Haber Kipiyle Çekimlenmiş Fiil

Haber (Bildirme) Kipleri, zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Bu kiplerle çekimlenen fiillerin gerçekleşme zamanı bellidir.

Haber (Bildirme) Kipleri şunlardır:

1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)

2. Şimdiki Zaman (-yor)

3. Gelecek Zaman (-acak, -ecek)

4. Di&#;li Geçmiş Zaman (-dı, -di, -du, -dü; -ti, -tı, -tu, -tü)

5. Miş&#;li Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş)

1. Geniş Zaman (-r; -ar/-er/; -ır/-ir/-ur/-ür)

Geniş zaman kipi geçmişten geleceğe uzanan geniş bir zaman kesimindeki oluş ve kılışları içine alır. Fiil kök ve gövdelerine &#;-r&#; ekinin getirilmesiyle yapılır. Ünsüzle biten, tek ve çok heceli kelimelerin durumuna göre bu ek &#;-er, ar; -ır,-ir,-ur,-ür&#; biçimlerini alır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-ir-im
• gel-ir-sin
• gel-ir
• gel-ir-iz
• gel-ir-siniz
• gel-ir-ler

Örnek:

• Şimdi yiğidi atar, yıkar, yere serer, delik deşik eder.

Geniş zaman kipinin olumsuzu, birinci teklik ve çokluk şahıslarında &#;-ma&#; olumsuzluk; ikinci, üçüncü teklik ve çokluk şahıslarında ise olumsuz geniş zaman eki durumundaki &#;-maz,-mez&#; eki ile kurulur.

Örnek:

• Kan Turalı hak bildiği yoldan geri dönmezdi.

2. Şimdiki Zaman (-yor)

Fiilin söylendiği anda yapılmakta olduğunu bildirir. Fiilin yapılışı ile anlatım aynı anda gerçekleşmektedir. &#;-makta, -mekte&#; ve &#;&#;-mada, -mede&#; ekleri de cümleye şimdiki zaman anlamı katar. Olumsuzu -ma, -me eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-(i)-yor-um
• gel-(i)-yor-sun
• gel-(i)-yor
• gel-(i)-yor-uz
• gel-(i)-yor-sunuz
• gel-(i)-yor-lar

Örnek:

• Gördüler ki namus için durmuyor.
• Anlamıyorum dilinden artık, /Geceyi saran güzelliğin.
• Ders çalışmaktayım.

3. Gelecek Zaman (-ecek, -acak)

Fiilin gelecek zamanda yapılacağını bildirir. Anlatım önce, fiil sonra gerçekleşir.

Örnek fiil çekimi:

• gel-eceğ-im
• gel-ecek-sin
• gel-ecek
• gel-eceğ-iz
• gel-ecek-siniz
• gel-ecek-ler

Örnek:

• Canavarların sultanı aslandır, onunla da oyun göstersin, kızı ondan sonra vereceğim. Onların övgülerine inanmayacak, hayallerini hele hiç anlamayacak&#;

Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını gördüğünü ya da bildiğini ifade eder. Olumsuzu &#;-ma, -me&#; eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-di-m
• gel-di-n
• gel-di
• gel-di-k
• gel-di-niz
• gel-di-ler

Örnek:

• Babasının, anasının ellerini öptü.
• Aylar geçti ama hâlâ evine dönmedi.

5. Miş&#;li Geçmiş Zaman (Öğrenilen / Duyulan Geçmiş Zaman) (-miş, -mış, -muş, -müş)

Fiilin söylenme anından önce yapıldığını bildirir. Anlatan kişinin, fiilin yapılışını başkasından duyduğunu, öğrendiğini ifade eder. Olumsuzu &#;-ma, -me&#; eki ile yapılır.

