Copyright ©
The copyrights, publica ons and sales rights of this book belong to Atatürk University. All rights
reserved of this book prepared with an individual learning approach. No part of this book may
be reproduced, printed, or distributed in any form or by any means, techanical, electronic,
photocopying, magne c recording, or otherwise, without the permission of Atatürk University.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
ISBN:
ERZURUM,
1. Sağlık kurumlarında istatistik ve temel göstergeler 4
Dr. Öğr. Üyesi Fatih ŞANTAŞ
Editör
ÜNİTE ÜNİTE
1 1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
Temel Kavramlar
Ölüm hızı
GÖSTERGELER
Performans ölçütleri
Türkiye’deki Hastanelerde
Mevcut Durum
5
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
GİRİŞ
Sağlık kurumları özellikle hastaneler gittikçe artan rekabet, maliyet ve kalite
baskısı karşısında en kaliteli hizmeti en uygun maliyetle üretmek zorunda
kalmaktadır. Bu tür baskılara cevap vermek zorunda kalan sağlık kurumlarında
klinik ve maliyetlere ilişkin istatistiğin önemi gittikçe artmaktadır.
Farklı şekillerde tanımlanmakla birlikte herhangi bir konunun araştırılması
ve bunun sonucunda bir karara varılmasını sağlayan bilim olarak tanımlanan
istatistik; sağlık alanında hizmet planlamasında, sağlık göstergelerindeki değişimin
izlenmesinde ve bilimsel çalışmalarda kullanılmaktadır.
Sağlık kurumlarında istatistik ve temel göstergelerin anlaşılmasında bazı
temel kavramların hâkim olunmalıdır. Bu kavramlar hasta, hastane, hasta yatağı,
kapasite, hastane ölümleri, yatılan gün sayısı, yatan ve çıkan hasta sayısı,
poliklinik, klinik, hız, oran, insidans ve prevelanstır.
Sağlık kurumlarında istatistik ve temel göstergeler kapsamında çok sayıda
ve çeşitte ölçüt bulunmaktadır. Bunlar arasında öne çıkan ve sıklıkla kullanılanlar
ölüm hızları, enfeksiyon hızları, otopsi ve sezaryen hızı, performans ya da verimlilik
Sağlık kurumları
istatistik ve temel oranlarıdır. Bu ölçütlerin yanında hastaneye başvuru sayısı, kliniklere göre
göstergeler ölüm muayene sayısı, yaş-cinsiyet-eğitim gibi değişkenlere göre muayene edilen hasta
hızları, enfeksiyon sayısı, sosyal güvence türüne göre muayene edilen hasta sayısı, doğum hizmetleri
hızları, otopsi ve sayısı, ameliyat sayıları, organ nakli sayıları, tıbbi cihaz sayıları, sağlık personeli
sezaryen hızı, sayıları, sağlık harcama istatistikleri bulunmaktadır.
performans ya da
verimlilik oranlarıdır. Türkiye’de hastanelerdeki mevcut durum incelendiğinde, kaba ölüm hızı
yılında binde 16,8 iken, yılında binde 19,5’tir. Kaba ölüm hızında ilk
sırada Sağlık Bakanlığı hastaneleri yer almaktadır. Sezaryen doğumların hastane
doğumları içindeki payı %54,2’dir. Yataklı tedavi kurumlarında yatılan gün sayısı
yılında 32 milyon iken, yılında 56 milyona yükselmiştir. Hastanelerde
yatak işgal oranı yılında %59,4 iken, yılında %68,1’e yükselmiştir. Yatak
işgal oranında %73,4 ile ilk sırayı üniversite hastaneleri almıştır. Türkiye’de yatak
devir hızında iyileşmeler olduğu söylenebilir. yılında 37,1 olan yatak devir
hızı, yılında 60,7’ye yükselmiştir. Yatak devir hızında 83,8 ile ilk sırada özel
hastaneler yer almaktadır. Hastanelerde yatak devir aralığı ölçütünde iyileşmeler
olduğu söylenebilir. Yatak devir aralığı yılında 4,0 gün iken, yılında 1,9
güne düşürülmüştür. Türkiye’de yılında 5,8 gün olan ortalama kalış günü
sayısı yılında 4,1 güne düşmüştür. Ortalama kalış günü hastane türleri
açısından incelendiğinde ilk sırada üniversite hastaneleri (5,6 gün) gelmektedir.
Bu ünitede sağlık kurumlarında istatistik ve temel göstergelerin açıklanması
amaçlanmaktadır. Bu amaçla öncelikle temel kavramların açıklanmakta, ardından
hastanelerde yaygın biçimde kullanılan temel ölçütlerden örneklere yer verilmekte
ve Türkiye’de hastanelerdeki mevcut durum sayısal verilerle ortaya
konulmaktadır.
6
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
TEMEL KAVRAMLAR
İstatistik: Farklı tanımları olan bir kavramdır. Genel olarak istatistik;
herhangi bir konunun incelenmesinde verilerin toplanması, analizi ve
değerlendirilmesi sürecinde yararlanılan bilimdir. İstatistiğin sağlık alanında
uygulanmasına biyoistatistik denir. Sağlık alanında istatistikten yararlanılan
konular aşağıda verilmektedir.
Hizmet planlaması,
Bilimsel çalışmalar,
Hizmet göstergesinin incelenmesidir.
Hasta: Kaza, hastalık ya da yaralanma sebebiyle tedavi edilmesi gereken
kimsedir. Diğer bir ifadeyle hasta; sağlık kurumunda hekim, diş hekimi ya da diğer
sağlık personelinden hizmet alan kişidir.
Hastane: Sağlık hizmeti ihtiyacı olanların teşhis, tedavi ve rehabilite edildiği
kurumlardır. Diğer bir tanımla hastaneler; etkili ve verimli şekilde çalışmak
zorunda olan, 24 saat hizmet sunulan, tedavi edici hizmetlerin yanında eğitim
hizmetlerinin de yürütüldüğü ve profesyonel yönetim gerektiren kurumlardır.
Hasta yatağı: Ayrılmış ödeneği, personeli, ihtiyaç duyulan malzemeleri
bulunan ve hastaların kullanımı için hazır bulundurulan yataklardır. Hastanedeki
her tür yatak hasta yatağı olarak kabul edilmemektedir. Resim 1. 1’de hastane
yatağına örnek verilmiştir.
7
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
8
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
Yatan hasta sayısı: Belirli bir süre içerisinde hastaneye yatırılan hasta
sayısıdır.
Çıkan hasta sayısı: Hastanın hastanede kalışının sona erdirilerek
çıkarılmasıdır. Çıkan hasta sayısında dikkat edilecek husus, çıkan hasta sayısına
taburcu edilen hastaların yanında ölen hastaların da dâhil edilmesi gereğidir. Diğer
bir ifadeyle çıkan hasta sayısı, taburcu olan hasta sayısı ve ölen hasta sayısının
toplamından oluşmaktadır.
Poliklinik: Hastaların sağlık kurumuna yatışı yapılmadan ayakta sağlık
hizmetinin verildiği ve sağlık kurumunun ilk müracaat yeridir. Poliklinikler, sağlık
kurumu ile ilgili ilk intiba veren yerler olmaları nedeniyle hastaların
muayenelerinde temizlik, gizlilik ve davranışlara dikkat edilmelidir. Muayene
odasında hekim, hasta ve sağlık personeli dışında başka birisinin bulunmaması
gerekir.
Klinik: Servis olarak da ifade edilir. Klinikler, sağlık kurumlarının yataklı
tedavi hizmetinin verildiği birimler olup; kliniklerde hekim, hemşire, sağlık
personeli iş birliğinde ekip çalışması şeklinde hizmet verilir. Kliniklerde en doğru
şekilde teşhis konularak güvenilir ve kısa zamanda tedavinin yapılması hedeflenir.
Ayrıca eğitim ve araştırma hastanelerinde klinikler aynı zamanda eğitim ve
öğretimin yapıldığı alanlardır. Kliniklerde, hem hekimler hem de hekim dışı sağlık
çalışanları eğitim almaktadır.
Hız: Bir toplum ya da belirli bir kesimi içinde hastalık veya olayın sıklığını
ifade eder. Hız, sağlık alanında en fazla kullanılan istatistiksel ve epidemiyolojik
ölçütler arasındadır. Bebek ölüm hızı ve anne ölüm hızı sağlık kurumunun,
Hız, bir toplumda ya da
toplumun belirli bir toplumun ve ülkenin genelinin sağlık statüsünü belirtmede en fazla yararlanılan
kesiminde hastalık veya hız türleridir.
olayın sıklığını ifade
Hız, bir olgunun bütün içindeki yerini belirtir ve pay ve paydadaki değerler
eder.
aynı b ölge ya da sürede elde edilmelidir. Hızın payında sağlık olayı (a), paydada ise
o olayla ilgili nüfus (b) yer alır. K ise değişkenlik gösterir. Bazı sağlık olaylarında %,
bazılarında ‰, bazılarında ise %’dir.
Hız, şu formülle hesaplanır:
Vaka sayısı (a)
Hız = xk
İlgili toplam nüfus (a + b)
Örnek: Bir hastanede hastanın tanesinde bulaşıcı hastalık tespit
edilmiştir. Bu hastanede bulaşıcı hastalık hızı (/)*= %20’dir.
