Sabahları Uyanınca Boğaz Kuruluğu

Boğaz kuruluğunun çeşitli nedenleri vardır:

Dehidratasyon

Yeterli sıvı alınmayıp susuz kalındığında, boğaz kuruluğu hissi olabilir. Vücutta sıvı yetersizliğinin (dehidrasyon) diğer belirtileri şunlardır:

• susama
• idrar miktarında azalma
• idrar renginde koyulaşma
• yorgunluk
• baş dönmesi

Ağız açık uyuma

Burun tıkanıklığı ve buna bağlı uykuda ağızdan nefes alınması sabah uyanıldığında boğaz kuruluğuna neden olabilir. Ağız açık uyuma aynı zamanda ​​horlamaya, kötü ağız kokusuna, diş ve dişeti sorunlarına da yol açabilir. Ağız açık uyumanın en sık nedenleri şunlardır:

Soğuk algınlığı ve Grip

Boğaz kuruluğu soğuk algınlığı veya grip belirtisi olabilir. Soğuk algınlığı farklı virüslerin, grip influenza virüsünün neden olduğu bir enfeksiyonlardır. Her yetişkin her yıl kez soğuk algınlığı geçirir. Bu sırada boğaz kuruluğu, boğazda kaşıntı veya ağrı hissedilebilir. Birlikte başka belirtiler de bulunabilir:

• burun akıntısı
• burun tıkanıklığı
• hapşırma
• öksürük
• ateş
• vücut ağrıları

Farenjit ve Tonsillit

Boğaz kuruluğu, virüslerin neden olduğu farenjitlerin veya bakterilerin neden olduğu bademcik iltihaplarının seyri sırasında görülebilir.

Bu enfeksiyonların diğer belirtileri şunlardır:

• bademciklerin şişmesi, üzerinde kırmızı veya beyaz lekeler görülmesi
• ateş
• ses değişikliği (çoğunlukla boğuk bir ses)
• boyunda şişmiş lenf bezleri
• baş ağrısı
• ağız kokusu

Enfeksiyöz mononükleoz (Öpücük hastalığı)

Epstein-Barr virüsünün neden olduğu bir enfeksiyon olan enfeksiyöz mononükleoz da boğazda kuruluk hissine yol açabilir. Bu enfeksiyonun bulaşma şekli tükürük ile olduğu için öpücük hastalığı adı verilmiştir.

Diğer belirtileri şunlardır:

• ateş
• boyun ve koltuk altlarında şişmiş lenf  bezleri
• baş ağrısı
• yorgunluk
• kas güçsüzlüğü
• şişmiş bademcikler
• gece terlemeleri

Reflü

Boğaz kuruluğu boğaz reflüsünün de belirtisi olabilir. Diğer belirtiler şunlardır:

Alerji

Dünya nüfusunun yaklaşık % &#;ı alerjiden etkilenmektedir. İnsanların %20&#;sinde solunum sistemiyle vücuda giren alerjenlerin neden olduğu alerjik nezle vardır. Alerjisi olan kişilerde bazı maddeler bağışıklık sisteminin aşırı tepki göstermesine neden olur. Bu tepki burunda, yutakta (boğazda), gırtlakta ve bronşlarda meydana gelebilir.

Alerjiye sıklıkla neden olan maddeler şunlardır:

• polenler
• ot ve çimenler
• ağaç tohumları
• ev tozu akarları
• evcil hayvan tüyleri
• bazı gıdalar

Alerjide boğaz kuruluğu hissi yanında başka belirtiler de bulunabilir:

• öksürük
• burun tıkanıklığı veya burun akıntısı
• deride, boğazda veya gözlerde kaşıntı

Ağız Kuruluğu Nedir?

Ağız kuruluğu sosyal olarak da kişiyi zorlayan, rahatsız hissettiren bir durumdur. Herkesin başına gelebilecek olan ağız kuruluğunu bazı kişiler kronik olarak yaşayabilir. Ağız kuruluğu denince akla hemen tükürük gelir. Bir vücut salgısı olan tükürük son derece önemlidir. Çünkü ağızdaki kötü bakterilerle, dişleriniz ve diş etlerinize zarar verebilecek mikroplarla savaşmak için tükürük üretilir ve bu salgı bir karşı koruma sağlar. Kronik ağız kuruluğu yeterli miktarda tükürük üretilmediğinde oluşur. Bu da bakteri kolonilerinin ve enfeksiyonların ağızda çoğalmasına neden olur ve ağız sağlığının korunamaması anlamına gelir.