Örnek fiil çekimi:

• gel-miş-im
• gel-miş-sin
• gel-miş
• gel-miş-iz
• gel-miş-siniz
• gel-miş-ler

Örnek:

• Karşı yatan kara dağını aşmağa gelmişim.
• Galiba buralara şimdiye kadar hiç bozucu bir insan eli değmemiş&#;

Ayrıca bakınız⇒

eğitim öğretim ile ilgili belgeler>konu anlatımlı dersler >Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar

HABER KİPLERİ NEDİR ÖRNEKLERİ ÖZELLİKLERİ BİLDİRME KİPLERİ NELERDİR (TÜRKÇE KONU ANLATIM)

Fiile getirildikleri zaman fiilin "ŞİMDİ Mİ, GELECEKTE Mİ, GEÇMİŞTE Mİ, YOKSA HER ZAMAN MI" yapıldığı söyleyen, bize HABER veren, BİLDİREN eklere haber kipleri denir.

Fiilin NE ZAMAN gerçekleştiğini söyleyen, haber veren, bildiren eklerdir veya kiplerdir.

Haber Kipleri = Bildirme Kipleri

Haber kipleri; ŞİMDİ, GELECEK, GENİŞ VE 2 TANE GEÇMİŞ olmak üzere 5'e ayrılır.

1. ŞİMDİKİ ZAMAN KİPİ (-yor)

Fiile getirildiği zaman fiilin "ŞİMDİ, ŞU ANDA" yapıldığı söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin eki -YOR'dur.

Örnekler:

Mutfakta yemek hazırlıyor. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Şimdi hazırlıyor.)

Masanın başında ders çalışıyorum. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Şimdi çalışıyorum.)

Güneş tüm kızıllığıyla dağların ardından kayboluyor.

Başım çok ağrıyor, ben doktora gidiyorum.

Yemeğe gelemeyeceğiz, Ahmet’le ders çalışıyoruz.

Bayramlaşmak için size geliyorum.

Kemanının tellerini yıpratıyorsun.

2. GELECEK ZAMAN KİPİ (-acak veya -ecek)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GELECEKTE" yapıldığı söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -ACAK, -ECEK'tir.

Örnekler:

Ödevini odasında yapacak. (NE ZAMAN gerçekleşecek? Cevap: Gelecek bir zamanda yapacak.)

Hata yaptıklarını elbet göreceksiniz. (NE ZAMAN gerçekleşecek? Cevap: Gelecek bir zamanda göreceksiniz.)

Aksam Türkiye maçını seyredeceğiz.

Okullar Eylül’ün ilk haftası açılacak.

Bu yıl şarkı yarışmasının besincisi düzenlenecek.

Merhumun naaşı öğle namazından sonra toprağa verilecek.

Ağrıları arttığından artık ameliyat olacak.

(GEÇMİŞ ZAMAN KİPLERİ GÖRÜLEN VE DUYULAN OLMAK ÜZERE 2'YE AYRILIR)

3. GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ / BİLİNEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ (-dı, -di, -du, -dü)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" olduğunu ve gerçekleşirken "GÖRÜLDÜĞÜNÜ, BİLİNDİĞİNİ" haber veren, söyleyen, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -DI, -Dİ, -DU, -DÜ'dür.

Örnekler:

Arabasına telaşla bindi. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte bindi ve bindiği görüldü.)

Saat 3'te başladınız. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte başladınız ve başladığınız görüldü.)

*Uyarı: Görülen geçmiş zaman ekleri sertleşme (benzeşme) olayından dolayı -tı, -ti, -tu, -tü olabilir.

Örnekler:

aldı -> açtı

geldim -> geçtim

koyduk -> koştuk

gördü -> küstü

4. DUYULAN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ / ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ (-mış, -miş, -muş, -müş)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" olduğunu ve gerçekleşirken o olayın görülmeyip başkasından "DUYULDUĞUNU, ÖĞRENİLDİĞİNİ" haber veren, söyleyen, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -MIŞ, -MİŞ, -MUŞ, -MÜŞ'tür.

Örnekler:

Ben iki yaşımdayken konuşmaya başlamışım. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte konuşmaya başlamışım ve konuşmaya başladığımı başkasından duymuşum.)

