Granit olarak farklılaşan herhangi bir magmanın bileşimi ve kökeni, granitin ebeveyn kayasının ne olduğu konusunda belirli petrolojik kanıtlar bırakır. Bir granitin son dokusu ve bileşimi genellikle ebeveyn kayasına göre ayırt edicidir. Örneğin, metasedimenter kayaçların kısmi erimesinden türetilen bir granit daha fazla alkali feldispat içerebilirken, metaign kayaların kısmi erimesinden türetilen bir granit plajiyoklazda daha zengin olabilir. Bu temelde modern "alfabe" sınıflandırma şemaları temel alınır.
Gran la rock Gros la Tête - Aride Adası, Seyşel Adaları uçurumun içinde. İnce ( cm genişliğinde) daha parlak katmanlar, granitik magmaların kristalleşmesinin geç aşamalarında oluşan kuvars damarlarıdır. Bunlara bazen “Hidrotermal damarlar” da denir.
Harf tabanlı Chappell & White sınıflandırma sisteminin başlangıçta granitleri I-tipi (magmatik kaynak) granit ve S-tipi (tortul kaynaklar) olarak bölmesi önerildi.[6] Her iki tip de kabuk kayaçlarının, metaign kayaçların veya metasedimanter kayaçların kısmi erimesiyle üretilir. M-tipi granit daha sonra açıkça genellikle manto kaynaklı kristalize mafik magmalardan kaynaklı bu granitler kapsayacak şekilde önerilmiştir. Bununla birlikte, bu öneri, manto peridotitinin kısmi erimesinin herhangi bir durumda granitik erimeler üretemeyeceğini gösteren deneysel petroloji çalışmaları tarafından reddedilmiştir. Bazaltik erimelerin fraksiyonel kristalizasyonu az miktarda granit vermesine rağmen, bu tür granitler büyük miktarda bazaltik kayaçlarla birlikte ortaya çıkmalıdır.
A tipi granitlerin anorojenik ortamda meydana geldiği, alkali ve susuz bileşimlere sahip olduğu tanımlanmıştır. Kalsiyum ve magnezyum pahasına özellikle yüksek silikon ve potasyum içeren tuhaf bir mineraloji ve jeokimya gösterirler.[7]
Granitleşme[değiştir
Yerkürenin ilk oluştuğu dönemde yüzeyi yavaş yavaş soğumuş, bu soğuma sırasında bir kabuk oluşmuştur.
Bu kabuk yeryüzünün ilk kayaçlarını meydana getirmiştir. Bu nedenle yer kabuğu oluşurken yüzeyi önce püskürük kayaçlar kaplamıştır. Sonraki süreçte de püskürük kayaçların oluşumu devam etmiştir. Püskürük kayaçlar oluşumuna göre ikiye ayrılır:
İç püskürük kayaçlar
Dış püskürük kayaçlar
1. İç Püskürük Kayaçlar
Magma, yeryüzüne doğru yükselirken bazen üstteki katmanları aşamadığından yeryüzüne ulaşamaz; yeryüzüne yakın yerlerde yavaş yavaş soğuyarak katılaşır. Bu tür kayaçlara iç püskürük kayaçlar denir. İç püskürük kayaçlar yavaş soğudukları için iri kristalli olur. Granit, siyenit, diyorit ve gabro bu tür kayaçların başlıcalarıdır.
İç püskürük kayaçlar, üzerlerindeki katmanlar aşınınca yeryüzüne çıkar. Sertlik dereceleri yüksek olduğundan iç püskürük kayaçların çevresindeki materyaller aşınınca bu kayaçlar kabartı olarak ortaya çıkar. Bu tür şekillerin tipik örneklerinden biri, tor topoğrafyasıdır (Fotoğraf ). Çatlaklı granitlerin çatlak boyunca ayrışmaları sonucu irili ufaklı, köşeleri yuvarlaklaşmış bloklar ortaya çıkmaktadır. Bu tür şekillere tor topoğrafyası denir.
Magma bazen tabakaların arasına sızarak katılaşır (Şekil ). Örneğin tabakaların arasına yatay yönde sızarak katılaşan kayaçlar sill, bir baca gibi yukarı yükselirken katılaşanlar dayk, tabakaların arasına bir mantar gibi sokularak katılaşanlar lakolit (Fotoğraf ), kütlesel olarak yukarı yükselenler batolit olarak adlandırılır.
