Rota Virüsü Nedir Nasıl Bulaşır

Rota Virüs Nedir?

Rota virüs, sıklıkla 2 yaş altı çocuklarda bağırsak iltihabı oluşmasına neden olan bir virüstür. Yüksek bir bulaşıcılığı olan bu virüs, dünya genelindeki çocuklarda yaygın olarak görülen bir durumdur. Her mevsimde görülse de bu viral hastalık ilkbahar ve kış aylarında salgınlara neden olabilir. Rotavirüs ağız veya dışkı yolu ile bulaşabilir. Genellikle ishal ile kendini gösteren hastalık, yüksek ateş ve kusma belirtilerine de sahiptir. 2 yaş altındaki çocuklarda şiddetli gelişen ishal nedeniyle aşırı derecede su kaybı yaşanabilir. Çok şiddetli sıvı kaybı yaşayan küçük çocuklarda ölümle sonuçlanan vakalar olabilir. Hastalık hastanede tedavi gerektirebilir. Kuluçka süresi 2 gün olan rotanın iyileşme süresi ise ortalama 1 haftadır. Hastalığı bir kez geçirenlerin tekrar yakalanma riski bulunabilir.

Rota Virüs Belirtileri Nelerdir?

Rota virüs hastalığı 2 gün süren kuluçka süresinden sonra ateş ve kusma ile kendini belli eder. Beraberinde ise bol su içeren bir ishal baş gösterir. İshal ortalama 1 hafta sürebilir. İshal ve kusma nedeniyle karında ağrı oluşabilir. Semptomlarda dikkat edilmesi ve acil müdahale edilmesi gereken durumlar ise şu şekildedir:

• Çocuklarda 24 saati geçen bir ishal, dışkıda kan, aşırı derecede kusma ve 40 dereceyi geçen bir ateş varsa hemen hekime başvurulmalıdır.
• Susuz kalmaya (dehidrasyon) bağlı ağızda kuruluk, gözyaşı akmadan ağlama, idrar azlığı, gözlerde çökme, soluk cilt veya tepkisizlik varsa çocuğa acil müdahale gerekebilir.
• Aşırı ishal yaşayan çocukta su ve mineral kaybı fazla olacağı için vakit geçirilmeden doktora gidilmelidir.

Rota Virüs Nasıl Bulaşır?

Sıklıkla kış ve bahar aylarında gelişen rota hastalığı genel olarak şu yollarla bulaşır:

• Dışkı ile kirlenmiş (kontamine olmuş) ellerin ağıza temas edilmesi
• Kontamine halde olan yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan ağız ile teması
• Kontamine olmuş besinlerin tüketilmesi

Virüs, enfekte olmuş bireylerin dışkısında belirtileri göstermeden 2 gün önce ve semptomların bitmesinden sonra 10 gün boyunca yaşamaya devam eder. Bu yüzden bu süreçte virüs diğer kişilere bulaşabilir. Bundan dolayı enfekte olan kişinin ellerini doğru bir şekilde yıkaması gerekmektedir. Ayrıca temas ettiği yüzeylerinde iyi bir şekilde dezenfekte edilmesi virüsün bulaşma önemli ölçüde oranını düşürür.

Rota Virüsten Korunma Yolları Nelerdir?

Birçok virüste olduğu gibi rota hastalığından korunma yolu, ellerin sık sık yıkanarak ağız ve yüzden uzak tutulmasıdır. Özellikle bez kullanan enfekte bebeklerin bezi değiştikten sonra mutlaka ellerin 20 saniye boyunca sabunla yıkanması önemlidir. Tuvalet kullanan çocuklara ise tuvaletten çıktıktan sonra ellerin doğru bir şekilde yıkanması öğretilmelidir. Yanı sıra ortak kullanılan tuvalet yüzeylerinde de hijyene dikkat edilerek düzenli bir şekilde temizlenmesi virüslerden korunmak için oldukça önemidir. Fakat rota virüsü önlemek için en etkili yol aşı olunmasıdır.

Rota Virüsü Aşısı

Rota virüsü için aşı geliştirilmeden evvel bu enfeksiyon 5 yaş altı her çocuğa en az 1 defa bulaşmıştır. Ülkemizde 2006 yılından bu yana uygulanan ve ağızdan uygulanan 2 çeşit rotavirüs aşısı bulunur. Genellikle 6 aydan küçük bebeklere yapılan aşılar, 2 veya 3 doz olarak uygulanabilir. Aşıyı kullanan ülkelerde vakalarda virüs nedeniyle hastaneye yatırılma oranında % 50-90 miktarında bir düşüş gözlemlenmiştir.

