Hc03 Nedir

Hco3 Bikarbonat'ın sembolüdür. Asit-baz dengesinin değerlendirilmesinde kullanılır.

Hamuru kabartmak için kullanılan kabartma tozu genellikle Sodyumbikarbonatın (NaHCO3), kuru asitin (H+) ve mısır nişastasının birleşimidir. Sodyumbikarbonat halk dilinde karbonat olarak bilinir. Aşağıdaki yazıda da sodyumbikarbonat yerine kısaca karbonat kelimesi kullanılacaktır.

Sıcaklığın (50 °C ve üstü), suyun (H2O) ve asitin etkisiyle kabartma tozundaki karbonat birkaç bileşene ayrılır. Bu işlem sırasında karbondioksit (CO2) gazı açığa çıkar, gaz kabarcıkları oluşur ve böylelikle hamur genleşir. Kimyasal tepkime şöyledir: NaHCO3 + H+ > Na+ + CO2 + H2O

Karbonat sadece hamuru kabartmakla kalmıyor: Yanmış tencereyi, yanmıs fırın tepsisini vs. kolayca temizlemek için: Örneğin tencereye bir parmak kalınlığı kadar su doldurulur; bir paket kabartma tozu (ya da karbonat) ilave edilip, 10 dakika kadar kaynatılır. Yanmış yemek tortusu anında çözülecektir.

Çaydanlıklardaki, termoslardaki ve çiçek vazolarındaki lekeler kaynamış su ve karbonat karışımı ile kolaylıkla giderilir. Karbonatın bu temizleme gücünü kimyasal olarak şu şekilde açıklayabiliriz: Kaynamış suda karbonat CO2sinin yarısını kaybederek soda (Na2CO3) oluşur.

Akut böbrek yetmezliğinde, hemodiyaliz endikasyonu bulunmayan hastalarda bikarbonat tedavisi hem köşetaşı olan tedavilerden biri olarak kabul edilir, hem de potansiyel yan etkileri nedeniyle ve bazen de “diyalizi öteleyici” olarak bilindiği için genellikle acil serviste başlanması istenmez. Bu yazıda, diğer metabolik asidoz nedenleriyle birlikte, özellikle böbrek yetmezliği ile ilgili yaptığım literatür taramasını sizlere sunmaya çalışacağım.

ÖNEMLİ NOT: Aşağıdaki metinde, konuyla ilgili yazının yayınlanma tarihinde güncel literatürde olan ve yazarın dikkatini çeken önemli noktalara yer verilmiştir. Yazı, herhangi bir makale veya kılavuzun birebir çevirisi olmayıp yazarın yorumlarını içermektedir ve sağlık profesyonellerine yöneliktir. Tıp sürekli gelişen ve değişen bir alandır; tıbbi uygulamalarınızda güncel literatürü esas almanız tavsiye edilir.

Akut böbrek yetmezliği, acil servislerde sıkça karşılaşılan temel başvuru nedenlerinden birini oluşturuyor. İntravenöz sodyum bikarbonat tedavisi, ortaya çıkan metabolik asidoz ve buna bağlı etkiler nedeniyle sıkça tercih edilen bir yöntem. yılında Hewitt ve ark. tarafından yapılan bir Cochrane derlemesi de bu soruya yanıt arıyor. Soru basit; akut böbrek yetmezliğinde oral veya intravenöz yolla uygulanan sodyum bikarbonat tedavisinin potansiyel yarar ve zararları nelerdir? Primer sonlanım noktası mortalite, sekonder sonlanım noktaları ise renal replasman tedavisi ve bazal böbrek fonksiyonlarına dönüş olarak belirleniyor. Sonuç ilginç; Kasım ’e kadar yapılan Medline, EMBASE ve nefroloji ağırlıklı yayın yapan dergilerde bu konuyla ilgili olarak yapılmış randomize kontrollü çalışma yok.

Renal replasman tedavisinin erken başlanması ve geç başlanmasıyla ilgili olarak biri Journal of Nephrology’de (STARRT-AKI), diğeri ise Trials’da (Trials ,) araştırma protokolleri yayınlanmış iki adet çalışma var. Bu çalışmaların sonuçları yayınlanıncaya dek, hemodiyaliz endikasyonlarını biraz yerinden oynatacak bir çalışma yayınlanması da zor görünüyor. Peki, hemodiyaliz endikasyonu olmayan ve çeşitli nedenlerle acil servise başvuran böbrek yetmezliği hastalarında sodyum bikarbonatın yeri nedir?

