Mitoz Ile Mayoz Arasındaki Fark

Mayoz sırasında kromozom içinde paketlenmiş olan uzun DNA segmentlerinden oluşan diploit üreme hücresinin genomu DNA replikasyonundan sonra iki bölünme geçirerek gamet olarak adlandırılan haploit hücreleri oluştururlar. Her gamet kromozomların bir setini ya da orijinal hücrenin genetik içeriğinin yarısını içerir.

Zigot oluştuktan sonra başlayan mitoz bölünme, organizma belli bir büyüklüğe erişinceye kadar tüm soma hücrelerinde ve bazı hücrelerde (kemik iliği vb.) hayat boyu devam eder. Mitozda her hücrenin çekirdeğinde kromozomlar kendini eşler. Eşler, ana hücrenin bölünmesiyle oluşan iki yavru hücreye verilir. Böylece ana hücreye benzeyen, diploid sayıda (2n) kromozomlu iki yavru hücre meydana gelir.

MAYOZ VE MİTOZ BÖLÜNME NEDİR?

Tanım:Bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına hücre bölünmesi denir.

MİTOZ BÖLÜNME

• Mitoz bölünme sonunda kromozom sayısı sabit kalmış 2 yeni hücre oluşur.
• Oluşan hücreler kalıtsal yönden birbirinin aynısıdır. Bu bölünme vücut hücrelerinde görülür
• Mitoz bölünme tek hücrelilerde çoğalmayı,çok hücreli canlılarda büyümeyi ve yıpranan kısımların onarılmasını sağlar
• Mitoz bölünme etkisiyle insanda büyüme 20-22 yaşına kadar devam ederken, bitkilerde büyüme uygun şartlarda sınırsız gerçekleşir. İnsanda sinir hücreleri, çizgili kas hücreleri ve olgunlaşmış kan hücrelerinde mitoz bölünme görülmez.

MİTOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ

Genetik maddenin ikiye ayrılması ve organellerin ayrılması şeklinde,iki kısımda gerçekleşir.

ÇEKİRDEK BÖLÜNMESİ

İki çekirdekli bir hücrenin oluşmasını sağlar. Bir büyüme evresinin sonunda 4 kısımda gerçekleşir.

İNTERFAZ

Canlı hücrenin normal yaşam evresidir. Bu evrede hücre büyüyüp olgunlaşır. Bu evrenin sonuna doğru DNA ve sentrozomlar kendini eşler.

PROFAZ

Kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozomu oluşturur. Kromozomdan kardeş kromatidler oluşur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı eriyerek kaybolur. İğ iplikeri oluşur.

METAFAZ

Kromozomlar hücrenin ekvatoral düzleminde toplanırlar. İğ iplikleri kromozomların sentromerlerine bağlanır. Eşleşmiş kardeş kromatidler birbirinden ayrılmaya başlar.

ANAFAZ

Hücrenin ortasında bulunan kardeş kromatidler iğ ipliklerinin kasılmasıyla birbirlerinden ayrılır ve iğ iplikleriyle zıt kutuplara çekilirler.

TELOFAZ

Profazın tersi şeklinde gerçekleşir. Kromatidler uzayarak kromatin iplik duru- muna geçerler. İğ iplikleri kaybolur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı oluşur.

SİTOPLAZMA BÖLÜNMESİ

Organellerin paylaşıldığı bölünme kısmıdır. Çekirdek bölünmesi tamamlanınca hayvan hücreleri boğumlanır.

Mayoz bölünme iki aşamada gerçekleşir. Bu aşamalar, Mayoz-1 ve Mayoz-2 olarak adlandırılır.

PROFAZ I

DNA ipliklerinin kısalıp kalınlaşmaya başlaması ile başlar. Bu evre sınırları kesin olmayan 5 evreye ayrılıp incelenir. Bu evreler;

Leptoten: Kromozomların mikroskopla seçilebildikleri andan itibaren başlar. İki eş kromatit birbirine sarılı halde bulunur. Ayrıca kromatinler üzerinde kromomer denilen ve koyu boyanan bölgeler fark edilir.