Dedenler markete gitmişler. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte markete gitmişler ve markete gittiklerini ben görmedim fakat öğrendim.)

O dönemde çok sıkıntı çekmiş.

Gitar kursuna gidebilmek için para biriktirmiş.

Davet edilmedikleri halde düğüne gelmişler.

Yorgunluktan bir kenarda uyuyakalmışım.

Henüz altı aylıkken yürümeye başlamışım.

*Uyarı: Duyulan geçmiş zaman kipleri cümlede kullanılışına göre "KİŞİSEL GÖRÜŞ" bildirebilir.

Örnekler:

Üzerindeki mont sana çok yakışmış. (Bu cümlede başkasından duyma anlamı yoktur. Giyilen mont söyleyen tarafından görülüyor. Duyulan geçmiş zaman kullanmasının nedeni montun yakıştığı ile ilgili (bilgi yelpazesi. com) kişisel görüşünü söylemektir. Bu şekilde kullanılsa bile tamam anlam olarak kişisel görüştür fakat dilbilgisi olarak buradaki -mış eki duyulan geçmiş zaman kipidir.)

5. GENİŞ ZAMAN KİPİ [-r, (olumsuzu) -z)]

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" başladığını, "ŞİMDİ" devam ettiğini, "GELECEKTE" de devam etme ihtimalinin olduğunu söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Bu kip "geçmiş, şimdi, gelecek" zamanları içine aldığı için GENİŞ zaman kipi denmiştir.

Geniş zaman kipinin eki -r, (olumsuzu) -z'dir.

Örnekler:

Sabahları erken kalkarım. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Her zaman erken kalkarım.)

Asla işe geç kalmazsın. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Her zaman işe zamanında gelirsin, hiçbir zaman geç kalmazsın.)

Her sabah kahvaltıdan önce mutlaka elma yer.

Akşamları hiç sıkılmadan beş saat müzik yaparız.

Sinemaya hiçbir zaman gitmezler.

Kahvenin iyisi burada içilir.

Yalnız kaldıkça sessizliği dinlersin.

*Uyarı: OLUMSUZLUK EKİYLE KULLANILAN -Z'YE DİKKAT!

- 1. Tekil ve 1. Çoğul kişilerde -z yoktur.

Örnekler:

koşarım - KOŞMAM (-z düşmüş)

koşarsın - koşmazsın

koşar - koşmaz

koşarız - KOŞMAYIZ (-z düşmüş)

koşarsınız - koşmazsınız

koşarlar - koşmazlar

KONUYU DAHA İYİ ANLAYABİLMENİZ İÇİN AŞAĞIDAKİ VİDEOLARIMIZI İZLEYEBİLİRSİNİZ

ÇEKİMLİ FİİLLER, KİPLER ÇEŞİTLERİ, ŞAHIS EKLERİ, HABER KİPLERİ, DİLEK KİPLERİ (ÖZET ANLATIM)

Fiilin en temel özelliği; o eylemi yapan bir kişisinin ve yapılma zamanının bulunmasıdır. Yani işin kim tarafından ve ne zaman yapılmış olduğunu belirtmesidir.

Bir fiilin kip ve Kişi ile ifade edilmiş haline “çekimli fiil” denir. Peki, bir fiile çekimli fiil diyebilmemiz için gerekli olan şeyler nelerdir?

Fiil kök ya da gövdesi + Kip eki   +    Kişi Eki = Çekimli fiil

Oku   +     yor     + um           = Çekimli fiil

Kurut +    acak    + sın          = Çekimli fiil

Bak +        ar    + ız                = Çekimli fiil

Gel    +     meli   + ler             = Çekimli fiil

Yani:Fiil kök gövde + kip eki + Kişi eki  sıralamasından ibarettir.

Çekimli fiil, zamana ve şahsa bağlanmış bir hareketi karşılayan kelimedir. Zamanı ve kişisi sağlayan unsurlar da kip ve Kişi ekleridir.