Rota Virüsü Tedavisi Nasıl Yapılır?

Belirli bir rotavirüs tedavisi yoktur. Rotavirüs ishali için hastaya antibiyotik reçete edilmesi de gereksizdir. İshal kesici ilaçların kullanılması da risklidir. Zira ishali kesmek yerine süresini uzatabilirler. Bu yüzden tedavide ilk amaç kusmayı keserek vücudun kaybettiği sıvıyı geri kazandırmak olmalıdır. Sıvı kaybının hafif olduğu vakalarda bebek ağızdan sıvı alabilirse, tuzlu ve şekerli sıvı verilebilir. Ateş için de ateş düşürücülerden faydalanılır. Çocuğun beslenmesinde inek sütü azaltılır. Muz, patates, yoğurt ve pirinçli çorbalar verilebilir. Yağlı yiyecekler kesilir. Eğer anne sütü alıyorsa devam edilir ve ishal için özel olan mamalar kullanılabilir. Şiddetli kusması olan ve fazla sıvı kaybı yaşayan bebekler hastaneye yatırılarak tedaviye devam edilir. Bu süreçte sıvı takviyesi damar yolu ile sağlanır. Rota enfeksiyonunda klinik ilerlemeyi sıvı kaybı belirler. Aşırı sıvı kaybı durumunda böbrek yetmezliği gelişebilir. Hatta ölümlere dahi neden olabilir. Bu yüzden bebeklerde oluşan ateş, kusma ve ishal durumlarında ebeveynlerin derhal doktora başvurmaları gerekmektedir.

Rota Virüsü Nedir?

Rota virüsü, Reoviridae isimli virüs ailesinde bulunan çift sarmallı bir RNA virüsüdür. 9 adet farklı türü bulunan rota virüsleri içerisinde en yaygın enfeksiyona neden olan grup Rotavirüs A türüdür. Yaygın olarak 6-24 ay arasındaki çocuklarda görülmekle birlikte yetişkinlerde de rota virüsü enfeksiyonu ortaya çıkabilir. Yapılan bazı araştırmalar, enfeksiyonun ılıman iklime sahip ülkelerde kış mevsiminde, tropikal iklime sahip ülkelerde ise her mevsim ortaya çıkma eğiliminde olduğunu gösterir. Rota virüsü, dünya genelinde başta çocukları olmak üzere halk sağlığını tehdit eden önemli bir sağlık sorunudur. Bu nedenle enfeksiyonun önlenmesi ve tedavisi küresel halk sağlığı açısından önemlidir.

Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?

Rota virüsü, ishal henüz başlamadan da dışkıda bulunabilir. Dışkıda bulunan virüs, banyodan sonra veya bebek bezi değiştirdikten sonra ellerin güzel bir biçimde yıkanmaması sonucunda diğer yüzeylere kolaylıkla yayılabilir. Dışkı ile kontamine olmuş yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi, enfeksiyonun başlıca bulaşma yoludur. Bu durum, fekal-oral yolla bulaşma olarak bilinir. Bunun yanı sıra rota virüsü ile enfekte olan birisinin vücut sıvıları da hastalığın bulaşmasına neden olabilir.

Rota Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Rota virüsü enfeksiyonunun kuluçka süresi değişiklik göstermekle birlikte genellikle virüsün bulaşmasının ardından 2-4 gün arasında belirtiler ortaya çıkar. Rota virüsü, farklı belirtiler ile kendisini gösterebilir. Bunlar arasında ilk sırada ishal ve kusma yer alır. Rota virüsü enfeksiyonun başlıca belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Kuluçka süresinin ardından ani başlayan ateş ve kusma,
• Ateş ve kusmanın ardından başlayan ishal,
• Yorgunluk,
• Karın ağrısı,
• Sinirli bir ruh hali

Yukarıda sayılanlara ek olarak rota virüsü; erken dönemde tedavi edilmezse ishal, kusma ve yüksek ateş vücutta sıvı-elektrolit dengesizliğine ve dehidrasyon yani sıvı kaybına neden olabilir. Çocuklarda ve yetişkinlerde dehidrasyon belirtileri fark edildiği anda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir. Dehidrasyonun başlıca belirtileri şu şekilde sıralanabilir :

• Daha az idrara çıkma,
• Ağız kuruluğu,
• Baş dönmesi,
• Zihin bulanıklığı,
• Bebek ve çocuklarda ağlarken gözyaşının az olması,
• Uykusuzluk ve huzursuzluk

Rota Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?

