Içinde Fosil Bulunan Kayaçlar
Tortul kayaçlar
Üç ana kayaç türünden (diğerleri; magmatik kayaçlar, metomorfik kayaçlar ya da başkalaşım kayaçları) biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde en çok görülen kayaç türüdür. Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini[1]yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar.[2] Bu kayaçlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerisinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örneklerdir. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların (sediman) taşınarak çukur sahalara (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.
Dünya kabuğunun kıtalarının tortul kaya örtüsünün kapsamı geniştir (Dünya'nın mevcut kara yüzeyinin%73'ü)[3], ancak tortul kayaçların toplam katkısının, kabuğun toplam hacminin sadece %8'i olduğu tahmin edilmektedir.[4]&#; Sedimanter kayaçlar esas olarak magmatik ve metamorfik kayaçlardan oluşan bir kabuk üzerindeki ince bir kaplamadır. Tortul kayaçlar tabakalar halinde&#; çökelir ve yatak adı verilen bir yapı oluşturur. Tortul kayaçlar ve kaya tabakalarının incelenmesi, inşaat mühendisliği için yararlı olan yeraltı, örneğin yolların inşasında, evler, tüneller, kanallar veya diğer yapılar. Tortul kayaçlar ayrıca kömür, fosil yakıtlar, içme suyu veya cevherler gibi önemli doğal kaynaklarıdır
Sedimenter kaya tabakaları dizisinin incelenmesi, paleocoğrafya, paleoklimatoloji ve yaşam tarihi de dahil olmak üzere dünya tarihinin anlaşılması için ana kaynaktır. Bilimsel öğreti özellikleri ve tortul kayaların kökenini incelenmesine sedimantoloji denir. Sedimantoloji hem jeoloji hem de fiziksel coğrafyanın bir parçasıdır ve yer bilimlerinde pedoloji, jeomorfoloji, jeokimya ve yapısal jeoloji gibi diğer disiplinlerle kısmen örtüşmektedir. Mars’ta da tortul kayaçlar bulunmuştur.
Kökene dayalı sınıflandırma[değiştir kaynağı değiştir]
Sedimanter bir kayanın rengi çoğunlukla iki ana oksit içeren bir element olan demir ile belirlenir: demir (II) oksit ve demir (III) oksit. Demir (II) oksit (FeO) sadece düşük oksijen (anoksik) koşullar altında oluşur ve kayaya gri veya yeşilimsi bir renk verir. Demir (III) oksit (Fe 2 O 3) daha zengin bir oksijen ortamında) çoğu zaman, mineral formunda bulunan hematit ve kaya kahverengimsi renkli bir kırmızımsı verir. Kurak kıtasal iklimlerde kayaçlar atmosferle doğrudan temas halindedir ve oksidasyon, kayaya kırmızı veya turuncu renk veren önemli bir işlemdir. Kurak iklimlerde oluşan kalın kırmızı tortul kayaç dizilerine kırmızı yatak denir. Bununla birlikte, kırmızı renk, karasal bir ortamda veya kurak iklimde oluşan kaya anlamına gelmez.[11]
Organik malzemenin varlığı bir kayayı siyah veya gri renklendirebilir. Organik materyal, çoğunlukla bitkiler olmak üzere ölü organizmalardan oluşur. Normalde, bu tür malzeme sonunda oksidasyon veya bakteriyel aktivite ile bozunur. Bununla birlikte, anoksik koşullar altında, organik malzeme çürümez ve organik malzeme açısından zengin koyu bir tortu bırakır. Bu, örneğin, derin denizlerin ve göllerin dibinde ortaya çıkabilir. Bu tür ortamlarda çok az su karışır; sonuç olarak, yüzey suyundan gelen oksijen azaltılmaz ve biriken tortu normalde ince koyu bir kildir. Organik materyal bakımından zengin olan koyu renkli kayalar genellikle şeyllerdir.[11][12]
Doku[değiştir kaynağı değiştir]
Belirli bir çökelme ortamında oluşan tipik kayaya tortul fasiyesi denir. Tortul ortamlar genellikle bazı doğal alanda birbirinin yanında bulunur. Kum ve çakılın biriktirildiği bir plaj, genellikle daha ince tortuların aynı anda biriktirildiği daha derin bir deniz ortamı ile sınırlanır. Plajın arkasında, kum tepeleri (baskın birikimin iyi sıralanmış kum olduğu) veya bir lagün (ince kil ve organik malzemenin biriktirildiği) olabilir. Her tortul ortamın kendine özgü yatakları vardır. Tortul tabakalar zaman içinde biriktiğinde, çevre kayabilir ve bir yerde yeraltı yüzeyindeki fasiyelerde bir değişiklik oluşturabilir. Öte yandan, belirli bir yaşa sahip bir kaya tabakası yanal olarak takip edildiğinde, litoloji (Kaya türü) ve fasiyes sonunda değişebilir.[43]
Fasiyes çeşitli şekillerde ayırt edilebilir: en yaygın olanı litoloji (örneğin: kireçtaşı, silttaşı veya kumtaşı) veya fosil içeriğidir. Mercan, örneğin, sadece sıcak ve sığ deniz ortamlarında yaşar ve mercan fosilleri sığ deniz fasileri için tipiktir. Litoloji tarafından belirlenen fasiyelere litofasiyeler denir; fosiller tarafından belirlenen fasiyeler biyofasiyelerdir.[44]
Tortul ortamlar coğrafi konumlarını zamanla değiştirebilir. Kıyı şeritleri, deniz seviyesi düştüğünde (regresyon), yer kabuğundaki tektonik kuvvetler nedeniyle yüzey yükseldiğinde (transgresyon) veya bir nehir büyük bir delta oluşturduğunda deniz yönünde kayabilir. Yeraltı yüzeyinde, geçmişin tortul ortamlarının bu tür coğrafi kaymaları tortul fasiyeslerdeki kaymalar halinde kaydedilir. Bu, tortul fasiyeslerin, Walther Yasası tarafından tanımlanan bir fenomen olan sabit bir yaşla hayali bir kaya tabakasına paralel veya dik olarak değişebileceği anlamına gelir.[45]
Kıyı şeridinin kıta yönünde hareket ettiği duruma transgresyon denir. Transgression durumunda, daha derin deniz fasiyes sığ fasiyes üzerinde yatırılır, . Regresyon, ise bir sahil şeridinin deniz yönünde hareket ettiği durumdur. Regresyon ile, sığ fasiyes derin fasiyes üstüne yatırılır,[46]
Belirli bir yaştaki tüm kayaların fasiyeleri, paleocoğrafyaya genel bir bakış vermek için bir harita üzerinde çizilebilir. Farklı yaşlar için bir dizi harita, bölgesel coğrafyanın gelişiminde bir fikir verebilir.