‘Kserostomi’ olarak adlandırılan kronik ağız kuruluğu, ağzın sürekli nemli olmasını sağlayan tükürük bezlerinin tükürük üretmemesidir. Tükürük bezleri, ağız ve boğaz çevresinde bulunur. Tükürük tam olarak bakterilerin ürettiği asitleri nötralize eder, bakterilerin üremesine engel olmaya çalışarak tükettiğiniz gıda parçalarını temizleyerek diş çürümelerine karşı bariyer görevi görür. Bunun yanı sıra çiğneme, yutma, tat alma yetisini geliştirme gibi görevleri de vardır. İçeriğindeki enzimler sayesinde sindirim sisteminin de önemli bir parçası olarak kabul edilir. Kısacası tükürüğün yokluğu basit bir ağız kuruluğu yaratmakla kalmaz, tüm bu sistemin ilk parçasının işlevini yitirmesi anlamına gelir.

Ağız Kuruluğunun Belirtileri Nelerdir?

Ağız kuruluğu ağızdaki hissin yanı sıra farklı belirtiler de verir. Ağız kuruluğu belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Ağızda yapışkan ve kuru bir his
• Kalın ve kılçıklı görünen bir tükürük
• Ağız ülseri
• Sık susama
• Ağızda yaralar ve çatlamış dudaklar (Yaralar ağız köşesinde olabilir)
• Boğaz kuruluğu
• Özellikle dilde ve ağızda yanma ve karıncalanma 
• Kuru, sert ve kırmızı bir dil
• Tat alma, çiğneme, yutma sorunları
• Konuşma problemi
• Kötü ağız koku
• Ses kısıklığı ve pürüzlü bir ses
• Burun kuruluğu
• Boğaz ağrısı
• Boğazda gıdıklanma
• Diş çürümesi
• Eklem ağrısı
• Göz kuruluğu
• Cilt kuruluğu ve deri döküntüsü

Ağız kuruluğu sadece yukarıda sayılan şikayetlere neden olmaz. Ağız kuruluğu diş eti iltihabı (gingivitis), enfeksiyonlar, diş çürükleri ve aft gibi ağız ve diş hastalıklarını da beraberinde getirir. Ağız kuruluğu takma diş kullanan kişileri de zora sokabilir.

Ağız Kuruluğu Hangi Hastalığın Belirtisi?

“Ağız kuruluğu hangi hastalığın belirtisi?” dendiğinde akla ilk olarak diyabet hastalığı gelir. Diyabetin belirtiden bahsedildiğinde ise akla sürekli susamak ve ağız kuruluğu gelir. Lupus, AIDS, anemi, Alzheimer, Parkinson, kistik fibrozis, romatoid artrit, hipertansiyon, kabakulak, depresyon ve anksiyetenin belirtilerinden biri ağız kuruluğudur. Sjögren Sendromu özellikle ayrı bir yer tutar. Çünkü direkt gözleri ve tükürük bezlerini etkileyen otoimmun bir hastalıktır. Ağız kuruluğu aslında tüm bu hastalıkların bir yan etkisi olarak kabul edilir.

Ağız Kuruluğu Nedenleri

Ağız kuruluğu genellikle yaşa bağlı, bazı ilaçların ve kanser tedavilerinin yan etkileri olarak gelişir. Ağız kuruluğu nedenleri arasında tükürük bezlerini etkileyen bazı durumlar da sayılabilir. “Ağız kuruluğu neden olur?” diye merak ettiğinizde aşağıdaki nedenler aklınıza getirebilirsiniz…

• İleri yaş
• Baz ilaçlar
• Sigara ve tütün ürün kullanımı
• Alkol tüketimi
• Kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavileri
• HIV gibi enfeksiyonla ve Sjögren Sendromu gibi otoimmun hastalıklar
• Diyabet
• Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklar
• Vücutta sıvı kaybı
• Depresyon veya anksiyete
• Ameliyat
• Tıkanmış veya cerrahi olarak alınmış tükürük bezleri 

İleri yaşlarda görülen ağız kuruluğu genellikle ilaç kullanımına bağlı olarak gelişir. Özellikle bazı ilaçların yarattığı ağız kuruluğu yaygın bir durumdur. Reçetesiz satılan bazı ilaçlar, antidepresanlar, antihistaminikler, ağrı kesiciler, burun tıkanıkları tedavisinde kullanılan dekonjestanlar, KOAH ve tansiyon ilaçları “Ağız ve boğaz kuruluğu neden olur?” sorusuna sıklıkla verilen cevaplardır. Obezite, depresyon, anksiyete, ağrı, alerji, soğuk algınlıkları, hipertansiyon, diyare (ishal), epilepsi, mide bulantısı, astım, Parkinson, psikotik bozukluk ve üriner sistem bozukluk tedavilerinde kullanılan ilaçlar ağız kuruluğuna zemin hazırlayabilir.