Oran: En kısa ifadeyle bir sayısal değerin diğer bir sayısal değere bölümüdür.
Oran ölçütünde pay ve paydada iki farklı olay yer almaktadır. Diğer bir ifadeyle iki
sağlık olayı oranlanmaktadır. Hız, bir sağlık olayını topluma oranlarken; oran ise iki
sağlık olayını birbirine oranlar.
Oran, şu formülle hesaplanır:
Belirli bir andaki a olayı sayısı (a)
Oran = xk
Belirli bir andaki b olayı sayısı (b)
9
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
Örnek: Oran için herhangi iki hastalığın birbirine oranı, herhangi iki yıldaki
nüfusun birbirine oranı, kadınların erkeklere oranı örnek verilebilir.
İnsidans: Belirli bir zaman dilimde yeni ortaya çıkan vaka ya da olay sayısıdır.
Diğer bir ifadeyle risk altında bulunan bireylerin belirli bir sürede hastalığa
yakalanma durumlarını gösterir.
İnsidans, şu formülle hesaplanır:
İncelenen süre içinde saptanan yeni vaka sayısı
İnsidans = xk
Risk altındaki nüfus ya da toplumun nüfusu
Örnek: yılı Şubat ayında nüfuslu bir yerleşim yerinde 25 kişiye
kanser tanısı konulmuştur. Bu yerleşim yerinde kanser insidansı (25/)* =
% 0,25 diğer bir ifadeyle ‰2,5’tir.
Prevelans: Belirli bir süredeki toplam (eski ve yeni) vaka sayısıdır. Prevelans,
genellikle kronik hastalıklar için hesaplanır. Bu nedenle kısa süreli görülen,
öldürücülüğü yüksek olan hastalıklarda prevelans yerine insidans hesaplanır.
Prevelansın nokta ve süre prevelans olmak üzere iki türü bulunmaktadır:
Nokta prevelans: Belirli bir andaki toplam vaka sayısını göstermektedir.
Nokta prevelansı şu şekilde hesaplanmaktadır:
Belirli bir andaki toplam vaka sayısı
Nokta prevelans = xk
Risk altındaki nüfus ya da toplumun nüfusu
Süre prevelans: Belirli bir süre içindeki toplam vaka sayısıdır. Süre
prevelans, bir hastalığın insidansı ve nokta prevelansına eşittir. Süre prevelansı şu
formülle hesaplanır:
Belirli bir süredeki toplam vaka sayısı
Süre prevelans = xk
Risk altındaki nüfus ya da toplumun nüfusu
10
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
11
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
12
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
13
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
80
Ameliyat sonrası ölüm hızı = x
Sonuç ve yorum: Ameliyat sonrası ölüm hızı %0,4’tür. Hesaplanan değer,
sınır değerin altındadır. Bu nedenle hastane yönetimi, bu değerin yükselmemesi
için koşulların devamını sağlamalıdır.
Enfeksiyon hızları: Hastane bakım kalitesi ve hastanenin hijyen koşullarına
ilişkin bilgiler veren hızlar, enfeksiyon hızlarıdır. Hastane enfeksiyonları, gündelik
hayatta karşılaşılan enfeksiyonlardan farklı olup, daha dirençli ve ortadan
kaldırılması daha zor olan enfeksiyon türüdür. Hastane enfeksiyonları, hastanın
sağlık statüsünü daha da bozmakta, hastanın iyileşme süresini ve sağlık
kurumunda kalma süresini uzatmakta, hem bireysel hem de sağlık kurumu
açısından maliyetlerin artışına neden olmaktadır. Bu nedenle hastane
enfeksiyonları, hastane yönetimlerinin her zaman gündeminde olması gereken
konular arasındadır. Hastane enfeksiyonlarının incelenmesinde üç enfeksiyon hızı
öne çıkmaktadır. Bu enfeksiyon hızlarının açıklamaları ve bu hızların
hesaplanmasına ilişkin örnekler şu şekildedir:
Kaba enfeksiyon hızı: Hastanede görülen enfeksiyon ile ilgili kabaca bilgi
veren ölçüttür. Kaba enfeksiyon hızına hastane kaynaklı olup olmadığı dikkate
alınmaksızın hastanede saptanan tüm enfeksiyonlar dâhil edilmektedir. Kaba
Kaba enfeksiyon hızına enfeksiyon hızının %’yi geçmemesi arzu edilir.
hastane kaynaklı olup Kaba enfeksiyon hızı şu formülle hesaplanır:
olmadığı dikkate
alınmaksızın hastanede Belirli bir sürede hastanede görülen
saptanan tüm toplam enfeksiyon sayısı
Kaba enfeksiyon hızı = xk
enfeksiyonlar dâhil Bu sürede taburcu edilen (ölen dâhil) hasta sayısı
edilmektedir. Örnek: Bir hastanede yılında toplam enfeksiyon vakası tespit
edilmiştir. Aynı sürede ölen hasta sayısı 40 ve taburcu edilen hasta sayısı ise
’dır. Hastanenin kaba enfeksiyon hızı şu şekilde hesaplanır:
Kaba enfeksiyon hızı = x
40 +
Sonuç ve yorum: Kaba enfeksiyon hızı %1,07’dir. Hastane kaba enfeksiyon
hızı istenilen değer aralığındadır. Ancak çok hassas olan bu değerin düşük düzeyde
tutulması için başta hastanenin ve personelin hijyeni olmak üzere temizlik
kurallarına azami gayret gösterilmelidir.
Net enfeksiyon hızı: Kaba enfeksiyon hızında hastanede görülen tüm
enfeksiyon vakaları hesaplamaya dâhil edilirken, net enfeksiyon hızı hastaneden
alındığı saptanan vakalardan oluşmaktadır. Net enfeksiyon hızı, hasta bakım
kalitesini göstermesi açısından kaba enfeksiyon hızına göre daha iyi bir ölçüttür.
Net enfeksiyon hızının oldukça düşük oranda tespit edilmesi arzu edilmektedir ve
%1’i geçmemesi önerilmektedir.
Net enfeksiyon hızı şu formülle hesaplanır:
14
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
15
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
edilmemektedir. Hastanelerde otopsi hızının yüksekliği arzu edilen bir husus olup,
%25’in üstünde olması önerilmektedir.
Otopsi hızı şu şekilde hesaplanmaktadır:
Belirli bir sürede gerçekleştirilen otopsi sayısı
Otopsi hızı = xk
Bu sürede toplam ölen sayısı
Örnek: Bir hastanede yılında hasta ölmüştür. Bu hastaların 12’sine
adli ve 25’ine ise hastane tarafından ölüm sebebinin araştırılması amacıyla otopsi
yapılmıştır. Bu hastanenin otopsi hızı şu şekilde hesaplanır:
25
Otopsi hızı = x
Sonuç ve yorum: Otopsi hızı %10’dur. Bu hastane için hesaplanan otopsi hızı
%25’in altında olup, otopsi hızının düşük olduğu söylenebilir. Ölümlerin
araştırılması; bakım kalitesi hakkında bilgi vermesi, tıp ve diğer sağlık meslek
mensuplarının eğitimlerine katkı sağlaması gibi faydaları bulunmaktadır. Bu
nedenle bu hastanenin otopsi hızını artırması önerilebilir.
Sezaryen hızı: Sezaryen, normal yolla doğum yapmasında tıbben sakınca
görülen durumlarda uygulanan cerrahi işlemdir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi
sezaryen tıbben zorunlu olduğu durumlarda uygulanması gereken işlemdir. Ancak
kimi durumlarda kadınların normal doğumdan korkmaları, kimi durumda ise sağlık
Sezaryen, normal yolla
doğum yapmasında hizmeti sunucularının normal doğumdan daha fazla gelir getirmesi nedeniyle
tıbben sakınca görülen tıbben zorunlu olmamasına rağmen sezaryen doğuma yönelinmektedir. Bu durum
durumlarda uygulanan hem sağlık kurumu hem de sağlık sistemi için olumsuzluklar ortaya
cerrahi işlemdir. çıkarabilmektedir. Bu nedenle hastanelerde sezaryen hızının oldukça düşük olması
ve %4’ü geçmemesi önerilmektedir.
Sezaryen hızı şu şekilde hesaplanmaktadır:
Belirli bir sürede gerçekleştirilen sezaryen sayısı
Sezaryen hızı = xk
Bu sürede toplam doğum yapan kadın sayısı
Örnek: Bir hastanede yılında kadın doğum yapmış ve bu
doğumların ’i sezaryen ile doğum yapmıştır. Bu hastanede sezaryen hızı şu
şekilde hesaplanmaktadır;
Sezaryen hızı = x
Sonuç ve yorum: Sezaryen hızı %10,2’dir. Elde edilen sonuç, sınır değerin
çok üstündedir. Bu nedenle hastane yönetimi başta hekimlerin bu konuda
eğitilmeleri ve uyarılmaları olmak üzere sezaryen hızını düşürücü önlemler
almalıdır.