Yukarıdaki formülde olduğu gibi sırasıyla fiil kök ya da gövdelerine haber ya da dilek kiplerinden biri ve daha sonra Kişi eki getirilerek fiil çekimi yapılır. Genel anlamda fiil çekimi bu şekilde oluşmaktadır. Bu yüzden öncelikle kip nedir? Kişi ekleri nelerdir? Bunları inceleyelim.

KİŞİ EKLERİ, ŞAHIS EKLERİ

Kişi ekleri, eylemin hangi Kişiler tarafından yapıldığını gösterir. Türkçede ben sen, o biz, siz onlar olmak üzere altı Kişi vardır. Fiillerin bu Kişilere göre çekimlenmesini sağlayan

Kişi ekleri şunlardır:

Tekil Kişi Eki      Ben / -m, -ım, -im, -um, -üm

Tekil Kişi Eki      Sen /  -n, -(s)ın, -(s)in, -(s)un, -(s)ün

Tekil Kişi Eki      O   /  -eki yoktur-

Çoğul Kişi Eki    Biz / -ız, -iz, -uz, -üz, -k

Çoğul Kişi Eki    Siz / -(s)ınız, -(s)iniz, -(s)unuz, -(s)ünüz

Çoğul Kişi Eki    Onlar / -lar, -ler

Görmeli – (y) – im

Görmeli – sin

Görmeli – (yok)

Görmeli – (y) – iz

Görmeli – siniz

Görmeli – ler

NOT: Fiillerin teklik üçüncü Kişi çekiminde Kişi eki yoktur, ancak yine de teklik üçüncü Kişi ifadesi taşırlar.

KİP EKLERİ, FİİL KİPLERİ

Fiil kök ve gövdelerinin bildirdiği eylemi, zamana ve biçime bağlayan eklere “kip” denir.

Bir fiilin zaman ve anlam özelliğine göre şekillenmesi bu ekler sayesinde olur.

Fiil kipleri, haber kipleri (bildirme kipi) ve dilek kipi (tasarlama kipi) olmak üzere ikiye ayrılır.

Haber kipleri fiilin hangi zamanda geçtiği belirtmekte, dilek kipleri ise fiilin yapılış şeklini göstermektedir.

A. HABER KİPLERİ NEDİR ÖRNEKLERİ ÖZELLİKLERİ BİLDİRME KİPLERİ NELERDİR

Fiile getirildikleri zaman fiilin "ŞİMDİ Mİ, GELECEKTE Mİ, GEÇMİŞTE Mİ, YOKSA HER ZAMAN MI" yapıldığı söyleyen, bize HABER veren, BİLDİREN eklere haber kipleri denir.

Fiilin NE ZAMAN gerçekleştiğini söyleyen, haber veren, bildiren eklerdir veya kiplerdir.

Haber Kipleri = Bildirme Kipleri

Haber kipleri; ŞİMDİ, GELECEK, GENİŞ VE 2 TANE GEÇMİŞ olmak üzere 5'e ayrılır.

1. ŞİMDİKİ ZAMAN KİPİ (-yor)

Fiile getirildiği zaman fiilin "ŞİMDİ, ŞU ANDA" yapıldığı söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin eki -YOR'dur.

Örnekler:

Mutfakta yemek hazırlıyor. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Şimdi hazırlıyor.)

Masanın başında ders çalışıyorum. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Şimdi çalışıyorum.)

Güneş tüm kızıllığıyla dağların ardından kayboluyor.

Başım çok ağrıyor, ben doktora gidiyorum.

Yemeğe gelemeyeceğiz, Ahmet’le ders çalışıyoruz.

Bayramlaşmak için size geliyorum.

Kemanının tellerini yıpratıyorsun.

2. GELECEK ZAMAN KİPİ (-acak veya -ecek)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GELECEKTE" yapıldığı söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -ACAK, -ECEK'tir.

Örnekler:

Ödevini odasında yapacak. (NE ZAMAN gerçekleşecek? Cevap: Gelecek bir zamanda yapacak.)

Hata yaptıklarını elbet göreceksiniz. (NE ZAMAN gerçekleşecek? Cevap: Gelecek bir zamanda göreceksiniz.)

