dişini çektirdin?

Какой зуб удалил?

Антон: Sağ alttaki dişimi çektirdim.

Правый нижний зуб удалил.

Арзу: Çok geçmiş olsun!

Скорейшего выздоровления!

Антон: Sen nasılsın?

Как у тебя дела?

Арзу: Ben de biraz rahatsızlandım.

Я тоже немного приболела (rahat — покой, спокойствие; rahatsız — беспокойный, потревоженный, лишённый спокойствия; нездоровый, испытывающий недомогание).

Антон: Geçmiş olsun! Senin neyin var?

Скорейшего выздоровления («пусть будет прошедшим = пусть все пройдет»; geçmiş — прошедший; былой; прежний)! А что с тобой?

Арзу: Midemde ülser çıktı, ilaç alıyorum.

У меня в желудке обнаружили язву. Я принимаю лекарства.

Антон: Beslenmene dikkat ediyor musun?

За питанием своим внимательно следишь?

Арзу: Ediyorum. Şimdi daha iyiyim.

Да. Сейчас мне уже лучше.

28Б Подготовка к путешествию

Антон: Bavulu niçin hazırlıyorsun?

Ольга: Yol hazırlığı.

Антон: Yol hazırlığı mı? Nereye gidiyorsun?

Ольга: Daha önce söylemiştim. Bodrum'a gidiyorum.

Антон: Ne zaman?

Ольга: Bu hafta sonu. Gelmek ister misin?

Антон: Hayır, ben İstanbul'u çok sevdim.

Ольга: İstanbul güzel bir kent.

Антон: Bodrum'da ne kadar kalacaksın?

Ольга: Bir hafta.

yol hazırlığı подготовка к путешествию

bavul чемодан

söylemek говорить

hafta sonu конец недели

Грамматика

Вопрос Где?

Bomba nerede? — Dolabın içinde. (шкафа внутри)

Bisiklet nerede? — Dolabın arkasında. (сзади)

Köpek nerede? — Dolabın arkasında. (собака)

Ütü nerede? — Dolabın içinde. (утюг)

Araba nerede? — Araba garajda.

Gömlek nerede? — Gömlek bavulun içinde. (в чемодане)

Olga nerede? — Olga odada. (в комнате)

Erol nerede? — Erol hastanede. (в больнице)

Öğrenci nerede? — Öğrenci sınıfta. (в классе)

Kitap nerede? — Kitap çantada. (книга в сумке)

Kalem nerede? — Kalem masada. (ручка на столе)

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Ne kadar benzin istiyorsun?

— Lütfen depoyu doldurunuz.

— Hangi benzinden istiyorsunuz?

— Depoyu doldurayım mı?

— Motorun yağı normal mi?

— Arabamı nerede yıkatabilirim?

— Benzin ne kadar tuttu?

— Yıkama servisi nerede?

— Yıkama ücreti ne kadar?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Yanağın niçin şişmiş?

— Dün dişimi çektirdim.

— Hangi dişini çektirdin?

— Dolgu yapılan diş nerede?

— Araba nerede?

— Bluz nerede?

— Bavul nerede?

— Kalem nerede?

— Kitap nerede?

— Öğretmen nerede?

— Lastiklerin havası normal mi? (давление в шинах)

Урок Путешествие на машине

Эрол: Bodrum'a ne ile gidelim?

На чём поедем в Бодрум?

Ольга: Uçak ya da otobüsle gidebiliriz.

Можем полететь на самолёте или поехать на автобусе.

Эрол: Arabayla gitsek nasıl olur?

А что если поехать на машине?

Ольга: Kimin arabasıyla?

На чьей машине?

Эрол: Benim arabayla.

На моей машине.

Ольга: Bence iyi olur.

По-моему, было бы хорошо.

Эрол: Dün arabanın bakımını yaptırdım.

Вчера сделал техосмотр машины.

Ольга: Çok iyi. Araba yolculuğu güzel olur.

Отлично. Путешествие на машине — это замечательно.

Эрол: Yolda güzel yerler var. Oraları gezeriz.

По дороге есть красивые места. Посмотрим их.

Ольга: Ege kıyılarını ben de merak ediyorum.

Эгейское побережье меня тоже интересует (kıyı — берег).

29А Эгейское побережье

Антон: Tatile ne zaman çıkıyorsun?

Когда собираешься на отдых?

Ольга: Bu hafta sonu. Bodrum'a arabayla gidiyoruz.

В конце этой недели (son — конец). Мы едем в Бодрум на машине.

Антон: Yolda tarihi yerleri gezersiniz.

По дороге посетите исторические места.

Ольга: Biz de öyle düşündük.

Мы тоже так подумали.

Антон: Truva'yı, Bergama'yi gördün mü?

Ты видела Трою и Бергамы?

Ольга: Hayır, görmedim.

Нет, не видела.

Антон: Efes'i gördün mü?

А Эфес видела?

Ольга: Hayır, derslerden zaman olmadı.

Нет, из-за уроков времени не было.

Антон: Ege kıyıları antik kentlerle dolu.

На Эгейском побережье много античных городов (dolu — полный).

Ольга: Hepsini nasıl gezelim?

Как мы их все посетим?

Антон: Siz de en önemlilerini gezin.

А вы посетите самые важные из них.

Грамматика

Частица: da (de)

Частица "da (de)" имеет очень широкое применение особенно в разговорном турецком языке. Её можно соотнести с "тоже" и "также" в русском. Пишется раздельно.

Bodrum'a ben de gitmek istiyorum.

Bodrum'a sen de gelir misin?

Sen de arabayla gezmeyi seviyor musun?

Суффикс местонахождения: -da (-de)

Суффикс местонахождения "-da (-de)" указывает, где или у кого находится данный предмет.

Yolda tarihi yerleri gezersiniz. Bodrum'da güzel tatil yerleri var. Anton evde kitap okuyor.

Суффикс : -da (-de) подчиняется закону сингармонизма:

Sınıfta öğrenciler var. Olga koltukta oturuyor.

Упражнения

1) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bodrum'a ne ile gidelim?

— Bodrum'a uçak ile gidelim.

— Bodrum'a kimin arabasıyla gidelim?

— Arabanın bakımını yaptırdın mı?

— Arabaya benzin aldın mı?

— Yolda tarihî yerler var mı?

— Truva ve Bergama nerededir?

— Truva'yı ve Bergama'yı gördün mü?

— Ege'de antik kentler var mı?

— Bodrum'da antik kent var mı?

2) Пожалуйста, ответьте на вопросы.

— Bodrum'a Arzu da gidiyor mu?

— Hayır, Bodrum'a Arzu gitmiyor.

— Bodrum'a Anton da gidiyor mu?

— Bodrum'a sen de gidiyor musun?

— Sende kalem var mı?

— Bodrum'a ben de gelebilir miyim?

— Efes'te antik tiyatro var mı?

— Bodrum'da hangi otelde kalacağız?

Бодрум

Bodrum, Akdeniz'dedir. Türkiye'nin en önemli tarihî ve turistik yerlerinden biridir. Eski adı Halicarnassos'tur. Ünlü tarihçi Heredot burada doğmuştur. Dünyanın yedi harikasından biri olan Mouseloum Bodrum'dadır.

IV. yüzyılda Rodos şövalyeleri tarafından Bodrum Kalesi kentin simgesi haline gelmiştir. Kalenin çevresinde yat limanı vardır. Yüzlerce yat her gün bu limandan kalkarak çevre gezilerine çıkar. Yatlarla yapılan uzun gezilere Mavi Yolculuk adı verilir.

Eski — старый, ad — имя, tarihçi — историк, yüzyıl — столетие, век, şövalye — рыцарь (шевалье), taraf — сторона, Rodos şövalyeleri tarafından — благодаря родосским рыцарям, simge — символ, hal — состояние, положение, yat — яхта, liman — залив, бухта, gezi — экскурсия, Mavi Yolculuk — голубое путешествие.

Урок Дорога в Бодрум

Ольга: Bodrum'a saat kaçta hareket ediyoruz?

В котором часу выезжаем в Бодрум?

Эрол: Yarın saat sekiz iyi mi?

Завтра в восемь часов, хорошо?

Ольга: Biraz erken çıksak iyi olur.

Хорошо бы выехать немного пораньше («немного раньше если выедем — будет хорошо»).

Эрол: İstersen saat yedide çıkabiliriz.

Если хочешь, можем выехать в семь часов.

Ольга: Erken çıkarsak, tarihî yerleri gezebiliriz.

Если выедем пораньше, то сможем посмотреть исторические места.

Эрол: Tamam, yarın saat yedide seni alırım.

Хорошо, завтра в семь часов я заеду (тебя возьму).

Ольга: Önce nereye gidelim?

Куда поедем сначала?

Эрол: Bursa'ya uğrayalım. Sonra Truva'ya geçeriz.

Сначала заедем в Бурсу. А потом поедем в Трою.

Ольга: Yolda konaklayacağımız yerler var mı?

Есть ли по дороге места, где можно остановиться?

Эрол: Bir gece İzmir'de konaklarız, Efes'i gezeriz.

Одну ночь останемся в Измире, посмотрим Эфес.

З0А Письмо

Sevgili anneçiğim,

Anton bir hafta önce geldi. Onunla İstanbil’u gezdik. Alışveriş yaptık. Bol bol sohber ettik. Anton’ın gelmesi benim icin çok iyi oldu. Biraz hasret giderdik.

Ben burada bir göz doktoruyla tanıştım. Adı Erol. Çok iyi bir insan. Yarın onunla birlikte Bodrum’a gidiyoruz. Yolda tarihi yerleri, antik kentleri gezecegiz. Bu geziye Anton’ın de katılmasını istedim. Gelmek istemedi.

Sizleri çok özledim. Babam nasıl? Kendinize iyi bakın.

Sevgiler, saygılar.

Olga

mektup письмо

sevgi любовь

sevgili дорогой

anne мама

anneciğim мамочка

alışveriş yapmak делать покупки

bol много

sohbet etmek разговаривать

biraz немного

insan человек

yarın завтра

yol дорога

tarihî yerler исторические места

antik kent античный город

gezmek гулять

gezi путешествие

özlemek скучать

baba папа

babam nasıl как дела у папы

saygı уважение

История Турков

Türklerin tarihi üç bin yıl öncesine kadar uzanır. Türklerin kurduğu ilk büyük imparatorluk Büyük Hun İmparatorluğudur. Bu imparatorluk, Mete Han tarafından M.Ö. yılında kurulmuştur. Hun imparatorluğu, M.S. yılında Atilla'nın ölümüne kadar yaşamıştır. Hun imparatorluğu dünyanın en uzun üç imparatorluğundan biri olmuştur.

Türklerin anayurdu Orta Asya'dır. Türkler Anadolu'ya on birinci yüzyılda gelmişlerdir.

Osmanlı imparatorluğunun kurucusu Osman Beydir. Osman Bey yüzyılda Osmanlı Devletini kurmuştur. Osmanlıların ilk başkenti Bursa'dır.

Fatih Sultan Mehmet yılında İstanbul'u almıştır. Böylece Ortaçağ kapanmış ve Yeniçağ başlamıştır.

yılında Türkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmuştur. Atatürk bu devletin ilk cumhurbaşkanı olmuştur.

Праздники

Türkiye'de bayramlar ikiye ayrılır.

Resmî bayramlar, dinî bayramlar:

Национальные Праздники

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı

Atatürk bu bayramı çocuklara armağan etti.

19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı

Atatürk, 19 Mayısta Samsun'a çıktı ve Kurtuluş Savaşını başlattı.

30 Ağustos Zafer Bayramı

30 Ağustos 'de Başkomutanlık Meydan Savaşı zaferle sonuçlandı. Türkiye bağımsızlığına kavuştu.

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı

29 Ekim 'te Cumhuriyet ilân edildi. Atatürk ilk Cumhurbaşkanı oldu.

Религиозные Праздники

Ramazan Bayramı

Bu ayda müslümanlar bir ay oruç tutarlar.

Kurban Bayramı

Bu bayramda koyun, keçi gibi hayvanlar kurban edilir ve etleri fakirlere dağıtılır.

© Дополнил и перевел в электронный вид Илья Франк.

Оглавление

М.М. КЭРУЛЫ

НАЧАЛЬНЫЙ КУРС ГРАММАТИКИ

Учебное пособие

КАЗАНЬ

УДК ʹ36
ББК
К98

Печатается по рекомендации
Ученого cовета Института международных отношений
Казанского (Приволжского) федерального университета в рамках
реализации Федеральной целевой программы по подготовке специалистов
с углубленным знанием истории и культуры ислама

Рецензенты:
кандидат филологических наук, доцент А.Р. Рахимова;
кандидат филологических наук, доцент А.М. Тузлу

Кэрулы М.М.
К98 Начальный курс грамматики турецкого языка: учeбное пособие /
М.М. Кэрулы.  – Казань: Изд-во Казан. ун-та, – с.

ISBN

В настоящей книге представлена грамматика начального курса современного

УДК ʹ36
ББК

ISBN

© Кэрулы М.М.,

Türkçenin ses özellikleri

1. Принцип небного притяжения.

1
Hengirmen M. Türkçe Öğreniyoruz. Ankara. S.

4
за гласными заднего ряда (ненебными: a, ı, o, u) – только гласные за-
днего ряда.
Например: açık (открытый), adım (шаг), barış (мир), bilezik (брас-
лет), eğitim (образование), üzüm (виноград). Данный принцип не со-
блюдается в некоторых словах исконно тюркского происхождения
(anne – мама, elma – яблоко), заимствованиях (pilot – пилот, seyahat –
путешествие) и сложных словах (akciğer – легкие, başkent – столица).
Также принципу небного притяжения не подчиняются семь аффик-
сов (-yor, -ken, -ki, -leyin, -(i) mtrak, -daş, -gil).
2. Принцип небно-губного притяжения.
Этот принцип состоит в том, что за неогубленными гласными (a,
e, ı, i) могут следовать только неогубленные (a, e, ı, i), а за огубленны-
ми – либо узкие огубленные (u, ü), либо широкие неогубленные (a,
ı)1. В обобщенном виде данный принцип можно представить следу-
ющим образом:
a → a, ı (anlam – смысл, açık – открытый)
e → e, i (elemek – просеивать, eğitim – образование)
ı → a, ı (ısmarlamak – заказывать, ısınmak – греться)
i → e, i (izlemek – смотреть, izin – разрешение)
o → a, u (oynamak – играть, okul – школа)
ö → e, ü (öğretmen – учитель, öğüt – наставление)
u → a, u (uyanmak – просыпаться, uyku – сон)
ü → e, ü (ürkek – пугливый, üzüm – виноград).
Принцип небно-губного притяжения нарушается в некоторых ис-
конно турецких (yağmur – дождь, tavuk – курица, kavurmak – обжари-
вать) и заимствованных словах (radyo – радио, televizyon – телевизор,
otobüs – автобус).
При добавлении аффиксов к словам, в которых нарушается прин-
цип небно-губного притяжения, согласование гласных аффиксов идет
по последней гласной букве в слове: konsolos (консул)→konsolosluk
(консульство) →konsoloslukta (в консульстве).
3. Закон гармонии согласных.
В турецких словах идущие подряд две согласные согласуются
по звонкости. Это имеет значение при выборе аффиксов. Если ос-

1
Кузнецов П.И. Учебник турецкого языка: начальный курс. М.,

5
нова слова заканчивается на звонкую согласную, то выбирается аф-
фикс, начинающийся со звонкого согласного, и наоборот. Это назы-
вается гармонией согласных (или уподоблением согласных): aç-tı-m
(открыл), aç-tır-dı-m (попросил открыть), aç-tır-ıl-dı (был открыт).
4. Ударение.
Для большинства турецких слов характерно ударение на по-
следнем слоге. Ударение не на последнем слоге встречается в заим-
ствованных словах (bánka – банк, eféndi – господин, tiyátro – театр,
lokánta – ресторан) и географических названиях (Rúsya – Россия,
Páris – Париж, Ánkara – Анкара, Danimárka – Дания). При присоеди-
нении аффиксов ударение перемещается на последний слог: çocúk →
çocuğún → çocuğundá → çocuğundakí → çocuğundakiné. Однако не-
которые аффиксы в турецком языке являются безударными. В словах,
содержащих данные аффиксы, ударение падает на предшествующий
им слог.