Acil serviste sodyum bikarbonat tedavisi uyguladığımız başlıca endikasyonlar şunlar:

• Hiperkalemi
• Na kanal blokeri intoksikasyonu (başta TCA, venlafaksin, kinidin, bupropion..)
• İdrar alkalinizasyonu (salisilat zehirlenmesi gibi)
• AG normal metabolik asidoz (bikarbonat kaybına bağlı)

Çelişkili endikasyonlar: Kardiyak arrest, DKA&#;

Bikarbonat tedavisinin birçok istenmeyen etkisi var:

• Volüm yüklenmesi
• Hipernatremi, hiperosmolarite
• Hipokalemi (hücre içine potasyum şifti)
• Hipokalsemi
• MSS’de asidoz (CO2&#;ye dönüşerek gelişen hücre içi asidoz; paradoksal asidoz)

Metabolik asidozda bikarbonat kullanımıyla ilgili pratik uygulamalar neyi gösteriyor? Kraut ve arkadaşlarının nefrologlar ve yoğun bakım uzmanları arasında gerçekleştirdikleri bir anketin sonuçlarına göre:

• Hekimlerin %40’ı pH ’ın altına inmediği sürece bikarbonat tedavisini başlamıyor.
• Nefrologların %80’i ve yoğun bakımcıların %59’u tedavi kararında parsiyel karbondioksit basıncını gözönüne alıyor (oldukça düşük rakamlar).
• Diabetik ketoasidozda nefrologların %60’ı, yoğun bakımcıların %28’i (p<) bikarbonat kullanıyor. Her iki grup da bikarbonatı infüzyon şeklinde ve pH hedefi olarak ’yi belirleyerek  uyguluyor.
• Nefrologların %75’i, yoğun bakımcıların üçte biri bikarbonat açığını hesaplıyor.

Hastaya bikarbonat tedavisi başlanmadan önce birkaç sorunun yanıtının verilmiş olması gerekiyor, aşağıdaki soruların hepsinin yanıtı “evet”se gönül rahatlığıyla tedaviye başlayabilirsiniz:

• Hastada metabolik asidozun etkileri hangi durumda ve tedavi gerektirecek kadar ciddi mi?

• Hastaya sodyum bikarbonat verilmeli mi? Hastanın asidozu gerçekten de bikarbonat kaybına mı bağlı?

• Hastaya sodyum bikarbonat tedavisi uygulanırsa, bunun potansiyel yararları, zararlarından daha mı fazla?

Çoğu klinisyen kendi pratik uygulamalarında, metabolik asidozda pH< altındaki değerlerde bikarbonat infüzyonu uyguluyor; fakat belirtildiği gibi bunlar kanıta dayanan yaklaşımlar değil. Aynı zamanda her klinik durum için de geçerli değil. Örneğin laktik asidoz ve diabetik ketoasidozda bikarbonat kullanılmasıyla ilgili çok çelişkili sonuçlar var. Diabetik ketoasidozda pH için marjı birçok klinisyen için soru işaretleri yaratırken, pH< değerinde çoğu zaman sodyum bikarbonat infuzyonu başlanıyor. DKA’da sodyum bikarbonat infuzyonunun kandan ketonların atılmasını geciktirdiğini de deneysel ve klinik çalışmalardan biliyoruz. Bu nedenle DKA’da rutin bikarbonat uygulaması önerilmiyor.

Benzer şekilde hemodiyaliz endikasyonu olmayan (veya renal replasman tedavisi diyelim); fakat böbrek yetmezliği ve metabolik asidoz tablosuyla acil servise başvuran hastalarda da, pH ve bikarbonat değerlerinin optimize edilmeye çalışılması gerçekçi değil. Aslında buradaki temel hedef, kardiyovasküler kollapsın engellenmesi olarak konmalı. Birkaç teorik inci:

