Leonardo Da Vinci Haliç Köprüsü

Ser Piero D'Antonio küçük bir kasaba olan Vinci'de noterlik görevini sürdüren soylu bir İtalyan'dı. D'Antonio,'un Caterina isimli alımlı bir kadınla yaşadığı aşk sonucu yılında Leonardo isimli çocuğu dünyaya geldi. 

Kader bir şekilde Ser Piero ve Caterina'nın yolunu ayırdı; çünkü Ser Piero soylu ve zengin bir kimseyken Caterina alt sınıfa mensuptu.

Leonardo, veled-i zina olarak görüldüğü için D'Antonio ailesi tarafından hiç sevilmedi.

Bu durum Leonardo'nun diğer kardeşlerinin aksine eğitim almasını engelledi; fakat bu sayede Kilise'nin köhne fikirleri Leonardo'yu zehirlememişti.

O, tüm zamanını Latince öğrenmek ve gereksiz bilgileri tekrarlamak yerine sahip olduğu kusursuz yetenekleri ilerletmekle ilgilendi. Denilebilir ki veled-i zina olmak Leonardo Da Vinci'nin kaderini değiştirmişti.

Öte yandan Ser Piero'nun talih yüzüne gülüyordu. Floransa kâtipliğine kadar yükselen ve zenginliğine zenginlik katan Ser Piero, bir veled-i zina olan oğlu Leonardo'yu kendisinden uzak tutmak adına Verrocchio isimli bir kuyumcunun yanına gönderdi. 

Kuyumcu Verrocchio, aynı zamanda bir sanatçıydı ve bilime büyük bir ilgi duyuyordu.

Ünlü sanat tarihçisi George Sarton, Leonardo'nun görünürde bir sürgün olan Verocchio malikânesindeki günleri şöyle anlatır:

Leonardo en az on sene Verrocchio'nun evinde ve stüdyosunda kaldı. Leonardo'nun hemen hemen tüm eğitimini aldığı yer burasıdır. Ayrıca, Leonardo'nun bu eski ustayla arkadaşlığı, birbirlerini etkileyecek kadar uzun ve özeldi. Bu nedenle, Leonardo'nun erken dönemli tablolarında Verrocchio'nun etkileri görülmekle birlikte, Verrocchio'nun çalışmala-rında da Leonardo'nun etkilerini görmek mümkündür. Buna iki eğiticiyi daha eklemek gerekir; Pollaiuoli kardeşler. Gerçekte pek çok eğitici vardı. Verrocchio o kadar ünlüydü ki Perugino, Boticelli, Lorenzo di Credi gibi pek çok ressam evini ziyaret ediyordu.

Leonardo'nun hayat hikâyesinde yarattığı mucizeler ve okuyanı hayran bırakan yaşam öyküsü başka bir yazımızın konusu olduğu için burada duralım. Hikâyemizin bir diğer karakteri de Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni'dir. 

Michelangelo, 'te Arezzo yakınlarında Caprese'de dünyaya geldi. Babasının Floransa'ya taşınması Michelangelo'nun kaderini değiştiren olay olacaktı. 

Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni

Michelangelo, 13 yaşına geldiğinde annesi ölmüştü. Bu süreçte ince ruhlu bir yapıya sahip sanatçı, kendisini sanata adamaya çalıştı; ama babası ve amcaları budalaca buldukları bu sanattan nefret ediyorlardı.

Michelangelo, sert şiddete ve baskıya maruz kalmasına rağmen sanattan vazgeçmedi. Sonunda babası oğlunun direnişine boyun eğerek onu sanatçı Grannici'nin yanına verdi ve gerekli eğitimi almasını sağladı.

Babası, Michelangelo sanatçı olursa aç ve işsiz kalacağından korkuyordu. Oysa Michelangelo, Papa'nın muhibi olacak kadar yükselecek ve birbirinden değerli esere imza atacaktı.

İstanbul'a uzanan hayaller

Gelelim asıl hikâyemize.

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'u fethettikten sonra şehirde büyük bir imar çalışması başlattı. Fatih'in oğlu İkinci Beyazıt da babasının bu misyonunu devam ettirerek şehri genişletmeye çalıştı. 