6
 • ÜNİTE I •
MERHABA!
ЗДРАВСТВУЙТЕ!

TÜRK ALFABESİ
ТУРЕЦКИЙ АЛФАВИТ
В современном турецком алфавите 29 букв, причем каждому зву-
ку соответствует буква:
Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg ğ Hh Iı İi Jj Kk Ll Mm Nn Oo Öö Pp Rr Ss
Şş Tt Uu Üü Vv Yy Zz

ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗНОШЕНИЯ

Буква Фонема Описание

7
 p [p] как рус. П
r [r] как рус. Р, но не такой раскатистый, нередко имеет
«ш»- или «ж»-образный призвук
s [s] как рус. С
ş [ʃ] мягче рус. Ш
t [t] как рус. Т
u [u] как рус. У
ü [y] как татар. Ү
v [v] как рус. В
y [j] как рус. Й
z [z] как рус. З

Помимо этого, в турецком алфавите имеется два орфографиче-

TANIŞMA – SELAMLAŞMA – DİLEKLER

8
 İyi akşamlar ( – ) (Добрый вечер!)
İyi geceler ( – …) (Спокойной ночи!)

Nasılsın? (Как у тебя дела?)

Özlem: Merhaba Zeynep! (Здравствуй, Зейнеп!)

Ne haber? (Что нового?)

İnci: Merhaba Buket, ne haber? (Здравствуй, Букет, что нового?)

Ne var, ne yok? (Как дела?)

Leyla: Günaydın Sevim, ne var ne yok? (Доброе утро, Севим, как

Nerelisin? / Nereden geldin? (Откуда ты родом?)

Silver: Günaydın. (Доброе утро!)

9
 Silver: Senin adın ne? (Как тебя зовут?)
Albert: (Benim adım) Albert. Senin adın ne? ((Меня зовут) Aльберт,
а тебя как зовут?)
Silver: (Benim adım) Silver. Memnun oldum. ((Меня зовут) Силь-
вер. Очень приятно.)
Albert: Ben de memnun oldum. (Мне тоже приятно.)
Silver: Nerelisin? (Откуда ты?)
Albert: Rusyalıyım. Peki, sen nereden geldin? (Я из России. А ты
откуда?)
Silver: Ben Arnavutluk'tan geldim. (Я из Албании.)
Albert: Tamam, sonra görüşürüz. (Хорошо, увидимся.)
Silver: Görüşürüz. (До свидания.)

Bazı Dilek Bildiren İfadeler (Некоторые пожелания)

İyi tatiller! (Хороших каникул!)

BU / ŞU / O BUNLAR / ŞUNLAR / ONLAR KİM / NE

10
 Bu kim (dir)? Bu doktor(dur). Кто это? Это доктор.
Bunlar ne (dir)? Bunlar kalem (dir). Что это за предметы? Это
ручки.
Bunlar kim (dir)? Bunlar öğrenci (dir). Что это за люди? Это
ученики.

BURASI NERESİ?
ЧТО ЭТО? (ДЛЯ ОБОЗНАЧЕНИЯ МЕСТНОСТИ)
1. Burası neresi? 2. Şurası neresi? 3. Orası neresi?
Burası İstanbul. Şurası İzmit. Orası park.
Что это за место? Что это за место? Что это за место?
Это Стамбул. Это Измит. Это парк.

ÇOĞUL EKİ
ОКОНЧАНИЕ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА
В турецком языке множественное число именных частей речи об-
разуется путем прибавления окончания -lar/ -ler.

Суффикс -lar/ -ler подчиняется закону гармонии гласных:

11
 '-MI' SORU EKİ
ВОПРОСИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА «ЛИ»
Для того чтобы построить вопросительное предложение необхо-
димо прибавить частицу “mi” к предложению в изъявительном на-
клонении.
a, ı => mı?
e, i => mi ?
o, u => mu?
ö, ü => mü?
Bu dolap mı? Это шкаф?
Evet, dolap. Да, это шкаф.

Bu masa mı? Это стол?

l. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Örnek (пример) : – Hava soğuk mu?

12
 • ÜNİTE II •
NEREDE NE VAR?
ЧТО? ГДЕ?

Burası okul. Okul Beyazıt’ta. Okulda öğretmenler ve öğrenciler var.

BULUNMA DURUMU / KALMA DURUMU

13
пользуется для обозначения времени: masada (на столе), saat altıda
(в шесть часов).
a, ı, o, u => -da
e, i, ö, ü => -de
Окончание -da подчиняется закону гармонии согласных. Если
последняя буква склоняемого слова – глухая согласная, то это слово
присоединяет к себе -ta/-te, если звонкая – -da/-de.
Слово в местно-временном падеже отвечает на вопросы kimde?
(у кого?), nerede? (где?), nede? (на чем?). Местному падежу в русском
языке соответствуют: предложный падеж с предлогами «в, на, при»,
родительный падеж с предлогом «у».
Ударение в слове в любом падеже переходит на падежное окон-
чание.

Nerede?
1. Kalem nerede? – Kalem masada.
2. Okul nerede? – Okul Vezneciler'de.
3. Öğretmen nerede? – Öğretmen sınıfta.

Kimde?
1. Kitap kimde? – Kitap Mehmet'te.
2. Para kimde? – Para Ayça'da.
3. Silgi kimde? – Silgi bende.

1. Aşağıdaki tümceleri tamamlayınız.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Örnek (пример): Kuş ağaçta mı?

14
 Öğretmen okulda mı?
– Evet, öğretmen okulda.
– Hayır, öğretmen okulda değil.

1. Defter çanta?
2. Ahmet ev?
3. Yumurta sepet?
4. Elma dolap?
5. Öğrenci sınıf?
6. Balık akvaryum?

VAR, YOK
ЕСТЬ / НЕТ
Sokakta lamba var. Sokakta lamba yok.
Bahçede çiçek var. Bahçede çiçek yok.
Sepette yumurta var. Sepette yumurta yok.

1. Tabakta ne var? – Tabakta yemek var.

SAYILAR
ЧИСЛА
0 sıfır ноль 11 on bir одиннадцать yüz сто
1 bir один 12 on iki двенадцать yüz bir сто один
2 iki два 13 on üç тринадцать iki yüz двести
3 üç три 20 yirmi двадцать bin тысяча
4 dört четыре 30 otuz тридцать bin on тысяча десять
5 beş пять 40 kırk сорок iki bin две тысячи
6 altı шесть 50 elli пятьдесят 10  on bin десять тысяч
7 yedi семь 60 altmış шестьдесят   iki yüz bin двести тысяч
8 sekiz восемь 70 yetmiş семьдесят 1   milyon миллион
9 dokuz девять 80 seksen восемьдесят 1    milyar миллиард
10 on десять 90 doksan девяносто

15
 Следует помнить, что в турецком языке существительное с чис-
лительным употребляется обычно в единственном числе: üç öğrenci
(три ученика).
Если существи­тельное имеет при себе определения, то числи-
тельное ставится, как правило, на первое место: iki küçük masa (два
маленьких столика).
Порядковые числительные образуются при помощи аффикса
-ıncı, -inci, -uncu, -üncü (после согласной основы) или -ncı, -nci, -ncu,
- ncü: birinci (первый), altıncı (шестой), onuncu (десятый), üçüncü
(третий).

KAÇ?
СКОЛЬКО?
“Kaç?” (сколько?) используется для обозначения количества,
цены и времени.

Örnek (пример):
1. Saat kaç? – Saat sekiz. (Который час? – Восемь часов.)
2. Tiyatro saat kaçta? – Tiyatro saat dokuzda. (Во сколько спек-
такль? – Спектакль в девять.)
3. Bir haftada kaç gün var? – Bir haftada yedi gün var. (Сколько дней
в неделе? – В неделе семь дней.)
4. Bir yılda kaç mevsim var? – Bir yılda dört mevsim var. (Сколько
времен года? – Есть четыре времени года.)
5. Sınıfta kaç öğrenci var? – Sınıfta 20 öğrenci var. (Сколько учени-
ков в классе? – В классе 20 учеников.)
6. Kaç yaşındasınız? – 30 yaşındayım. (Сколько вам лет? – Мне
30 лет.)
7. Bir tost kaç lira? – Bir tost 2 lira. (Сколько стоит тост? – Один
тост стоит 2 лиры.)
8. Telefon numaranız kaç? – Telefon numaram 12 (Ка-
кой ваш номер телефона? – Мой номер телефона 12 )

16
 SAATLER
ЧАСЫ
60 saniye (60 секунд) = l dakika (одна минута)
60 dakika (60 минут) = l saat (1 час)
30 dakika (30 минут) = yarım saat (полчаса)
Tam saatler (ровное время)
= saat sekiz (время восемь)
Buçuk (половина): 30 dakika (30 минут)
= sekiz buçuk (восемь тридцать)
Çeyrek (четверть): 15 dakika (15 минут)
= saat on (время десять)
= on buçuk (десять тридцать)
= saat on iki (время двенадцать часов)
= on iki buçuk (двенадцать тридцать)

(y)a var

= on bire çeyrek var (без пятнадцати одиннадцать)

(y)ı geçiyor
= sekizi çeyrek geçiyor (пятнадцать минут девятого)
= onu çeyrek geçiyor (пятнадцать минут одиннадцатого)
= üçü yirmi geçiyor (двадцать минут четвертого)
= yediyi on geçiyor (десять минут восьмого)

1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

17
2. Saat kaç? ()
3. Saat kaç? ()
4. Saat kaç? ()
5. Saat kaç? ()
6. Saat kaç? ()

KAÇTA?
ВО СКОЛЬКО?
Film kaçta başlıyor? Во сколько начинается фильм?
Sekizde. В восемь.
Yediye on kala. Без десяти семь.
Bir buçukta. В половине второго.
Üçü çeyrek geçe. В четверть четвертого.

TÜRKİIYE’NİN COĞRAFYASI VE EKONOMİSİ

GSYİH (ВНП): trilyon $

Telefon kodu + 90

Kuruluş tarihi:

Lozan Antlaşması 24 Temmuz
Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim
1
sayımı. seafoodplus.info

18
 1. Türkiye’nin nüfusu ne kadar?
2. Yüzölçümü kaç kilomerte kare?

ÜLKELER
СТРАНЫ
Ülke (страна) – millet (нация) –
dil (язык) – başkent (столица)
Almanya (Германия) – Alman (немец) – Almanca (немецкий) –
Berlin (Берлин)
Amerika (ABD) (Америка) – Amerikalı (американец) – İngilizce
(английский) – Washington (Вашингтон)
İngiltere (Англия) – İngiliz (англичанин) – İngilizce (английский) –
Londra (Лондон)
Kırgızistan (Киргизстан) – Kırgız Türkü (киргиз) – Kırgız Türkçesi
(киргизский) – Bişkek (Бишкек)
Macaristan (Венгрия) – Macar (венгр) – Macarca (венгерский) –
Budapeşte (Будапешт)
Rusya (Россия) – Rusyalı (россиянин) – Rusça (русский) – Moskova
(Москва)
Türkiye (Турция) – Türk (турок)– Türkçe (турецкий) – Ankara (Ан-
кара)
Suriye (Сирия) – Suriyeli (сириец) – Arapça (арабский) – Şam
(Дамаск)

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Türkiye Cumhuriyeti1
Türkiye Cumhuriyeti, kuzey yarım kürede, Asya ve Avrupa kı­talarının
birleştiği yerdedir. İstanbul'daki Boğaziçi ve Fatih Sultan Meh­met
köprüleri, Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlar. Türki­ye'nin üç tarafı
denizlerle çevri­lidir. Kuzeyde Karadeniz, batıda Ege Denizi ve güneyde
Akdeniz ve kuzeybatıda bir iç deniz olan Marmara Denizi vardır.
1
Karaman N.N. Türkçe Konuşalım, Filiz Kitapevi. İstanbul, S.

19
 Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim tarihinde kurul­muştur. Türkiye
Cumhuriyeti demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. İlk cumhur­
başkanı Mustafa Kemal Ata­türk'tür. Başkenti Ankara'dır. Resmî dili
Türkçe, para birimi Türk lirasıdır. Türkiye'nin nüfusu yaklaşık 76 milyon,
zölçümü ise km2 dir.

Турецкая республика
Турецкая республика – государство, расположенное в северном
полушарии Земли, в точке пересечения Азии и Европы. Стамбуль-
ские мосты Богазичи и Фатих Султан Мехмет соединяют Европу
и Азию. Турция омывается тремя морями: Черным, Средиземным
и Эгейским, а Мраморное море является внутренним морем страны,
важным водным путем, соединяющим Черное море со Средиземным.
Турецкая республика образовалась 23 октября года. Она являет-
ся демократическим, правовым государством. Первым президентом
был Мустафа Кемаль Ататюрк. Столицей государства является город
Анкара, государственным языком – турецкий. Официальная денеж-
ная единица – турецкая лира. Численность населения составляет око-
ло 76 млн человек, площадь государства – км2.

20
 • ÜNİTE III •
NE YAPIYORSUNUZ?
ЧТО ДЕЛАЕТЕ?

ŞİMDİKİ ZAMAN
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ
Данное время, как правило, используется для обозначения неза-
вершенного действия, продолжающегося в настоящем.

Yeliz şimdi ders çalışıyor. – Йелиз сейчас занимается уроками.

Правила образования настоящего времени:

Если последняя буква основы глагола “а” или “e”, то при присо-
единении аффикса настоящего времени данные гласные сужаются,
т. е. переходят в гласные “ı”, “i”, “u”, “ü”.
“а” → “ı” (если предпоследняя гласная буква “а” или “ı”)
anlamak – anlıyor (понимать – понимает)
“a” → “u” (если предпоследняя гласная буква “o” или “u”)
oynamak – oynuyor (играть – играет)
“e” → “i” (если предпоследняя гласная буква “e” или “i”)
beklemek – bekliyor (ждать – ждет)
“e” → “ü” (если предпоследняя гласная “ö” или “ü”) söylemek –
söylüyor (говорить – говорит)

Если слово заканчивается на согласную, то в зависимости от глас-

21
 В глаголах gitmek и etmek, корень которых заканчивается на бук-
ву “t”, происходит озвончение и “t” переходит в “d”:
Seyretmek + yor = seyrediyor
Gitmek+yor = gidiyor.

Спряжение глагола в положительной форме

Спряжение глагола в отрицательной форме

Спряжение глагола в вопросительной форме

22
geliyor musunuz?
geliyorlar mı?

Спряжение глагола в отрицательно-вопросительной форме

Olumlu (утвердительное предложение)

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumsuz (отрицательная форма)

23
 2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Dilek her gün gazete oku
2. Biz hiç yalan söyle
3. Cemile ve Ayşegül Rusça bil
4. Biz yarın akşam sinemaya git
5. Ece hiç dondurma ye
6. Kardeşim gündüz hiç uyu
7. Ahmet hafta sonu voleybol oyna
Olumlu Soru (вопрос)
Örnek (пример):
1. Sen yarın pikniğe gidiyor musun?
3. Bu akşam ne yapıyorsun?
2. Özlem İngilizce biliyor mu?
4. Bebek şimdi uyuyor mu?
3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Duygu bilet al?
2. Sen güzel yemek yap?
3. Siz her gün kompozisyon yaz?
4. Onlar şimdi çalış?
5. Her sabah kahvaltı et?
6. Burak ile Özge bu yaz evlen?
7. Sen Türkçe bil?
8. Bebek her gün bir bardak süt iç?
Olumsuz Soru (вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Siz Türkçe anlamıyor musunuz?
2. Sen meyve yemiyor musun?
3. Onlar televizyon seyretmiyorlar mı?
4. Aykut Bey kahve içmiyor mu?
4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız (Заполните
пропуски как в примере.)
1. Sen bana güven?
24
 3. Berna hiç rejim yap?
5. Leyla İzmir’de çalış?
7. Sen Rusça bil?
2. Siz tatlı ye?
4. Okula otobüsle git?
6. Duygu Beyazıt’ta otur
8. Siz şeker kullan?