• İlk hedef pH’nın ’ye, HCO3 seviyesinin de 8 mEq/L seviyesine yükseltilmesi olmalıdır
• Bikarbonat defisitinin hesaplanmasına yönelik formüller gerçekçi olmayabilir, size yaklaşık defisiti verirler
  • (İstenen HCO3 – Ölçülen HCO3) x kg x
  • Baştaki “istenen HCO3” miktarında, kardiyovasküler anstabiliteyi ortadan kaldıracak “asgari HCO3 düzeyi” hedeflenmelidir ( mEq/L)
  • Defisitin yarısı saatte, geri kalanı 24 saatte karşılanmalıdır

SONUÇLAR

• Altta yatan nedenin düzeltilmesi, bikarbonat replasmanından her zaman daha iyidir
• Acil serviste bikarbonat uygulamasının temel hedeflerinden ilki, metabolik asidozun negatif kardiyovasküler etkilerinden korunmak; ikincisi ise uygun tamponlama kapasitesi sağlayabilmektir (HCO3>8 mEq/L, pH>)
• Hesselbach eşitliğini düşünerek; bikarbonat uyguladığınız hastaların bunu CO2’e dönüştürerek ıtrah edeceğini hatırlamalısınız. Ventilasyon problemi olan kişilerde, bu durum ciddi sorun oluşturur
• Sodyum bikarbonat, kardiyovasküler kollaps dışında daima infuzyon halinde uygulanmalıdır

Kaynaklar ve İlave Okuma

1. Hewitt J, Uniacke M, Hansi NK, Venkat-Raman G, McCarthy K. Sodium bicarbonate supplements for treating acute kidney injury. Cochrane Database Syst Rev ;6:CD

2. Sabatini S, Kurtzman NA. Bicarbonate therapy in severe metabolic acidosis. J Am Soc Nephrol ;20(4)

3. Di Iorio B, Aucella F, Conte G, Cupisti A, Santoro D. A prospective, multicenter, randomized, controlled study: the correction of metabolic acidosis with use of bicarbonate in Chronic Renal Insufficiency (UBI) Study. J Nephrol ;25(3)

4. Kraut JA, Kurtz I. Use of base in the treatment of acute severe organic acidosis by nephrologists and critical care physicians: results of an online survey. Clin Exp Nephrol ;10(2)

5. Chua HR, Schneider A, Bellomo R. Bicarbonate in diabetic ketoacidosis – a systematic review. Ann Intensive Care ;1(1)

Arter kan gazı (AKG) değerlendirmesi acil tıp hekimleri için özellikle kritik hastalarda çok önemli bir beceridir. Aşağıda yer alan altı adımlı işlem her AKG&#;nın tam bir yorumunu sağlamaya yardımcı olur. Bunun yanı sıra tablolarla ya da farklı metodlarla AKG değerlendirilmesi yapılabilmektedir. Aşağıdaki basamaklar baz excess ya da Stewart metodu gibi yaklaşımları içermemektedir. Bu yaklaşımları, farklı makalelerde bulabilirsiniz.

Yazı üç kısıma ayrılabilir; birincisi 6 basamakta kan gazının değerlendirilmesini içeren kısımdır. Bir özetin ardından, incelenen kan gazı sonuçlarının seçilmiş örneklerle ilişkilendirildiği tablolar gelmektedir. Tablolar içerisinde asit baz bozukluklarının ve miks ve kompleks asit baz bozukluklarının özelliklerini ve seçilmiş bazı örneklerini içeren tablolar da yer almaktadır. Yazının son bölümünde ileri okuma önerileri bulunmaktadır. Şimdi adım adım ilerlemeye başlayalım.

Değerlerin tutarlılığını inceleyin

1. Adım

Henderseon-Hasselbach denklemini kullanarak değerlerin tutarlılığını inceleyin:

= 24 x(PaCO2)/

Eğer pH ve  tutarlı değilse, AKG sonuçları büyük olasılıkla doğru değildir.

Asidemi ya da alkalemi mevcut mu?

2. Adım

Asidemi ya da alkalemi mevcut mu?

pH <   asidemi
pH >   alkalemi

• Bu sıklıkla primer bozukluktur.
• Unutmayın; pH normal sınırlar içerisinde olsa da ( – ) asidoz ya da alkaloz bulunabilir.
• PaCO2, HCO3- ve anyon gapi kontrol etmeniz gerekecek. (AG= -( + ) ± 2) . Normal anyon gap yaklaşık 12 meq/L&#;dir.

Bozukluk solunumsal mı ya da metabolik mi?