Gereksiz ameliyat hızı: Hastaların sağlık statülerinin iyileştirilmesi amacıyla
gerçekleştirilen ameliyatlar, bazı durumlarda gereksiz olabilmektedir. Bu duruma
yanlış teşhis, hastane ve sağlık hizmeti sunucusunun daha fazla gelir elde etme
16
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
17
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
Örnek: Bir hastanede yılında ölenler dâhil hastanın taburcu
edildiği ve bu hastalar hastaneden toplam gün hastanede kalmıştır. Bu
hastanenin ortalama hasta kalış günü şu şekilde hesaplanır:
Ortalama hasta kalış gün sayısı =
Sonuç ve yorum: Ortalama kalış gün sayısı 9,96 gündür. Ortalama hasta kalış
gününün değerlendirilmesinde hastanenin türü ya da servisler için hesaplanmışsa
servisin türü dikkate alınmalıdır. Bilindiği gibi tedavisi uzun zaman gerektiren
hastalıkların tedavi edildiği hastaneler (onkoloji hastaneleri gibi) için ortalama kalış
süresi yüksek, tedavisi kısa sürede tamamlanan hastalıkların tedavi edildiği
hastaneler için ortalama kalış süresi düşük olmaktadır. Bu hususlar dikkate
alınarak bakım kalitesinden ödün vermeksizin hastaların en kısa sürede
hastaneden taburcu edilmeleri önerilebilir.
Yatak işgal oranı: Yatak doluluk oranı, kapasite kullanım oranı gibi isimlerle
de ifade edilmektedir. Yatak işgal oranı, hastane yataklarının kullanım durumunu
ifade eder. Yatak işgal oranı yükseldikçe hastane yatağının verimli kullanıldığı diğer
bir ifadeyle kaynakların atıl kalmadığı anlaşılır. Yatak işgal oranı, hastane
yataklarının azaltılıp artırılmasında fikir verir. Düşük yatak işgal oranı, yatakların
azaltılmasına; çok yüksek (% ve üzeri) işgal oranı ise yatakların artırılması
gerektiği şeklinde yorumlanır. Yatak işgal oranının oldukça yüksek oranda
gerçekleşmesi istenmekte olup, %90 ve üzerindeki oran yatakların verimli
kullanıldığına işaret eder.
Yatan hastalara verilen toplam hasta gün sayısı
Yatak işgal oranı = xk
Maksimum hasta bakım gün sayısı
Örnek: Bir hastanede bir yıl içinde gün hasta bakım günü verildiği ve
bu hastanenin yatağı olduğu bilinmektedir. Hastanenin yatak işgal oranı şu
şekilde hesaplanır:
Yatak işgal oranı = x
∗
Sonuç ve yorum: Yatak işgal oranı %80,47’dir. Bu hastane için hesaplanan
yatak işgal oranı düşük olmamakla birlikte sınır değerin altında olduğu söylenebilir.
Düşük yatak işgal oranının verimsizlik göstergesi olması nedeniyle hastane
yönetimi yatak doluluk oranını artırmaya yönelik önlemleri almalıdır. Her türlü
önleme rağmen yatak işgal oranının yükseltilememesi durumunda yatak sayısında
azaltılmaya gidilebilir.
Yatak devir aralığı: İki hasta yatışı arasında geçen süreyi göstermektedir.
Yatak devir aralığı, iki Diğer bir ifadeyle bir hasta taburcu olduktan sonra aynı yatağa diğer hasta yatış
hasta yatışı arasında yapana kadar geçen süreyi göstermektedir. Yatak devir aralığının iki yatış arasında
geçen süreyi yatağın boş kaldığı süreyi göstermesi nedeniyle oldukça düşük olması istenir. Devir
göstermektedir. aralığı arttıkça yatağın boş kalma süresi artacağı için hastane yatağının verimsiz
kullanımı artacaktır. Yatak devir aralığı, hastane geneli ve servisler için ayrı ayrı
hesaplanabilir.
18
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
19
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
sağlık sorunları için hastanelere gittikleri sağlık sistemlerinde ise polikliniğe gelen
hastaların yatış oranı azalmakta ve bunun sonucunda ise hastane yatan hasta
oranı düşük düzeyde gerçekleşmektedir.
Yatan hasta oranı şu şekilde hesaplanmaktadır:
Yatan hasta sayısı
Yatan hasta oranı = xk
Poliklinik sayısı
Örnek: Bir hastane bir yılda poliklinik hizmeti vermiş olup, yatan
hasta sayısı ise ’dir. Hastane poliklinik sayısını hesaplayınız?
Yatan hasta oranı = x
Sonuç ve yorum: Yatan hasta oranı %38’dir. Bu oranın yüksekliği sağlık
sisteminin de doğru tasarlandığını göstermektedir. Aksi hâlde düşük yatan hasta
oranı, hastanelerin yataklı tedavi hizmeti yerine poliklinik hizmetinin ağırlıkta
olduğu sağlık kurumları şeklini alması anlamını taşır.
Diğer istatistik ve göstergeler: Yukarıda açıklananların dışında hastaneye
başvuru sayısı, kliniklere göre muayene sayısı, yaş-cinsiyet-eğitim gibi değişkenlere
göre muayene edilen hasta sayısı, sosyal güvence türüne göre muayene edilen
hasta sayısı, doğum sayısı, ameliyat sayıları, organ nakli sayıları, tıbbi cihaz sayıları,
sağlık personeli sayıları, sağlık harcamalarına ilişkin göstergeler kullanılabilir.
20
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
21
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
22
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
23
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Herhangi bir konunun incelenmesinde verilerin toplanması, analizi ve
değerlendirilmesi sürecinde yararlanılan bilim aşağıdakilerden hangisidir?
a) İstatistik
b) Epidemiyoloji
c) Pazarlama
d) Sağlık kurumları yönetimi
e) Stratejik yönetim
24
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
6. Bir toplum ya da belirli bir kesim içinde hastalık veya olayın sıklığını ifade
eden kavram aşağıdakilerden hangisidir?
a) Oran
b) Orantı
c) Yüzde
d) Hız
e) İnsidans
8. Belirli bir sürede servislerde ölen hasta sayısının aynı süre içinde ölen ve
taburcu edilen hasta sayısına oranlanması ile hesaplanan ölüm hızı
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kaba ölüm hızı
b) Net ölüm hızı
c) Anestezi ölüm hızı
d) Bebek ölüm hızı
e) Ana ölüm hızı
Cevap Anahtarı
1.a, 2.b, 3.e, 4.a, 5.b, 6.d, 7.b, 8.a, 9.e, a
25
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
Sağlık Kurumlarında İstatistik ve Temel Göstergeler
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ağırbaş, İ. (). Sağlık kurumları yönetiminde temel kavramlar. Tatar, M. (Ed.),
Sağlık kurumları yönetimi I içinde (s. ). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
yayın No
Alpar, R. (). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı
istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Detay Yayıncılık, 3. Baskı, Ankara.
Habertürk (). 01 Eylül tarihinde
funduszeue.info
muezzinoglu-yogun-bakim-hasta-yatagi-sayisinda-almanyayi-yakaladik
adresinden erişildi.
Milli Eğitim Bakanlığı (). Hız ve oran. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
Öncü Öner, T. & Can, Ş. (). Sağlıkta biyoistatistiksel uygulamalar. İzmir Kâtip
Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1),
Sağlık Bakanlığı (). Kamu hastaneleri istatistik raporu Sağlık Bakanlığı
Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sağlık Bakanlığı (). Sağlık istatistikleri yıllığı Sağlık Bakanlığı, Ankara.
Sümbüloğlu, K. & Sümbüloğlu, V. (). Biyoistatistik. Hatiboğlu Yayınları,
Ankara.
Sümbüloğlu, K. (). Sağlık alanına özel istatistiksel yöntemler. Hatiboğlu
Yayınları, Ankara.
Tengilimoğlu, D., Akbolat, M. & Işık, O. (). Sağlık işletmeleri yönetimi. Nobel
Yayın Dağıtım, Ankara.
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği (). 20 Mayıs tarihinde
funduszeue.info?MevzuatKod=&MevzuatI
liski=0&sourceXmlSearch=yatakl%C4%B1%20tedav adresinden erişildi.
26
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23
SAĞLIK KURUMLARINDA
KALİTE YÖNETİMİ
• Sağlık Hizmetlerinde
Kalitenin Özellikleri Prof. Dr. Afsun Ezel
• Kalite Çalışmalarında Ekip
Çalışması ve Kalite Kültürü ESATOĞLU
• Sağlık Hizmetlerinde Kalite
Yönetimi
• Kalite Araçları
• Kalite Güvencesi
• Kalitenin Ölçülmesi
• Sürekli Kalite İyileştirme
tanımlayabilecek,
• Kalitenin özelliklerini
sıralayabilecek,
• Kalite çalışmalarında ekip
çalışmasının ve kalite kültürünün
önemini açıklayabilecek,
• Kalite araçlarını ve yöntemlerini
sıralayabilecek,
• Kalite güvencesini
tanımlayabilecek,
• Sürekli kalite iyileştirmeyi
ÜNİTE
açıklayabileceksiniz.