YÖNELME DURUMU/ YAKLAŞMA HALİ: -(У)А

a,ı,o,u=>(y)-a Annem kuşa yem veriyor.

Если после букв p, t, ç, k следует гласная буква, то они заменяют-

25
 Правило не распространяется на следующие категории:
а) заимствования, которые в языке-источнике оканчиваются на t
Devlet – devlete
b) имена собственные
Mehmet – Mehmet’e
c) большинство односложных слов
at – ata, top – topa.
Направительный падеж также используется:
1) для обозначения времени
kışa (на зиму), yarına (на завтра)
2) для обозначения цели, причины
karşılamaya çıktı (вышел, чтобы встретить)
ayrıldğıına üzülüyorum (печалюсь из-за разлуки)
3) для обозначения цены
onar liraya (по десять лир)
4) для создания парных слов
arka arkaya (друг за другом)
5) в оборотах, синонимичных “-dan dolayı”, “-dığı için”
Geldiğine sevindim. (Обрадовался твоему приезду.)
6) после послелогов “dek (до), değin (до), doğru (к), göre (судя
по…), kadar (до), karşı (против), rağmen (несмотря на), üzerine (для)”.
Akşama kadar (до вечера)
7) в сложных наречиях aç karına (на голодный желудок),
bir bakıma (с одной сторонны), boş yere (впустую) и т. д.
8) в сложных глаголах
hoşa (hoşuma,hoşuna) gitmek (понравиться  /  нравиться), şakaya
vurmak (отшутиться), göze çarpmak (выделяться) и др.

Örnek (пример):
1. Tülay, markete gidiyor ve alışveriş yapıyor .
2. Ali, Merve'ye bakıyor.
3. Zerrin ve Hande sinemaya gidiyorlar.
4. Ahmet, kediye yemek veriyor.
5. Mehmet okula gidiyor.

26
 1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере).
1. Meltem, vazoçiçek koyuyor.
2. Telefon cevap veriyorum.
3. Leyla, kedi yemek veriyor.
4. Fakirler ve yaşlılar yardım ediyoruz.
5. Ümit, banka gidiyor ve para yatırıyor.
6. Taksim' gitmiyoruz, Şişli' gidiyoruz.
7. Berkay, benyardım ediyor.

UZAKLAŞMA DURUMU/ ÇIKMA HALİ: -dan

a ı, o, u =>-dan / -tan İstanbul'dan Ankara'ya

Исходный падеж также используется:

27
5) перед некоторыми глаголами
-dan söz etmek, -dan bahsetmek (рассказать о)
6) вместо оборота “-dan dolayı” (по причине)
7) для обозначения образа действия
Уağmur hafiften yağıyor. (Дождь накрапывает.)
8) в других частях речи
toptan alışveriş (продажа оптом).

Örnek (пример):
1. Ülkü, çantadan para alıyor.
2. Uçaktan çok korkuyorum.
3. Özlem, tatilden yarın dönüyor.
4. Dilek, bankadan para çekiyor mu?
5. Beyazıt'tan Taksim'e gidiyorum.

1. Aşağıdaki tümceleri -dan ve -a ekleriyle tamamlayınız.

Склонение местоимений bu, şu, o по падежам

Bu Şu О
Çoğul (Множественное число) Bunlar Şunlar Onlar
Yönelme hali (Дательный падеж) Buna Şuna Ona
Bulunma hali (Местный падеж) Bunda Şunda Onda
Çıkma hali (Исходный падеж) Bundan Şundan Ondan
Belirtme hali (Винительный падеж) Bunu Şunu Onu

28
 Zeynep'in Bir Günü1
Один день Зейнап
Zeynep, İstanbul Üniversitesi'nde öğrenci. İstanbul'da yalnız yaşıyor.
Her sabah 'de kalkıyor. Kahvaltıdan önce duş alıyor, giyiniyor ve
makyaj yapıyor. Sonra, kahvaltı ediyor. Kahvaltıda, portakal suyu içiyor;
zeytin, peynir, reçel ve yumurta yi­yor. Kahvaltıdan sonra evden çıkıyor,
durağa gidiyor ve otobüse biniyor. Okula gidiyor. Dersten önce kantinde
arkadaşlarıyla oturuyor, biraz sohbet ediyor. Dersler her gün 'da
başlıyor ve 'da bitiyor.
Zeynep dersten sonra kantinde öğle yemeği yiyor. Öğle­den sonra
Aksaray'da bir mağazada tezgahtarlık yapıyor. Mağazaya çok müşteri
geliyor. Bazı müşteriler çok ka­rarsız ve titiz oluyor. Bazı müşteriler ise
kolay beğeniyor. Zeynep mağazada çok yoruluyor.
Zeynep, akşam 'da işten çıkıyor, metroyla eve dönü­yor. Biraz
dinleniyor ve akşam yemeği hazırlıyor. Akşam yemeği yiyor. Yemekten
sonra ders çalışıyor. Zeynep her gün 'da yatıyor, yarım saat kitap
okuyor ve 'da uyuyor.
1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы.)
1. Zeynep kaçta kalkıyor?
2. Zeynep kahvaltıda ne yiyor?
3. Zeynep nerede çalışıyor?
4. Zeynep kaçta işten çıkıyor?
5. Zeynep akşam yemeğinden sonra ne yapıyor?
2. Aşağıdaki tümceleri metne göre işaretleyin.
(Выберите вариант, опираясь на текст.)
Doğru (верно) Yanlış (неверно)
1. Zeynep İstanbul'da ailesiyle yaşıyor.
2. Zeynep okula metroyla gidiyor.
3. Zeynep öğleden sonra bir mağazada çalışıyor.
4. Mağazaya az müşteri geliyor.
5. Zeynep, akşam yemekten sonra ders çalışıyor.

1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.

29
 -dan önce
До того как
Örnek (пример):
1. Yemekten önce ellerimi yıkıyorum.
2. Buket sınavdan önce ders çalışıyor.

1. Aşağıdaki tümceleri ‘-dan önce’ yapısıyla tamamlayınız.

-dan sonra
После
Örnek (пример):
1. Fazilet yemekten sonra kahve içiyor.
2. Funda dersten sonra Taksim'e gidiyor.
3. Ben işten sonra tenis oynuyorum.

1. Aşağıdaki tümceleri ‘-dan sonra’ yapısıyla tamamlayınız. (За-

2. Aşağıdaki tümceleri ‘-dan önce’ ve ‘-dan sonra’ yapılarıyla

30
 6. Sınavpikniğe gidiyoruz.
7. Hasan Ocakİngiltere'ye gidiyor.
8. Sinemabilet alıyoruz.
9. Tatilrezervasyon yaptırıyoruz.

AD TÜMCELERİ
ИМЕННЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ

Olumlu Olumsuz Olumsuz Soru

Olumlu (утвердительная форма)

Для того чтобы создать предложения по типу «Я являюсь тем-

31
 -imek спрягается по лицам и числам:

İsim, sıfat,
Zarf sayı
-imek çekimi Örnekler
(Место- (Сущ. / – ?
(Склонение -imek) (примеры)
имение) прил. / чис-
лит. / нареч.)
Ben Öğretmen Değil Mı -ım/-im/-um/-üm/- Siz okulda
yım/-yim/-yum/-yüm mısınız?
Sen Çalışkan Mi -sın/-sin/-sun/-sün Ben hastayım.
О Okulda Mu -dır, -dir, -dur, -dür, Sen öğrenci
-tır, -tir, -tur, - tür değilsin.
Biz Öğrenci Mü -ız/-iz/-uz/-üz/-yız/- 0 Ali mi?
yiz/-yuz/-yüz
Siz Ali -sınız/-siniz/-su- Biz öğretmeniz.
nuz/-sünüz
Onlar Hasta (-lar/-ler)

Окончание 3-го лица ед. ч. обычно не используется.

Örnek (пример):
1. Ben bugün çok mutluyum.
2. Siz çok çalışkansınız.
3. Özlem bizimle gelmiyor, o şimdi derste.
4. Siz diş doktorusunuz.
5. Onlar şimdi alışverişteler.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

32
 Olumsuz (отрицательная форма)
ad (сущ.) / sıfat (прилаг.) / zamir (местоим.) + değil +
kişi eki (оконч. лица)

Örnek (пример):
1. Garsonlar güler yüzlü değiller.
2. Bugün deniz dalgalı değil.
3. Annem ve babam evde değiller.
4. Biz tembel değiliz.

BİBER DOLMASI1
ФАРШИРОВАННЫЙ ПЕРЕЦ
Biber dolması için malzemeler:
l kilogram dolmalık biber,
2 tane domates,
2 su bardağı pirinç,
3 tane kuru soğan,
l yemek kaşığı kuş üzümü,
l yemek kaşığı dolmalık fıstık,
2 tatlı kaşığı nane,
2 tatlı kaşığı karabiber,
2 kesme şeker,
ya­rım demet maydanoz,
yarım limon suyu,
yarım su bardağı zeytinyağı,
tuz.

Soğan ve fıstığı yarım su bardağı yağda kavurun. Pirinci yı­kayın ve

1
Öztürk, S. Gelincik Sofrası, M Mozaik. Yayınevi, İstanbul, S.

33
su ekleyin. Kısık ateşte pişirin. Daha sonra servis tabağına alın, limon
dilimleri ve maydanoz ile süsleyin.
Afiyet olsun!

EMİR KİPİ
ПОВЕЛИТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ

Kişi eki
Tekil (ед. число) Çogul (мн. число)
(лицо)
2 уaz – gel – yаzınız или gelin или geliniz –
напиши приходи yazın – напишите приходите
3 yazsın – gelsin – yаzsınlar – пусть gelsinler – пусть
пусть он пусть он они напишут они придут
на­пишет придет
+ Kişi eki Tekil (ед. число) Çogul (мн. число)
(лицо)
2 основа глагола основа глагола + -in / -ın / -un / -ün /
-yin / -yın / -yun / -yün
3 основа глагола + -sın/- основа глагола + -sınlar / -sinler /
sin/-sun/-sün -sunlar / -sünler

– основа глагола + ma / me + аффикс повелительного наклонения

34
 Örnek (пример):
1. Arabayı kaldırıma park etmeyin.
2. Ahmet, bu sabah erken kalk!
3. Lütfen, bizi rahatsız etmeyin.
4. Sabahları mutlaka kahvaltı edin.
5. Bu odayı temizlesinler.
6. Çimenlere basmayın.
7. Her ders, sözlükleriniz yanınızda olsun.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

İSTEK KİPİ
ПОВЕЛИТЕЛЬНО-ЖЕЛАТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
Желательное наклонение  выражает готовность, желание совер-
шения действия. 
Fiil (основа глагола) + -a (ya), -e(ye) + kişi eki (окончание лица)

Olumlu (положительная форма)

35
 Fiil (основа глагола) + -ma/me + -a (ya),
-e(ye) + kişi eki (окончание лица)

Olumsuz
(отрицательная форма)
Ben gelmeyeyim
Sen gelmeyesin
O gelmeye
Biz gelmeyelim
Siz gelmeyesiniz
Onlar gelmeyeler

Fiil (основа глагола) + -a (ya),

Soru (вопрос)
Ben geleyim mi?
Sen –
O –
Biz gelelim mi?
Siz –
Onlar –

Olumsuz soru
(отрицаательный вопрос)
Ben gelmeyeyim mi?
Sen –
O –
Biz Gelmeyelim mi?
Siz –
Onlar –

Örnek (пример):
1. Bu akşam size gelelim mi?
2. Hafta sonu sinemaya gidelim mi?
3. Bahçede top oynayalım.
4. Yarın erken kalkmayalım.

36
 5. Size tatil fotoğraflarımı göstereyim.
6. Bu konuyu babamla konuşayım.
7. Yerlere çöp atmayalım.

1. Aşağıdaki tümceleri emir ve istek kipleriyle tamamlayınız. (За-

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Geleneksel Türk Evleri
Safranbolu Evleri1
Safranbolu evleri, 18 ve yüzyılda yapılan geleneksel Türk evleridir.
Safranbolu evleri ahşap oymacılığının güzel örneklerin­dendir. Evler
genellikle iki veya üç katlıdır. Bahçeler yüksek taş duvarlarla çevrilidir.
Bu evle­rin tamamı birbirinin güneşini engellemez. Pencereler, komşu
evlerin pencerelerine bakmaz. Evlerin iki giriş kapısı bulunur. Kapılarda
iki farklı tokmak var­dır. Küçük tokmağı kadın misa­firler, büyük tokmağı
ise erkek misafirler çalarlar.
Safranbolu evleri, UNESCO tarafından dünya kültür mirası listesine
alınmıştır.

1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.

37
 Boğaziçi Yalıları
Boğaziçi mimarisinin en seç­kin eserlerinden olan Boğaziçi yalıları
İstanbul'un simgelerindendir. Yalıların çoğu yüz­yılda yapılmıştır.
Bunlar iki veya üç katlıdır ve denize bitişiktir. Deniz âdeta onların
bahçesidir. Yalıların hepsinde küçük bir is­kele vardır.

Традиционные турецкие дома

Дворцы Богазичи
Выдающиеся архитектурные сооружения – дворцы Богази-
чи – являются символом Стамбула. Большинство из них построено
в XIX веке. Данный вид домов состоит из двух или трех этажей.
Дворцы расположены на берегу моря, благодаря чему создается впе-
чатление, что море сливается с садами дворцов воедино. Кроме того,
у каждого дома есть своя небольшая пристань.

38
 • ÜNİTE IV •
BENİM DÜNYAM
МОЙ МИР

OKULUM VE ARKADAŞLARIM1
МОЯ ШКОЛА И МОИ ДРУЗЬЯ
Benim adım Özlem, 16 yaşındayım. Beşiktaş Lisesi'nde öğrenciyim.
Ben, sarışın, mavi gözlü, uzun boylu bir kızım. Biz evde dört kişiyiz.
Annem, babam, ablam ve ben. Annem bir bankada çalışıyor. Babam bir
şirkette müdür. Ablam üniversitede okuyor. Onun nişanlısı var. O, İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde asistan.

Okulum deniz kenarında ve çok güzel. Okulda çok arkadaşım var.

1. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayın.

1
Aydın A. Türkçe Okuma Kitabı. Moskova, S.

39
 4. Bilge'nin kaç kardeşi var ve kardeşleri ne iş yapıyor?
5. Elifin kardeşinin adı ne ve kardeşi kaç yaşında ?