3. Adım

Bozukluk solunumsal mı ya da metabolik mi? pH&#;ın yönü ile PaCO2&#;nin yönü arasında ilişki nedir? Primer solunumsal bozukluklarda pH ile PaCO2 zıt yönlerde değişir metabolik bozukluklarda pH ve PaCO2 aynı yönde değişir.

Primer bozukluk için uygun kompanzasyon var mı?

4. Adım

Primer bozukluk için uygun kompanzasyon var mı? Genellikle kompanzasyon pH&#;ı normale ( – ) getirmez.

Eğer gözlenen kompanzasyon beklenen kompanzasyon değilse, birden fazla asit-baz bozukluğunun bulunması olasıdır.

Metabolik asidoz varsa anyon gapi hesaplayın

5. Adım

(Bir metabolik asidoz varsa) anyon gapi hesapla : AG= -( + ) ± 2

• Normal anyon gap yaklaşık 12 meq/L&#;dir.
• Hipoalbüminemisi olan hastalarda, normal anyon gap 12 meq/L&#;den düşüktür; hipoalbüminemisi olan hastalarda normal anyon gap plazma albümin konsantrasyonundaki her 1 gm/dL düşme için meq/L düşüktür (örneğin plazma albümin düzeyi gm/dL olan bir hasta için yaklaşık 7 meq/L.)
• Eğer anyon gap artmışsa, uygun klinik durumlardaki osmolal gapi hesaplamayı göz önünde bulundurun.
  • Anyon gapteki artış belli bir olgu ile açıklanamaz (diyabetik ketoasidoz, laktik asidoz, böbrek yetmezliği)
  • Toksik madde alımından şüphelenilir.
• Osmolal  (OSM) gap =  Ölçülen OSM – (2 &#; glukoz/18 – BUN/
  • OSM gap < 10 olmalıdır.

Artmış anyon gap varsa, anyon gapteki artış ile&#;daki azalma arasındaki ilişkiyi değerlendirin

6. Adım

Eğer artmış anyon gap varsa, anyon gapteki artış ile &#;daki azalma arasındaki ilişkiyi değerlendirin.

Anyon gapteki değişme (∆AG ) ile   değişme oranını  (∆) inceleyin: ∆AG/∆

Eğer komplike olmayan anyon gap metabolik asidoz varsa bu oran ile arasında olmalı.

Eğer bu oran belirtilen aralığın dışında ise, o zaman başka bir metabolik bozukluk mevcuttur:

• Eğer ∆AG/∆ < ise, o zaman beraberinde non-anyon gap metabolik asidoz olma olasılığı vardır.
• Eğer ∆AG/∆ > , o zaman beraberinde non-anyon gap metabolik alkaloz olma olasılığı vardır

Hastanızda normal anyon gapi hesaplarken 5. adımda anlatılan hipoalbüminemideki düzeltmeyi yapmayı unutmamanız önemlidir.

Özet

Özet

1. Kan gazının tutarlılığını değerlendirin.
2. Asidemi-alkalemi varlığını inceleyin.
3. Bozukluğun solunumsal ya da metabolik oluşunu araştırın, pH&#;ın yönü ile PaCO2&#;nin yönü arasında ilişkiyi değerlendirin.
4. Primer bozukluk için uygun kompanzasyon varlığını araştırın. Eğer gözlenen kompanzasyon beklenen kompanzasyon değilse, birden fazla asit-baz bozukluğunun bulunabileceğini düşünün.
5. Eğer metabolik asidoz varsa anyon gapi hesaplayın. Hipoalbüminemide normal anyon gapte düzeltme yapmayı hatırlayın.
6. Eğer artmış anyon gap varsa, anyon gapteki (∆AG ) değişme ile   değişme oranını  (∆) inceleyin: ∆AG/∆.

Yazının bundan sonraki kısmında tablolarla yukarıda özetlenen 6 adım desteklenmektedir. Asit baz bozukluğunu inceledikten sonra hangi durumlarda bu bozuklukların olabileceğini gösteren seçilmiş klinik durumlar tablolarda yer almaktadır.