Aksam Türkiye maçını seyredeceğiz.

Okullar Eylül’ün ilk haftası açılacak.

Bu yıl şarkı yarışmasının besincisi düzenlenecek.

Merhumun naaşı öğle namazından sonra toprağa verilecek.

Ağrıları arttığından artık ameliyat olacak.

(GEÇMİŞ ZAMAN KİPLERİ GÖRÜLEN VE DUYULAN OLMAK ÜZERE 2'YE AYRILIR)

3. GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ / BİLİNEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ (-dı, -di, -du, -dü)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" olduğunu ve gerçekleşirken "GÖRÜLDÜĞÜNÜ, BİLİNDİĞİNİ" haber veren, söyleyen, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -DI, -Dİ, -DU, -DÜ'dür.

Örnekler:

Arabasına telaşla bindi. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte bindi ve bindiği görüldü.)

Saat 3'te başladınız. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte başladınız ve başladığınız görüldü.)

*Uyarı: Görülen geçmiş zaman ekleri sertleşme (benzeşme) olayından dolayı -tı, -ti, -tu, -tü olabilir.

Örnekler:

aldı -> açtı

geldim -> geçtim

koyduk -> koştuk

gördü -> küstü

4. DUYULAN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ / ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN KİPİ (-mış, -miş, -muş, -müş)

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" olduğunu ve gerçekleşirken o olayın görülmeyip başkasından "DUYULDUĞUNU, ÖĞRENİLDİĞİNİ" haber veren, söyleyen, bildiren kiptir.

Şimdiki zaman kipinin ekleri -MIŞ, -MİŞ, -MUŞ, -MÜŞ'tür.

Örnekler:

Ben iki yaşımdayken konuşmaya başlamışım. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte konuşmaya başlamışım ve konuşmaya başladığımı başkasından duymuşum.)

Dedenler markete gitmişler. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Geçmişte markete gitmişler ve markete gittiklerini ben görmedim fakat öğrendim.)

O dönemde çok sıkıntı çekmiş.

Gitar kursuna gidebilmek için para biriktirmiş.

Davet edilmedikleri halde düğüne gelmişler.

Yorgunluktan bir kenarda uyuyakalmışım.

Henüz altı aylıkken yürümeye başlamışım.

*Uyarı: Duyulan geçmiş zaman kipleri cümlede kullanılışına göre "KİŞİSEL GÖRÜŞ" bildirebilir.

Örnekler:

Üzerindeki mont sana çok yakışmış. (Bu cümlede başkasından duyma anlamı yoktur. Giyilen mont söyleyen tarafından görülüyor. Duyulan geçmiş zaman kullanmasının nedeni montun yakıştığı ile ilgili (bilgi yelpazesi. com) kişisel görüşünü söylemektir. Bu şekilde kullanılsa bile tamam anlam olarak kişisel görüştür fakat dilbilgisi olarak buradaki -mış eki duyulan geçmiş zaman kipidir.)

5. GENİŞ ZAMAN KİPİ [-r, (olumsuzu) -z)]

Fiile getirildiği zaman fiilin "GEÇMİŞTE" başladığını, "ŞİMDİ" devam ettiğini, "GELECEKTE" de devam etme ihtimalinin olduğunu söyleyen, haber veren, bildiren kiptir.

Bu kip "geçmiş, şimdi, gelecek" zamanları içine aldığı için GENİŞ zaman kipi denmiştir.

Geniş zaman kipinin eki -r, (olumsuzu) -z'dir.

Örnekler:

Sabahları erken kalkarım. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Her zaman erken kalkarım.)

Asla işe geç kalmazsın. (NE ZAMAN gerçekleşiyor? Cevap: Her zaman işe zamanında gelirsin, hiçbir zaman geç kalmazsın.)

Her sabah kahvaltıdan önce mutlaka elma yer.

Akşamları hiç sıkılmadan beş saat müzik yaparız.

Sinemaya hiçbir zaman gitmezler.