İYELİK EKLERİ
ОКОНЧАНИЯ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ
Роль русских притяжательных местоимений (мой, твой, его
и т. д.) в турецком языке выполняют особые аффиксы, называ­емые
местоименными аффиксами, или чаще аффиксами при­надлежности.
Имя существительное, присоединившее к себе такой аффикс, обо-
значает как сам предмет (объект), так и его обладателя, оказываясь
эквивалентным русскому определительному словосочетанию, где
в роли опреде­ления выступает притяжательное местоимение.
Правила присоединения окончаний принадлежности:

-a, -ı -e, -i -o, -u -ö, -ü

1. –lar / ler + iyelik eki + hal eki

40
появляется согласный n: ev+i+n+de = еvinde (в его доме). Они могут
иметь и другое значение: еvinde (в твоем доме).
Cлова su (вода) и ne (что) являются исключением, так как, во-
преки правилу, принимают аффикс принадлежности для согласных
основ, при этом между словом и аффиксом появляется согласный у:
suyum neyim или nem (eski şekil (устаревш. вариант))
suyun neyin nen
suyu neyi nesi
suyumuz neyimiz nemiz
suyunuz neyiniz neniz
suyu, suları neleri neleri
3. В заимствованных из других языков словах rоl (роль), saat
(час), hal (положение), sual (вопрос) по­следний согласный произно-
сится мягко, поэтому все присоединяющиеся к ним аффиксы имеют
гласную переднего ряда: saatim (мои часы), saatlerimizden (из на-
ших часов), rolleriniz (ваши роли), halimizde (в нашем положении),
suallerinizden (из ваших вопросов).
4. В некоторых двусложных словах, имеющих во втором слоге
корня узкий гласный, этот гласный выпадает при добавлении аффик-
са, начинающегося с гласного звука. В словарях это явление обозна-
чается следующим образом: isim (smi).
Örnekler (примеры): aklı (его ум), aklınız (ваш ум), oğlu (его
сын), oğlunuz (ваш сын), ömrü (его жизнь).
5. Согласные р, t, k, ç, находящиеся в конце слога, при присоедине-
нии аффикса, начинающегося на гласную букву, обычно озвончаются.
Gözlük + ü => gözlüğü, kitap + ım=> kitabım, ağaç +ı=> ağacı
Аффикс принадлежности входит в состав вводных слов и устойчи-
вых словосочетаний: kısacası (короче говоря), daha doğrusu (точнее).
В предложении местоимение перед существительным опускает-
ся: Benim kitabımı al – Kitabımı al.

Örnek (пример):
1. Sizin ülkeniz çok soğuk.
2. Bizim evimiz Mecidiyeköy'de.
3. Senin akrabaların nerede?
4. Onun elbisesi çok şık.

41
 5. Senin kolyen gümüş mü?
6. Ahmet'in pasaportu çantasında mı?
7. Benim kızım çok güzel şarkı söylüyor.
8. Bugün onların arkadaşları bize geliyor.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

2. Aşağıdaki metni iyelik ekleriyle tamamlayınız.

Merhaba! Ben ad Hande. Ben İstanbul'da yaşıyorum. Biz

42
 AD TAMLAMALARI
ИМЕННЫЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ / ИЗАФЕТ
Сочетание двух имен, из которых одно является опреде­ляемым,
а другое – определением (babanın kitabı «книга отца» и пр.), в турец-
ком языке носит название изафет.

Belirtili Ad Tamlaması
Двухаффиксный изафет
Притяжательный изафет строится по типу onun defteri «его те-
традь»: зависимый член (определение) предшеству­ет главному и
оформляется аффиксом родительного паде­жа; главный член получа-
ет аффикс принадлежности.
Örnek (пример):
1. Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
2. İstanbul'un havası çok kirli.
3. Hasan'ın kardeşi altı yaşında.
4. Bu çocuğun elbisesi çok şık.
5. Bugün ayın kaçı?
6. İzmir'in simgesi saat kulesidir.
7. Duygu'nun dayısının üç çocuğu var.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

43
 Mutfakmuslukbozuk.
Sınıf kapıaçık.

2. Her bölümden birer kelime kullanarak anlamlı tümceler

Belirtisiz Ad Tamlaması
Одноаффиксный изафет
Этот вид словосочетаний состоит из определения (tamlayan) без
окончаний (однако может иметь окончание множественного числа) и
определяемого (tamlanan) с окончаниями -sı (-si, -su, -sü).
Örnek (пример):
1. İstanbul Üniversitesi'nde çalışıyorum.
2. Şimdi okul müdürü konuşuyor.
3. Buket şimdi çalışma odasında mı?
4. Zeynep'in annesi devlet memuru.
5. Evimiz vapur iskelesine çok yakın.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

44
 İSTANBUL'DA BİR HAFTA SONU
ВЫХОДНЫЕ В ИСТАНБУЛЕ
Uğur, Funda, Hasan ve Bengü çok iyi arkadaşlar. Funda, Hasan ve
Bengü, Cumartesi günü piknik için Heybeliada'ya gitmek istiyorlar. Ama
Uğur, Heybeliada'ya değil; Büyükada'ya gitmek isti­yor.
Funda: Uğur, niçin Heybeliada'ya gitmek istemiyorsun?
Uğur: Çünkü, orada piknik yapmak için güzel yerler yok.
Hasan: Seninle aynı fikirde değilim Uğur. Heybeliada'da da çok güzel
piknik yerleri var.
Uğur: Peki, siz neden Büyükada'ya gitmek istemiyorsunuz?
Bengü: Çünkü biz oraya her zaman gidiyoruz. Bu hafta sonu değişik
bir yere gitmek istiyoruz.
Funda: Arkadaşlar, niçin tartışıyorsunuz? Bu hafta sonu Heybeliada'ya
gidelim. Gelecek cumartesi de Büyükada'ya gidelim.
Uğur: Tamam arkadaşlar, kabul ediyorum. Yarın kaçta buluşuyoruz?
Hasan: Önce, vapur saatlerini öğrenelim. İlk vapur ne zaman kalkıyor,
biliyor musunuz?
Bengü: Ben biliyorum. İlk vapur saat 'da kalkıyor.
Funda: çok erken. vapuruna binelim.
Uğur: Niye?
Funda: Çünkü benim evim iskeleye çok uzak. Cumartesi günü erken
kalkmak istemiyorum.
Bengü: Tamam. Yarın 'da Adalar İskelesi'nde buluşalım.

1. Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayın.

45
 EYLEM (ГЛАГОЛ) + -MAK İSTE
ЖЕЛАТЬ ЧТО-ТО СДЕЛАТЬ
Örnek (пример):
1. Çok yorgunum, uyumak istiyorum.
2. Duygu sinemaya gitmek istemiyor.
3. Hafta sonu ne yapmak istiyorsunuz?
4. Biz yarın İzmir'e gitmek istiyoruz.
5. Kiminle konuşmak istiyorsunuz?

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

NİÇİN / NİYE / NEDEN? – ÇÜNKÜ

1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. (Ответьте на вопросы.)

46
2. Neden rejim yapıyorsun?
Çünkü
3. Niçin arabanı satmak istiyorsun?
Çünkü
4. Neden bu filmi izlemek istemiyorsun?
Çünkü

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

1.____________ ?
Şimdi saat beş. (kaç)
2.______________?
Hava çok güzel. (nasıl)
3._____________?
Biletler Sinan'da. (kimde)
4.________________?
Sokakta üç araba var. (kaç)
5._________________________?
Öğrenciler bahçede. (nerede)
6.________________________?
Mehmet Taksim'e gitmek istiyor. (nereye)
7.________________________?
Onlara büyük bir araba lazım. (nasıl)
8.________________________?
Telefon sana. (kime)
9.____________________________?
Tiyatro sekizde. (kaçta)
_________________________?
Anahtar çantamda. (nerede)

47
 3. Soruları ve yanıtları eşleştiriniz. (Выберите подходящий
ответ.)
Soru Yanıt
1. Nasıl? 1. Ali.
2. Ne kadar? 2. İstanbul'dayım.
3. Ne zaman? 3. Biraz sonra.
4. Neredesiniz? 4. Çok lezzetli.
5. O kim? 5. Bir şey yok.
6. Şurada ne var? 6. Dört kilogram

VÜCUDUMUZ1
НАШЕ ТЕЛО
Merhaba, benim adım Aykut. Ben 13 yaşındayım. Beyaz tenliyim.
Orta boyluyum ve 50 kiloyum. Benim saçlarım siyah ve kısadır. Alnım
dar; kulaklarım, burnum ve ağzım küçüktür. Ayak ve el bileklerim ince;
parmaklarım uzundur. Kaşlarım siyah, gözlerim mavidir.
Ben her gün parkta top oynuyorum ve terli terli su içiyorum. Meyve ve
sebze yemek istemiyorum. Hamburger ve cipsi çok seafoodplus.infoğlığıma
hiç dikkat etmiyorum. Bu yüzden annem bana çok kızıyor.
Ben şimdi hastayım ve yatıyorum. Biraz ateşim var. Galiba gribim.
Her yerim ağrıyor. Başım, boynum, omuzlarım, kollarım, bacaklarım,
bileklerim, göğsüm, dizlerim, midem Hastalık çok kötü bir şey. İyileş­
mek için ilaçlarımı içiyorum ve dinleniyorum. Dengeli besleniyorum, bol
bol sebze ve meyve yiyorum.
Ben şimdi okula ve parka gitmiyorum; çünkü evde yatıyorum. Evde
çok sıkılıyorum. Hemen iyileşmek ve arkadaşlarımla oynamak istiyorum.
Arkadaşlarım beni her gün ziyaret ediyorlar. Bana çiçek ve kitap
getiriyorlar. Bana “Bir daha hasta olma. Sağlığına dikkat et!” diyorlar.
Arkadaşlarımı ve okulumu çok seviyorum.
1. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayın.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Aykut nasıl bir çocuk?
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. Pelikan Ya-
yınevi, İstanbul, S.

48
 2. Aykut niçin hasta oluyor?
3. Aykut iyileşmek için neler yapıyor?
4. Aykut'u kimler ziyaret ediyor ve ona neler getiriyorlar?
5. Siz sağlıklı olmak için neler yapıyorsunuz?

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Topkapı Sarayı1
Topkapı Sarayı, Fatih Sultan Mehmet tarafından yılları
arasında yaptırılmıştır. Saray, İstanbul'un Marmara Denizi'ni gören en
güzel noktasına inşa edilmiştir. Bugünkü hâlini daha sonraki yüzyıllarda
eklenen yapılarla almıştır. Topkapı Sara­yı, yıl boyunca Osmanlı
sul­tanlarının ikametgâhı, devletin yönetim ve eğitim mer­kezi olmuştur.
Topkapı Sarayı yılından beri müze ola­rak kullanıl­maktadır.

Дворец Топкапы
Дворец Топкапы был построен по заказу Султана Фатиха Мех-
меда в – гг. Из окон дворца открывается прекрасный вид
на Мраморное море. Современный облик дворец Топкапы обрел бла-
годаря постройкам последующих столетий. Этот дворец служил ре-
зиденцией османским султанам, являясь центром государственного
управления и образования.
С г. он объявлен музеем и продолжает знакомить нас с исто-
рией и культурой Османской империи.

Dolmabahçe Sarayı2
Dolmabahçe Sarayı, Avrupa mimari tarzlarının bir karışımı olarak
– yılları arasın­da Sultan Abdülmecit tarafından yaptırılmıştır.
Dolmabahçe Sarayı'nda eşsiz bir zenginlik ve ihti­şam vardır. Sarayın
duvarları ve tavanları Avrupa'nın en ünlü sa­natçıları tarafından altın resim­
lerle dekore edilmiştir. Önemli oda ve salonlarda her şey aynı renktedir.
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı, Dilset, İzmir, S.
2
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı, Dilset, İzmir, S.

49
Tüm zeminler süslü ahşap parke ile kaplıdır. Cumhu­riyet döneminde
saray, Mustafa Kemal Atatürk tarafından konut olarak kullanılmış ve
Atatürk yılında bu sarayda vefat et­miştir. Dolmabahçe Sarayı
yılında müze hâline getirilmiştir.

Дворец Долмабахче
Являющийся образцом европейского архитектурного стиля,
Долмабахче был создан по приказу султана Абдульмеджида в –
гг. На свете нет ничего, что могло бы сравниться с богатством и
величием этого дворца, считают турки. Его стены и потолок украше-
ны золотой росписью самых искусных мастеров Европы.
Интерьер каждой комнаты дворца, имеющей особое предназна-
чение, подобран в одной цветовой гамме. Полы во дворце устланы
узорчатым деревянным паркетом.

50
 • ÜNİTE V •
AİLEM
МОЯ СЕМЬЯ1
Benim adım Nesrin. Benim büyük ve mutlu bir ailem var. Babamın adı
Murat, annemin adı Nuray. Babam dişçi, annem ise ev hanımıdır. Benim
bir ablam var, onun adı Özge. Ablam siyah saçlı, yeşil gözlü ve uzun boylu
bir kız. O şimdi üniversite 2. sınıfa gidiyor.
Benim babamın bir kız, bir de erkek kardeşi var. Amca­mın adı Mesut
ve o bir doktordur. Amcamın karısı (eşi) Nurten yengem ise hemşiredir.
Onların çocukları, Alican ile Ayşegül, benim kuzenlerimdir. Alican 10,
Ayşe­gül ise 12 yaşında. İkisi de çok çalışkan.
Meltem halam ve kocası (eşi) İbrahim eniştem muhase­becidirler.
Şişli'de büroları var. Onların çocukları Bora ve Zeynep ikizdir.
Bora ve Zeynep çok küçükler ve oku­la gitmiyorlar. İkizler çok şirin ve
ailenin göz bebeği­dirler.
Babamın annesi ve babası İstanbul'a yakın bir köyde oturuyorlar.
Babaannem ev hanımı, büyükbabam (de­dem) ise emekli veteriner. Onların
evi iki katlı ve bahçeli. Bahçelerinde tavukları, civcivleri ve bir de köpek­
leri vardır.
Annemin de bir kız ve bir erkek kardeşi var. Dayımın adı Burak.
Burak dayım uzun boylu, dalgalı saçlı, kahverengi gözlü. O bekar ve çok
yakışıklı. Onun evi Levent'te. O bir şirkette müdür. Dayım hafta sonları
bize geliyor ve beraber çok eğleniyoruz.
Annemin kız kardeşi Ülkü teyzem, diş doktorudur. Onun
muayenehanesi Beşiktaş'ta. Teyzem nişanlı ve bu yaz evleniyor. O şimdi
anneannem ve dedemle aynı evde yaşıyor. Onların evi Şişli'de. Ülkü
teyzem konuş­kan, güler yüzlü, sempatik bir kadındır. O seyahat etmeyi
çok seviyor.

1. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayın.

1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.

51
 3. Nesrin'in dayısı nasıl bir kişidir.
4. Nesrin'in amcası ve yengesi ne iş yapıyorlar ?
5. Nesrin'in teyzesi nerede ve kimlerle yaşıyor?

BAZI AKRABALIK ADLARI

Sema Hanım Ahmet Bey

Ayten, Emel'in yengesidir.

52
 SIFATLAR
ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ
Sıfat Ekleri: -lı (- li, -lu, -lü)
Аффикс, образующий прилагательные: -lı (- li, -lu, -lü)
Этот аффикс присоединяется только к существительным для об-
разования прилагательного.
Örnek (пример):
Dedemin çiçekli bir bahçesi var.
Barış, fırından cevizli ekmek alıyor.
Annem üzümlü kurabiye yapıyor.
Sakallı adam bana bakıyor.
Murat dikkatli bir öğrencidir.
Ahmet, tozlu sokaklarda dolaşıyor.
Ben çikolatalı pasta yiyorum.
При прибавлении к названиям стран и городов аффикс -li обо-
значает выходцев из этой местности или людей, которые там живут.
Benim Çinli bir arkadaşım var.
Arkadaşımın eşi İzmirli bir avukattır.

1. Aşağıdaki tümceleri -lı ekiyle tamamlayınız.

2. Aşağıdaki sözcükleri -lı eki kullanarak eşleştiriniz.

53
 A B
Bıyık + lı gömlek
Tuz kurabiye
Elma kadın
Çizgi kedi
Sarı saç adam
Şekerli ayran
Uzun kuyruk kahve

Sıfat Ekleri: (-sız)

1. Aşağıdaki tümceleri -sız ekiyle tamamlayınız.

2. Aşağıdaki sözcüklerin yanına örnekteki gibi -lı ve zıttı (karşıtı)

54
 sakallı… sakalsız… suçlu… suçsuz…
değer… değer… gönül… gönül…
saygı… saygı… tuz… tuz…
acı… acı… güç… güç…
tat… tat … başarı… başarı…
neşe… neşe… iştah… iştah…

SIRA SAYI SIFATLARI

Sayı (число) + -(ı)ncı

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

ÜLEŞTİRME SAYI SIFATLARI

55
 Sayı (число) + -(ş)ar
Örnek (пример):
Öğrencilere ikişer soru soruyorum.
Hepimizin tabağında üçer elma var.
Sınıfa birer birer giriniz.
İzciler dörder dörder yürüyorlar.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

2. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. (Ответьте на вопросы.)