Seçilmiş klinik durumlarla ilgili tablolar

Tablo 1: Asit-baz bozukluklarının özellikleri

Tablo 2: Solunumsal asidoz görülen bazı durumlar

• Havayolu tıkanıklığı
  &#; Üst
  &#; Alt
  • KOAH
  • astım
  • diğer obstrüktif akciğer hastalıkları
• SSS depresyonu

• Uyku bozukluklarında solunum  (Obstrüktif uyku apnesi)

• Ventilatuvar kısıtlılıklar

• Artmış CO2  yapımı: titreme, nöbetler, malign hiperthermi, hipermetabolizma, artmış karbonhidrat alımı

• Yanlış mekanik ventilatör ayarları

Tablo 3: Solunumsal alkaloz görülen bazı durumlar

• SSS&#;nin uyarılması: ateş, ağrı, anksiyete, SVO, serebral ödem, kafa travması, beyin tümörleri, SSS enfeksiyonları

• Hipoksemi ya da hipoksi: AC hastalıkları, derin anemi, düşük FiO2

• Göğüs reseptörlerinin uyarılması: pulmoner ödem, plevral efüzyon, pnömoni, pnömotoraks, pulmoner emboli

• İlaçlar, hormonlar: salisilatlar, katekolaminler, medroksiprogesteron, progestinler

• Hamilelik, KC hastalıkları, sepsis, hipertiroidi

• Yanlış mekanik ventilatör ayarları

Tablo 4: Metabolik alkaloz görülen bazı durumlar

• Cl- azalmasıyla olan hipovelemi
  • GI yoldan H+ kaybı
    • Kusma, gastrik aspirasyon, villöz adenom, klor içeriği zengin diyare
  • Böbreklerden H+ kaybı
    • Loop ve tiyazid diüretikleri, post-hiperkapni (özellikle mekanik ventilasyon sonrası)
• Hipervolemi, Cl- ekspansiyonu
  • Böbreklerden  H+ kaybı: ödematöz durumlar (kalp yetmezliği, siroz, nefrotik sendrom), hiperaldosteronizm, hiperkortikolizm, fazla ACTH, eksojen steroidler, hiperreninemi, ağır hipokalemi, renal arter stenozu, bikarbonat alımı

Tablo 5: Metabolik asidoz görülen bazı durumlar

• Artmış anyon gap:
  • Metanol intoksikasyonu
  • Üremi
  • Diyabetik ketoasidoz, alkolik ketoasidoz, açlık ketoasidozu
  • Paraldehid toksisitesi
  • İsoniazid
  • Laktik asidoz (artmış anyon gaple birlikte olan metabolik asidozun en sık nedeni)
    • Tip A:  doku iskemisi
    • Tip B:  azalmış hücresel metabolizma
  • Etanol ya da etilen glikol intoksikasyonu (sıklıkla bir osmolal gaple birliktedir)
  • Salisilat intoksikasyonu

• Normal anyon gap: &#;da artış olacak
  • GI yolla HCO3- kaybı
    • Diyare, ileostomi, proksimal kolostomi, üreteral diversiyon
  • Böbreklerden HCO3- kaybı
    • proksimal RTA
    • karbonik anhidraz inhibitörü (asetazolamid)
  • Renal tübüler hastalık
    • ATN
    • Kronik böbrek hastalığı
    • Distal RTA
    • Aldosteron inhibitorleri ya da yokluğu
    • NaCl infüzyonu, TPN, NH4+ alımı

Tablo 6: Bazı miks ve kompleks asit baz bozuklukları

Son olarak ileri okumalarla ilgili kısıma gelirsek; şüphesiz ilk başta funduszeue.info&#;de yayımlanmış Steward Metodu ile Asit Baz ve Kan Gazı Degerlendirmesi (Kantitatif Teori)  yazısı yer alıyor.

Diğer önerilen ileri okuma ise  Diagnosing metabolic acidosis in the critically ill: bridging the anion gap, Stewart, and base excess methods.

Kaynaklar

1. David A. Kaufman, MD, Interpretation of ABGs, funduszeue.info

Kan Gazı Analizi Ne Sağlar?

