Dinamik Yüksek Basınç Neden Oluşur

oluşumlarına Göre Basınç Kuşakları

1. Termik Basınç

• Yeryüzünün ısınıp soğumasıyla oluşan basınç kuşaklarıdır.
• Ekvator üzerinde hava sıcak olduğu için ısınan hava yükselerek alçak basınç alanlarını oluşturur. Kutuplar ise sürekli soğuk olduğu için yüksek basınç alanlarını oluşturur.
• Ekvatoral bölgedeki termik alçak basınç alanlarında hava sürekli yükselerek düzenli yağış bırakırken kutuplardaki termik yüksek basınç alanlarında hava yıl boyu alçaldığı için yağış getirmez.
• Ekvator ve kutuplar haricinde ısınıp soğumaya bağlı olarak kara ve denizler üzerinde de termik basınç alanları oluşur.

2. Dinamik Basınç

• Dünya'nın günlük (eksen) hareketine bağlı olarak oluşan basınç kuşaklarıdır. Ekvatoral bölgede ısınarak yükselen hava kutuplara doğru hareket eder. Bu hereket Dünya'nin dönmesine bağlı olarak dönenceler çevresinde (30° enlemleri) yığılıp birikir ve buralarda dinamik yüksek basınç alanları oluşturur.
• Bu yığılma hareketi bu bölgelerin çölleşmesine neden olur.
• Kutup daireleri (66° 33ı) çevresinde ise kutuplardan gelen soğuk hava ile tropikal kökenli sıcak hava kütleleri karşılaşarak yükselir dinamik alçak basınç alanlarını oluşturur.

UYARI: Dinamik basınç, atmosferde oluştuğu için sıcaklığı doğrudan etkilemez. Bu durumun sebebi, yeryüzünün yerden yansıyan ışınlarla ısınmasıdır.

UYARI: Yükselici hava kütlelerinin görüldüğü alçak basınç kuşakları (0° ve 60°) düzenli ve bol yağış alırken yüksek basınç alanları (30° – 90°) ise kurak ve nemsizdir.

Yeryüzündeki Basınç Dağılışları

• Basınç merkezleri ve oluşan rüzgârların sapmaya uğramasının temel nedeni Dünya'nın günlük hareketidir. Basınç merkezleri ve yarım küresi tespit edilirken sapmanın yönüne bakılması gerekir. Rüzgârlar kuzey yarımkürede sağa güney yarım kürede ise sola doğru sapar.

Coğrafya YGS Hazırlık Konu Anlatımlı Testine Geri Dön

Türkiye’de Etkili Basınç Merkezleri

Ülkemiz, 36 ile 42 derece arasındaki kuzey enlemleri üzerinde yer aldığı için sabit bir basınç merkezinin etkisinde kalmamaktadır. Sürekli bir alçak basınç veya sürekli bir yüksek basıncın etkisinde olsaydık, ülkemizde dört mevsimi de yaşamanın güzelliğini göremezdik.

Mevsimsel değişkenliklere göre, ülkemiz üzerinde değişken basınç sistemleri etkili olmaktadır. Bu sayede tüm mevsimleri görebiliyoruz. Yazın ülkemizde Basra Termik Alçak Basıncı görülebilirken, kışın ise Sibirya Termik Yüksek Basıncı’nın etkisi görülebilir. Termik hava basınçları güçlü ve sürekli hava basınç merkezleri olduğu için etkilerini daha uzun süreli ve fazla hissederiz.

Kuzey Yönlü Hava Basınç Sistemleri

Sibirya Termik Yüksek Basıncı (Sibirya Antisiklonu)

&#; Ülkemize, kuzeydoğudan yaklaşan termik kökenli güçlü bir yüksek basınç alanıdır.

&#; Sadece Kış aylarında ülkemizi etkisi altına alır. Balkanlar ve Doğu Anadolu üzerinden etkiler.

&#; Soğuğu oldukça etkilidir, yüksek basınç sistemi oldu için az kar yağışı bırakır ama etkili olabilir.

İzlanda Dinamik Alçak Basıncı (İzlanda Siklonu)

&#; Kışın etkili olan bir sistemdir.

&#; Dinamik kökenli olduğu için sürekli değildir, değişkendir.

&#; Ülkemize batı ve kuzeybatı’dan giriş yapar.

&#; Bu basınç Karadeniz’de cephesel yağışlara neden olur.

&#; Eğer bu cephe, uzun süre sıcak olan Akdeniz’de kalırsa, alçak basıncın yapısı gereği yükselerek nem yüklenir ve Türkiye’nin güneybatı bölgelerine yoğun yağış bırakır.