2
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Kalitenin
Sağlık Özellikleri
Hizmetlerinde
Kalite Kavramı Ekip Çalışması ve
Kalite Kültürü
Sağlık
Kurumlarında Kalite Araçları
Kalite Yönetimi
Kalite Güvencesi
Sağlık
Hizmetlerinde
Kalite Yönetimi Kalitenin
Ölçülmesi
Sürekli Kalite
İyileştirme
28
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
GİRİŞ
Dünya Sağlık Örgütü, erişilebilen en yüksek sağlık standartlarından
yararlanmanın her insanın temel hakkı olduğunu ifade etmektedir. Bu hak
devletlere sağlık hizmetinde erişimi sağlamak, hizmetlerde sistematik
ayrımcılıktan kaçınmak, sağlık için çevresel koşulları oluşturmak gibi ödevler
yüklemektedir. Sağlık hizmetinin diğer tüm hak ve özgürlükler için ön koşul
olduğunu kabul etmek, devletlere bireyler için ihtiyaçları temelinde erişim ve
kalite temin etme konusunda yükümlülük ve sorumluluk oluşturmaktadır. Bu bakış
açısı ile çağlar içerisinde sağlık alanında hizmet kalitesine ilgi, sağlık hizmetinin
kendisi kadar eski olmuştur. Eski Mısır, Asur, Çin, Yunan ve Roma dönemlerinde
hekimlik hizmeti için mesleki davranış kuralları, cezalar, standartlar her zaman
gündemde olmuştur. Ernest Codman isimli cerrah, ’de teşhisin doğruluğu,
ameliyatın başarısı, tedavinin sağladığı fayda ve yan etkilerin varlığını incelemiş ve
hizmet verenlerin yeterliliğinin hizmet kalitesinin tek belirleyicisi olmadığını ifade
etmiştir. Abraham Flexner’in ’da hazırladığı raporda ise hastaya sunulan
kalitenin hekim eğitimi ile ilişkisi ele alınmıştır.
Kalitenin özellikleri Sağlık hizmetlerinin kalitesi alanında çok eseri olan Avedis Donabedian
etkililik, etkenlik, kaliteyi, hizmetin iyiliği konusunda yargıya varılması olarak tanımlamıştır. Kişilerin
verimlilik, optimallik, talep ettikleri sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve satın alınabilir şekilde sunulma
kabul edilebilirlik, ve ihtiyaçları karşılama derecesi sağlıkta hizmet kalitesidir.
yasallık ve hakkaniyettir.
Sağlık hizmetlerinde kalitenin özellikleri; etkililik, etkenlik, verimlilik,
optimallik, kabul edilebilirlik, yasallık ve hakkaniyettir. Bir hastaya sunulan bakım,
sistemin nasıl organize olduğuna, hizmet sunucusunun doğru bilgiyi alıp
almadığına, tabii olduğu kurumsal koşullara, ilaçlar ve diğer malzemelere erişimin
mümkün olup olmadığı gibi konulara bağlıdır. Modern yaklaşım içerisinde kalite ve
güvenliğin kaynağı, hizmet sunucularının bireysel becerilerinin yanı sıra sunulan
bakımın kurumsallaşma düzeyidir. Dolayısı ile sağlık hizmetlerinde kalitenin
izlenmesi ve ölçülmesi bu kurumsallaşma düzeyi içerisinde gerçekleşmelidir. Sağlık
hizmeti kalitesinin iyileştirilmesi ve yönetilmesi, hasta güvenliğinin iyileştirilmesini
de kapsayan bilgi birikimi ve uygulamalar bütünüdür. Bu ünitede kalite kavramı,
kalitenin özellikleri, ekip çalışması ve kalite kültürü, kalite araçları, kalitenin
ölçülmesi, hasta güvenliği, sürekli kalite iyileştirme konularına yer verilmiştir.
29
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
ortaya çıkmaktadır. Kalite yönetiminin uygulanması için gerekli olan örgütsel yapı,
sorumluluklar, prosedürler, süreç ve kaynaklarına kalite sistemi denmektedir.
Amerikan Tabipler Birliği de yılında kaliteli hizmeti “Yaşam kalitesini
ve/veya süresini iyileştirmeye veya sürdürmeye sürekli olarak katkıda bulunan
hizmet” olarak tanımlamıştır. Tanımda hizmet kalitesi hakkında hastanın
sonuçlarıyla ilgili olarak bir nitelendirme yapılmıştır. ABD’de Tıp Enstitüsü de
yılında sağlık hizmetlerinin kalitesini “bireylere ve topluma sunulan sağlık
hizmetlerinin, arzulanan sağlık sonuçlarına ulaşma olasılığını artırma ve şimdiki
profesyonel bilgiyle tutarlı olma derecesi” olarak tanımlamıştır.
Sağlık hizmetleri kalitesinin kavramsallaştırılması ile ilgili pek çok görüş ve
araştırma bulunmaktadır. Bunlara göre kalite aşağıdaki gibi tarif edilmektedir.
Sağlık Hizmetleri Kalitesi= Teknik Bakım Kalitesi + Bakımın Sanatsal Yönü
30
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
31
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Kalite Araçları
Sağlık kurumlarında kalitenin izlenmesi ve iyileştirmesi için çeşitli araçlar
kullanılmaktadır. Bu araçlar kurumlarda süreç içerisinde ortaya çıkan veya
çıkabilecek olası sorunların çözülmesine yönelik veri ve bilgileri toplamak,
yönlendirmek, kolaylaştırmak ve sistematik bir şekilde değerlendirme amacı ile
kullanılırlar. Kalite ve ürün geliştirme sürecinde kullanılabilecek araçların sayısı
oldukça fazla olmakla birlikte, bunlardan özellikle yedi kalite aracı yoğun olarak
kullanılır. Bunlar; Akış diyagramı, sebep-sonuç diyagramı, histogram, çetele
diyagramı, Pareto Analizi, kontrol kartları ve dağılım diyagramlarıdır.
Akış diyagramı
Akış diyagramı bir sürecin, geçirdiği tüm adımları gösteren bir şemadır. Ürün
veya hizmet üretiminde takip edilen adımların kronolojik olarak sıralanmasıyla
faaliyetin oluşum evrelerini sırasıyla görmeye yaramaktadır. Herhangi bir sorunun
32
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
çözümü için izlenmesi gerekli olan aritmetik ve mantıksal adımların söz veya yazı
ile anlatıldığı algoritmanın görsel olarak simge ya da sembollerle ifade
edilmektedir. Adımlar simgeler şeklinde kutular hâlinde yazılır ve adımlar
arasındaki ilişkiler oklar ile belirtilmektedir. Akış diyagramı örneği Şekil 2. 1’de
verilmiştir.
Sebep-sonuç diyagramı
Beyin fırtınası esnasında problemin mümkün olan tüm sebeplerini
düzenlemek ve bilgi toplamak amacıyla çeşitli şekillerle ifade edilen bir süreçtir.
Sebep-Sonuç Diyagramda problemin ortadan kaldırılması ise sonuç adıyla anılır. Eğer problemin
diyagramında, bir bir veya birden fazla sebebi var ise diyagramda ayrıntılı olarak görülebilmektedir.
problemin mümkün olan Diyagram bazı kaynaklarda “Balık Kılçığı Diyagramı” olarak da ifade edilmektedir.
tüm sebepleri gösterilir. Bunun sebebi diyagramın şeklidir. Diyagramda sonuç balığın başı olarak, sebepler
ise kemikleri olarak gösterilmektedir. Sebep-sonuç diyagramına bir örnek Şekil 2. 2
de verilmiştir.
33
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Çetele diyagramı
Çetele diyagramı, basit bir veri seti içinde yığılmaların hangi aralıkta
olduğunu göstermekte histogram ile pareto diyagramı oluşturulmasında da
kullanılmaktadır. Kalitenin denetlenmesinde, belirli bir süreçteki adımları takip
etmede uygulanabilecek tutarlı, etkili ve ekonomik bir yöntemdir. Ayrıca,
kullanıcının daha sonra kullanım için verileri düzenlemesine yardımcı olmaktadır.
Histogram ile istatistiki
olarak elde edilen veri Histogram
yığınları anlamlı bir
Histogram belirli bir zaman aralığında toplanan verilerin yorumlanabilmesini
şekilde gruplandırılarak
gösterilebilmektedir. sağlayan, veri değerlerinin dağılımları görsel olarak sunan, dikey sütunlardan
oluşan istatistiki bir grafiktir. Histogram ile istatistiki olarak elde edilen veri
yığınları anlamlı bir şekilde gruplandırılarak gösterilebilmektedir. Yan yana
konulmuş dikdörtgen kolonlardan oluşmaktadır. Histograma bir örnek Şekil 2. 3’te
verilmiştir.
Şekil 2. 3. Taburcu Edildikten Sonra Otuz Gün İçinde Hastaneye Yatırılan Hastaların
Dağılımı
34
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Pareto analizi
Analiz, kurumlarda bir sorun çözme aracı olarak kullanılmaktadır. Sorunların
hangi öncelikle çözüleceğinin belirlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. Analiz ile az
sayıdaki önemli neden (%20), çok sayıdaki önemsiz nedenden (%80) ayrılmaktadır.
Pareto Analizi kalite Bazı nedenler diğerlerine oranla soruna daha fazla katkı yapmaktadır. Her sorunun
çalışmalarında sorun
aynı anda çözülemeyeceği gerçeğinden hareket ile analiz en önemli nedenin
çözme aracı olarak
kullanılır. öncelikli olarak ele alınması ve çözümlenmesinin sağlanması gerektiğini ifade
etmektedir. Pareto Analizi’ne ilişkin bir örnek Şekil ’te verilmiştir.