Basit bir sıvı kaybı yine ağız kuruluğunun en sık görünen nedenlerinden biridir. Sıvı kaybı yetersiz su tüketimi, terleme veya hasta olmaktan kaynaklanabilir. Gün içinde ,5 litre su içmeyi unutmayın. Sigara ve alkol kullanıyorsanız özellikle bu ürünleri tükettikten sonra ağız kuruluğunuzun arttığını fark edersiniz. Çünkü alkol ve tütün ürünleri tükürük üretimine engel olup ağzı kurutur. Bu ürünleri kullanmayı bırakın, kullanmaktan vazgeçemiyorsanız sonrasında mutlaka bol su için.

Radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavilerinde özellikle ağız kuruluğu ve ağız yaraları yaygın olarak görülür. Çünkü bu tedaviler esnasında tükürük bezleri zarar görebilir. Bu nedenle de üretilen tükürük miktarı azalır. Mesela radyoterapi baş ve boyun bölgesine uygulandığında ağız kuruluğu ve ağız yaraları çoğunlukla kanser hastalarının en çok şikayet ettiği konular olur.

Bir yaralanma ve ameliyat sonrasında da baş ve boyundaki sinirler hasar alabilir ve ağız kuruluğu gelişebilir.

“Geceleri ağız kuruluğu neden olur?” sorusunu sormanız çok normaldir. Çünkü uyku esnasında tükürük akışı azaldığı için ağız kuruluğu daha çok hissedilir. Hatta gece ağız kuruluğu en üst seviyededir. Hatta uyandığınızda sabahları ağız kuruluğu ciddi derece hissedilir.

Ağız kuruluğunu teşhis etmek için ağız ve diş muayenesi gerekir. Tıbbi geçmişiniz ve kullandığınız ilaçlar gözden geçirilir. Tükürük testler yaygın olarak ağız kuruluğunun tespit edilmesinde kullanılır. Tükürükle ilgili siyalometri ve siyalografi testleri uygulanabilir. Bazen doktorlar biyopsi örneği de isteyebilir.

Ağız Kuruluğunu Gidermek İçin Ne Yapılabilir?

Ağız kuruluğu uyuma isteğini bile azaltır. Çünkü sabahları daha çok hissedilen bu kuruluk, sosyal olarak da kişiyi kötü hissettirir. Peki ağız kuruluğu nasıl geçer?

• Öncelikle sürekli yaşadığınız bir ağız kuruluğu varsa vakit kaybetmeden bir ağız ve diş sağlığı hekimine gitmelisiniz. Rutin ağız ve diş kontrollerinizi ihmal etmemeli, diş hekiminiz bunun organlardan kaynaklandığını düşünürse de İç Hastalıkları hekimine görünmelisiniz.
• Yeterli su içmeyi ve dişlerinizi düzenli fırçalamayı ihmal etmeyin. Gün boyunca su yudumlayarak ağzınızı nemli tutabilirsiniz.
• Ağız ve diş sağlığınızı korumak için dişlerinizi sadece fırçalamanız yeterli olmaz. Dişlerinizin yapısı uygunsa diş ipi veya arayüz fırçası kullanın. Alkolsüz gargaralar da kullanabilirsiniz. 
• Şekersiz sakızlar daha fazla tükürük salgılamanıza ve ağzın nemli kalmasını sağlayabilir.
• Su bazlı bir dudak nemlendirici de fayda sağlayabilir.
• Şekerli ve asitli gıda tüketimini en aza indirin.
• Tuzlu ve aşırı baharatlı yiyecekler, kuru ekmek, tost ve kurabiye gibi yiyecekler, kuru et, kuru meyve gibi yiyeceklerden uzak durun. Çorba, yumuşak ve oda sıcaklığında yiyecekler tüketmeye özen gösterin.
• Alkol, çay ve kahve gibi kafeinli içecekleri, üzüm, domates, portakal, greyfurt suyu ve gazlı içecekleri içmeyin.
• Mümkün olduğunda ağzınızdan değil, burnunuzdan nefes almaya çalışın.
• Takma diş kullanıyorsanız bu dişlerle uyumayın.
• Kronik burun tıkanıklığınız, kontrol edilemeyen alerjiniz varsa doktorunuza başvurun.
• “Gece uyurken ağız kuruluğunu neden olur?” gibi bir şikayetiniz varsa yatak odanızı havalandırmayı ve nemlendirmeyi deneyin. Buharlaştırıcılar rahatlatabilir. Geceleri başucunuza koyacağınız bir bardak su da erişiminizi kolaylaştırarak sabah olacak kuruluğu engeller.