Tortul havzaları[değiştir Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?
Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?,Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur Hakkında Bilgi,Hangi Kayaçların İçinde Fosil
Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?
Değerli Ziyaretçilerimiz Sizlere Bu Yazımızda
İçlerinde Fosil Bulunduran Kayaçlar Hakkında
Kısa Öz Bilgiler Vermeye Çalışacağız İyi Okumalar…
HANGİ KAYAÇLAR’IN İÇİNDE FOSİL BULUNUR?
–Yer yüzündeki magmatik kayaçların sıcaklık değişiklikleri yağışlar ,rüzgarlar gibi dış
etkenlerle küçük parçalara bölünmektedir .
Magmatik kayaçların dış etkenlerle küçük parçalara bölünmüş haline TORTU denir
Tortuların çeşitli etkenlerle göl , deniz ve çukur yerlerde taşınarak zamanla
tortullaşırlar
– dibe çöken maddeler üst üste tabakalar oluşturur.
– tabakaların oluşumu arttıkça alt tabakanın üstündeki ağırlık artar
– alt tabaka üzerinde büyük bir baskı oluşur
– sıcaklık değişimi ve baskılar sonucu tortul kayaçların oluşumu başlar
– zamanla bu tabakalar katılaşır
– tortul kayaçlar içinde canlı kalıntıları olan fosil bulunur.
Tortul kayaçlar oluşumlarına göre 3 gruba ayrılırlar
a – Mekanik tortullar:
– Su,rüzgar ve sıcaklık gibi dış kuvvetlerin etkisiyle sürüklenen kayaların bir yerde
toplanmasından luşurlar.
Kumlar,killer,çakıllar bu gruptandırlar.
b – Kimyasal Tortullar:
–Su külteler arasından geçerken bazı kimyasal maddeleri çöseafoodplus.info buharlaşması ile
suda çözünen bu maddeler çökerek
kaya tuzu, sarkıt , dikit ve travertenler oluşur.
c)Organik Tortullar
–Bitki ve hayvan artıklarından oluşan kültelerdir.
Kalkerli ve silisli kayalar , kömür ve petrol bu gruba girerler
– genellikle tabakalıdırlar
– kristaller yoktur.
– İçlerinde fosiller bulunur
– En iyi fosilleşme tortul kayaçların oluşumunda olur.
About The Author
mecancali
nest...
Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?
Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?,Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur Hakkında Bilgi,Hangi Kayaçların İçinde Fosil
Hangi Kayaçların İçinde Fosil Bulunur?
Değerli Ziyaretçilerimiz Sizlere Bu Yazımızda
İçlerinde Fosil Bulunduran Kayaçlar Hakkında
Kısa Öz Bilgiler Vermeye Çalışacağız İyi Okumalar…
HANGİ KAYAÇLAR’IN İÇİNDE FOSİL BULUNUR?
–Yer yüzündeki magmatik kayaçların sıcaklık değişiklikleri yağışlar ,rüzgarlar gibi dış
etkenlerle küçük parçalara bölünmektedir .
Magmatik kayaçların dış etkenlerle küçük parçalara bölünmüş haline TORTU denir
Tortuların çeşitli etkenlerle göl , deniz ve çukur yerlerde taşınarak zamanla
tortullaşırlar
– dibe çöken maddeler üst üste tabakalar oluşturur.
– tabakaların oluşumu arttıkça alt tabakanın üstündeki ağırlık artar
– alt tabaka üzerinde büyük bir baskı oluşur
– sıcaklık değişimi ve baskılar sonucu tortul kayaçların oluşumu başlar
– zamanla bu tabakalar katılaşır
– tortul kayaçlar içinde canlı kalıntıları olan fosil bulunur.
Tortul kayaçlar oluşumlarına göre 3 gruba ayrılırlar
a – Mekanik tortullar:
– Su,rüzgar ve sıcaklık gibi dış kuvvetlerin etkisiyle sürüklenen kayaların bir yerde
toplanmasından luşurlar.
Kumlar,killer,çakıllar bu gruptandırlar.
b – Kimyasal Tortullar:
–Su külteler arasından geçerken bazı kimyasal maddeleri çöseafoodplus.info buharlaşması ile
suda çözünen bu maddeler çökerek
kaya tuzu, sarkıt , dikit ve travertenler oluşur.
c)Organik Tortullar
–Bitki ve hayvan artıklarından oluşan kültelerdir.
Kalkerli ve silisli kayalar , kömür ve petrol bu gruba girerler
– genellikle tabakalıdırlar
– kristaller yoktur.
– İçlerinde fosiller bulunur
– En iyi fosilleşme tortul kayaçların oluşumunda olur.