2. Dış Püskürük Kayaçlar
Volkanik faaliyet sırasında yüzeye çıkan sıvı ve katı maddelerin oluşturduğu kayaçlara dış püskürük kayaçlar denir. Bu tür kayaçların başlıcaları bazalt, andezit, tüf ve obsidyendir. Volkanik dağların önemli bir kısmı lavların soğumasıyla oluşmuştur. Örneğin Etna (İtalya), Klimanjaro (Tanzanya), Fujiyama (Japonya) ve Ağrı Dağı (Fotoğraf ) dış püskürük kayaçlardan oluşmaktadır.
Volkanik patlama bazen deniz tabanlarında gerçekleşir. Bu durumda çıkan lavlar üst üste birikerek bazen deniz yüzeyine çıkmakta ve adalar oluşturmaktadır. Örneğin Hawai (Fotoğraf ) ve Galapagos adaları bu şekilde oluşmuştur.
Volkanik patlama sonucu çıkan lavlar, bazen yüzlerce km2lik alana yayılmakta, denizleri ve çukurlukları doldurmaktadır. Hawai gibi adaların bir kısmı bu şekilde oluşmuştur. Yeryüzünde bu tür lav düzlükleri çoktur. Bu düzlükler, bazen akarsular tarafından aşındırılır ve lav platolarına dönüşür.
Volkanik patlama sırasında bazen gökyüzüne savrulan küller yeryüzüne düşerek belirli alanlarda kalın tüf katmanlarını oluşturur. Bu tüflerden oluşan yamaçlarda bitki örtüsü cılız ise tüflerin selinti sular tarafından aşındırılmasıyla kırgıbayırlar meydana gelmektedir. Kırgıbayır, yamaçlarda aşınmayla meydana gelen ve birbirinden keskin sırtlarla ayrılan yarıntılardır.
Tüflerin arasında yer yer sert kayaçlar varsa bu kayaçlar, alttaki yapının aşınmasını geciktirir. Selinti suları, sert kayaçların çevresindeki materyalleri taşıyınca sert kaya ve altındaki yapı kule biçiminde ortaya çıkar. Bu tür yer şekillerine peribacası denir (Fotoğraf ). Peribacalarının tipik örneklerine Ürgüp, Nevşehir ve Uşak çevresinde rastlanmaktadır.
Kayaçlar
* Püskürük kayaçlar
İç püskürük kayaçlar
Dış püskürük kayaçlar
* Tortul kayaçlar
Fiziksel tortul kayaçlar
Kimyasal tortul kayaçlar
Organik tortul kayaçlar
* Başkalaşım kayaçlar
Kategoriler Doğal Sistemler, Kayaçlar ve Yer Şekilleri
kaynağı değiştir]
Granitoidler, ötektik bir noktada (veya bir cotectic eğrisinde minimum bir sıcaklık) bileşimleri olan felsik magmalardan kristalize edilmiştir. Magmalar değişken bolluklarda erir ve minerallerden oluşur. Geleneksel olarak, magmatik mineraller, ebeveyn kayalarından tamamen ayrılan ve bu nedenle magmatik farklılaşma nedeniyle oldukça evrimleşmiş olan erimelerden kristalize edilir. Bir granit yavaşça soğuma sürecine sahipse, daha büyük kristaller oluşturma potansiyeline sahiptir.
Granitik magmalarda peritektik ve artık mineraller de vardır. Peritektik mineraller peritektik reaksiyonlarla üretilirken, kalıntı mineraller ebeveyn kayalarından miras alınır. Her iki durumda da, magmalar soğutma üzerine kristalleşme için ötektiğe dönüşecektir. Anatektik erimeler de peritektik reaksiyonlarla üretilir, ancak magmatik erimelerden çok daha az evrimleşirler, çünkü ebeveyn kayalarından ayrılmamışlardır. Bununla birlikte, anatektik eriyiklerin bileşimi, yüksek dereceli fraksiyonel kristalleşme yoluyla magmatik eriyiklere doğru değişebilir.
Huangshan, Çin'de bir granit Zirvesi
Fraksiyonel kristalizasyon, demir, magnezyum, titanyum, kalsiyum ve sodyumda bir eriyiği azaltmaya ve potasyum ve silikon – alkali feldispat (potasyum açısından zengin) ve kuvars (SiO2) içindeki eriyiği zenginleştirmeye hizmet eder, granitin belirleyici bileşenlerinden ikisidir. Bu süreç, ebeveyn magmalarının granitlere kökeni ne olursa olsun, kimyalarından bağımsız olarak çalışır.