Rota virüsünün diğer patojenlerden ayrılabilmesinin tek yolu laboratuar ortamında gerçekleştirilen mikrobiyolojik incelemedir. Laboratuar ortamında dışkının incelenmesi ile rota virüsünü teşhis etmek mümkündür. Ancak ishalin tedavisinde asıl amaçlanan dehidrasyonu önlemek olduğu için genellikle ayırıcı tanıya ihtiyaç duyulmayabilir.

Rota Virüsü Tedavisi

Rota virüsü ile enfekte olmuş, bağışıklık sistemi güçlü olan çocuk ve yetişkinlerde hastalık genellikle birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçer. Günümüzde rota virüse karşı geliştirilmiş bir ilaç henüz yoktur. Bununla birlikte enfeksiyona bağlı semptomları hafifletmeye yardımcı bir tedavi prosedürü uygulanabilir. Hastalık, yoğun ishal ve kusma ile karakterize olduğu için öncelikle ishale ve kusmaya bağlı ortaya çıkabilecek komplikasyonların önlenmesi önemlidir. Bu durumda alanında uzman bir doktor tarafından bazı ilaçlar reçete edilebilir. Ancak şiddetli sıvı kaybı durumunda tedavinin hastanede devam etmesi gerekebilir. Rota enfeksiyonu ile mücadele etmenin en iyi yolu bol sıvı tüketilmesidir. Peki çocuğu ve/veya kendisi rota virüsü semptomları gösteren kişiler ne yapmalı? Rota enfeksiyonuna karşı uygulanabilecek yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir :

• Virüs ile enfekte olmuş bir bebek, sık aralıklarla emzirilmelidir. Bu durum dehidrasyonun önüne geçmeye yardımcı olur.
• Şekerli ve yağlı yiyecek, içecekler ishal ve kusmanın şiddetini artırabilir. Bu nedenle hastalık boyunca şekerli gıdalardan uzak durulması önerilir.
• Çorba gibi sıvı gıdaların tüketilmesi semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Çocuklara sık aralıklarla su içirilmesi önemlidir.

Yukarıda sayılanlara ek olarak; cilt renginde solukluk, ağız kuruluğu, idrar çıkışında azalma gibi durumlar fark edildiği anda, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Rota Virüsü Korunma Yöntemleri

Rota virüsünün başlıca bulaşma yolu, kontamine olmuş bir yüzeyle temas edilmesi ve/veya kontamine yiyecek ve içecekleri tüketilmesidir. Bazı önlemler, rota virüsünden korunmaya yardımcı olabilir. Bunlar şu şekildedir:

• Tuvalet kullanımından sonra ve her yemekten önce elleri yıkamak, rota virüsü başta olmak üzere virüslere karşı korunmanın en etkili yollarından bir tanesidir.
• Rota virüsü, hijyenik olmayan ortamlarda daha kolay bulaşır. Bu nedenle yeterince temiz olmayan ortamlarda bulunmaktan uzak durulması önerilir.
• Virüs ile kontamine olmuş su, virüsün bulaşmasına neden olabilir. Hijyenik olmayan suları tüketmekten kaçınılmalıdır.
• Günümüzde rota virüsüne karşı geliştirilmiş olan aşılar mevcuttur. Özellikle çocukluk çağında bu aşıların yapılması, hastalıktan korunmanın en etkili yoludur. Çocuklar için ideal olan, aşılamanın 2. ve 3 ayda başlamasıdır.

Yukarıda sayılanlara ek olarak enfeksiyon belirtileri gösteren kişilerle yakın temasta bulunmaktan kaçınmak, bebeklerin bezini değiştirdikten sonra herhangi bir yere temas etmeden elleri sabun ve su ile yıkamak, enfeksiyondan korunmaya yardımcı olabilir.

Rota Virüsü Aşısı

Rota virüsünden korunmanın bilinen en etkili yolu aşılamadır. Bu aşıların özellikle çocuklara ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilere yapılması önerilir. İlk olarak 2006 yılında uygulanmaya başlayan rota virüsü aşıları, günümüzde enfeksiyona bağlı hastaneye yatış oranlarını büyük ölçüde azalmıştır. Günümüzde Türkiye’de rota virüsüne karşı uygulanan iki adet ruhsatlı aşı bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi virüse karşı 5 adet antijen içerir ve 3 doz şeklinde uygulanır. Bu aşı genellikle bebek 2, 4 ve 6 aylıkken uygulanır. Son doz, bebek 24 ayını doldurmadan uygulanması önerilir.