Kahvenin iyisi burada içilir.

Yalnız kaldıkça sessizliği dinlersin.

*Uyarı: OLUMSUZLUK EKİYLE KULLANILAN -Z'YE DİKKAT!

- 1. Tekil ve 1. Çoğul kişilerde -z yoktur.

Örnekler:

koşarım - KOŞMAM (-z düşmüş)

koşarsın - koşmazsın

koşar - koşmaz

koşarız - KOŞMAYIZ (-z düşmüş)

koşarsınız - koşmazsınız

koşarlar - koşmazlar

B. DİLEK KİPLERİ NEDİR DİLEK KİPİ ÖRNEKLERİ ÖZELLİKLERİ ÇEŞİTLERİ

-Fiile getirildikleri zaman fiilin yapılmasının "GEREKLİ, ŞART" olduğunu, "İSTENDİĞİNİ, EMREDİLDİĞİNİ" söyleyen kiplere dilek kipleri denir.

-İşin yapılıp yapılmayacağı da belli değildir.

-Bu kiplerde zaman anlamı yoktur. Zaman anlamı olsaydı bu kiplere dilek kipleri değil haber kipleri derdik. Bu kiplerle çekimlenmiş fiiller eylemin yapılış zamanını belirtmezler.

-Dilek (tasarı) kipleri 4’e ayrılır:

1- GEREKLİLİK KİPİ (-meli, -malı):

Fiile getirildiği zaman o işin (fiilin) yapılmasının "GEREKLİ" olduğunu söyleyen kiptir.

Ekleri: -meli/-malı’dır.

Fiil çekimi:

Çalış-malı-y-ım

Çalış-malı-sın

Çalış-malı

Çalış-malı-y-ız

Çalış-malı-sınız

Çalış-malı-lar

Düzenli ders çalışman gerekli.

Düzenli ders çalışmalısın.

Hedefimi belirlemem lazım.

Hedefimi belirlemeliyim.

Bu kip eki eylemin yapılmasının gerekli olduğunu, yapılmasının arzu edildiğini belirtir.

Ben ödevimi yapmalıyım. (Ödevimi yapmak zorundayım ya da yapmam gerekir anlamında)

Güzel bir resim yapmalıyım. (Güzel bir resim yapmak arzusundayım anlamında)

Gereklilik kip ekini alan fiiller olumsuza çevrilirken fiil kök veya gövdesinden sonra –ma/-me olumsuzluk ekleri kullanılır. Kip eki olumsuzluk ekinden sonra kullanılır.

Eve git-meli-y-im. Eve git-me-meli-y-im.

“mi” soru ekini aldığında:

Eve git-meli-y-im Eve gitmeliyim. (olumlu)

Eve git-meli mi-y-im? Eve meli miyim? (olumlu soru)

Eve git-me-meli mi-y-im? Eve gitmemeli miyim? (olumsuz soru)

“mi” soru eki her zaman ayrı yazılır. “mi”den sonra gelen ekler “mi” ile bitişik yazılırlar.

Okumalı mıyım? Okumalı mısın?

Gereklilik kipi cümleye olasılık/ihtimal anlamı katabilir.

Öğrenciler bahçede olmalı. (Öğrencilerin bahçede olma ihtimali, olasılığı var.)

2- ŞART KİPİ /KOŞUL KİPİ (-se, -sa):

Fiile getirildiği zaman bir işin yapılması için başka bir işin yapılmasının "ŞART" olduğunu söyleyen kiptir.

Bir işin olması için başka bir işin olması şarttır.

Eki: -sa-se’dir.

Örnekler:

Kışın gelmesinin şartı havaların soğumasıdır.

Havalar soğursa kış gelir.

Başarılı olmanızın koşulu sınavı geçmenizdir.

Sınavı geçseniz başarılı olursunuz.

“Para verirsen sana da bilet alırım.” 

“Erken kalkarsan Güneş’in doğuşunu seyredebilirsin.”