Leonardo Da Vinci'nin köprü projesi

Bu sırada Haliç üzerine yapılması planlanan bir köprü fikri Leonardo'nun kulaklarına kadar geldi. Hemen harekete geçip projesini hazırlayan usta sanatçı, Sultan'a yazdığı mektupta şunları söyleyecekti:

Acizleri, efendimizin Galata'dan İstanbul'a bir köprü kurdurmak için teşebbüse geçtiklerini işittim. Lakin bu işe ehil bir kimse bulamadıklarını öğrendim. Bu işten anlayan kulunuz, arzularınızı gerçekleştirebilir. Köprü, yüksek bir kemer üzerine kurulacaktır. Fakat bu kadar yüksek kemerli bir köprü üzerinden kimsenin geçmek cesaretini gösteremeyeceğini düşündüğüm için kenarlarını tahta parmaklıklarla örteceğim. Kemeri, o kadar yüksek tasarlamamın sebebi, altından yelkenlilerin rahatça geçebilmeleri içindir. 

Efendimiz Hazretleri irade buyururlarsa, Anadolu sahiline kadar uzayacak, gerektiğinde açılır kapanır bir köprü dahi inşa edebilirim. Burada su daima hareket halinde olduğundan kenarların aşınmaması için bir çare düşündüm. Bununla su akıntısı dirsek ve kenarlara zarar vermeyecektir. İnşallah Sultan Hazretleri, bu aciz kulunun sözlerine inancını bağışlar da onu her zaman hizmetlerinde görmeyi arzular ve cevap vermek lütuflarını esirgemezler.

Arşivlere "Ceneviz'den Leonardo adlı kâfirin gönderdiği belgeyle mektubun suretidir" ismiyle geçen bu mektuba olumsuz cevap verildiği aşikâr.

Bu sebeple Leonardo Da Vinci, İstanbul'a gelememişti. Onun çizdiği köprü ancak yılında Oslo'nun güneyindeki Aas kasabasında bir karayolu üzerine üst geçit olarak yapıldı. 

Sultan Beyazid'in aklındaki asıl sanatçı Michelangelo'dur

Padişah, Galata'daki Fransisken Cemaati başrahibi vasıtasıyla Michelangelo'yu İstanbul'a davet eder. Kimi kaynakların belirttiğine göre Michelangelo İstanbul'a gelmiş ve arası açılan Papa'ya karşı kaleme aldığı bazı nüshaları İstanbul'da yazmıştı.

Bu iddialar, gerçekten ziyade kurgu gibi durmaktadır. Son dönemde yazılan bazı romanlar Michelangelo'nun İstanbul'da bir süre yaşadığına dair iddialar kaleme almaktadır. Oysa elde somut bir delil ve kaynak bulunmaz.

Bilinen, Michelangelo'nun İstanbul'a gelmeyi gerçekten istediğidir. 

Fatih'in politikaları sonucu İstanbul'da sanatçılara sağlanan imkânlar ve özgür ortam İstanbul'u bir cazibe merkezi haline getirmişti.

Mısır'dan Kürdistan'dan, İran'dan ve Avrupa'dan birçok ilim insanı Fatih'in ricası ve davetiyle İstanbul yolunu tutmuştu.

Fatih Sultan Mehmet / Görsel: Wikipedia

Yalnızca Müslüman sanatkâr ve ilim erbabları değil, yabancı sanatkâr ve bilim insanları da bu devirde büyük itibar görüyordu.

Örneğin; İstanbul fethedildikten sonra Bizanslı sanatçı Ciovanni Kirisolora'nın kayınvalidesi ve kızı esir pazarına düşmüştü. Kirisolora, son çare olarak bir mektupla durumu Fatih Sultan Mehmet'e bildirdi.

Fatih konuyu öğrenir öğrenmez Kirisolora'nın kayınvalidesi ve kızını kurtararak kendisine teslim etti. Ayrıca Kirisolora'ya isterse faaliyetlerine İstanbul'da özgürce devam edebileceğini bildirdi.

Fatih'in ilmi konulardaki hoşgörüsü şahsi kütüphanesine de yansımıştı. Dünyanın dört bir ucundaki değerli çalışmaları temin edip Osmanlı'nın ilmi birikimine kazandıran Fatih, zengin bir kütüphane kurmuştu. 

Anjiyolulu, meşhur Osmanlı tarihi çalışmasında bu zengin kütüphaneyi şöyle tarif ediyordu:

O, buraya binlerce cilt eser toplamış ve tefsire ait olan kitapları da kurdurmuş olduğu diğer camilerin her birine paylaştırmıştı. Bu eserlerin büyük bir kısmı yazarlarının kendi el yazıları ile yazılmış olup söz konusu camilerin her birinde görevli memur ve muallimlere birer kaynak olma özelliği taşıyorlardı.

Sultan İkinci Beyazid / Görsel: Wikipedia

Bu politikalar eskisi kadar etkili olmasa da İkinci Beyazid döneminde de sürdürülmüştü. Michelangelo, kendisine yönelik baskıları kırmak ve özgür bir ortamda çalışmak üzere İstanbul'un yolunu tutmak istese de Floransa Sancaktarı Soderini buna engel olmuştu.