Güney Yönlü Hava Basınç Sistemleri

Azor Dinamik Yüksek Basıncı (Azor Antisiklonu)

Atlas Okyanusu’nun veya diğer adıyla Atlantik Okyanusu’nun kuzeyindeki Azor Adaları’ndan ismini almıştır. Azorlar, en yakın sahile olan Portekiz’e km uzaklıkta, okyanusun ortasında bulunan bir ada grubudur. Azor Adaları kuzey enlemlerinde bulunur. Bulundukları bölgenin yapısı gereği yıl boyunca genellikle yüksek basıncın etkisindedir. Kış aylarında basınç dengesinin değişmesinden dolayı, Azor Basıncı, güneye doğru yani Kanarya Adaları’na doğru çekilir.

Azor Basıncı, Atlas Okyanusu’nda soğuk cephe ile karşılaştığında, Avrupa’ya hatta yurdumuza kadar etki göstererek, yağış getirebilir.

Azor Basıncı, yaz aylarında Karadeniz, Marmara ve Ege Deniz’indeki kuzey yönlü, sert poyraz rüzgarlarını besler. Nemi az ve kuru bir hava yapısı vardır.

&#; Azor, ülkemizi oldukça sık etkileyen, değişken dinamik bir basınç alanıdır.

&#; Yaz aylarında, genişleyerek Akdeniz hatta İngiltere’yi bile etkisine alır. Bu durumda ülkemizde kuzey yönlü rüzgarlara destek olur.

&#; Kışın etkisini gösterdiğinde, yüksek basınç yapısı gereği, alçalıcı ve durgun bir etki yapar. Rüzgar esmediği için, özellikle şehirlerde hava kirrliliğine neden olur.

Basra Termik Alçak Basıncı (Basra Antisiklonu)

Ülkemize, güneydoğu yönünden giriş yapar. Sıcak bölgelerden geldiği için oldukça sıcak havayı monash.pw aylarında, havanın aşırı ısınmasına neden olur. Termik olan yani sıcaklık ile oluşan bu basınç değişken değildir, yıl boyunca, bulunduğu bölgede sabittir.

&#; Aşırı çöl sıcakları yaşanmasına sebep olur.

&#; Genellikle yaz aylarında, karaların fazla ısınması nedeniyle oluşur, termik kökenlidir.

&#; Yaz başlarında, atmosferin üst tabakaları soğuk kalacağı, yer yüzeyi çabuk ısınacağı için ani gök gürültülü ve sağnak yağışlara neden olur.

&#; Ülkemizin denizlerinde kuzeyli esen yaz rüzgarlarına destek olur.

Yüksek basınç, mb üzeri basınçları ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Yüksek basıncın oluşumunda ise 2 neden vardır :

• Dinamik Nedenler : Dünya&#;nın kendi ekseni etrafında dönüşü neticesinde çeşitli nedenler sonucu hava alçalır ve yüksek basınç merkezleri oluşur.
• Termik Nedenler : Soğuk bir coğrafyada havanın soğuması neticesinde hava ağırlaşarak alçalır ve yüksek basınç oluşur.

Oluşumları nedeniyle ve karakteristik özellikleri nedeniyle yüksek basınç alanları ikiye ayrılır :

• Dinamik Yüksek Basınç : Ters alizelerin 30° enlemlerde sapmaya uğraması sonucu oluşur. Basınç genellikle çok yüksek değildir. Bu basıncın görüldüğü 30° enlemler en büyük çöl alanlarına sahiptir. Sıcak çekirdeklidir ve ısıtıcı etki yapar. Dinamik yüksek basıncın kalınlığı çok fazladır ve atmosferin üst seviyelerine kadar etkilidir.

Termik Yüksek Basınç : Havanın soğuması ve ağırlaşması neticesinde oluşan basınçtır. Dünya&#;da kutuplara yakın bölgelerde sıcaklığa göre görülmektedir. Soğuk çekirdekli oluştuğundan dolayı etkisi altına aldığı yerleri soğutur. Çok yüksek basınç değerlerine ulaşabilir. Termik yüksek basınca örnek olan Sibirya Yüksek Basıncı Dünya üzerinde 2 rekora imza atmıştır. Sibirya yüksek basıncı neticesinde 15 Ocak yılında Verhoyansk kasabasında derece görülmüştür ve yine Sibirya yüksek basıncı 31 Aralık &#;de mbar seviyesine ulaşarak rekor kırmıştır. Termik yüksek basınç, kalınlığı az sığ bir yüksek basınçtır. Atmosferde 4 km&#;dan sonra etkisini kaybetmeye başlar.