Kan gazı analizi, hastanın metabolik ve solunumsal fizyolojisi hakkında güvenilir bilgiler veren önemli bir laboratuvar yöntemidir. Hastaların tedavilerini planlamak ve uygulanacak teknikleri belirlemek için gereklidir. Kanda bulunan oksijen ve karbondioksit gazlarının hem miktarı hem de parsiyel basınçlarının ölçülmesi sayesinde birçok parametre ortaya çıkar. Ortaya çıkan pH değeri, bikarbonat miktarı ve asit baz dengesi gibi parametreler hastada hipoksemi, asidoz ve alkalozun olup olmadığını gösterir. Hastanın yaşamının riske girmemesi için kan gazı parametrelerinin uygun değerler arasında seyretmesi gerekir. Solunum ise bu parametrelerin uygun değer aralığında kalabilmesi için gereken en önemli yaşamsal faaliyetlerden biridir. Solunumsal rahatsızlıklar bu nedenle çok ciddi sorunlara yol açabilir. Solunum cihazı kullanması gereken hastalar özellikle kan gazı analizine göre belirlenir. Cihazı kullanmadan önce ve kullandıktan sonra yapılan kan gazı analizi sayesinde solunum cihazının doğru bir şekilde ayarlanıp ayarlanmadığı netleştirilebilir.

Detaylı Bilgi İste »

Arteriyel Kan Gazı Nedir?

Kan damarları dolaşım sisteminin en önemli organlarındandır. Görevi, kanı vücudun her yerine taşımaktır. Temel kan damarı tipleri atardamarlar (arter) ve toplardamarlardır (ven). Atardamarlar kanı kalpten alıp vücudun farklı bölümlerine taşırken, toplardamarlar vücuttaki kanı kalbe taşır. Akciğerlerle kalp arasındaki damarlar ise bunun tam tersi şekilde çalışır. Kirli kan kalpten akciğerlere atardamarlarla, temiz kan ise akciğerlerden kalbe toplardamarlarla gönderilir. Buna pulmoner dolaşım denir. Konunun pulmoner dolaşımla ilgisi olmadığı için bahsi geçen atardamarlar kalpten vücuda doğru kan taşıyan damarları ifade etmektedir.

Vücuttaki asit baz dengesinin ve solunum seviyesinin tespiti için arteriyel kandaki (arterden yani atardamardan alınan kandaki) oksijen (paO2) ile karbondioksit (paCO2) parsiyel basınçlarının, oksijen saturasyonunun (SpO2), pH ve bikarbonat (HCO3) değerlerinin ölçülmesi gerekir. Bu da arteriyel kan gazı analizi ile mümkündür. Solunum sisteminin doğru bir şekilde çalışıp çalışmadığı ancak kan gazı analizinin sonuçlarına göre ortaya çıkar.

Arteriyel Kan Gazı Analizi Endikasyonları Nelerdir?

Endikasyon, herhangi bir hastalığın tedavi sürecinde meydana gelen aşamaları ifade eder. Hastalığa ilişkin izlenmesi gereken tedavi yöntemlerinin sıralaması olarak da ele alınabilir. Arteriyel kan gazı analizi endikasyonları şunlardır:

• Metabolik asidoz ve metabolik alkalozun tanısı ve takibi
• Solunumsal asidoz ve solunumsal alkalozun tanısı ve takibi
• Solunum yetmezliğinin tipinin saptanması
• Verilen tedavinin etkinliğinin belirlenmesi
• Oksijen tedavisinin takibi
• Ani gelişen ve sebebi açıklanamayan dispnenin (nefes darlığı) sebebini araştırma

pH Nedir?

pH = Power of hydrogen (hidrojenin gücü)

pH değeri, asidik bir parametreyi mi yoksa bazik bir parametreyi mi ifade ediyor öncelikle buna bakılır.

Bir çözeltinin pH değeri, hidrojen iyonu [H+] ile hidroksit iyonunun [OH-] derişimlerinin oranına bağlıdır. Eğer H+ derişimi OH- derişiminden fazla ise çözelti asidiktir, yani pH değeri 7&#;den düşüktür. Eğer OH- derişimi H+ derişiminden fazla ise çözelti baziktir, yani pH değeri 7&#;den büyüktür. Eğer OH- ve H+ iyonlarından eşit miktarda mevcutsa çözelti nötrdür ve pH 7 değerine sahiptir.

pH değeri, -log (H+) olarak da ifade edilebilir. Yani bir çözeltideki H+ iyonlarının negatif logaritmasıdır.

Diğer birçok parametreden etkilendiği için kan gazı analiz raporunda ilk önce pH değerine bakılır. pH değeri, paO2, paCO2 ve HCO3 parametrelerine bağlıdır. Bu parametreler sayesinde vücudun genel fizyolojik durumunun değerlendirilmesi yapılabilir. pH en önemli yaşamsal değerdir. Bu nedenle vücut, pH&#;ı dengede tutmaya çalışır.