KARŞILAŞTIRMA: -DAN DAHA, EN

Сравнительная степень:
ad + -dan daha + sıfat
Örnek (пример):
Ahmet, Ali'den daha çalışkandır. İstanbul, Ankara'dan daha
kalabalıktır. O benden daha gençtir. Uçak, trenden daha hızlıdır.

56
 Превосходная степень:
en + sıfat + ad
Örnek (пример):
Sınıfın en çalışkan öğrencisi Ayşe'dir. Dünyanın en kalabalık şehri
Tokyo'dur. İstanbul'un en pahalı semti Etiler'dir. Türkiye'nin en yüksek
dağı Ağrı Dağı'dır.

1. Aşağıdaki tümceleri “-dan daha” ve “en” yapılarıyla tamam-

MEVSİMLER – AYLAR – GÜNLER

1. Aşağıdaki boşluklara uygun mevsim ve ay adlarını yazınız.

Bir haftada 7 gün vardır: Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe,

1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. (Ответьте на вопросы.)

58
 4. İş günleri hangi günlerdir?
5. En kısa ay hangi aydır?
6. Bir yılda kaç mevsim vardır?
7. Yaz mevsiminin ayları nelerdir?
8. Kış mevsiminin ayları nelerdir?
9. İlkbaharda bahçeler nasıldır?
Kışın her yer nasıldır?

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Türklerde Aile ve Komşuluk İlişkileri1
Türk milletinde gerek âdet­lerin, gerekse de dinin etkisiyle aile
kurumuna çok önem veril­mektedir. Aile kurumu gücünü aile bireyleri
arasındaki sevgi ve saygıdan alır.
Türk insanına göre aile için­de sevgiye, saygıya ve yardıma muhtaç
iki grup vardır. Bunlar, yaşlılar ve çocuklardır. Türkler çocukları sever,
onlara yardım eder ve şefkat gösterir. Çün­kü çocuklar ailenin ve milletin
devamını sağlayan en önemli bireylerdir. Yaşlılar ise tecrübe­leriyle,
yerinde tespitleriyle ve tavsiyeleriyle aile içinde önemli rol oynarlar.
Türkler, yaşlılara saygı duyar ve ölene kadar onla­rın bakımını üstlenir.
Çocuklar, evlendikten sonra ayrı şehir ya da evlerde yaşasalar bile
büyük­leriyle bağlantılarını koparmazlar. Sık sık onları ziyaret ederler ve
ihtiyaçlarıyla ilgilenirler.
Türk geleneklerinde komşu­luk ve misafirlik ilişkileri de çok önemlidir.
Türkler, aileden son­ra en çok komşuluk ilişkilerine dikkat ederler.
Aile bireyleriyle olduğu gibi komşularla da iyi ge­çinirler ve onlarla
yardımlaşırlar. Misafirlik için eve gelen kişiye “Tanrı misafiri” denir.
Misafir için en güzel yemekler hazırlanır ve misafiri memnun etmek için
elden ne geliyorsa yapılır.
Семья и добрососедские отношения в турецкой культуре
Большое значение турки придают своим семьям. Среди факто-
ров, повлиявших на формирование института семьи, можно назвать
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.

59
влияние традиций и религии. Крепкая семья, как известно, строится
на любви и уважении, на заботе членов семейства друг о друге.
Особого почтения, по мнению турок, заслуживают дети и пожи-
лые люди. Турки любят детей, всячески помогают им и заботятся о
них, поскольку дети считаются самыми главными членами семьи,
которые в дальнейшем обеспечат продолжение их рода и нации.
Важную роль в семье играют и пожилые люди, ведь у них есть жиз-
ненный опыт, именно они являются незаменимыми советчиками.
Турки берут на себя заботу о них до конца их дней. Так, молодые
люди, создав свою семью и переехав в другой дом или в другой го-
род, не разрывают связи со старшими членами семьи, не перестают
заботиться о них.
Кроме того, в турецкой культуре очень важно установление дру-
жеских отношений с соседями. После семьи наибольшее внимание
турки уделяют именно соседям. Им, как и членам семьи, оказывает-
ся разносторонняя seafoodplus.info – очень гостеприимный народ.
Неожиданный гость именуется у них «гостем от Бога»: ему пода-
ются лучшие угощения, делается все, чтобы гость остался доволен
приемом.

60
 •
ÜNİTE VI •
ÇEVREMİZ
ОКРУЖАЮЩИЙ НАС МИР

EGE'NİN DÜNYASI1
МИР ЭГЕ
Benim adım Ege. Ben sekiz yaşındayım. Ben ikinci sınıftayım. Benim
bir ağabeyim var. Onun adı Emre. O, sekizinci sınıfta. O çok çalışkan ve
çok yakışıklı bir çocuktur. Ben onun kadar çalışkan değilim ama karnemde
zayıfım yok.
Benim odam ağabeyimin odasının yanında. Onun odası çok
düzenli ve temizdir. Benim odam da temiz ama düzenli değil, dağınık.
Odamda çalışma masam, ya­tağım, dolabım, kitaplığım, bilgisayarım ve
oyuncaklarım var. Ben, ağabeyimin odasında oynamaya bayılıyorum ama
o buna çok kızıyor.
Bizim sokağımız çok dar ama evimiz bahçeli bir ev. Bahçemizde
ağaçlar, çiçek­ler ve bir tane küçük havuz var. Havuzda beş tane küçük
balık var. Balıklar alt komşumuz.
Ahmet Amca'nın. O, balıklara gözü gibi bakıyor, onlara her gün yem
veriyor. Arka sokağımızda çocuk parkı var. Parkta salıncaklar, kaydıraklar
ve bir de kum havuzu var.
Benim okulum evimize çok uzak. Okula servisle gidiyorum. Ben
öğretmenimi çok seviyorum. Benim öğ­retmenim genç, güler yüzlü, kibar,
sevimli, cana yakın, melek gibi bir öğretmen. Sınıfımız aydınlık, temiz
ve geniş. Sınıfımızın duvarları beyaz. Sınıfımızda yirmi öğrenci var.
Sıralarımız yeni.
Ece, benim en yakın arkadaşım. Biz onunla aynı sırada oturuyoruz.
O sarışın, mavi gözlü, kırmızı yanaklı, çalışkan bir kız. O yaramaz değil;
uslu, sakin ve saygılı bir öğrenci. Onun annesi de öğretmen ama bizim
okulumuzda değil.

1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
Pelikan Yayınevi, S.

61
 Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Ege'nin ağabeyi nasıl bir çocuktur?
2. Ege'nin odası nasıl ve odasında neler var?
3. Ege'nin evinin sokağında ve bahçesinde neler var?
4. Ege'nin öğreйtmeni nasıldır?
5. Ege'nin en samimi arkadaşı kimdir ve o nasıl bir öğrencidir.

AD YAPIM EKİ: -LIK

a, ı => -lık e, i => -lik o, u => -lık ö,  ü => -lük

Güzel Güzellik Öğretmen Öğretmenlik

Şeker Şekerlik Perde perdelik kumaş

При прибавлении к существительным в словосочетаниях из чис-

üç gün üç günlük yol

62
 1. Aşağıdaki tümceleri -lik ekleriyle tamamlayınız.
(Заполните пропуски окончанием “-lik”.)
1. Bu hafta tüm mağazalarda ucuzvar.
2. İyiyapın, kötüyapmayın.
3. Öğretmençok kutsal bir meslektir.
4. Sizin yazeviniz var mı?
5. Akşam yemeği için dört kişibir masa hazırlayın.
6. Selim İstanbul'da kiraev arıyor.
7. Güzelve çirkinherkes için farklıdır.
8. Yemeğin hiç tuzu yok. Tuznerede?
9. Ağaçbir yerde piknik yapalım.
Pazardan turşubiber alsınlar.

KAPALIÇARŞI1
КРЫТЫЙ РЫНОК
Dünyanın en eski ve en büyük kapalı çarşısı İstanbul'dadır. 60 kadar
sokağı, üç binden fazla dükkanı ile Kapalıçarşı, İstanbul'un en eski ve
en güzel alışveriş merkezidir. Dünyanın her tarafından buraya turistler
geliyor. İstanbul'a gelen her turist mutlaka kapalı çarşıya uğruyor.
Kapalıçarşı günün her saatinde çok hareketli ve kalabalık oluyor. Çünkü
insanlar Kapalıçarşı'ya sa­dece alışveriş için gelmiyorlar. Aynı zamanda,
gezmek ve yemek yemek için de geliyorlar. Esnaf, tüm müşterileri güler
yüzle karşılıyor, müşterilerle yakından ilgileniyor ve sohbet ediyor.
Onlara Kapalıçarşı'mn tarihi ile ilgili bilgi veriyor ve dükkanları tanıtıyor.
Turistler en çok halı ve kuyumcu dükkanları ile ilgileniyor.
Kapalıçarşı'da el emeği ile yapılmış her türlü eşya bulunuyor.
Kapalıçarşı'daki bütün eşyalar, kalite ve orijin belgeleri ile satılıyor ve
dünyanın her tarafına gönderiliyor. Kapalıçarşı'da halı ve mücevheratın
yanında, çe­şitli kumaşlar, meşhur Türk işi gümüş ve seramik eşyalar ile
bakır ve bronz hediyelik eşyalar, deri kıyafetler de bulunuyor.
(Yeniden düzenlenmiştir)
(Упрощенный текст)

1
Avcı H. Gezi Rehberi. Kaynak, İzmir, S.

63
 Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Kapalıçarşı nerededir ve nasıl bir alışveriş merkezidir?
2. Turistler Kapalıçarşı'ya niçin geliyorlar?
3. Kapalıçarşı'da turistler en çok neler ile ilgileniyorlar?
4. Kapalıçarşı'da hangi ürünler bulunuyor?

“İLE” BAĞLAÇI
СОЮЗ «C»
1. Cвязывает однородные слова, выполняя роль союза «и».
Örnek (пример):
a. Ayşe ile (Ayşe'yle) Ahmet kardeştir.
b. Ece'nin annesi ile (annesiyle) babası yarın bize geliyorlar.

2. Также может передавать и другие значения, такие как «со-

1. Aşağıdaki tümceleri “ile” ile tamamlayınız.

64
 7. Kuzenim Pazar günleri bisikletgeziyor.
8. Çocuklar okula servisgidiyor.
9. Öğrenciler öğretmeni dikkat dinliyorlar.
Filiz' Murat 26 Haziran'da nişanlanıyorlar.

BELİRTME DURUMU / YÜKLEME DURUMU

Ekli Yükleme Durumu

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Anadolu Halı ve Kilimleri1
Çok eski bir geçmişi olan Anadolu halı sanatının ilk örne­ği M.Ö. 5. ve
6. yüzyıllara ait me­zarlarda bulunmuştur. Selçuklu­lar, Batı Asya ve İran'a
yaydıkları halı sanatım yılından son­ra Anadolu'ya getirmişlerdir.
Osmanlılar zamanında da çok kaliteli halılar dokunmuştur. Sa­nayinin
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.

66
gelişmesiyle el dokuması halılar, yerini büyük oranda ma­kine yapımı
halılara bırakmıştır.
Selçuklu halılarında geomet­rik motifler hâkimdir. Halılarda sekiz
köşeli yıldızlar, çengelli çerçeveler, bitki ve hayvan şekil­leri görülür.
Yazı kabartmaları, Selçuklu halılarının karakteristik özelliğidir. Osman­lı
döneminin başında hayvan figürlü halılar, yerini dar köşe süslemeli, ortası
geometrik de­senli halılara bırakmıştır.
Kilim, halıcılıktan daha önce gelişmiş bir dokumacılık tekni­ğidir.
Hafifliği ve katlama kolay­lığı kilimi vazgeçilmez bir eşya hâline getirmiştir.
Günümüzde özellikle köy evlerinde kilim tez­gâhları bulunmaktadır.
Kilimler dokundukları bölgelere, motif veya renklerine göre adlandırılır.
Kilimlerde başlıca özellik renkle­rin ahenk içinde kullanılmasıdır.
Ковры и паласы Анатолии (азиатской части Турции)
Древнейший образец ковроткачества Анатолии был обнаружен
в кургане в 5 в. до н. э. Сельджукиды распространили это искусство
от Западной до Малой Азии (официальной датой появления сельджу-
кидов в Анатолии считается г.). В последующий, османский,
период данный вид искусства развивался, именно тогда создавались
наиболее качественные гобелены. В дальнейшем, с развитием про-
мышленности, место большинства ковров, выполненных вручную,
заняли ковры, изготовленные на станках.
Наиболее часто на сельджукских коврах встречаются геометри-
ческие мотивы: восьмиугольные звезды, крючковатые рамки, а также
изображения растений и животных. Среди особенностей сельджук-
ских ковров необходимо отметить выпуклые надписи. Османы же
изображениям животных предпочитали украшение шпалер следую-
щим образом: углы украшались тонкой полоской узоров, а центр –
геометрическими фигурами.
Известно, что первые килимы появились одновременно с первы-
ми ткаческими техниками. Килимы – это основа настоящих ковров.
Так как изготовление килимов требует меньших усилий, они являют-
ся особенно распространенным предметом домашнего быта. Прилав-
ки для изготовления гобеленов можно встретить в деревенских домах
и в наши дни. Килимы имеют разные названия (в зависимости от цве-
тов и узоров или от местности, где их ткут). Гармоничную подборку
цветов можно назвать главной особенностью данного вида ковров.

67
 • ÜNİTE VII •
KİM NE YAPTI?
КТО ЧТО СДЕЛАЛ?

MİMAR SİNAN1
АРХИТЕКТОР СИНАН
Yavuz Sutan Selim 23 yaşında Kayseri'den İstanbul'a getirildi. İlk
öğreniminden sonra, za­manın ünlü mimarlarının gözetiminde çalıştı. Kısa
zaman­da yapı sanatına alıştı.
Yavuz Sultan Selim'in ordusuyla birlikte Tebriz'e ve Mısır'a gitti.
Büyük camileri inceleme fır­satı seafoodplus.infoş Mimar sıfatıyla devletteki bütün
yapıların kontrolü ona verildi. Yaptığı hizmetlere göre çeşitli rütbeler aldı.
Sinan'ın ilk büyük eseri Şehzade Camii'dir. 60 yaşlarında Süleymaniye
Camii'nin inşaatına başladı. 84 yaşında Edir­ne'de Selimiye Camii'ni inşa
etti. Koca Sinan İslâm yapı sanatında ölümsüz eserleri ile ün yaptı.
Mimar Sinan, 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 22 türbe, 6 suyolu
kemeri, 8 köprü, 20 kervansaray, 35 saray, 41 hamam ve diğerleriyle
birlikte toplam eser meydana getirdi.

Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.

BELİRLİ (GÖRÜLEN) GEÇMİŞ ZAMAN

1
Karaman N.N. Türkçe konuşalım. Filiz Kitapevi, İstanbul, S.

68
 Olumlu Olumsuz Olumlu Soru Olumsuz Soru
(Утвердительная (Отрицательная (Вопрос) (Вопрос
форма) форма) с отрицанием)

Ben Geldim Gelmedim geldim mi? gelmedim mi?

-dı подчиняется закону гармонии гласных:

69
 5. Значение условия:
Bey oldun mu, konuk eksilmez!
6. При использовании совместно с деепричастием на -alı выража-
ет значение «с тех пор как»:
O kendini bildi bileli hep iyi bir romancı olmayı istiyor.
7. Употребляется в существительных, образованных от глаголов:
gecekondu (хибарка), Durdu (имя человека).
В отличие от настоящего времени, вопросительная частица ста-
вится после окончания, обозначающего лицо. Сравните: Seçiyor
musun? Seçtin mi?
Гласная буква в вопросительной частице подчиняется гармонии
гласных. Один из четырех вариантов выбирается в зависимости от
последнего слога окончания.
Cледующие наречия используются с прошедшим временем:
dün + dün sabah, dün öğleden sonra, dün akşam, dün gece;
+ önce +… az önce, bir saat önce, beş dakika önce, üç hafta
önce, iki yıl önce;
geçen + geçen salı, geçen akşam, geçen yıl, geçen ay, geçen gün.