Şekil Uzun Bekleme Sürelerinin Nedenlerinin Pareto Diyagramı İle Gösterimi
Kontrol kartları
Kontrol kartları, sürecin istatistiksel olarak kontrol altında olup olmadığını
belirlemek ve görsel olarak da süreci izlemek için kullanılmaktadır. Kalite kontrol
kartları ile süreçte meydana gelen sapmaların ne kadarının rastgele değişmelerden
ve ne kadarının belirli olaylardan veya bireysel eylemlerden dolayı meydana
geldiği belirlenmektedir. Kontrol kartları, görsel olarak değişkenlerin kolayca
anlaşılmasına yardımcı olmakta, herhangi bir süreçten elde edilen ürünlerin
ölçümleri arasındaki farkı ortaya koyarak, kontrol dışı durumda sinyalin verilmesi
ile değişkenlikleri kontrol altına almayı sağlamaktadır. Kontrol kartları, sürecin
istatistiksel yöntemlerle ekonomik ve güvenilir biçimde kontrol altında
tutulmasında en etkili araçtır.
Örnek
35
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Dağılım diyagramları
Dağılım diyagramları, kaliteyi etkileyen ya da iyileştirmeye konu olan iki
özellik arasında, ilişki olup olmadığının belirlenmesi esasına dayanır ve hatayı
yarattığı düşünülen unsurun, gerçek neden olup olmadığını ortaya çıkarmada
kullanılmaktadır. Verilerin artış ve azalışları birbirini etkiliyorsa bu iki veri arasında
Dağılım diyagramı ile iki ilişki (korelasyon) bulunduğu kabul edilmektedir. Eğer değişkenler arasında ilişki
değişken arasındaki ilişki varsa bu sorunun nedenini ortaya koyabilmektedir.
değerlendirilmektedir.
Örnek
Kalite güvencesi;
standardizasyon, kalite
güvencesi, denetleme,
akreditasyon,
sertifikasyon,
ruhsatlandırma gibi
çeşitli kavramlarla
açıklanır.
Şekil 2. 5. Muayene Süresinin Hekimin Yaşına Göre Dağılımını Gösteren Dağılım Diyagramı
36
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Kalite Güvencesi
Sağlık sektöründe kaliteye güvence verilmesi belgelendirme kavramı ile
ilintili olarak ifade edilir. Kalite güvencesi standardizasyon, kalite güvencesi,
denetleme, akreditasyon, sertifikasyon, ruhsatlandırma gibi çeşitli kavramlarla
açıklanır. Sağlık hizmetlerinde hizmetin geliştirilmesi, kalite kontrol ve kalite
güvencesi gibi süreçlerde öncelikle standartlar oluşturulmalıdır.
37
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Kalitenin Ölçülmesi
Kalitenin ölçüldüğünde iyileşeceği, kalite çalışmalarının başlangıç yıllarından
itibaren sürekli ifade edilmiştir. Doğru, kanıta dayalı, güvenilir, kolay kullanılabilir
ölçüm metotları kullanarak yapılan çalışmalarda yıllar içerisinde gerçekleşen
gelişme ve iyileştirmeyi izlemek gerekir. Kalitenin ölçümünde kullanılacak verilerin
düzenli toplanması ve gerçeği yansıtması gerekir. Veriler bilgisayarlar aracılığı ile
ve seçilen bir ölçüm metodu ile yorumlanır. Sağlık kurumlarında bu veriler içinde
hasta dosyaları, personel kayıtları, performans kayıtları, kalite araçları ile toplanan
Kalite ölçüldüğünde veriler vb. bulunmaktadır. Hizmet kalitesi ölçümünde istatistiksel yöntemler
iyileşir. yanında grup mülakat yöntemleri de kullanılır.
Sağlık hizmetleri kalitesinin ölçümünde ölçülmesi istenen durum veya
hizmete göre farklı metotlar kullanılır. Müşteri tatmininin ölçümünde SERVQUAL,
SERVPERF gibi çok kullanılan ölçekler yanında, farklı amaçlar ile oluşturulmuş
müşteri tatmin ölçekleri kullanılmaktadır. Türkiye’de hâlen Sağlık Bakanlığı
tarafından tüm hastanelerde hasta tatmini bir anket aracılığı ile düzenli olarak
ölçülmekte ve sonuçları kurumlar tarafından izlenmektedir. Tatmin anketleri
müşterilere genellikle hizmet sunumu sonrasında yöneltilmektedir. Müşteri
tatmini araştırmaları anket ve ölçeklerin yanında odak grup görüşmeleri gibi nitel
yöntemlerle de yapılabilmektedir.
SERVQUAL Ölçeği bir ölçüm modeli olarak beklenen kalite ile algılanan kalite
arasında oluşan farklılığa dayanmaktadır. Veri birbirini izleyen iki ayrı anketle 22
soru ile toplanmakta, ilkinde beklentiler ikincisinde algılamalar (performans)
ölçülmekte; elde edilen beklenti skorlarından algılama skorlarının çıkarılmasıyla
hizmet kalitesi skoru hesaplanmaktadır. SERVQUAL Ölçeği’ni oluşturan beş temel
boyut bulunmaktadır.
Literatürde SERVQUAL modelinin hizmet kalitesini ölçmede yeterli olmadığı
için alternatif olarak SERPERF Ölçeği de kullanılmıştır. SERPERF modelinde de
SERVQUAL Ölçeği’ni oluşturan 22 soruyu aynen kullanmakta ancak hizmet
kalitesinin sadece algılamaların bir fonksiyonu olduğun savunduğu için veri tek
seferde toplanmaktadır.
Sağlık kurumlarında özellikle yurt dışında çok kullanılan bir diğer kalite
ölçüm yöntemi de, performansı en iyi kabul edilen kurumlar ile yapılan
kıyaslamadır (bencmarking). Kıyaslama kurumlarda ölçülebilen ve
gözlemlenebilen şeyler ile ilgili olarak en iyi uygulamanın araştırılması ve
işletmelere uyarlanması sürecidir, kurumun performansını geliştirmeye katkı
sağlar. Birimler üstün yönlerini de kıyaslayabilirler. Kurumun girdi-süreç-
çıktılarında da bir kıyaslamaya gidilebilmektedir. Kıyaslanan kurumun seçilmiş
verileri aynı zamanda seçen kurum için kalite hedefi de olmaktadır.
Dengeli Puan Cetveli (Balanced Scorecard), bir kurumda performans
kriterlerini finansal, müşteri, iç iş süreçleri ile öğrenme ve gelişme adlı dört farklı
boyut ile kurum tarafından seçilmiş olan verilerin sürekli ve dengeli biçimde
ölçülmesi ve izlenmesini sağlayan ölçüm metodudur.
38
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
39
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Planla
İyileştir
Deming Uygula
döngüsü
Kontrol
et
Çok bilinen sürekli iyileştirme modelleri arasında, yalın üretim, 5S, Poka-
Yoke, Altı Sigma ve EFQM modeli yer almaktadır. Modellerin açıklaması aşağıda
verilmiştir.
Yalın üretim; mümkün olan en az kaynakla, en kısa zamanda, en ucuz ve
hatasız üretimi, müşteri talebini tam anlamıyla karşılayabilecek şekilde, en az
israfla ve üretim faktörlerini esnek bir şekilde kullanarak gerçekleştiren bir üretim
Kalite çevrimi, planlama, sistemidir. Ayıklama, düzenleme, temizleme, standartlaştırma gibi kavramları
uygulama, kontrol etme içermektedir. Yalınlaştırılmış bir süreç, sadece değer katan adımları içerdiği için
ve iyileştirmeden olabilen en az israfı üretir.
oluşmaktadır.
Dünya genelindeki yalın araçları kullanan sağlık işletmelerinde ulaşılan genel
sonuçlar arasında: israflar ve maliyetlerde azalma, hasta akışlarında iyileşme,
bekleme zamanlarında kısalma, teşhis ve tedavi süresinde hızlanma, süreçler ve
kullanılan araçlarda standartlaştırılma, kapasiteden en iyi şekilde yararlanılma,
verimlilikte artma, iç atıklarda azalma, süreçte kalma süresinde düşme,
çalışanların morallerinde iyileşme, daha fazla hasta tedavi edebilecek imkân elde
etme, daha güvenli ve daha sorumlu servisler kazanma, acil servislerde daha
kaliteli hizmet verme imkânı elde etme yer almıştır.
5 S; Japonca sınıflandır, sırala, sil, standartlaştır ve sürdür anlamına gelen
kelimelerin baş harflerinin bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Sınıflandır aşaması
artık ihtiyaç duyulmayan malzeme veya ekipmanlardan yer kaplayanların
araştırılarak bulunmasıdır. Sırala aşaması geride kalan malzemeleri ve donanımları
gerektiği gibi düzenli bir şekilde yerleştirmektir. Sil aşaması ihtiyaç duyulmayan
malzemelerin atılması ve geri kalan kullanılan malzemeler için en iyi depolama
yerinin belirlenmesinden sonra, temizlik yapılmasıdır. Standartlaştır aşaması
malzemelerin her zaman tanımlanan yerlerde saklanmasının sağlanması
aşamasıdır; bu aşamada görsel yöntemler kullanılmaktadır. Sürdür aşaması da,
kurum düzenini sürdürmeye ve daima iyileştirmeye yönelik bir planı
kapsamaktadır.