Bu engelleme cebren mi; yoksa rıza yoluyla mı olduğu tespit edilememektedir.

Bilinen tek gerçek İstanbul'a gitmek üzere hazırlık yapan Michelangelo, ani bir kararla Floransa Senyörlüğü'nün Roma elçisi olarak atanmasıydı.

Tarihin gördüğü iki büyük sanatçı Da Vinci ve Michelangelo, İstanbul'a gelerek Haliç'te bir köprü yapmayı çok istediler. Bu iki büyük ismi de Batı'dan Doğu'ya getiren en önemli neden sanatlarını daha özgür bir ortamda icra edeceklerine dair güçlü inançtı.

Tam nedeni bilinmemekle beraber ne Davinci ne de Michelangelo İstanbul'a hiçbir zaman gelememişti. Bu iki ismin aksine Matteo Dö Pasti ve Gentile Bellini gibi büyük sanatçılar İstanbul'a gelmiş ve değerli işler yapmışlardı.

*Daha ayrıntılı bir okuma için Ahmet Refik'in L. Thuasne'den tercüme ettiği "Gentile Bellini et le Sultan Mohamet II" eseri; Bruno Nardini'in Michelangelo kitabı ve Leonardo da Vinci – Görsel Eşliğinde Yaşamı ve Eserleri adlı kitap incelenebilir.

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Leonardo da Vinci, birçok disiplini kapsayan karmaşık tasarımlarıyla hem çağdaşlarını hem de modern gözlemcileri etkileyen gerçek bir Rönesans insanıydı. Onu bugüne kadar bir sanatçı, mucit ve bilim insanı olarak tanıdık. Ancak artık bu tanımların arasına köprü tasarımcısını da ekleyebiliriz. Üstelik bu köprü hayata geçirilmiş olabilseydi bugün İstanbul’da belki de dünyanın en güzel köprüsü olarak anılan bir köprü olacaktı.

Da Vinci İle II. Beyazıt’ın İlgisi Ne?

Olay, Fatih Sultan Mehmed’in oğlu, Yavuz Sultan Selim’in babası olan dönemin Osmanlı hükümdarı II. Beyazıt’ın hükümdar olduğu zamanlarda geçiyor. yılında Sultan Haliç körfezine bir köprü yaptırarak Galata ile İstanbul’u birleştirmek istedi. Bu bölgede aslında 6. yüzyılda Büyük Justinianus tarafından yapılmış olan bir köprü vardı. Ancak Sultan bu köprüyü merkeze daha yakın bir yere almak istiyordu. Bu köprü için padişah öneriler aldı. Da Vinci, padişaha mektup gönderenler arasındaydı.

Leonardo Da Vinci çalışmalarını ve çizimlerini deftere kaydetme alışkanlığına sahipti. Bu çizimler ve defter sayfalarının bir kısmı günümüzde Paris’teki Fransa Enstitüsünde bulunuyor. Da Vinci bu deftere Vera’dan ( Galata) Constantinapolis’e uzanacak köprüyü 40 braccia genişliğinde, sudan 70 braccia yüksekleğinde, braccia uzunluğunda, yani denizin , karanın braccia üzerinde olacak şekilde  tasarlayacaktı. ( Braccia yerel bir ölçü birimi. 1 metre, 1,64 braccia ) 

Da Vinci köprü tasarımı geniş bir tek bir kemere sahipti. Ayrıca gemilerinin altından geçmesine izin verecek kadar uzun olacaktı. Sultan bu köprüyü onaylasaydı, o zamanlarda dünyadaki en uzun köprü açıklığına sahip köprü olacaktı.

Ancak Da Vinci işi alamadı ve köprü yapılamadı. Zaman geçti, Leonardo’nun planları kayboldu. ’de bulunmasıyla da tasarım ise mühendislere ilham verdi. ’de Oslo’da modern malzemeler kullanılarak köprünün küçültülmüş bir sürümü yapıldı.

Da Vinci Köprüsü Test Ediliyor

Yakın zamanda ise MIT’deki bir grup araştırmacı, da Vinci’nin tasarımını analiz etti ve köprüsünün inşa edilmesi durumunda sağlamlığını test etti. Çalışma ekibi, ilk olarak kullanılacak malzemeleri, dönemin inşaat yöntemlerini ve bölgenin jeolojisini araştırdı.

Araştırmacılar kullanılması gereken malzemeyi dönemin koşullarını göz önüne alarak taş olarak kabul etti. Ekip, orijinal köprünün gerektirdiği binlerce taş bloğu temsil etmek için üç boyutlu yazıcı ile blok hazırladı. Oluşturulan modelleri, da Vinci’nin yaklaşık feet ( metre) olarak planlanan köprü tasarımından kat daha küçüktü.