Olumlu
(Утвердительное предложение)
Örnek (пример):
1. Dün teyzemi ziyaret ettim.
2. Geçen hafta Ahmet bize geldi.
3. Geçen kış İstanbul'a çok kar yağdı.
4. Biz tatilde İzmir'e gittik.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

70
Olumsuz
(Отрицательное)
Örnek (пример):
1. Ben Mısır'a hiç gitmedim.
2. Derya dün gitar çalmadı.
3. Dün annem ve babam konsere gitmediler.
4. Siz beni hiç aramadınız.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Sen hiç Suriye'ye gittin mi?
2. Özlem bugün beni aradı mı?
3. Çocuklar dün parkta oynadılar mı?
4. Daha önce hiç Türkiye'ye geldiniz mi?

3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

71
Olumsuz Soru
(Вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Sen daha önce hiç tiyatroya gitmedin mi?
2. Daha önce Antalya'ya hiç kar yağmadı mı?
3. Sabah saat oldu, hâlâ otobüse binmediniz mi?
4. Hasan altı yıldır üniversiteye gidiyor. Daha mezun olmadı mı?

4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

5. Yerleştirelim
(Заполните пропуски подходящими наречиями.)
Bir hafta önce • önceki gün
Geçen sene • Bu yıl • Az önce
Bugüne kadar hiç • Bugün • Dün
1. Bir hafta önce arkadaşlarımla piknik yaptık.
2._________________ buraya yerleştik.
3._________________üniversiteden mezun oldular.
4. __________________kuzenime gittim.
5._________________arabamı tamir ettim.
6._______________böyle bir insanla tanışmadım.
7.______________akşam tatilden döndük,
8.______________elektrikler kesildi.

72
 AD TÜMCELERİNDE BELİRLİ GEÇMİŞ ZAMAN
ПРОШЕДШЕЕ КАТЕГОРИЧНОЕ ВРЕМЯ
В ИМЕННЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ

Olumlu Olumsuz Olumsuz Soru

Olumlu
(Утвердительное предложение)
Örnek (пример):
1. Yemek çok lezzetliydi.
2. Duygu çalışkan bir öğrenciydi.
3. Biz geçen hafta Ankara'daydık.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

73
Olumsuz
(Отрицательное предложение)
Örnek (пример):
1. Ben dün kütüphanede değildim.
2. Film hiç güzel değildi.
3. Onlar bize karşı dürüst değillerdi.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Senin baban avukat mıydı?
2. Nergis geçen yıl Alanya'da mıydı?
3. Nihal ve Turgay aynı sınıfta mıydılar?

3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumsuz Soru
(Отрицательный вопрос)
Örnek (пример):
1. Niçin onu sevmiyorsun? Siz önceden arkadaş değil miydiniz?
2. Pervin ve Ali nişanlı değiller miydi?
3. Niçin arabam sattın? Memnun değil miydin?

74
 4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Lokantadaki balıklar taze ?
2. Moralin bozuk görünüyor. Sınav kolay ?
3. Nimet Hanım'ın oğlu avukat ?
4. Neden bu kadar erken kalktın? Sen uykusuz ?
5. Niçin kızının saçını sen kesmiyorsun? Sen önceden kuaför…?

PEKİŞTİRME SIFATLARI
УСИЛИТЕЛЬНАЯ ФОРМА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ
Для усиления значения к прилагательным прибавляются буквы
m, p, r, s. Первый слог слова повторяется.
m P r s
beyaz bembeyaz sarı sapsarı Temiz tertemiz mavi masmavi
siyah simsiyah kara kapkara çabuk çarçabuk pembe pespembe
yeşil yemyeşil kırmızı kıpkırmızı sefil sersefil koca koskoca
sıcak sımsıcak taze taptaze perişan perperışan doğru dosdoğru
başka bambaşka sırın şipşirin belli besbelli
sıkı sımsıkı açık apaçık kıvrak kıskıvrak
düz dümdüz kuru kupkuru yuvarlak yusyuvarlak
boş bomboş dolu dopdolu kocaman koskocaman
canlı capcanlı
dar dapdar
karanlık kapkaranlık

1. Aşağıdaki cümleleri verilen pekiştirme sıfatlarından birini

75
 4. Ayşe'ye çok büyük bir miras kaldı. Ondan sonrabir insan
oldu.
5. Elektrikler kesildi, her yeroldu.
6. Sonbaharda bahçeleryapraklarla doluyor.
7. Aslı çok güzel bir kızdı, uzun ve saçları vardı.
8. Buzdolabı , hemen alışveriş yapalım.
9. Deniz, niçin girmiyorsunuz?
Elinde bir bavul vardı.

KÜÇÜLTME EKLERİ: -CIK, -CA, -CAĞIZ

Örnek (пример):
1. Aysel ve Ümit daracık bir sokaktan geçtiler, (daracık: çok dar).
2. Bugün hiç iştahım yok. Azıcık yemek yedim, (azıcık: çok az).
3. Küçücük çocuk çalışıyor ve para kazanıyor, (küçük – küçücük: çok
küçük).
4. Onlar çok fakirlerdi, ufacık bir evleri vardı, (ufak – ufacık: çok
ufak).

Этот аффикс может придавать значение любви и жалости.

Употребляется со словами bura, şura, ora для обозначения рас-

76
 Аффикс -ca/-ce/-ça/-çe усиливает значение прилагательных или
наречий.
Örnek (пример):
Araba yavaşça hareket etti.
Eh! Güzelce bir kıza benziyor.
Evi iyice temizle, hiçbir yerde toz kalmasın.
Uzunca boylu bir çocuk, üstelik yakışıklı da.
Genişçe bir evleri vardı.
При присоединении аффикса -cık, звук k на конце многосложных
слов, как правило, выпадает.

Örnek (пример):
1. Küçücük çocuk çalışıyor ve para kazanıyor, (küçük – küçücük:
çok küçük).
2. Onlar çok fakirlerdi; ufacık bir evleri vardı, (ufak – ufacık:
çok ufak).

При помощи аффикса -cağız образуется уменьшительно-ласка-

1. Aşağıdaki boşlukları küçültme ekleri ile tamamlayınız.

77
 -ki ilgeçi
Форма на -ki
1. Будучи присоединенным к существительному в местно-вре-
менном падеже, -ki образует слова со значением «находящийся на (в)
…, у (кого)».
Örnek (пример):
Balkondaki çiçekler çok güzel.
Saksıdaki çiçekleri suladım.
Odamdaki koltuklar çok eski, onları değiştirmek istiyorum.
Bu sınıftaki öğrenciler Rusya'dan geliyor.
Sendeki kitap yeni mi? Onu daha önce hiç görmedim.

2. Когда -ki присоединяется к местоимению или существительно-

1. Aşağıdaki tümceleri uygun biçimde tamamlayınız.

78
 KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Anne ve Çocuk1
1 yaşınızdayken sizi elleriyle besledi ve yıkadı,
Bütün gece ağlayıp, onu uyutmayarak teşekkür ettiniz
2 yaşınızdayken size yürümeyi öğretti,
Size seslendiğinde odadan kaçarak teşekkür ettiniz
3 yaşınızdayken size özenle yemekler hazırladı,
Tabağınızı masanın altına dökerek teşekkür ettiniz
4 yaşınızdayken elinize rengârenk kalemler tutuşturdu,
Evin bütün duvarlarına resim yaparak teşekkür ettiniz
5 yaşınızdayken sizi cici kıyafetlerle süsledi,
Gördüğünüz ilk çamur birikintisine atlayarak teşekkür ettiniz
6 yaşınızdayken okula kadar sizinle yürüdü,
Sokaklarda “Gitmeyeceğiiiim!” diye ağlayarak teşekkür ettiniz
7 yaşınızdayken size bir top hediye etti,
Komşunun camını kırarak teşekkür ettiniz
9 yaşınızdayken size piyano öğretmeni buldu,
Notaları bir gün bile çalışmayarak teşekkür ettiniz
10 yaşınızdayken doğum günü partilerinden dans dersleri­ne kadar her
yere sizi arabayla götürdü,
Arabadan fırlayıp giderken arkanıza bile bakmayarak teşek­kür ettiniz
11 yaşınızdayken sizi arkadaşınızla sinemaya götürdü,
“Sen bizimle oturma!” diyerek teşekkür ettiniz
12 yaşınızdayken zararlı televizyon programlarını seyret­menizi
istemedi,
O evde değilken hepsini seyrederek teşekkür ettiniz
15 yaşınızdayken sizi yurt dışında yaz kampına gönderdi,
Tek satır mektup yazmayarak teşekkür ettiniz
17 yaşınızdayken arkadaşınızla partiye gitmenize izin verdi,
Bir telefon bile etmeden sabaha karşı eve dönerek teşekkür ettiniz
19 yaşınızdayken okul masraflarınızı karşıladı, sizi arabayla kampüse
götürdü ve eşyalarınızı taşıdı,

1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.

79
 Arkadaşlarınız alay etmesin diye kampus kapısında vedalaşarak
teşekkür ettiniz
21 yaşınızdayken iş hayatı ve kariyerinizle ilgili size fikir vermek
istedi:
“Ben senin gibi olmayacağım!” diyerek teşekkür ettiniz
22 yaşınızdayken kep giyme töreninizde size gururla sarıldı,
Avrupa seyahati için para isteyerek teşekkür ettiniz
24 yaşınızdayken evlenmek istediğiniz çocukla tanışmak istedi,
“Zamanını ben bilirim!” diye tersleyerek teşekkür ettiniz
25 yaşınızdayken düğün masraflarınızı karşıladı, sizin için hem mutlu
oldu, hem çok duygulandı,
Siz, dünyanın bir ucuna taşınarak teşekkür ettiniz
30 yaşınızdayken bebek bakımı hakkında size akıl vermek istedi,
“Artık bu ilkel yöntemleri bırak!” diyerek teşekkür ettiniz
40 yaşınızdayken sizi arayıp bir akrabanızın doğum günü­nü hatırlattı,
“Anne işim başımdan aşkın!” diyerek teşekkür ettiniz
50 yaşınızdayken o çok hastalandı, hafta sonunda onu gör­meye
gittiğinizde mutlu oldu,
Ona yaşlıların çocuk gibi nazlı olduğunu söyleyerek teşek­kür ettiniz
Derken bir gün O öldü.
O güne kadar onun için yapmadığınız ne varsa, o anda kal­binize bir
yıldırım gibi düştü
O zaman gidin, hâlâ fırsat varken, o yanınızda iken, o ha­yatta iken,
vakit ayırıp ilgilenin. Ve onca sene veremediğiniz sevginizi verin.
Fırsat varken, sevin, sevdiğinizi belli edin ve mutlu edin Haydi geç
kalmayın lütfen.
Acele edin Bakın yine geçiyor dakikalar ve saatler. Bitmeden, sona
ermeden yapın şu işi.

Мама и ребенок
В 1 годик кормила вас своими руками,
Вы же сказали ей спасибо, проплакав всю ночь…
В 2 годика научила вас ходить,
Вы же поблагодарили ее, убежав из комнаты, когда она звала…
В 3 года со старанием готовила вам еду,

80
 Вы поблагодарили ее, вылив тарелку под стол…
В 4 годика дала вам цветные карандаши и учила рисовать,
Вы же поблагодарили ее, разрисовав все стены дома…
В 5 лет украшала вас красивой одеждой,
Вы поблагодарили ее, прыгнув в первую попавшуюся лужу…
В 6 лет проводила вас до школы,
Вы поблагодарили ее, плача на улице, со словами: «Не пойдууу!..»
В 7 лет подарила вам мяч,
Вы же поблагодарили ее, разбив соседское окно…
В 9 лет нашла для вас учителя по пианино,
Вы поблагодарили ее, ни разу не выполнив задание…
В 10 лет возила вас на машине от праздников дня рождения до
уроков танцев,
Вы побагодарили ее, даже не обернувшись, когда вышли из ма-
шины…
В 11 лет отвезла вас и ваших друзей в кино,
Вы поблагодарили ее, попросив не садиться с вами
В 12 лет она не хотела, чтобы вы смотрели вредные программы
по телевизору,
Вы поблагодарили ее, посмотрев все эти программы, пока ее не
было дома…
В 15 лет отправила вас в летний лагерь заграницу,
Вы не поблагодарили ее, написав письмо хоть в одну строчку…
В 17 лет разрешила пойти вам на вечеринку с вашим другом,
Вы поблагодарили ее, прийдя к утру домой и ни разу не позвонив
за это время…
В 19 лет оплатила учебу, отвезла вас на машине до студенческого
городка, привезла ваши вещи…
Вы поблагодарили ее, попрощавшись с ней у ворот, чтобы ваши
друзья не смеялись над вами…
В 21 год хотела дать совет по вашей работе и карьере,
Вы поблагодарили ее, сказав: «Я не буду таким как ты»…
В 22 года с гордостью обняла вас,
Вы поблагодарили ее, попросив денег на поездку в Европу…
В 24 года она захотела познакомиться с девушкой, с которой вы
хотели пожениться,

81
 Вы же поблагодарили ее, сказав: «Я сам знаю, когда нужно будет
познакомиться»…
В 25 лет оплатила все ваши расходы на свадьбу,
Вы же поблагодарили ее, переехав на другой конец света…
В 30 лет захотела дать вам совет по уходу за ребенком,
Вы поблагодарили ее, сказав: «Оставь эти первобытные методы»…
В 40 лет позвонила и напомнила о дне рождения вашего род-
ственника,
Вы поблагодарили ее, сказав что у вас дел выше крыши…
В 50 лет она сильно заболела. Когда вы приехали к ней в выход-
ные, она была очень рада,
Вы поблагодарили ее, сказав, что пожилые люди как дети
малые…
И вдруг… Она умерла…
И в тот момент ваше сердце почувствовало всю тяжесть всего
того, чего вы не сделали для нее…
Раз так, то идите, пока есть возможность, пока она рядом, уделите
ей время и внимание.
И дайте ей столько любви, сколько вы не смогли дать за все это
время.
Любите, показывайте свою любовь, дарите ей счастье, пока есть
возможность. Пожалуйста, не опаздайте.
Поспешите… Смотрите, снова проходят минуты и часы. Сделай-
те это, пока все не закончилось.

82
 • ÜNİTE VIII •
NELER OLACAK?
ЧТО ОЖИДАЕТСЯ В БУДУЩЕМ?

'DE NELER OLACAK?

1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.

83
 Özellikle Ay'da tatil yapmak, o tarihlerde çok revaçta olacak.
Dünyadaki tatil beldeleri de yine hatırı sayılır bir ilgi görecek.
yılında uzaya gitmek için, şimdiki parayla sadece
$ ödemek yeterli olacak.