Zigoten: Biri anneden diğeri babadan gelen ve birbirlerine benzeyen homolog kromozomlar yan yana gelerek eşleşmeye başlarlar.Bu eşleşme bir uçtan diğer uca doğru devam eder. Bu evrede her biri iki kromatit taşıyan iki kromozomun yan yana durmasıyla sanki canlı n sayıda kromozom taşıyormuş gibi görülür. Görülen bu yapıya tetrat denir.

Pakiten: Homolog kromozomların eşleşmesi tamamlanır ancak kromozomlar kısalmaya devam eder. Ayrıca bu evrede mitozdan farklı olarak tetratlar arasında genetik madde alışverişi olur. Buna krossing-over denir. Bu olay homolog kromozomların birbiri üzerine çakışan (kiyazma "chiasma") kısmında gerçekleşir.

Diploten: Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır. Dört kromatit için iki sentromer vardır. Tetrat'taki homolog kromozomlar birbirinden ayrılmaya başlar. Ancak kiyazma bölgelerinde ayrılma olmaz ve kiyazmalar uca doğru kaymaya başlar.

Diakinez:Kromozomlar son halini alır. Çekirdekçik kaybolur. Çekirdek zarı parçalanır.

METAFAZ I

Tetratları oluşturan homolog kromozomlar karşılıklı olarak hücrenin ekvatoral düzlemine dizilir.

Homolog kromozom çiftleri hücrenin ekvator düzlemine rastgele dizilir.

Hücrenin ekvator düzleminde homolog kromozom çiftlerinin kaç farklı şekilde dizilebileceği 2n şeklinde ifade edilir. (n haploit hücre sayısı)

ANAFAZ I

Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara ilerler. Mayoz bölünme gerçekleşirken krossing-over meydana gelmeyebilir. Bu yüzden krosing-over (gen transferi) çeşitliliğin temel nedeni değildir. Profaz l evresinde birbirine yapışan homolog kromozomlar Anafaz l'de rastgele ayrılacağı için bu evrede de gen çeşitliliği sağlanmış olur.

TELOFAZ I

Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Etraflarında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.

Hayvansal hücrelerde: Çekirdek bölünmesi tamamlandıktan sonra sitoplazma ortadan boğumlanarak ikiye bölünür ve iki ayrı hücre oluşmuş olur.

Bitkisel hücrelerde: Oluşmuş olan iki çekirdekli hücrenin ortasında bir orta lamel (ara lamel) oluşur ve hücre duvarına kadar ulaşır. Dolayısıyla birbirine bitişik iki hücre oluşur. Hücrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar. Etraflarında çekirdek zarı oluşur. Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hücre oluşur.

Buraya kadar geçen olaylar mayoz-I olarak adlandırılır. Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksızın profaz-II'nin başlamasıyla mayoz-II başlar. Mayoz-II mitoz bölünmenin hemen hemen aynısıdır. Hücrelerdeki haploid kromozom sayısı korunarak profaz-II, metafaz-II, anafaz-II ve telofaz-II gerçekleşerek mayoz bölünmenin sonunda n kromozom sayısına sahip 4 yavru hücre meydana gelir.

MAYOZ 2

PROFAZ II

Birinci bölünmenin telofazı ile ikinci bölünme arasında bir dinlenme devresi olmadan çekirdek zarı parçalanır. Birinci iğ iplikçiklerinin doğrultusuna dik yeni iğ iplikçikleri oluşur.

METAFAZ II

Her yavru hücrenin haploid (n) kromozomu ekvatoral düzlem üzerinde dizilir, cross over olmaz.

ANAFAZ II

Mayoz bölünmenin 2. bölümü olan Mayoz 2'nin 3. evresidir. Ara evre olarak da adlandırılır. Bu evre mitozdaki anafaz evresine benzer. Ancak, mitozdaki anafazda kardeş kromatitler düzenli bulunurken bu evrede düzensiz bulunurlar. Bu da Mayoz bölünmede genetik çeşitliliği sağlar.