40
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
41
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
• Tarihte sağlık hizmeti kalitesine ilgi, sağlık hizmetinin kendisi kadar eski
olmuştur. Eski Mısır, Asur, Çin, Yunan ve Roma dönemlerinde hekimlik
hizmeti için mesleki davranış kuralları, cezalar, standartlar her zaman
gündemde olmuştur.
•Talep edilen sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve satın alınabilir şekilde
sunulma ve ihtiyaçları karşılama derecesi sağlıkta hizmet kalitesidir. Sağlık
Özet
hizmet kalitesini, teknik bakım kalitesi ve bakımın sanatsal yönü oluşturur.
Yapılan çalışmaların sürekli gözden geçirilmesi ve iyileştirme yapılması, kalite
çalışmalarının temelini oluşturur.
•Sürekli gelişen teknoloji, hizmet sunumunda ekip çalışması ve uyumlu
çalışma, ülkelerin giderek ağırlaşan ekonomik koşulları, toplumun değişen
sosyoekonomik ve politik yapısı da maddi ve manevi anlamda ayrıç baskı
unsuru olmaktadır.
•Kalitenin özellikleri etkililik, etkenlik, verimlilik, optimallik, kabul edilebilirlik,
yasallık ve hakkaniyettir. Kurumlarda çalışanların ekip yaklaşımı içinde bir
kalite kültürü ile düşünmesi ve hareket etmesi doğrultusunda çalışmalar
yapılır.
•Kurumlarda kalite anlayışının özünde çalışan bütün insanların kalite
kültürünü bir yaşam biçimi olarak kabul etmeleri ve gönüllü olarak kalite
çalışmalarına katılımlarının sağlanması bulunmaktadır. Kurumda kaliteye
ilişkin ortak ya da paylaşılmış değerlerin bütünü kurumda kalite kültürünü
oluşturur.
•Kalite çemberleri kalite etkinliklerini aynı işyerinde gönüllü olarak yürüten
ekip çeşidine verilen isimdir. Bu ekip kurum çapında devamlı olarak tüm
üyelerin katılımı ile kendini geliştirme, karşılıklı gelişme, atölye içinde
denetim, ilerleme ve kalite tekniklerinden yararlanma gibi farklı işleri
yürütmektedir. Kendi kendini yöneten ekipler yönetim ile iş birliği içinde
kendi amaçlarını ve yönetme sürecini gerçekleştirmek için çalışan ekiplerdir.
•Kalite çalışmalarında yedi kalite aracı olan akış diyagramı, sebep-sonuç
diyagramı, histogram, çetele diyagramı, Pareto Analizi, kontrol kartları ve
dağılım diyagramları kullanılması önerilir.
•Sağlık sektöründe kaliteye güvence verilmesi belgelendirme kavramı ile
ilintili olarak ifade edilir. Sağlık kurumlarında akreditasyon; kurumların
prosedürler, fiziksel yapılar, idari ve finansal süreçler ile bakım kalitesine
ilişkin sonuçlarla ilgili bir takım standartlara göre dış değerlendirmeden
geçerek belgelendirilmesi sürecini ifade etmektedir.
•Türkiye’de standartlar, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu
kurumu olan Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından belirlenmektedir.
Kurumların kalite çalışmalarına başlatılmasının en temel göstergesi olan ISO
standardı, ISO tarafından Türkiye’de çoğu hastane tarafından
alınmıştır.
•Dünyada en çok bilinen sağlık kurumlarını akredite eden kurum "Joint
Commission on Accreditation of Healthcare Organizations (JCI)”dur. JCI
danışma, akreditasyon, yayın ve eğitim aracılığı ile hasta bakım kalitesinin
standartlarının artması için hizmet sunan milletler arası bir kuruluş olarak
çalışmalarını sürdürmektedir.
•Türkiye’de sağlık kurumlarının ülke içinde akreditasyonuna yönelik Türkiye
Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü (TÜSKA) kurulmuş ve hâlen
başvuruları değerlendirerek isteyen kurumları akredite etmektedir. Hâlen
ISQua üyesi olan TÜSKA, ISQua tarafından kendi akreditasyon programını
akredite ettirmiştir.
42
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
43
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Hizmetin ölçülebilirliği ve kanıta dayalı uygulamaların sağlık hizmetleri
üretiminde kullanılması hangi kalite ögesiyle ilişkilendirilir?
a) İlişkisel kalite
b) Hizmetin rahatlık ve konfor sağlayan yönü
c) Teknik kalite
d) Fonksiyonel kalite
e) İmaj kalitesi
44
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
7. Hizmet sürecinin tüm temel adımlarının şematik olarak ifade edilmiş hâli
olan ve sürecin içindeki değişik adımların birbirleriyle olan ilişkilerinin
incelenmesinde önemli faydalar sağlayan kalite aracı aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Pareto Analizi
b) Akış Diyagramı
c) PUKO Döngüsü
d) Histogram
e) Sebep-Sonuç Diyagramı
45
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
Cevap Anahtarı
1.c, 2.b, 3.c, 4.e, 5.b, 6.a, 7.b, 8.e, 9.c, e
46
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ahmed, S., Manaf, N. H, Islam, R. (). Effects of Lean Six Sigma Application in
Healthcare Services: A Literature Review, 28(4)
Biçer E. B., (), Sağlık Kurumları Yöneticilerinin Stratejik Yönetim Tekniklerine
Bakış Açılarının Ve Yaklaşım Tarzlarının Belirlenmesi: Sivas İli Örneği,
Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi. December, 16 (4 ):
Bülbül, H., Demirer Ö., (), Hizmet Kalitesi Ölçüm Modelleri SERVQUAL ve
SERPERF’in Karşılaştırmalı Analizi Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi
Counte, M. A, Meurer, S. () Issues in the Assessment of Continuous Quality
Improvement Implementation in the Health Care Organizations,
International Journal for Quality in the Health Care, 13(3)
Çabuk, Y., Karayılmazlar, S., (), Altı Sigma Yaklaşımı, Bartın Orman Fakültesi
Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 17, s.
Esatoğlu A.E., (), Hastanelerde Hasta Tatmininin Hastane Yönetimi Açısından
Değerlendirilmesi ve Kullanıma Yönelik Model Önerisi, Hacettepe Sağlık
Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
Friedman, M. A., (). Issues in The Measuring and Improving Health Care
Quality, Health Care Financing Review, 16(4)
Hamid, R. A. “Factor Influencing the Success of Lean Services Implementation:
Conceptual Framework,” International Conference on Business and
Economic ResearchProceeding,
Kaya S., Tengilimoğlu D., Işık O., Akbolat M., Yılmaz A., (), Sağlık Kurumlarında
Kalite Yönetimi. Ed: S. Kaya, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:
Lighter D.E., Fair D.C. (), Quality Mangement in Health Care Principles and
Methods. JonesandBartlett, Second Edition, Massachusetts.
Omachonu, V.K. (), Quality of care and the patient: New criteria for
evaluation, Health Care Manegement Review. 15(4)
Öznalbant, Z., (), Sağlık Sektöründe Hizmet kalitesi Ölçümü. Afyon Kocatepe
Üniversitesi Yayını, No
Özveri O., Dinçel D., (). Altı Sigma Proje Seçim Yöntemleri ve Bir Hastanede
Uygulanması, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi, 27 (2)
Sarp N. (), Toplam Kalite Yönetimi Uygulamaları, Siyasal Kitabevi, Ankara
Songur L., Turan A., Songur G., (), Sağlık Sektöründe Hizmet Kalitesinin
SERVPERF Ölçeği İle Ölçülmesi: “Şereflikoçhisar Devlet Hastanesi Örneği,
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10 (53)
47
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi
48
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
SAĞLIK KURUMLARINDA
PERFORMANS YÖNETİMİ
• Performans Kavramı ve
Bileşenleri SAĞLIK KURUMLARI
İÇİNDEKİLER
açıklayabilecek,
• Performans yönetimi ve
değerlendirmesi süreci ve
amaçlarını sıralayabilecek,
• Performans değerlendirme
yöntemlerini belirtebilecek,
• Sağlık sisteminin, sağlık
kurumlarının ve bireysel
performans değerlendirme
yöntemlerini kavrayabilecek,
• Türkiye'de sağlık kurumlarında
ÜNİTE
performans yönetimi hakında
3
genel bilgi edinebileceksiniz.