* Petrol bitiyor
Petrol, yılında tarihteki yerini alacak. Yerine en güçlü aday, bor
ve uzay elementleri olarak gösteriliyor. Türkiye bor madeni bakımından
çok zengin bir ülkedir.
Bu yüzden, dünyanın sayılı ülkeleri arasındaki yerini alacak. Hava
otomobilleri, güneş enerjisi ile çalışacak.
* Uykusuzluk hapı
'de insanoğluna, 24 saat yetmeyecek. Bu nedenle bilim adamları,
uykuyu en az seviyeye indirmek için, bu konuyla ilgili çalışmalara hız verdi
bile. yılında, vücut dengesini özel haplar sağlayacak. Bu mükemmel
haplar sayesinde insan­lar, uyku gereksinimlerini karşılayacak. Tabii, bu
derece etkili bir hapın geliştirilmesi için daha uzun yıllar gerekiyor. Bilim
adamlarına göre, bu hapı üretmek elbette zor ama kesinlikle imkansız
değil.
* Dünya nüfusu 10 milyar olacak!
Dünya nüfusu yılında 10 milyar civarında olacak. Asya ve
Afrika'daki ülkelerin nüfusu hızla arta­cak. Çin'in nüfusu, milyon
artacak ve l milyar milyona ulaşacak. Ancak, o tarihte dünyanın en
kalabalık ülkesi Hindistan olacak. 35 yıl sonra, Hindistan l milyar
milyonluk nüfusuyla, dünyanın en kalabalık ülkesi olacak. Türkiye'nin
nüfusunun ise milyon olması bekleniyor.
* Teknolojik evler büyük rahatlık
yılında insanlar, evlerindeki her şeyi sesle yönetecek. Ses tanıma
sistemi sayesinde insanlar, her şeyi (televizyonu, müzik setini açmak ve
kapatmak, yemek pişirmek, kapıyı açmak) komutlarla yapma şansına
sahip olacak.
* Para kullanımı azalacak
Teknoloji sayesinde, herkes özel şifreler ve parmak izleriyle alış­veriş
yapacak. Para kullanımı artık çok az olacak. Tek tip ban­kalar kurulacak
ve bunlar her cadde başında yer alacak. Sistem gereği, tüm işlemler birkaç
saniye gibi çok kısa süre içinde so­nuçlanacak.

84
 * Öğrenim kolaylığı ciplerle sağlanacak
İnsan vücuduna bir cip sistemi yerleştirilecek ve böylece öğre­nim
kolaylaşacak. Özel cipler sayesinde, başta yabancı dil olmak üzere birçok
zor konu kolaylıkla öğrenilecek.
Takvim / Aktüel
23 Ocak
(Yeniden düzenlenmiştir.)

1. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.

GELECEK ZAMAN
БУДУЩЕЕ КАТЕГОРИЧЕСКОЕ ВРЕМЯ
Это время выражает действие, которое обязательно совершится.
Eylem (глагол) + -(y)acak + kişi eki (окончание лица)

Olumlu Olumsuz Olumsuz Soru

85
 Как видно из таблицы, -acak подчиняется закону гармонии глас-
ных. К основе глагола, заканчивающейся на гласный звук, прибав-
ляется соединительный согласный y. Ударение падает на последний
слог аффикса - acák.
Будущее категорическое время выражает следующие значения:
1. Достоверное предстоящее будущее действие.
Ben yarin işe gideceğim.
2. Долженствование.
Şimdi benim dersim var. Ben gideceğim.
3. Приказ.
Katibe gideceksin, bu yazıyı ona vereceksin.
4. Предположение.
Mehmet Ali’nin sözlerini duymuş olacaklar ki, (…), el çırpıp bağırmaya
başladılar.

Указатели будущего категорического времени:

Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Önümüzdeki ay teyzemi ziyaret edeceğim.
2. Yarın sabah pikniğe gideceğiz.
3. Bu akşam anneme mektup yazacağım.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

86
3. Kardeşimle bu akşam Çin Restoranı'nda yemek ye..
4. Bence öğretmen sınavda bu soruyu sor
5. Konser yarım saat sonra başla
6. Aysel üç ay sonra doğum yap
7. Okullar 15 Haziran'da kapan

Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Onlar tatilde Uludağ'a gitmeyecekler.
2. Derya bugün alışveriş yapmayacak.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Biraz sonra ders başlayacak mı?
2. Yarın okula gelecek misiniz?
3. Çocuklar bugün parka gidecekler mi?

3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

87
 Olumsuz Soru
(Отрицательный вопрос)
Örnek (пример):
1. Siz benimle tiyatroya gelmeyecek misiniz?
2. Bir daha onunla konuşmayacak mısın?
3. Sınavdan sonra partiye gitmeyecek miyiz?

4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

AD TÜMCELERİNDE GELECEK ZAMAN

Olumlu Olumsuz Olumsuz Soru

88
Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Sinem ve Simge önümüzdeki yıl öğretmen olacaklar.
2. Cumartesi bütün gün evde olacağız.
3. Bundan sonra her şey daha güzel olacak.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Çok acele pişirdim. Bu yemek hiç lezzetli olmayacak.
2. Bugün öğretmenimiz hasta, ders olmayacak.
3. Babam bu yıl emekli olmayacak.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Bu yıl baban emekli olacak mı?
2. Yarınki sınavın soruları kolay olacak mı?
3. Sence biz zengin olacak mıyız?

89
 3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Yarın size gelmek istiyorum. Evde ol?
2. Fotokopiler bir saate kadar hazır ol?
3. Sınavdan sonra ders ol?
4. Metin çok kötü bir adam. Onunla mutlu ol?
5. Müdür Bey yarın ofiste ol?
6. Bayramda bankalar açık ol?

Olumsuz Soru
(Вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Niçin şemsiyeni aldın? Bugün hava güneşli olmayacak mı?
2. Çok çabuk sinirleniyorsun. Sen hiç sakin olmayacak mısın?

4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

5. Aşağıdaki paragraftaki boşlukları uygun eklerle doldurunuz.

90
ver Ben bu parabiriktirve ailemle birlikte ağustos
bir haftalığına Antalya'tatile git Tatilde bol bol yüz,
dinlenTatilden sonra tekrar Ahmet Bey'dükkân
çalış
Sen tatilne yap? Bütün yaz İstanbul'da mı ol?

EVLİLİK HEYECANI
СВАДЕБНЫЕ ХЛОПОТЫ
Meltem, bir hafta sonra evle­necek. En yakın arkadaşla­rı Özlem ve
Sibel dün gece Meltem'in evinde kaldılar. Sabaha kadar sohbet ettiler.
Meltem: Kızlar, çok telaşlıyım. Düğünde bir aksilik olacak diye ödüm
kopuyor. Dü­ğünüme sadece bir hafta kaldı.
Özlem: Bence, gereksiz yere telaşlanıyor­sun. Her şey yolunda gidiyor.
Davetli sa­yısı belli mi?
Meltem: Kesin belli değil ama kişi kadar olacak. Sinem'in
düğünündeki aksi­likler, benim de başıma gelecek, diye çok korkuyorum.
Sibel: Ben yurtdışındaydım, Sinem'in dü­ğününde ne oldu ki?
Meltem: Sinem'in düğünü bahçede oldu. Saat on bire doğru, düğünün
en güzel yerinde şiddetli bir yağmur baş­ladı. Misafirlerin çoğu düğünden
erken ayrıldı. Sinem'in gelinliği ıslandı, saçları ve makyajı bozuldu.
Kızcağız çocuk gibi ağladı. Daha önce onu hiç bu kadar üzüntülü ve sinirli
görmedim.
Sibel: Bence de gerçekten çok üzücü bir durum. Ama senin düğününde
bunun gibi aksilikler olmayacak. Meteorolojiye göre, önümüzdeki
haftalarda hava çok sıcak olacak ve yağmur yağmayacak.
Özlem: Aman Meltem! Gerçekten felaket habercisi gibisin. Kötü
şeyler düşünme; daima olumlu düşün ki güzel şeyler olsun.
Meltem: Doğru söylüyorsun. Ama çok heyecanlıyım.
Sibel: Meltemciğim, ben de senin kadar heyecanlıyım. Çocukluğumuzu
hatırlıyorum da zaman ne kadar çabuk geçiyor. Her şey daha dün gibi
Yaramazlıklarımız, lise yıllarımız, sonra üniversiteye giriş he­yecanı
Meltem: Evet, ne güzel günlerdi…
Özlem: Kızlar! Bırakalım şimdi eski günleri. Geleceğe bakalım.
Meltemciğim, çok merak ediyorum. Acaba evlilik seni değiştirecek mi?
Şimdiki gibi sık sık bir araya gelecek miyiz?

91
 Meltem: Tabi ki. Sizler bana kardeşim kadar yakınsınız. Her zaman
görüşeceğiz. Murat da sizi çok sevi­yor.
Sibel: Ondan şüphe etmiyorum, ama düğünden sonra böyle sabahlara
kadar sohbet edemeyeceğiz.
Meltem: Murat'ın işini biliyorsunuz. Düğünden sonra da şimdiki gibi
iş seyahatleri olacak. O iş seyahatindeyken, biz yine eskisi gibi bir araya
geleceğiz ve eski günlerdeki gibi olacağız.
Özlem: Birbirimize söz verelim. Evlendikten sonra da dostluğumuzu
devam ettirelim. Çünkü insanlar böyle güzel dostları kolay bulamıyor.

KARŞILAŞTIRMA: GIBI, KADAR

Gibi
Örnek (пример):
1. Leyla da ablası gibi avukat olacak.
2. Kenan Bey tilki gibi kurnaz bir adamdı.
3. Kar gibi bembeyaz bir elbise giydi.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Kadar
Örnek (пример):
1. Murat, Ali kadar yakışıklı değil.
2. Onun okulu bizimki kadar yakın değil.
3. Siz de bizim kadar yorgun musunuz?

92
2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Закончите предложения как в примере.)
1. Balıkesir, İstanbulkalabalık değil.
2. Sen hiç builginç bir film gördün mü?
3. Bu olaya siz de bizimüzüldünüz mü?
4. Daha önce Çincezor bir dil görmedim.

3. Aşağıdaki tümceleri ‘gibi’ ve ‘kadar’ ile tamamlayınız.

-a kadar (до)
-a kadar выражает предел во времени и пространстве.

…dan (y)a kadar (от… до…)

Örnek (пример):
1. Dün, sabahtan akşama kadar evdeydim.
2. Hazirandan Eylüle kadar okullar tatil.
3. Murat Bey, 'den 'e kadar İzmir'de yaşadı.
4. Dersimiz saat üçe kadar devam edecek.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

93
 5. Sabahyağmur yağdı.
6. Sabah sekiz buçuköğleden sonra ikiTürkçe
öğreniyoruz.
7. Dün Taksim'Sultanahmet'yürüdüm.
8. Toplantı kaçkaçsürecek?
9. Akşamişim yok; sana yardım edebilirim.
Bu ayın sonuİstanbul'da kalacağım.

BANA GÖRE, BENCE

Ben – Bence = bana göre

Örnek (пример):
Bence Hülya Ömer'le evlenmeyecek. = Bana göre Hülya Ömer'le
evlenmeyecek.
Bizce onlar çok mutlu olacaklar. = Bize göre onlar çok mutlu olacaklar.
Sizce biz bu sınavı kazanacak mıyız? = Size göre biz bu sınavı
kazanacak mıyız?
Başbakanca ≠ başbakana göre
Başbakanca = başbakan tarafından
Başbakana göre ülkemizin ekonomisi çok iyi.

Onca = çok (много)

Onlarca = 20, 30, 40 = çok (десятки)

94
 1. Aşağıdaki tümceleri uygun biçimde tamamlayınız.
(Заполните пропуски в предложениях.)
1. Benbu yaz çok sıcak geçecek.
2. Özlemİzmir Türkiye'nin en güzel şehri.
3. Onlarmatematik çok zor.
4. Bilim adamlarıdünyanın en önemli sorunu küresel
ısınmadır.
5. Ohayat çok zor.
6. Senbugün yağmur yağacak mı?
7. Üniversite öğrencilerigençler ülke siyasetinde söz
sahibi değiller.
8. Sizbu otel güzel mi?
9. Onlarherkes suçlu, yalnızca kendileri suçsuz.
Meteoroloji uzmanlarıyarın kar yağacak.

KÜLTÜR KÖŞESİ1
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Ölürken Doğmak
Anne rahmine düşen ikiz kardeşler önceleri her şeyden habersizmiş.
Haftalar birbirini izledikçe onlar da gelişmişler. Elle­ri, ayakları, iç organları
oluşmaya başlamış. Bu arada, etrafla­rında olup biteni fark ediyorlarmış.
Bulundukları rahat, güven­li yeri tanıdıkça mutlulukları artmış. Birbirlerine
hep aynı şeyi söylüyorlarmış:
“Anne rahmine düşmemiz, burada yaşamamız ne harika değil mi?
Hayat ne güzel şey be kardeşim!”
Büyüdükçe, içinde yaşadıkları dünyayı keşfe koyulmuşlar, öyle ya,
hayatın kaynağı neymiş? İşte bunu araştırırken, karşı­larına anneleriyle
bunları birbirine içinde beslenip büyütüldüklerini tesbit etmişler.
“Annemizin şefkati ne kadar büyük! Bize bu kordonla ihti­yacımız olan
her şeyi gönderiyor.”
Artık aylar birbiri ardınca geçiyor, ikizler hızla büyüyor, di­ğer bir
deyişle “yolun sonu” na yaklaşıyorlarmış. Bu değişiklik­leri hayretle

1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.

95
gözlemlerken, bir gün gelip bu güzelim dünyayı terk edeceklerinin
işaretlerini almaya başlamışlar.
Dokuzuncu aya yaklaştıklarında, bu işaretleri daha kuvvetli hissetmeye
başlamışlar. Durumdan telaşlanan ikizlerden birisi diğerine sormuş:
“Neler oluyor? Bütün bunların anlamı ne?”
Öteki daha sakin ve aklı başındaymış. Üstelik, bulundukları bu dünya
çoğu zaman ona yetmiyor, duyguları daha geniş bir âlemi arzuluyormuş.
O cevap vermiş:
“Bütün bunlar, bu dünyada daha fazla kalamayacağız anla­mına
geliyor.” Ve eklemiş:
“Buradaki hayatımızın sonuna yaklaşıyoruz.”
“Ama ben gitmek istemiyorum!” diye haykırmış kardeşi.
“Hep burada kalmak istiyorum.”
“Elimizden gelen bir şey yok. Hem, belki doğumdan sonra hayat
vardır.”
“Bize hayat veren o kordon kesildikten sonra bu nasıl mümkün olabilir
ki?!” diye cevaplamış öteki.
“Bize hayat veren kordon kesilirse nasıl hayatta kalabiliriz, söyler
misin bana? Hem, bak bizden önce başkaları da buraya gelmiş ve sonra da
gitmişler. Hiçbirisi geri gelmemiş ki bize doğumdan sonra hayat olduğunu
söylesin. Hayır, bu her şeyin sonu olacak.” demiş.
Bütün bunları söyledikten sonra eklemiş: “Hem, belki de anne diye
bir şey de yok!”
“Olmak zorunda!” diye itiraz etmiş kardeşi. “Buraya başka türlü nasıl
gelmiş olabiliriz, nasıl hayatta kalabiliriz ki?”
“Sen hiç anneni gördün mü?” diye üstelemiş öteki. “O bel­ki de sadece
zihinlerimizde var. Bir annemiz olduğu düşün­cesi bizi rahatlattığı için onu
belki de biz uydurduk.”
Böylece, anne rahmindeki son günleri derin sorgulamalar ve
tartışmalarla geçmiş. Sonunda doğum anı gelmiş çatmış, ikizler
dünyalarını terk ettiklerinde gözlerini başka bir dünya­ya açmışlar ve
sevinçten ağlamaya başlamışlar.
Çünkü gördükleri manzara hayallerinin bile ötesindeymiş.

96
 Родиться, умирая
В утробе матери было два близнеца. Они получали информацию
об окружающем мире, разглядывая друг друга в течение нескольких
недель. У них начали появляться руки, ноги, внутренние органы.
В это время они продолжали наблюдение. Узнав, что место, где они
находятся приятное и безопасное, их радость возросла. Они постоян-
но говорили друг другу:
«Какое это чудо, что мы оказались здесь, в животе у мамы, так
ведь? Как прекрасна жизнь, мой братишка!».
Взрослея, они стали задумываться о том, откуда появился этот
мир. Пока они искали ответ на этот вопрос, наткнулись на канал, ко-
торый связывал их с мамой. Они предположили, что еда, спокойствие
и безопасность приходят к ним именно из этого канала.
Как милостива наша мама! Она при помощи этого канала отправ-
ляет нам все необходимое. Время быстро проходит, близнецы растут,
приближается время родов. Они начали понимать, что им придется
покинуть этот прекрасный мир. Ближе к девятому месяцу они начали
ощущать знаки конца сильнее. Один из них спросил у другого: «Что
происходит?».
Другой был умнее, и к тому же его душа требовала мира, кото-
рый бы намного превосходил нынешний. Он ответил, что это знаки
того, что их мир приближается к концу. Второй сказал, что не жела-
ет уходить. Брат успокаивал его, говоря, что, наверное, после этого
начнется новая жизнь. «Как там может быть другой мир? Может, это
все обман, может, вообще мамы не существует?» – настаивал другой.
«Как же тогда мы здесь оказались, если ее нет?» – «А кто же ее, эту
маму видел?»
Когда они родились, то оказались в том мире, о котором они даже
не могли мечтать.