Farklı 2 karakteristiğe sahip termik ve dinamik yüksek basıncın ülkemizde de örnekleri bulunmaktadır. Ülkemizi etkileyen Azor yüksek basıncı dinamik bir yüksek basınçtır, ülkemize sıcak ve durgun havalar getirmektedir. Ülkemizi etkileyen bir başka yüksek basınçta Sibirya termik yüksek basıncıdır.

Termik yüksek basınçlar bazı yerlerde yarı zamanlı yüksek basınçlar olarak nitelendirilir. Bunun nedeni soğuk neticesinde oluştuğu için kutuplarda kış mevsimlerinde görülmeleridir. Örneğin Sibirya yüksek basıncı soğuğa bağlı olarak Ağustos ayı itibariyle oluşmaya başlar ve Nisan ayına dek etkisini sürdürür.

Post Views

Bu Habere İfade Gönderebilirsin !

Yeryüzünde sıcaklık ve yoğunluğa göre termik ve dinamik basınç kuşakları oluşmuştur.

1. Termik Basınç Kuşakları

Yer&#;in şekline bağlı olarak yeryüzünün ısınması ve soğuması sonucu oluşan basınç merkezleridir.

a. Ekvatoral termik alçak basınç kuşağı (Tropikal TAB)

0°° enlemleri arasında, denizlerde ve yükseltisi az olan karalar üzerinde oluşur. Ekvatoral bölge sıcak olduğu için ısınan hava genleşerek yükselmekte ve yere yaptığı basınç azalmaktadır. Yıl içinde sıcaklık fazla değişmediği için basınç da fazla değişmez. Ancak yazın kuzeye, kışın güneye genişler. Yükselen hava soğuduğu için bol yağış sağlar.

b. Kutuplar termik yüksek basınç kuşağı (Polar TYB)

80°- 90&#; enlemleri arasında oluşur. Soğuyan hava ağırlaşıp alçaldığı için basınç artar. Ayrıca yer çekiminin burada fazla olması da basıncın artmasında etkili olur. Bu yüksek basınç alanı kışın genişler, yazın daralır. Kutuplarda hem buharlaşma az olması, hem de hava alçaldığı için yağış oluşmaz.

2. Dinamik Basınç Kuşakları

Yer`in günlük hareketine bağlı olarak hava yoğunluğunun artmasıyla 30&#; enlemlerinde, hava yoğunluğunun azalmasıyla 60° enlemlerinde oluşur. Dünya&#;nın kendi ekseni etrafında dönmesiyle oluşan sapma (koriolis) kuvvetinin etkisiyle, hava kütlelerinin seyrelmesi ve yığılması sonucu ortaya çıkarlar.

a. Subtropikal dinamik yüksek basınç kuşağı

Ekvatoral bölgede ısınarak yükselen hava kütleleri, buradan kutuplara doğru troposferin üst kesimlerinde üst alizeler halinde yola çıkar. Ancak gerek sapma kuvvetinin artmasından, gerekse havanın soğumasından dolayı 30° enlemlerinde yığılır, Alçalan bu havanın yere yaptığı basınç artar. Alçalan hava ısındığı için nem açığı artar, böylece çöller oluşur. En önemli merkezler Asor ve Hawaii&#;dir. Yaz mevsiminde Akdeniz ikliminin görüldüğü alanları da etkisi altına alan bu basınç merkezleri, kuraklığa neden olur.

b. Subpolar dinamik alçak basınç kuşağı

Hava yoğunluğunun azalmasıyla, 60° enlemleri çevresinde oluşur. 30° enlemlerindeki dinamik yüksek basınç merkezinden kutuplara doğru yola çıkan Batı Rüzgârları ile kutuplar çevresindeki termik yüksek basınçtan Ekvator&#;a doğru yola çıkan Kutup Rüzgârları 60° enlemleri çevresinde karşılaşır ve yükselir, Yükselen havanın yoğunluğu azaldığı için basınç düşer, sıcaklığı azaldığı için yağış oluştururlar. En önemlisi İzlanda alçak basınç merkezidir. Bu basınç merkezinin alanı yazın daralır, kışın genişler.

Not: Kışın kara ve denizlerin farklı ısınmaları aynı enlem Üzerinde farklı basınç koşullarının görülmesine neden olur. Bu nedenle kışın karalar üzerinde yüksek basınç oluşması, DAB kuşağını kesintiye uğratır.

Not: Basınç kuşakları okyanuslar Üzerinde karalara oranla daha düzenli uzanırlar. Bu nedenle karaların daha az yer kapladığı Güney Yarım Küre&#;de basınç kuşakları, Kuzey Yarım Küreye oranla daha düzenlidir.