1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
Sağlık Kurumlarında Performans Yönetimi
PATH Modeli
Grafik Derecelendirme
Yöntemi
Bireysel Performans
Değerlendirme Derece Yöntemi
Yöntemleri
GİRİŞ
Sağlık hizmetleri sürekli bir gelişim ve dönüşüm içindedir. Nüfusun
yaşlanması, sağlık teknolojisinin gelişmesi, bilgi sistemlerinin yaygınlaşması sonucu
bireylerin sağlık hizmetleri kullanımı konusundaki bilinç düzeylerinin artması,
refah devlet anlayışı, kamu hizmetleri sunumunda tüketicilerin ve vatandaşların
öncelenmesi, diyabet, kardiovasküler hastalıklar gibi kronik hastalıkların sürekli
artması, kanser gibi tedavisi zor ve yüksek maliyetli hastalıkların dünya genelinde
yaygınlaşması, ulusal ve uluslararası ölçekte sağlık kurumlarının kullandığı
Sağlık sistemleri
kaynakları çeşitlilik ve miktar olarak sürekli artırmaktadır. Günümüzde toplam
oldukça fazla sayıda
sağlık harcamaları ülke gayrisafi millî hasılalarının önemli bir kısmını
ve miktarda kaynak
oluşturmaktadır. Dolayısı ile bu kadar çok kaynağın ayrıldığı sağlık kurumları ile
tüketmektedir.
sağlık sistemlerinde performans ölçümü ve değerlendirmesi kaçınılmaz hâle
gelmiştir. Bütün sektörlerde karar vericiler ve üst düzey yöneticiler daha objektif
performans değerlendirme ve karar verme süreçlerine odaklanma eğilimindedir.
Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere ulusal ve uluslararası düzeyde sağlık
sistemleri ve kurumlarında performans yönetimi ve değerlendirmesi
çalışmalarında sosyal güvenlik kurumları gibi ödeyici tarafların baskıları ve
düzenlemeleri de önemli bir faktör olarak değerlendirilebilir. Birçok ülkede
performansa dayalı ek ödeme şeklinde sağlık kurumları personeline bazı mali
özendirici uygulamalar yapılmaktadır. Günümüzde sosyal güvenlik kurumları ve
sigorta şirketleri, başta hastaneler olmak üzere sağlık kurumlarına performansın
uç noktalarında yer alan değer bazlı ödeme modellerini geliştirme ve uygulamasını
yaygınlaştırma çabasındadır. Sağlık sistemi ve sektöründe, makro düzeyden mikro
düzeye doğru sağlık hizmetlerinde kalite, verimlilik, hakkaniyet, tıbbi sonuçların
üst düzeylerde olumlu hâle getirilmesi başta olmak üzere performansın birçok
boyutunda gerekli iyileştirme ve düzenlemeler yapılarak, performans değerleme
ve yönetimi sağlık hizmetlerinin ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. Geçmiş kırk
yıllık süreçte sağlık hizmetlerinde performans değerlemesi ve analizine yönelik
birçok parametrik ve parametrik olmayan yöntemler geliştirilmiştir. Dolayısı ile
bilgi sistemleri, yazılım sistemleri ve performans yönetimi konusundaki literatür
gelişimi sağlık kurumlarında performans yönetiminin daha etkili olmasına neden
olabilmektedir. Ayrıca sağlık hizmetlerinde hizmet çeşitliliğinin / heterojenliğinin
çok fazla olması, sağlık sonuçlarının ve etkilerinin değerlendirilmesinin diğer
sektöre göre daha zor olması sağlık kurumlarında performans yönetimi ve
Sağlık sistemi ve
değerlendirmesi özel bir ilgi ve çaba gösterilmesini gerektirmektedir.
sağlık hizmetlerinde
performans yönetimi PERFORMANS KAVRAMI VE BİLEŞENLERİ
ve değerlendirmesi
kaçınılmazdır. Performans, önceden belirlenen standartlara uygun davranma ve dolayısı
ile beklenen amaçlara ulaşma derecesi şeklinde tanımlanmaktadır. İşletme veya
kurumsal açıdan performans, kurum amaçlarına ulaşmak için yapılan bütün
faaliyet ve işlemlerin bütüncül açıdan başarısını temsil eden bir şemsiye
kavramdır. Ancak sağlık sektöründe ve sağlık kurumlarında performans
yönetiminde etkinlik ve etkililik birbirinin yerine geçecek şekilde çoğu kez ele
Etkinlik
Bir sistemde kaynakların nasıl kullanıldığını ölçen bir kavramdır. Belli bir
amaca ulaşmak için yapılması gereken faaliyetlerin en az kaynakla yapılıp
yapılmadığının bir göstergesidir. Performansın değerlendirmesinde en önemli
performans boyutlarından biri etkinliktir. Etkinlik tanımının ortak noktası,
Etkinlik, etkililik, kullanılan kaynaklar (girdi) ile üretilen ürün veya hizmetler (çıktı) arasındaki
verimlilik ve kalite ilişkinin temel alınmış olmasıdır. Bir başka tanıma göre etkinlik, kullanılan
performansın önde girdilerden mümkün olan en fazla çıktıyı üretme başarısıdır. Etkinlik elde edilen
gelen bileşenleridir. sonuçların girdilere bölümü şeklinde hesaplanmaktadır.
Etkinlik Çeşitleri: Bir işletmenin elinde bulunan girdi bileşimiyle mümkün
olan en çok çıktıyı üretmedeki başarısı “teknik etkinlik”, girdi ve çıktı fiyatlarını göz
önünde bulundurarak en uygun girdi bileşimini seçmedeki başarısı “tahsis etkinliği
(fiyat etkinliği)” ve en uygun ölçekte üretim yapmadaki başarısı ise “ölçek etkinliği”
olarak tanımlanmaktadır. Maliyet etkinliği ise teknik ve tahsis etkinliğinin bir
kombinasyonudur. Bir organizasyon sadece teknik ve tahsis etkinliğinin her ikisinin
de sağlandığı noktada maliyet etkin olabilecektir. Tam etkinliğin (overall efficiency)
sağlanabilmesi için teknik etkinliği (technical efficiency) ve fiyat etkinliğinin (price
efficiency) birlikte sağlaması oldukça önemlidir. Burada teknik etkinlik; belirli bir
girdi setinden maksimum çıktıyı üretme başarısı, fiyat etkinliği de üretimde
kullanılacak girdi setlerinin optimal bir şekilde seçme başarısı olarak
tanımlanmıştır. Etkinlik, fiilî çıktının ulaşılabilir maksimum çıktıya oranıdır. Ayrıca
Verimlilik, etkinlik ve etkinlik standart girdi kullanımının fiilî girdi kullanımına bölünmesi şeklinde
etkililik çoğu zaman formülle gösterilmektedir.
birbiri ile karıştırılan
kavramlardır. Verimlilik / Üretkenlik
Performans literatüründe verimlilik (productivity) ve etkinlik (efficiency)
kavramları birbirine karıştırılmaktadır. Verimlilik en genel anlamı ile üretimde
kullanılan girdilerin elde edilen ürün veya hizmet miktarına oranlaması şeklinde
ifade edilmektedir. Daha öncede ifade edildiği üzere etkinlik, fiilî çıktının
ulaşılabilir maksimum çıktıya oranıdır. Verimlilik ise, fiilî çıktının fiilî girdiye oranıdır
veya girdi birimi başına üretilen çıktı miktarıdır. Verimlilikte amaç en uygun kaynak
veya girdi miktarı ile en yüksek üretimi veya çıktıyı elde etmek, aynı girdi miktarı
ile daha yüksek çıktı elde edebilmek veya aynı çıktı düzeyine daha az girdi miktarı
ile ulaşmak gibi üç farklı bakış açısın ile açıklanmaktadır. Bu iki kavram arasındaki
fark aşağıda grafikler eşliğinde Şekil 3. 1’de açıklanmaktadır. Şekil 3. 1’de birinci
grafik incelendiğinde çıktının (A), ulaşılabilir maksimum çıktı sınırına (etkin sınıra)
göre durumu birimin etkinliğini göstermektedir. Eğer fiilî çıktı sınırın üzerinde ise
(şekilde A+B miktarı kadar) birim teknik olarak etkin, sınırın altında ise, sınır ile fiilî
çıktı arasındaki fark (B) etkinsizlik alanı olarak değerlendirilmektedir. Şekil 3. 1’de
ikinci grafik ise fiilî girdi başına ulaşılan fiili çıktı durumunu yani sistem girdisinin
verimliliğini ifade etmektedir. Verimlilik çıktılara odaklanırken, etkinlik sonuçlara
odaklanmaktadır. Sağlık sektörü açısından örnek vermek gerekirse verimlilikte çıktı
olarak taburcu edilen hasta sayısı, önlenen gebelik sayısı, yapılan ameliyat sayısı,
poliklinik sayısı, yatan hasta sayısı, yapılan tetkik sayısı gibi çıktıların kullanılan
girdilere oranlanması söz konusudur. Buna karşılık etkinlikte ise yaşam kalitesi,
hasta memnuniyeti, hastanın sağlık statüsündeki değişim gibi sonuçların kullanılan
girdiler açısından incelenmesi gerekecektir.
Etkin Sınır
B
Sistem Çıktısı
Sistem Çıktısı
A
Etkililik
Etkililik (effectiveness), sağlık bakımının veya hizmetinin sonuçlarını
değerlendirir ve etkinlikten etkilenebilir ya da etkinliği etkileyebilir. Ayrıca etkililik
sağlık hizmetleri performansı üzerinde önemli etkiye sahiptir. Örneğin, etkililik en
iyi olası sonuçları elde edebilmek için gerekli kaynakların kullanılıp
Etkililik, doğru
kullanılmadığının sorgulanmasına neden olabilir. Herhangi bir hastane etkin olup
zamanda ve uygun
etkili olmaya bilir ya da tam tersi etkili olup etkin olmayabilir. Etkililik, doğru
kalitede doğru işleri
zamanda ve uygun kalitede doğru işleri yapmak şeklinde tanımlanabilmektedir.
yapmaktır.