97
 • ÜNİTE IX •
BİR VARMIŞ BİR YOKMUŞ
БЫЛО ИЛИ НЕ БЫЛО

BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMAN

Eylem (глагол) + -mış + kişi eki (окончание лица)

Olumlu Olumsuz Olumlu Soru Olumsuz Soru

Отрицательное окончание имеет 4 варианта: -mı, -mi, - mu, -mü.

98
 4. Радость и хвальба:
İyi ki böyle bir işi seçmişsin, kutlarım seni!
5. Предположение. Может использоваться со словами “belki” (мо-
жет быть), “galiba” (возможно), “sanırım ki” (считаю, что…)
Bana öyle geliyor ki, siz bu hatayı işlememişsiniz.
6. Факт, по поводу которого нет сомнений. Для создания такого
смысла используется также и с окончаниями -dır (-dir, -dur, -dür, -tır,
- tir, -tur, - tür).
Masonluğu dünyaya İnglizler sokmuştur…
7. Данное время используется в сказках, так как рассказчик не
является очевидцем событий.

Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Annem söyledi. Ben bir yaşımda konuşmaya başlamışım.
2. Çok yorulmuşsunuz, biraz dinlenin.

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Bilge bizi hiç özlememiş.
2. Yemeğe hiç tuz koymamışsınız.

2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

99
3. Anna ile Olga daha önce hiç baklava ye
4. Futbolcular maça hiç iyi hazırlan, çok kötü oynuyorlar.
5. Bence öğrenciler bu konuyu hiç anla

Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Gizem'e sor bakalım. Yemeği hazırlamış mı?
2. Kızım, pencereden bir bak. Kar yağmış mı?
3. Onlar buraya daha önce gelmişler mi?

3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

Olumsuz Soru
(вопрос «Разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Niçin kapıda bekliyorsun? Anahtarını yanına almamış mısın?
2. Onlar daha kompozisyonlarını bitirmemişler mi?
3. Saat gece yarısı oldu, hâlâ yatmamışlar mı?

4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

 AD TÜMCELERİNDE BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMAN
ПРОШЕДШЕЕ НЕОПРЕДЕЛЕННОЕ ВРЕМЯ
В ИМЕННЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ

Olumlu Olumsuz Olumsuz Soru

1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.

 4. Hülya Hanım'm evi bahçeli miymiş?
Evet, _________
Hayır,___________________
5. İstanbul'da hayat pahalı mıymış?
Evet,______________________
Hayır,_________________________
6. O kız nişanlı değil miymiş?
Evet,________________________
Hayır, ______________________
7. O lokantanın yemekleri lezzetli miymiş?
Evet,________________________
Hayır,______________________
8. Deniz kenarı kalabalık değil miymiş?
Evet,___ ____________________
Hayır, ___________________,__________

NASREDDİN HOCA'DAN FIKRALAR1

1
Yılmaz C. Nasreddin Hoca Fıkraları. Tutku Yayın, Ankara,

 Pazardakiler “Kaça bu hindi?” diye sormuşlar. Hoca “On beş altın.”
diye cevap vermiş. Bu duruma en çok papağanın sahibi şaşırmış. “Bir
hindi on beş altın eder mi?” diye sormuş.
Hoca da “Ama sen yumruk kadar papağanı on iki altına satıyorsun.”
diye yanıtlamış.
Papağanın sahibi, “Onun marifeti var, insan gibi konuşur. Ya seninki
ne yapar?” diye sormuş. Hoca da “Senin papağanın düşünmeden konuşur.
Ama benim hindim insanlar gibi düşünür.” diye yanıt vermiş.
Nasreddin Hoca, fazla meraklı insanları da fıkralarında eleştirir:
Nasreddin Hoca çarşıda dolaşırken gevezenin biri: – “Hocam, az önce nar
gibi kızarmış bir tepsi baklava götürdüler.” demiş. Hoca aldırış etmeksizin;
“Bana ne?” demiş. – “Ama, baklava tepsisini sizin eve götürdüler.” demiş
geveze. Hoca o zaman “Sana ne?” diye cevap vermiş.
Nasreddin Hoca, aynı zamanda, hazır cevap bir kişidir de. Her durum
karşısında mutlaka söyleyecek bir sözü vardır:
Bir İranlı'ya memleketinden mektup gelmiş. Adam, mektubu okutmak
için Hocaya vermiş: – “Hocam!” demiş, “Şunu bir oku.”
Hoca bakmış, yazı hem okunaksız hem de Farsça. “Bunu başka bir
kişiye okut, ben Farsça bilmem, yazı da okunaksız.” demiş.
İranlı kızıp köpürmüş; “Başında değirmen taşı kadar kavukla şu
mektubu okuyamazsın ha!” diye söy­lenmiş. Hoca hemen kavuğu çıkarmış,
İranlı'nın başına koymuş; “İş kavuktaysa, buyur sen giy. Mektubu da sen
oku!” diye cevap vermiş.
Nasreddin Hoca, can sıkıcı konuları bile esprili bir üslupla dile getirir:
Bir gün Hocanın bir arkadaşı “Hocam, senin karın çok geziyor.”
demiş. Hoca da gayet sakin bir tavırla “Hiç öyle şey olur mu? O kadar
çok gezse, arada bir bizim eve de uğrardı.” diye cevap vermiş.
Canten Yılmaz
(Yeniden düzenlenmiştir)
(Упрощенный текст)

 DOĞRUDAN ANLATIM
ПРЯМАЯ РЕЧЬ: ‘DİYE’
Прямая речь образуется при помощи слова diye (сказал, что).

Örnek (пример):
Biz öğretmene “Yarın ders var mı?” diye sorduk.
Öğretmen bize “Hayır yok, çünkü yarın toplantı var.” diye cevap
verdi.
Gülay tezgâhtara “Bu halı ne kadar?” diye sormuş.
Tezgâhtar Gülay'a “Sekiz bin YTL.” diye cevap vermiş.
Gülay “Bu mağaza çok pahalı. Başka bir yerden alayım.” diye
düşünmüş.

1. Aşağıdaki fıkrayı örnekteki gibi tamamlayınız.

 BAĞLAÇLAR
СОЮЗЫ
hem hem (de) (и … и)
Данный союз связывает однородные члены предложения либо
однородные придаточные.
Örnek (пример):
Hem öğretmenlik mesleğini hem (de) öğrencilerini seviyor. Toplantıya
hem annesi hem (de) babası geldi. Yolda okumak için hem dergi hem (de)
gazete aldım.

ne ne (de) (ни … ни)

yaya (da) (или … или)

1. Aşağıdaki tümceleri uygun bağlaçlarla tamamlayınız.

 4. Çok az param varkitapparfüm alacağım.
5. Doğum gününebeniGülgün'üEce'yi davet etti.
Hepimiz çok üzüldük.
6. Murat'aMehmet'e küstüm. İkisiyle de konuşmuyorum.
7. Salı gelÇarşamba. Çünkü Perşembe günü evde
olmayacağım.
8. güzelakıllı bir kız. Onun nişanlısı çok şanslı.
9. Saçlarıuzunkısa.
Haydi, karar verin artıkdöner yiyelimpizza.
Berk çok sağlıklı;sigaraiçki içiyor.
TatildeMarmaris'eBodrum'a gideceğiz. Daha karar
vermedik.
-dan beri, -dır
C тех пор как
Эта форма используется для обозначения времени начала дей-
ствия или его продолжительности.
Örnek (пример):
İstanbul'a 'da geldim. Hâlâ İstanbul'da yaşıyorum. 'dan beri
İstanbul'da yaşıyorum. İki yıldan beri İstanbul'da yaşıyorum. İki yıldır
İstanbul'da yaşıyorum.

В тех случаях, когда -dan beri не обозначает время начала дей-

С обеими формами можно использовать слова: günler (дни),

 Uzun zamandan beri tiyatroya gitmedim. = Uzun zamandır tiyatroya
gitmedim.

1. Aşağıdaki tümceleri -dan beri ve -dır yapılarıyla tamamlayınız.

KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Siz Hangisisiniz?1
Bir baba ile kızı dertleşiyorlarmış. Kızı hayatında çok sıkıntı
yaşadığından ve bunlarla nasıl baş edeceğini bilemediğinden bahsetmiş
babasına. Hatta sorunlar ardı arkasına devam edi­yormuş hayatında.
Babası kızını dinlemiş, dinlemiş ve “Gel, sana bir şey göste­receğim!”
diye kızını mutfağa götürmüş.

Baba ünlü bir aşçı imiş.

 Daha sonra ateşi kesmiş. Masaya iki adet tabak ve bir adet de boş
bardak koymuş, ilk önce haşlanmış havucu alıp bir ta­bağa koymuş Daha
sonra artık epey pişmiş olan yumurtayı alıp diğer tabağa koymuş
En sonunda da artık suya iyice sin­miş ve tam kıvamında kahve
görüntüsü olan kahveyi de alıp bir bardağa boşaltmış.
Kızına sormuş:
“Kızım ne görüyorsun?”
Kızı: “Havuç, yumurta ve kahve görüyorum.” demiş.
Kızını elinden tutup masaya yaklaştırmış ve daha yakından bakıp,
hissetmesini istemiş.
Kızı babasının dediklerini yaptıktan sonra demiş ki:
“Ne görüyorum Haşlanmış yumuşak bir havuç (bunu ya­parken
çatalı havuca batırmış ve yumuşaklığını hissetmiş); sonra, artık pişmekten
içi katılaşmış bir yumurta (yumurtayı da eline almış, hatta bir tarafından
masaya vurup çatlatmış ve içini görmüş) ve bir bardak da kahve.” (Kahveyi
de biraz içtik­ten sonra) “Hatta tadı oldukça iyi” demiş.
Ardından da:
“Baba, bunu niçin bana gösteriyorsun?” diye sormuş. “Bak!” demiş
babası. “Hepsi aynı şekil kapta, aynı sıcaklıkta, aynı süre boyunca
pişti. Fakat hepsi bu etkiye farklı tepki ver­diler Havuç ilk başta sertti,
güçlü idi.
Ama kaynatılınca yu­muşadı, hatta güçsüzleşti Yumurta çok
kırılgandı, hafifçe dokunsan çatlayabilirdi, ama kaynatılınca içi sertleşti,
hatta katılaştı Bir avuç çekilmemiş kahve ise yine sertti. Hepsi birbiri­
ne benziyordu ama ısıtılınca ne oldu, bu kahve çekirdekleri ısındılar,
gevşediler ve içinde oldukları suya yayıldılar. Yayıl­dıkça suya koku, tat
verdiler ve suyu eşsiz tatta bir kahveye çe­virdiler Şimdi söyle bakalım,
sen bunların hangisisin? Zor­luklarla karşılaştığın zaman nasıl tepki
gösteriyorsun?
Sen havuç musun, yumurta mısın, yoksa kahve misin?”
Peki siz hangisisiniz?
Havuç gibi sert bir kişi misiniz, sorunlar yaşayınca yumuşa­yan ve
güçsüzleşen?
Yoksa yumurta gibi, içi yumuşak, her an kırılabilir bir kişi misiniz?
Ölüm, ayrılık, yaşanan maddi manevi krizler gibi sorunlar karşısında
güçleniyor ve sertleşiyor musunuz?

 Yoksa bir kahve çekirdeği gibi misiniz? Kahve sıcak suyu de­ğiştirir,
hatta suyun sıcaklığı en üst dereceye çıktığında, en lez­zetli kahve ortamı
hazır olur. Lezzet en üst düzeye ulaşır. Eğer siz, ben, biz bu kahve çekirdeği
gibi olabilirsek, çevremizde ne kadar sorun olursa olsun, bunları olumluya
çevirebiliriz. Çev­remize güzel tatlar, duygular katarız, işte o zaman dünya
daha yaşanabilir, yaşadığımız hayat da daha lezzetli olmaz mı?
Şimdi düşünün bakalım, siz hangisisiniz? Havuç mu, yu­murta mı,
yoksa kahve mi?

А вы кто?
Во время беседы с отцом дочка поведала ему о том, что у нее
много проблем в жизни, и она не знает, как ей правильно себя ве-
сти. Оказалось, что проблемы шли в ее жизни друг за другом. Отец
слушал ее и слушал, и в конце концов отвел ее на кухню, сказав, что
что-то покажет.
Он был хорошим поваром.
Он поставил на плиту три кастрюли, налил в них одинаковое ко-
личество воды и включил одинаковый огонь.
В одну кастрюлю он положил морковь, в другую – яйцо, а в тре-
тью – горсть кофе.
Все три варил 20 минут.
Потом он выключил огонь и разложил морковь и яйцо в тарелки,
а как раз отлично приготовившийся кофе налил в стакан. Теперь он
задал ей вопрос: «Дочка, что ты видишь?».
Дочь ответила: «Я вижу морковь, яйцо и кофе».
Отец взял ее за руку и приблизил к столу для того чтобы она, раз-
глядев их поближе, подробнее рассказала о них.
Она, выполнив просьбу отца, ответила: «Что я вижу… Сваренную
мягкую морковь (когда это говорила, она проткнула морковь вилкой
и почувствовала, что она мягкая); здесь яйцо, ставшее твердым от
того, что оно долго варилось (она взяла яйцо в руки, даже разбив
скорлупу о стол, посмотрела, какое оно внутри); и стакан кофе (после
чего немного отпила), вкусный».
В конце концов она спросила: «Папа, почему ты мне все это по-
казываешь?». Отец ответил: «Смотри! Все они сварились при одной
температруре и в одинаковое время. Однако все под таким влиянием

дали разную реакцию. Морковь изначально была сильной, но когда
мы ее сварили, она стала мягкой и бессильной. Яйцо было «обид-
чивым», могло разбиться от легкого прикосновения. Когда мы его
сварили, внутри оно стало тверже. Горстка немолотого кофе также
была жесткой. Каждое из этих зерен было твердым. Все были похожи
друг на друга. И что случилось когда их нагрели? Зерна нагрелись,
размякли и придали воде вкус и запах. Они превратили воду в кофе

Öz: Bu makale Tokat ilinin Zile ilçesinin İslamiyet öncesi ve sonrası tarihi dönemlerini Osmanlılar döneminde önemli bir şehir olan Zile'nin, İslâmiyet'ten önceki dönemlerde yaşadığı parlak devir İslâmî devirde diger Anadolu şehirlerinin gelişmesiyle yavaş yavaş kaybolmuştur. Şehirdeki panayır çok eski çağlardan beri burayı canlı bir ticaret merkezi yapmıştır. Bu canlılık şehrin ekonomik ve askeri yönden güçlü olmasını sağlamıştır. Müstahkem kalesi de buranın alınmasını güçleştirmiştir. Abstract: This article compares the pre-Islamic and Islamic periods of Zile district of Tokat province. Zile an important city during the times of Hittite, Phrygia, Persian, Greek, Pontus, Roman, Byzantian, Muslim Arabian, Seljuks, Seigniories and Ottomons but its significance faded away in Islamic priods as other Anatolian cities gained prominence. The city fair since the ancient age has not only made Zile a vibrant trade center but also a powerful economic and military center. Its well-fortified castle also made it difficult to be conquered.