Türkiye'de uygulanan bir diğer ruhsatlı aşı ise 2 doz şeklinde uygulanır ve enfeksiyona karşı 1 antijen içerir. Bu aşı ise 2 ve 4 aylıkken 2 doz şeklinde uygulanır. Her iki aşı da ağızdan uygulandığı için bebeklerde uygulanması kolaydır. Aşıdan sonra diğer aşılarda olduğu gibi bazı hafif yan etkiler görülebilir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir :

Bununla birlikte nadir olmakla birlikte bazı durumlarda aşıdan sonra şiddetli karın ağrısı, ishal, kanlı dışkı gibi etkiler görülebilir. Bu durumda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir.

Rota virüsü, bağışıklık sistemi yeterince güçlü olmayan çocuk ve yetişkinlerde dehidrasyona bağlı ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Hastalığa yönelik spesifik bir tedavi olmadığı için öncelikli olarak enfeksiyondan korunmak önemlidir. Bu nedenle özellikle okul çağındaki çocuklara gerekli hijyen eğitiminin verilmesine dikkat edilmelidir. Ayrıca aşılama programlarında rota virüsü aşısının da yer alması önerilir. Siz de çocuğunuzda veya kendinizde ishal, kusma gibi belirtiler ortaya çıkarsa vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı ihmal etmeyin.

İshaller, dünya genelinde çocuklarda görülen en sık bulaşıcı hastalıklardandırlar. 20’den fazla mikrobiyal etkeni olabilmesine rağmen bunların içinde ilk sırada Rotavirüs enfeksiyonları yer almaktadır. Halen gelişmekte olan ülkelerde beş yaş altı çocuk ölümlerinin önemli bir etkendir.Enterik virüslerden reoviridea ailesinden olan rotavirüs ayrıca birden fazla grup ve serotiplere ayrılması İle sıklıkla çocuklarda tekrarlayan enfeksiyon etkeni de olabilir

Enfeksiyonun bulaşmasında hastalığı geçirmekte olan kişi ile direk veya indirek temas etkilidir hastalık solunum yolu veya fekal oral ( dışkı veya ağız sekresyonları ,hastanın temas ettiği yüzeyler ve eşyalar) ile bulaşabilir. Çocuk yuvaları kreşler göçmen kampları hatta bazen hastanelerde salgınlara sebep olabilir. Hastalıktan korunmakta tüm bulaşıcı hastalıklar da olduğu gibi... Gerekli el ve yüzey hijyenin sağlanması etkili olmakla birlikte en etkin korunma yöntemi hastalığa karşı zamanın da ve doğru dozda çocuklarımızın aşılanmasıdır.

Hastalık mikrop ile temastan 1-3 gün sonra sıklıkla kusma ve ateş bulgular ile başlayıp ardından bol sulu ishal gelişir.Rotavirüs ishali en fazla sıvı kaybı yapan ishaldir .Öyle ki bazen bezde hiç partikül olmayıp idrarla ayırt edilemeyecek kadar sıvı ve sık bir hal alabilir. Ve hastada şok tablosu ,başta böbrek yetmezlikleri olmak üzere çoklu organ yetmezliğine kadar hastayı götürebilir .

Eğer hastanın genel durumu düşkün, etrafa ilgisi az, ağızdan beslenmeyecek durumda, ateşi yüksek veya saat başı bol sulu ishal bulguları mevcut ise hiç zaman kaybetmeden acil birimine başvurulmalı ve damardan sıvı tedavisi başlanmalıdır. Genel durumu iyi olan bebek ve çocuklarda anne sütü ,formül mama ve uygun sıvılar İle oral alımın desteklenmesi gerekir. Enfeksiyona spesifik tedavi mevcut değildir. Yaşa uygun probiyotikler ve bağırsak iltihabını gerileterek sıvı kaybını azaltan bazı preparatlar ile oral çinko desteği hastaya verilebilir.

Fitoterapi literatürü gözden geçirildiğinde ise turunç, nar, kızılcık ve yaban mersini gibi meyvelerin flavanoid ve polifenollerinin antirotaviral etkinlik gösterebileceği konusunda umut veren çalışmalar mevcuttur. Eğer çocuğun oral alımı iyi ise adı geçen meyvelerin kompostoları, yoğurt ve kefir ,pirinç ve tarhana çorbası İle oral alımın desteklenmesi uygun olur.

Hastalık özellikle 2 yaş altı çocuklar daha sık olmak üzere 5 yaş altı çocukları etkiler .Erişkinlerde hastalık yapması nadirdir ve hastalık kliniği 3-10 gün arasında devam edebilir.

Hastalığın piyasadaki aşılarının ilk dozu Bebeğin 6. Haftasından itibaren yapılabilir ancak ilk doz en geç 14 hafta +6 günden önce yapılmalıdır. 8 ay +0 günden önce rotavirüs aşıları tamamlanmalıdır .