Etkililik kavramının tanımında amaçlara ulaşma derecesi önem arz etmektedir.
Sağlık sektörü genelden özelde sağlık sistemi, sağlık kurumları ve bireysel boyutta
Kalite
Kalite (quality), en genel anlamda bir ürün veya hizmetin beklentileri
karşılayabilme derecesidir. Sağlık hizmetlerinde kalite ise sağlık kurumlarından
hizmet almakta olan bireylerin beklentilerinin ve gereksinimlerinin karşılanabilme
gücü, sağlık bakımının hatasız veya optimum düzeyde hata ile sunulması, belli
standartlarda hizmetlerin üretilmesinin önemli bir göstergesidir. Avedis
Donabedian, sağlık hizmetlerinde kalitenin öncüleri arasında yer alan önemli bir
araştırmacıdır. Donabedian, sağlıkta kaliteyi yapı, süreç ve sonuç açısından ele
alarak kalite kavramına Sistem Teorisi açısından bakmıştır. Dolayısı ile sağlık
Kalite, hizmetin
hizmetlerinde kalite sağlık hizmeti veya bakımında kullanılan girdilerin, süreçlerin
beklentileri
ve sonuçların beklentilere yanıt verecek şekilde olmasını içermektedir. Kalite
karşılayabilme
süreklilik arz etmekte ve sürekli iyileştirme gerektirmektedir. Bundan dolayı son
derecesidir.
elli yıllık süreçte toplam kalite yönetimi ve sürekli kalite geliştirme gibi sağlık
yönetiminde öncü yönetim anlayışları hâkim olmuştur. Kalite hastaların veya
toplumun algıları açısından algılanan kalite, başta hekimler olmak üzere sağlık
profesyonelleri ve sağlıkta kalite ile ilgili kurum, kuruluş veya meslek
mensuplarının algıları ve değerlendirmeleri açısından da teknik / klinik kalite
şeklinde iki ana sınıfa ayrılabilmektedir. Sağlık hizmetlerinde kalite ve etkinlik
arasındaki ilişkiyi açıklayan birçok araştırma yapılmıştır. Singaroyan ve diğerleri
() sağlık bakım kalitesinin yükselmesinin her zaman etkinliğin de yükselmesi
anlamına gelmediğini ifade etmektedir. Buna karşın Helling ve diğerleri ()
etkinlik yükselmesinin kalite de yükselmeye neden olacağını bulmuşlardır. Benzer
şekilde Mobley ve Magnussen () düşük kaliteli sonuçların düşük etkinlik ile
ilişkisine işaret etmektedir. Özcan () sağlık sektöründe etkinlik ve kalitenin eş
zamanlı olarak nasıl geliştirilebileceğini açıklamıştır. Geçmişte olduğu gibi
günümüzde de kalite performansın vazgeçilmez bir parçasıdır. Performans
göstergeleri içinde kaliteye ait göstergeler önemli bir paya sahiptir.
Yenilik
Sağlık sektörü dâhil yenilik (innovation) bütün sektörler için performansın
önemli bir göstergesi ve boyutu olarak kullanılmaktadır. Günümüzde işletmeler
topluma veya insanlığa sundukları yaratıcı fikir, tasarım, icat veya yeni üretim
modelleri ile ön plana çıkmaya çalışmakta ve rekabet üstünlüğü sağlamaya
çalışmaktadır. Sağlık kurumlarında yenilik denildiği zaman yeni bir tedavi
yönteminin, yeni bir teknolojinin, yeni bir sağlık bakım şeklinin, yeni bir yaratıcılık
fikrinin sağlık hizmetleri üretiminde kullanılması ve geliştirilmesi ifade
edilmektedir. Bu anlamda artık örgütler, öğrenen örgütler modelini benimsemekte
Kârlılık
Kârlılık (profitability), özellikle özel sektörde performansın önemli bir
boyutu olabilmektedir. Ancak bu durum, kamu sektöründe performans
ölçümlerinde karlılığın göz arzı edilmesi gerektiği şeklinde yorumlanmamalıdır.
Kamu sektöründe doğrudan karlılık ön planda olmasa da, gider minimizasyonu en
Kârlılık, kamu sağlık önemli finansal amaçlar arasındadır. Özel işletmelerde ise kârlılık en önemli
kurumlarından daha çok amaçlar arasında yer almaktadır. Bundan dolayı özel sektörde kârlılık gelirlerin
özel sağlık kurumları için maksimize edilmesi ve işletme sahip ve ortaklarının refah ve mutluluğunu üst
geçerli bir performans seviyelere çıkarmak en önemli finansal amaçtır. Performans ile finansal yönetim
boyutu ve göstergesidir. arasında güçlü bir ilişki vardır. Performans değerlendirmelerinde finansal
göstergeler önemli derecede kullanılmakta ve finansal göstergelerden karlılık
göstergelerine çoğu zaman performans değerlendirmelerinde yer verilmektedir.
Kârlılık kolay ölçülebilen bir performans boyutudur. Kârlılık temel finansal
tablolardan yararlanarak belirlenebilmektedir. Finansal tablo analizlerinden olan
oran analizi ile işletmelerin temel finansal performansı kârlılık oranları ile de
incelenebilmektedir. Örneğin özel bir hastanenin satış kârlılığı, öz sermaye kârlılığı,
brüt satış kârı, net dönem kârı, işletme faaliyet kâr/zararı, vergi öncesi kâr/zarar
vs. kârlılık göstergeleri kullanılabilir. Kârlılık ile performans arasındaki ilişki
incelenirken özel işletmelerin elde ettiği kârın ne kadarını sahip veya ortaklarına
dağıtıyor, ne kadarını sermaye artırımında kullanıyor, ne kadarını işletmede yeni
yatırımlarda kullanıyor, ne kadarını araştırma geliştirme faaliyetlerine ayırmakta
olduğu değerlendirmelerde kullanılmaktadır. Kamu kurumlarında ise yapılan
harcamaların bütçeye uygunluğunu kontrol etmek, kârlılığın yerine kullanılabilecek
bir performans göstergesi olabilmektedir. Planlanmış bütçe değerleri ile
gerçekleşen bütçe değerleri arasındaki farklılık ne kadar az olursa, işletmenin
bütçeye uygunluk açısından gösterdiği performansı o kadar yüksek olacaktır.
Bütçeye uygunluk noktasında %3’ü aşan sapmalar performans açısından çoğu
zaman olumsuz olarak da değerlendirilebilir.
İş Yaşamı Kalitesi
İş yaşamı kalitesi (quality of work life) performansın önemli boyutlarından
biri hâline gelmiştir. Sağlık kurumları dâhil bütün işletmelerin hem hizmet sunduğu
toplumun hem de çalışanlarının refah ve mutluluğunu üst düzeylere çıkarmak gibi
nihai bir amacı vardır. Çalışanlarının iş ortamındaki refah, mutluluk ve güvenini
sağlamak için iş yaşamı kalitesinin değerlendirilmesi ve sürekli yükseltilmesi
gerekir. İş yaşamı kalitesi, çalışanların fizik, sosyal ve ruhsal olarak uygun ortamda
İş yaşamı kalitesi, görev yapması, çalışma koşullarının sağlık açısından uygun olması, iş sağlığı ve
yenilik ve sosyal güvenliği ilkelerine dikkat edilmesi ve mevzuattaki diğer çalışma hayatı ile ilgili
sorumluluk gibi yaptırımlara uyulmasını gerektiren geniş içerikli bir kavramdır. Çalışma yaşamının
boyutlar performans kalitesi, örgüt çalışanlarının ücret, fiziksel çalışma koşulları, örgüt kültürü, liderlik,
yönetimine yeni iş birliği ortamı, iletişim, tanınma ve takdir, sorun çözme, karar almaya katılım, işçi
yaklaşımlar sağlığı ve güvenliği gibi çok çeşitli sistem ve yönetim anlayışı kavramlarını ihtiva
Açıköğretim Aöf Sağlık Kurumları Ynetimi 2 dersi açıköğretim Tıbbi Dokmantasyon ve Sekreterlik bölümünde okutulan derslerden bir tanesidir.
Sağlık Kurumları Ynetimi 2 dersi için çalışma kaynaklarını sizler için toparladık, derledik ve faydalanmanız için yayınlıyoruz. Önceki yıllara ait çıkmış sorulara, deneme sınavlarına, ders notlarına ve özetlerine, ders kitaplarına aşağıdaki bağlantılardan erişebilirsiniz.
search Çıkmış Soruları Ara
Sağlık Kurumları Ynetimi 2 dersi için 1 adet ara (vize) sınavı ve 1 adet dönem sonu (final) sınavı yapılmaktadır. Ara sınavın %30’u ile Dönem Sonu sınavının %70’i alınarak toplanmakta ve sınıfın genel ortalamasına göre harf notu verilmektedir.
Sınav | Yüzde % |
---|---|
Ara (Vize) Sınavı | 30 |
Dönem Sonu (Final) Sınavı | 70 |
Toplam | |
Yıl Sonu | |
Yaz Okulu Sınavı |
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası