9 Sınıf Zamirler Konu Anlatımı

• İsim olmadığı halde isim gibi kullanılan veya ismin yerini tutan sözcüklerdir.
• Zamirler, isim gibi kullanıldıkları için isimlerin aldıkları ekleri alır.

1) Kişi (Şahıs) Zamirleri

• Doğrudan doğruya tekil bir kişinin yerini tutan (ben-sen-0) veya çoğul kişinin yerini tutan (biz-siz-onlar) altı kişi zamiri bulunur.

2) Dönüşlülük Zamiri

• Sadece &#;kendi&#; sözcüğü dönüşlülük zamiri olarak kullanılır.
• Dönüşlülük zamiri, adı üzerinde eylemin kendisine dönmesini ifade eder.
• &#;Kendi&#; dönüşlülük zamiri, öznenin yaptığı işi pekiştirme görevinde kullanılabilir.
• Bu kumaşı sen kendin dik.
• Bu soruyu biz kendimiz çözdük.
• Tek taşımı ben kendim aldım.
• “Kendi&#; dönüşlülük zamiri iyelik eki alarak kişi zamiri görevi üstlenebilir:

3) İşaret (Gösterme) Zamirleri

• İsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
• Türkçede başlıca işaret zamirleri şunlardır: bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, bura, şura, ora, öteki, beriki, böylesi, şöylesi, öylesi. ..
• &#;Bura&#;, &#;şura&#; ve &#;ora&#; sözcükleri yer anlamlı işaret zamirleridir.
• &#;Böyle&#;, &#;şöyle&#; ve &#;öyle&#; tarz anlamlı işaret zamirleridir.
• &#;Bu, şu, o&#; tekil; &#;bunlar, şunlar, onlar&#; çoğul işaret zamirleridir.

Uyarı: İşaret zamirleri, işaret sıfatlarıyla karıştırılabilir. İşaret zamirlerinin işaret sıfatlarından temel farkı, isim çekim eklerini almalarıdır. Ek almadan bir ismi belirttiği zaman işaret sıfatı olan &#;şu, bu, o, öteki, beriki&#; gibi sözcükler bir ismin yerini tuttuğu zaman veya isim çekim eklerinden birini aldığı zaman işaret zamiri olur.

Uyarı: İsim çekim eklerini aldığı halde sıfat olarak kullanılan sözcükler de vardır.
&#;Bana böylesi duygular nerden geliyor?&#; cümlesinde &#;böylesi&#; sözcüğü çekim eki aldığı hâlde sıfat görevindedir.

Uyarı: &#;O&#; ve &#;onlar&#; zamirleri bir insan adının yerini karşılayacak şekilde kullanılırsa kişi zamiri, insan dışı bir varlığın yerini karşılayacak şekilde kullanılırsa işaret zamiri olur.

Uyarı: İşaret zamirleri, bazen bir cümlenin yerini tutabilecek şekilde kullanılabilir.
&#;Hâlâ beni seviyorsan bunu sen de biliyorsun.&#; cümlesinde &#;bunu&#; işaret zamiri &#;Hâlâ beni seviyorsun.&#; cümlesinin yerini tutmuştur.
İşaret zamirleri isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan olarak kullanılabilir.
&#;Şunun şurasında sınava ne kaldı ki!&#; cümlesinde &#;şunun&#; işaret zamiri tamlayan, &#;şurası&#; işaret zamiri ise tamlanandır.

4) Belgisiz Zamirler

• Kişileri, varlık ve nesneleri kesinlik göstermeden belirten onların yerini karşılayan zamirlerdir.
• Kimse, herkes, hepsi, hepimiz, hepiniz, hiçbiri, biri, tümü, başkası, bazıları, bazısı, falan, filan, cümlesi (hepsi), birçoğu, kimisi, kimleri sözcükleri belgisiz zamir olarak kullanılan zamirlerdir.

Uyarı: Bir cümlede geçen &#;kimi&#; sözcüğü &#;bazısı&#; anlamındaysa belgisiz zamir, soru anlamı taşıyorsa soru zamiri olur, ancak bir ismi belirtiyorsa belgisiz sıfat olur.

Uyarı: Belgisiz sıfatlar isim çekim eklerini aldıklarında çoğu zaman belgisiz zamire dönüşür. Belgisiz sözcük ismin yerini tutmuş ve çekim eki almışsa belgisiz zamir, bir ismi belirtirse belgisiz sıfat olur.

Uyarı: &#;Çok&#; sözcüğünün iyelik eki almış hali olan &#;çoğu&#; sözcüğü bir ismi belirtirse belgisiz sıfat, ismin yerine kullanılırsa belgisiz zamir olur.

5) Soru Zamirleri

• İsmin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir.
• Bazı soru zamirleri, soru sıfatlarına çekim eki getirilerek yapılır.
• Soru zamiri olabilen sözcükler şunlardır.
• Kaçı (kaçımız, kaçınız, kaçıncısı)
• Kim (kimi, kime, kimde, kimden, kimin&#;)
• Nere (neresi, nereyi, nereye, nerede, nereden&#;)
• Hangisi (hangimiz, hanginiz, hangileri&#;)
• Kaçı (kaçımız, kaçınız, kaçıncısı)
• Ne (neye, neyi, nesi, neyin&#;)

Uyarı: &#;Neden&#; sözcüğü &#;niçin&#; anlamındaysa soru zarfı olur fakat ismin yerini tutmuşsa soru zamiri olur.

Uyarı: &#;Ne&#; sözcüğü bir ismi belirtiyor ve &#;hangi&#; anlamına geliyorsa soru sıfatı, bir ismin yerini tutuyorsa veya çekim eki almışsa soru zamiri, &#;niçin&#; anlamındaysa soru zarfı olur.

6) İlgi Eki (İlgi Zamiri)

• İlgi zamiri olarak &#;-ki&#; eki kullanılır.
• &#;-ın&#; veya “-im&#; tamlayan eki sonra getirilir.
• Belirtili isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ektir.

• Türkçede üç farklı &#;ki&#; vardır.

İlgi eki olan -ki Ektir. Bitişik yazılır. İsmin yerini tutar. Genellikle &#;-ın&#; veya &#;-im&#; tamlayan ekinden sonra gelir.

Sıfatlaştıran -ki Ektir. Bitişik yazılır. Geldiği sözcüğü sıfat görevine sokar. Genellikle &#;-de&#; bulunma ekinden sonra gelir. Sıfatlaştıran -ki yer ve zaman bildiren sözcüklere gelir.

Bağlaç olan kiSözcüktür. Ayrı yazılır. Sözcük ya da cümleleri bağlar. Genellikle yüklem ve özne görevli sözcüklerden sonra gelir.

Uyarı: İyelik ekleri yani tamlanan ekleri de çeşitli kitaplarda &#;iyelik zamiri&#; olarak adlandırılmaktadır. İyelik ekleri &#;Çekim Ekleri&#; bölümünde ayrıntılı olarak işlenecektir.

Dil bilgisi derslerinde sıklıkla karşımıza çıkan ve Türkçe paragraf sorularında yerini alan konulardan biri kuşkusuz zamirdir. Bu yazımızda zamir konusunu ele alacağız. Zamirler anlamlarına ve görevlerine göre farklı türlere ayrılmaktadırlar.

ZAMİR NEDİR?

Cümlede varlıkların isimleri yerine kullanılabilen ve isimlerin yerine getirdiği bütün fonksiyonları yerine getirebilen isim soylu kelimeye zamir denir. Zamir bulmak için bir cümlede aranması gereken belli başlı kelimeler vardır. Zamir nasıl bulunur? Ben, sen, o, biz, siz, onlar; kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri; bu, şu, o; kim, ne ve biri gibi kelimeler zamirin bulunmasında kolaylık sağlar. Anlamlarına ve görevlerine göre zamirler ayrılır.

ZAMİR ÖRNEKLERİ

Zamir cümleleri için örnekler şu şekilde:

• Bu yeri ben satın aldım.
• Bu senin teyzen.
• Bu boyayı kendin mi yaptın?
• Kim gitti?
• Herkes arkada toplandı.
• Şu teyzemin, öteki kardeşimin evi.
• Evdekilere gelmeyeceğimi söyledim.

ZAMİR KONU ANLATIMI

Zamir tanımını yaptıktan sonra zamir türlerine değinelim. Zamir türleri nelerdir? Derseniz işte sıralı halde türleri:

ZAMİR ÇEŞİTLERİ

• Şahıs (kişi) zamirleri
• Dönüşlülük zamiri
• İşaret zamirleri
• Soru zamirleri
• Belgisiz (belirsiz) zamirler
• İlgi zamiri
• İyelik zamirleri
• Yapılarına göre zamirler
• Basit (yalın) zamirler
• Bileşik zamirler
• Gruplaşmış zamirler
• Ek hâlindeki zamirler

ŞAHIS ZAMİRLERİ

Kişi adlarının yerine kullanılan ben, sen, o, biz, siz, onlar, bunlar gibi kelimelerdir.

Örnek: Bu işi anca o yapar.

DÖNÜŞLÜLÜK ZAMİRİ

Cümledeki eylemin, özne tarafından bizzat yapıldığını bildiren, vurgulayan zamir türüne denir. Kendi sözcüğünün iyelik eki almış haline diyebiliriz. Bunlar; kendim, kendin, kendisi, kendimiz, kendiniz, kendileri. Bazı kaynaklarda şahıs zamiri olarak da nitelenir.

Örnek: Bu hayatı kendin yaşamalısın.

İŞARET ZAMİRLERİ

Varlıkların yerini gösteren zamirlere denir. Türkçedeki başlıca işaret zamirleri bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi ve öylesi'dir.

Örnek: Bunlar evimizin son eşyaları.

SORU ZAMİRLERİ

Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlere denir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle sağlanır.

Örnek: Nereden geliyorsun? (Ankara'dan, okuldan, ondan vs.)

BELGİSİZ ZAMİRLER

Cümlede varlıkları isim, sayı, miktar ve ölçü yönünden belli belirsiz karşılayan zamirlere belirsiz zamir denir. Hepsi, kimse, tümü, herkes, hepimiz, kimisi, kimileri, kimi, biri, birisi, birileri, birkaçı, bazısı, bazıları, çoğu, birçoğu, birçokları, başkası, birazı, fazlası, bir kısmı, şey gibi.

Örnek: Kimse bize bir şey söylemedi.

İLGİ ZAMİRLERİ

-ki eki ile oluşturulan zamirlere denir.

Örnek: Bu yaptığın pasta benimkinden daha güzel oldu.

İYELİK ZAMİRLERİ

İyelik zamirleri -im, -in, -i, -imiz, -iniz ve -leri'dir. Bu ekler Türkçedeki ses kurallarına göre ufak değişikliklere uğrayabilir.

Örnek: Kulaklığını masanın üzerine bırak.(-ın, senin kulaklığın)

BASİT ZAMİRLER

Yapım eki almamış, kök durumunda olan zamirlere denir. Sadece çekim eki alabilirler. Ben, anne, bunda, bazıları, kim, onlardan, onuda, onda, şunda, sana gibi.

BİLEŞİK ZAMİRLER

İki kelimenin birleşiminden veya bir arada kullanımından oluşmuş zamirlere denir. Birçoğu, birkaçı, hiçbiri vb.

GRUPLAŞMIŞ ZAMİRLER

Birden fazla ayrı kelimenin anlam ilişkisi oluşturacak şekilde gruplaşarak meydana getirdikleri zamirlere denir. Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, şu bu, her biri, herhangi biri, ne kadarı v.s.

EK HALİNDEKİ ZAMİRLER

Sonuna geldikleri kelimeleri zamire dönüştüren eklere denir. Türkçede ek hâlindeki zamirler ilgi zamiri "-ki" ve iyelik zamirleridir.