Ağız Kuruluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Ağız kuruluğu tedavi edilebilir. Ama öncelikle ağız kuruluğu nedenlerine göre tedavi şeklinin belirlenmesi gerekir. Ağız kuruluğunuzun nedeni kullandığınız ilaç veya ilaçlarsa doktorunuzun bu ilaçlarda veya dozlarında bir değişikliğe gidebilir. Otoimmun ve diğer hastalıklar nedeniyle gelişen ağız kuruluğunda ise hastalıkların tedavileriyle ilgili düzenleme yapılır.

Doktorunuz tükürük üretimini artıran ilaç önerisinde bulunabilir. Ağzınızı nemlendirecek bu ilaçlar jel, sprey, tablet ve pastil şeklinde olabilir. Her ilaç herkes için uygun değildir. Bu nedenle eczaneden kendi kararlarınız doğrultusunda ilaç almayın.

Tükürük bezi tıkanıklıklarında genellikle minik cerrahi işlemler uygulanır.

Sağlıklı bir insanda normal seviyede üretilen tükürükte görülen azalma ağız kuruluğuna neden olur. Ağız kuruluğu, ’den fazla ilaç türü ve kanser tedavisinde kullanılan radyasyon nedeniyle görülebileceği gibi, bazı hastalıkların belirtisi olarak da ortaya çıkabilir. Günlük hayatta insanlar için alışıldık bir durum haline gelse de kronik ağız kuruluğunun tedavi edilmesi ve altta yatan nedenin tespit edilmesi büyük önem taşır.

Ağız Kuruluğu Nedir?

Ağzı ıslak tutmak, dişlerde çürük oluşumunu engellemek, ağız içi enfeksiyonları önlemek, sindirim, konuşma ve yutma işlemlerini kolaylaştırmak gibi görevleri bulunan tükürüğün az salgılanması durumunda ağız kuruluğu görülebilir. Tıp dilinde “kserostomi” olarak adlandırılan ağız kuruluğuna yüzlerce ilaç, radyasyon, psikolojik faktörler ve bazı sistemik rahatsızlıklar neden olabilir. Sağlıklı bir bireyde 24 saat içerisinde ml üretilen tükürüğün azalması, konuşma ve yutma güçlüğüne neden olarak kişiyi olumsuz etkileyebileceği gibi, bazı hastalıkların habercisi de olabilir. Ağız kuruluğu, tek başına bir hastalık olarak tanımlanmasa da neden olabileceği hastalıkların önüne geçmek için tedavi edilmesi ve göz ardı edilmemesi gereken bir durumdur.

Ağız Kuruluğu Neden Olur?

İlaçlar

’den fazla ilacın yan etkisi olarak ağız kuruluğu görülebilir. Salgılanan tükürük miktarını azaltarak ağız kuruluğuna neden olan bazı ilaçlar şu şekilde sıralanabilir:

• Anti-anksiyete ilaçları
• Antikolinerjikler
• Antikonvülsanlar
• Antidepresanlar
• Antiemetikler
• Antihipertansifler
• Antiepileptikler
• Antiparkinson ilaçlar
• Diüretikler
• Bronkodilatörler
• Kemoterapi ilaçları
• Kas gevşetici ilaçlar
• Sedatif ilaçlar

Radyasyon

Baş ve boyun bölgesine alınan radyasyon, tükürük bezlerini etkileyerek ağız kuruluğuna yol açabilir. Radyasyona karşı oldukça hassas olan tükürük bezlerinin maruz kalma derecesine bağlı olarak kuruluğun şiddeti değişiklik gösterebilir.