Araştırmacılar hazırladıkları blokları bir iskele kullanarak bir araya getirdiler, “kilit taşı” kemerin üstüne koyduktan sonra, iskeleyi çıkardılar ve köprü ayakta kaldı. Sonuç geometrinin gücünün bir kanıtı idi. Köprüde kullanılan bloklar, sadece sıkıştırma ile bir arada kalmıştı.

Da Vinci’nin tasarımı ve MIT bilim adamlarının modeli, muhtemelen da Vinci’nin bölgenin depremlere yatkın olduğunu bildiği için, köprünün uçlarının her iki tarafında dışa doğru uzanan yapıları da içeriyordu. Bu nedenle araştırma ekibi köprüyü, iki hareketli platform üzerine inşa ettiler. Köprü harekete karşı dirençliydi, ancak çok gerildikten sonra biraz deforme oldu.

Peki ya bu köprü günümüze dek ulaşmış olsaydı, İstanbul’un kent dokusuna etkisi ne olacaktı? Bunun cevabını elbette kesin olarak vermek mümkün değil. Ancak yapılan araştırma, günümüze ulaşma ihtimalinin yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Tacoma Narrows Köprüsü Çöküşü İle İlgili Efsaneler ve Gerçekler

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• Leonardo Da Vinci Once Designed The World’s Longest Bridge, Engineers Just Proved It Would Have Worked; Yayınlanma tarihi Kasım ; Bağlantı: funduszeue.info
• Da Vinci’s Forgotten Design for the Longest Bridge in the World Proves What a Genius He Was; Yayınlanma tarihi: 10 Ekim ; Bağlantı: funduszeue.info

Dip Not:

Matematiksel, yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım

Matematiksel

MIT mühendisleri; Leonardo Da Vinci Haliç Köprüsü olması için tasarladığı köprü tasarımını test etti.

yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu&#;nun hükümdarı olan Sultan II. Bayezid, Haliç boyunca uzanabilecek köprü tasarımları için talepte bulunduğunda Da Vinci, yenilikçi bir köprü taslağı sundu.

Da Vinci Haliç tasarımı inşa edilmiş olsaydı nasıl olurdu?

MIT mühendisleri, tasarımı ve o çağın inşaat koşullarını inceleyerek Da Vinci&#;nin köprü yapımında kullanmayı düşündüğü malzemeleri belirledi. Köprünün kararlılığını, farklı koşullara karşı nasıl tepki verebileceğini test etmek için ölçekli bir modelini oluşturdular.

Leonardo Da Vinci&#;nin tasarımı hazırladığı sıralarda popüler köprü tasarımları yarım daire biçimli kemerlere sahip köprülerden oluşuyordu. Da Vinci&#;nin tasarımı bu köprülerle karşılaştırıldığında daha önce eşi görülmemiş, yenilikçi bir tasarımdı. Ayrıca geleneksel köprülerin sahip olduğu su kemerlerinin, köprünün uzunluğunu boyunca yerleştirilmeye ihtiyacı vardı. Ancak da Vinci, gemilerin altından rahatça geçebilmesi için tek bir yüksek kemer önerdi.

Günümüzde bu tasarımı test eden MIT lisansüstü öğrencisi olan Karly Bast,  Da Vinci&#;nin bu tasarımı için &#;İnanılmaz derecede hırslı&#; şeklinde yorumladı. Çünkü bu tasarım &#;O zamanın tipik köprülerinden yaklaşık 10 kat daha uzundu.&#;

MIT mimarlık ve inşaat ve çevre mühendisliği profesörü John Ochsendorf, &#;Köprünün tasarımı geometrik açıdan oldukça karmaşıktı, ve tipik kemerli köprülerden çok daha fazla üç boyutlu bir dizayna sahipti&#; dedi.
Da Vinci, köprünün yanal sallanmaya ve depremlere karşı stabilize etmek için köprünün kemerin her iki ucundaki destekleyici kolonların dışa doğru genişlemesini uygun gördü. Geçmişte olduğu gibi, bu bölgede depremler yaşayabileceğini biliyordu.

Köprü herhangi bir yapıştırma işlemine gerek duymuyordu

Köprünün en enteresan yönlerinden biri yalnızca kesme taşlarla ayakta kalabiliyor olmasıydı. Bu tarz köprüler tarihte vardı ancak bu uzunlukta ve tek kemerli, hem yüksek hem de uzun bir köprüde hiç örneği yoktu.