Kanda asidik bir ortamdan bahsediliyorsa pH 7,35’in altında demektir. Bazik bir ortamdan bahsediliyorsa pH 7,45’nin üstünde demektir.

Asidoz < 7,35 < pH < 7,45 < Alkaloz

İnsan vücudu genel olarak asitliğe karşı daha dayanıklıdır. pH değeri 6,90’ın altına veya 7,60’ın üstüne çıkarsa bu durum ölümcül olabilir.

ÖLÜM < 6,90 < pH < 7,60 < ÖLÜM

pH’ı dengede tutmak için vücutta solunumsal ve metabolik aktiviteler gerçekleşir. Solunum sistemi, böbrekler ve tampon sistemleri kanın asit baz dengesini sağlar.

paCO2 (Parsiyel Karbondioksit Basıncı) Nedir?

paCO2 = Parsiyel karbondioksit basıncı

CO2 (karbondioksit) asidik bir maddedir. paCO2, tek başına artarsa vücutta asidoz oluşur, tek başına azalırsa vücutta alkaloz oluşur. CO2 solunum ile dengelenir.

Karbondioksit asidik bir madde olduğu için kandaki miktarının artması kanı asidik seviyeye yaklaştırır. Böylece pH düşer ve omurilik soğanındaki solunum merkezi uyarılır. Solunum merkezinden gelen sinyaller neticesinde diyafram harekete geçer ve soluk alışverişi hızlanır. Bu sayede kanda biriken karbondioksit gazı akciğerler vasıtasıyla vücuttan atılır ve pH seviyesi normale dönmeye başlar. paCO2, normal koşullarda mmHg aralığında seyreder.

Alkaloz < 35 mmHg < paCO2 < 45 mmHg < Asidoz

HCO3 (Bikarbonat Konsantrasyonu) Nedir?

HCO3 = Bikarbonat konsantrasyonu

HCO3 (bikarbonat) alkali yani bazik bir maddedir. Kan gazı analizinde bikarbonat iyonunun serum konsantrasyonu olarak ifade edilir. Asit baz dengesinin metabolik bileşenini değerlendirmek için kullanılır. HCO3 miktarı vücutta artarsa alkaloz oluşur, azalırsa asidoz oluşur. HCO3 böbrekler sayesinde metabolik olarak dengelenir. HCO3, normal koşullarda mEq/L aralığında seyreder.

Asidoz < 22 mEq/L < HCO3 < 26 mEq/L < Alkaloz

Kan gazı ölçüm cihazları doğrudan pH ve paCO2’yi ölçer. Bikarbonat değerini ise Henderson-Hasselbalch denklemini kullanarak hesaplar.

Henderson-Hasselbalch denklemi: pH = 6,1+log([HCO3]/[0,03xpaCO2])

paO2 (Parsiyel Oksijen Basıncı) Nedir?

paO2 = Parsiyel oksijen basıncı

paO2, arteriyel kandaki oksijen gazının parsiyel basıncıdır. Kanda olması gereken parsiyel oksijen aralığı mmHg’dir. Kan gazı raporundaki paO2 değeri standartların altındaysa hipoksemi oluşur. Hipoksemi (hipoksi), oksijen yetmezliğidir. paO2 değeri mmHg arasındaysa hafif hipoksemi, mmHg arasındaysa orta hipoksemi ve 40 mmHg altındaysa ağır hipoksemi söz konusudur.

SpO2 (Oksijen Saturasyonu) Nedir?

SpO2 = Oksijen saturasyonu

SpO2 ve paO2 birbiriyle karıştırılabilir. Bunlar oksijenle ilgili farklı parametreleri ifade eder. Oksijen saturasyonu kan gazı cihazlarıyla ölçülebildiği gibi pulse oksimetre adı verilen cihazlarla da ölçülebilir. paO2 ise sadece kan gazı cihazlarıyla ölçülebilir.