Kronik ve Sistemik Hastalıklar

Bazı hastalıkların belirtileri arasında ağız kuruluğu bulunur. Tükürük üretimine bağlı olarak da gelişebilen ağız kuruluğunun görüldüğü hastalıklar ise şu şekildedir:

• Sjögren sendromu
• Diyabet
• HIV ve AIDS
• Bulimia gibi yeme bozuklukları
• Anemi
• Tiroid hastalıkları
• Kistik fibrozis
• Tüberküloz (verem)
• Parkinson hastalığı
• Sistemik lupus eritamatozus
• İnme
• Kabakulak hastalığı
• Eklem iltihabı
• Graft-versus-Host hastalığı
• Bell paralizisi
• Amiloidoz
• Kronik böbrek yetmezliği sendromu
• Kronik sıvı kaybı (dehidratasyon)
• Siyalolitiazis

Diğer Nedenler

Ağız kuruluğuna neden olabilecek diğer faktörler ise şu şekildedir:

• Tükürük bezlerinin ameliyatla alınması
• Kafa ve boyun bölgesinde meydana gelen sinir hasarı
• Burun Tıkanıklığı Yapan Hastalıklar
• Anatomik sorunlar (burun kemik eğriliği, konka büyümesi)
• Sigara içmek
• Ağızdan nefes alma
• Horlama
• Kuru hava
• Fazla kahve ya da alkol tüketimi
• Hamilelik
• Stres
• Baharatlı yiyecekler

Ağız Kuruluğu Belirtileri

Uzun süre devam eden ağız kuruluğuna bazı belirtiler eşlik edebilir. Yaygın olarak görülen belirtiler şu şekildedir:

• Sık sık susama
• Kuru ve kırmızı dil
• Dudak çatlakları
• Aft şeklinde ağız yaraları
• Ağızda yapışkanlık hissi
• Boğaz kuruluğu ve ağrısı
• Dilde karıncalanma hissi
• Çiğneme, tat alma ve yutmada güçlük
• Konuşma problemleri
• Ses kısıklığı
• Ağız kokusu
• Tükürük bezlerinde büyüme
• Diş çürüklerinde artış
• Diş eti iltihabı
• Ağızda mantar oluşumu
• Takma dişleri kullanmada zorluk

Ağız Kuruluğu Tanısı

Pek çok farklı nedene bağlı olarak ağız kuruluğu ortaya çıkabileceği için doğru tanı konulması ve buna uygun bir tedavi planının oluşturulması oldukça önemlidir. Kullanılan ilaçlar, tıbbi geçmiş ve varsa diğer hastalıklar muayene sırasında doktor tarafından sorgulanır ve ağızdan muayene yapılır. Ağızda görülen kuruluk, tanı koymak için yeterli olmayabilir. Ağız kuruluğuna neden olan rahatsızlığı ya da durumu tespit etmek için kan testleri, tükürük üretimi testleri ve sialografi, ultrasonografi, MR ve BT gibi yöntemlerle tükürük bezlerinin görüntülenmesi gerekebilir. Tükürük bezlerinden alınacak biyopsi ise Sjögren sendromu gibi rahatsızlıkların görüldüğü durumlarda kullanılan bir yöntemdir.

Ağız Kuruluğu Tedavisi

Ağız kuruluğu tedavisinde kullanılan yöntemler kuruluğun şiddeti ve varsa altta yatan diğer faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Ağız kuruluğu yaşayan kişilerin dikkat etmesi gerekenler ve tedavi yöntemleri aşağıda sıralanmıştır:

• İlaçtan kaynaklı ağız kuruluğu durumunda doktora başvurulmalı ve ilacın dozu ya da ilaç değiştirilmelidir.
• Yutmayı kolaylaştırma amacıyla sık sık su içilmelidir.
• Ağız gargarası, jel ve spreyler ile ağızdaki nem miktarı artırılabilir.
• Yapay tükürük ürünleri ile ağız kuruluğunun önüne geçilebilir.
• Aromalı diş macunu ve gargara kullanımından uzak durulmalıdır.
• Şekersiz sakız ya da pastiller çiğnenebilir.
• E vitamini yönünden zengin kremler, dudak kuruluğu için kullanılabilir.
• Baharatlı yiyeceklerden kaçınılmalı ve yemekler çok sıcak tüketilmemelidir.
• Ev ve iş yerindeki nem dengesine dikkat edilmeli, kuru havadan kaçınılmalıdır.
• Alkol, sigara ve kafein tüketilmemelidir.
• Ağız yerine burundan nefes alınmalıdır.
• Sjögren sendromuna bağlı ağız kuruluğu durumunda pilokarpin kullanılabilir.