Pulse oksimetreler, alyuvarların içinde bulunan hemoglobinin oksijen tutup tutmamasına göre renk analizi yaparak çalışır. Sensörler, oksijen oranını saptamak için kanın rengini kullanır. Alyuvarların oksijen taşıma miktarına bağlı olarak kanın renk tonunda değişiklik olur. Cihaz bir taraftan kırmızı ve kızılötesi ışık gönderir, diğer tarafta bulunan algılayıcı sayesinde de ölçümü sağlar. Bol oksijenli kan, parlak kırmızı renktedir ve pulse oksimetreden gönderilen ışığın çoğunu absorbe eder. Karşı tarafa ulaşan ışık miktarının ölçümü sayesinde de kandaki oksijen saturasyonu tespit edilir.

Pulse oksimetre kullanılarak elde edilen oksijen saturasyonu değeri, arteriyel kan gazı analiziyle elde edilen değere oldukça yakın olsa da arteriyel kan gazı analiziyle elde edilen veriler daha doğru kabul edilir. Arteriyel kan gazı analiziyle oksijen saturasyonu parametresi (SpO2) ölçülebildiği gibi parsiyel oksijen basıncı (paO2) parametresi de ölçülebilir. Oksijen saturasyonu (SpO2) ile parsiyel oksijen basıncı (paO2) birbirleriyle karıştırılabilir. Bu iki parametre oksijenle ilgili olsa da farklı değerleri ifade eder. Pulse oksimetreler oksijen saturasyonunu (SpO2) ölçer. Parsiyel oksijen basıncı (paO2) ölçümü için ise arteriyel kan gazı analizi gerekir.

SpO2 değeri, kandaki alyuvarların ne kadarının oksijen gazı taşıdığını ifade eder. SpO2 normal koşullarda %95&#;den büyük olmalıdır.

Parmaktan yapılan ölçümde oksijen saturasyonu %90 iken, paO2 60 mmHg’ye düşmüş olabilir. Bu nedenle arteriyel kan gazı analizi, pulse oksimetreden daha doğru sonuç verir. Solunum cihazlarında hangi modun hangi parametrelerle uygulanacağı kan gazı analizi sonuçlarının değerlendirilmesi ile belirlenir.

Asidoz Nedir?

Asidoz, kandaki pH değerinin 7,35’in altına düştüğü durumda oluşan asitliğin artmasını ifade eder.

Solunumsal Asidoz Nedir?

Kanda HCO3 normal seviyede olup, paCO2 yükselirse solunumsal asidoz durumu oluşur. pH 7,35’in altına inmiştir. Böyle bir durumda tampon sistemler pH&#;ı dengeleyebilmek için kandaki HCO3&#;ü arttırır. Böylece pH, 7,35 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanse solunumsal asidoz denir. Böbrekler sayesinde kandaki HCO3 artar.

Metabolik Asidoz Nedir?

Kanda paCO2 normal seviyede olup, HCO3 düşerse metabolik asidoz durumu oluşur. pH 7,35’in altına inmiştir. Böyle bir durumda tampon sistemler pH&#;ı dengeleyebilmek için kandaki paCO2&#;yi düşürür. Böylece pH, 7,35 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanse metabolik asidoz denir. Takipne (hızlı soluk alıp verme) sayesinde akciğerlerden karbondioksit atılımı atar ve kandaki paCO2 azalır.

Alkaloz Nedir?

Alkaloz, kandaki pH değerinin 7,45’in üstüne çıktığı durumda oluşan bazikliğin artmasını ifade eder.

Solunumsal Alkaloz Nedir?

Kanda HCO3 normal seviyede olup, paCO2 düşerse solunumsal alkaloz durumu oluşur. pH 7,45’in üzerine çıkmıştır. Böyle bir durumda tampon sistemler pH&#;ı dengeleyebilmek için kandaki HCO3&#;ü düşürür. Böylece pH, 7,45 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanse solunumsal alkaloz denir. Böbreklerden bikarbonat atılımı sayesinde HCO3 azalır.

Metabolik Alkaloz Nedir?

Kanda paCO2 normal seviyede olup, HCO3 yükselirse metabolik alkaloz durumu oluşur. pH 7,45’in üzerine çıkmıştır. Böyle bir durumda tampon sistemler pH&#;ı dengeleyebilmek için kandaki paCO2&#;yi arttırır. Böylece pH, 7,45 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanse metabolik alkaloz denir. Solunumun yavaşlaması sayesinde akciğerlerden CO2 atılımı azalır ve kandaki paCO2 artar.