Fiil çekimi:

Otur-sa-m

Otur-sa-n

Otur-sa-

Otur-sa-k

Otur-sa-nız

Otur-sa-lar

DİKKAT! (Şart Kipi "İSTEK" anlamı verebilir.)

Şu arabayı keşke biz alsak. (Almayı istiyoruz.)

Ah! Büyüdüğümü bir görseniz. (Büyüdüğümü görmenizi istiyorum.)

Eve gitsek artık.

Artık burada beklemesek.

DİKKAT! (Şart Kipi "ARKA ARKAYA KULLANILDIĞINDA" "SADECE" anlamı verir.)

Bu sınavdan alsa alsa Ahmet alır. (Sınavdan sadece / yalnızca Ahmet alabilir. Diğerleri alamaz anlamı vardır.)

Babamı anlasa anlasa annem anlar.

DİKKAT! (Fiilin şart kipi "fiile", ek fiilin şart eki "isme veya haber kipleri / dilek kiplerinden sonra gelir.)

Bitkileri sulasanız bitkiler kurumaz. (fiile geldiği için fiilin şart kipidir.)

Bu kalem senin kaleminse benimki nerede? (isme geldiği için ek fiilin şart ekidir.)

3. İSTEK KİPİ (-e, -a):

Fiile getirildiği zaman o işin (fiilin) yapılmasını "İSTEME" anlamı veren kiptir.

Eylemin yapılması veya yapılmaması istendiği durumlarda kullanılır.

Eki: -e/-a’dır.

Örnekler:

Pikniğe ben de gelmek istiyorum.

Pikniğe ben de geleyim.

Derslerimize düzenli çalışmayı istiyoruz.

Derslerimize düzenli çalışalım.

Ben artık eve gideyim. (Eve gitmek istiyorum)

Artık şu işi bitirelim.

Hadi şehri bir gezelim.

Fiil çekim:

Gez-e-y-im

Gez-e-sin

Gez-e-

Gez-e-lim

Gez-e-siniz

Gez-e-ler

İstek kipi eki almış fiilin olumsuzu:

Gezeyim-gezmeyeyim

Gezesin-gezmeyesin

Geze-gezmeye

Gezelim-gezmeyelim

Gezesiniz-gezmeyesiniz

Gezeler-gezmeyeler

Bu kip eki en çok 1. tekil ve 1. çoğul şahıslar için kullanılır.

Bir de şuraya bakayım.

Şu soruyu çöz de görelim.

4. EMİR KİPİ / BUYURMA KİPİ (EKİ YOKTUR):

Fiilin (işin) yapılmasını "EMREDEN" kiptir.

Fiilden hemen sonra getirilen "-ın, -sın, -sınlar" kişi ekleri sayesinde işin yapılması "EMREDİLİR".

İnsan KENDİSİNE veya biz KENDİMİZE emredemediğimiz için bu kipin birinci tekil (ben) ve birinci çoğul (biz) şekilleri, çekimleri yoktur.

Emir kipinin eki yoktur. Yani fiil tek başına kalır.

Örnekler:

Hemen (bilgi funduszeue.info) eve git! (eve gitmeni emrediyor)

Derhal dışarı çıkın! (dışarı çıkmanızı emrediyor)

Sakla samanı gelir zamanı. (samanı saklamanı emrediyor)

Fiil çekimi:

(ben)-

(sen)- öğren

(o)- öğrensin

(biz)-

(siz)-öğrenin

(onlar)-öğrensinler

Emir kipiyle çekilmiş fiilin olumsuzu:

Burada bekle! Burada beklemeyin!

Burada beklesin! Burada beklemesin!

Burada bekleyin! Burada beklemeyin!

Burada beklesinler! Burada beklemesinler!

DİKKAT! (Emir kipi kullanıma göre "EMİR" değil "RİCA" anlamı verebilir.)

Şu kalemi bana verin. (EMREDİYOR)

Şu kalemi bana veriniz. (RİCA EDİYOR)

DİKKAT! (Emir kipi kullanıma göre "EMİR" değil "İSTEK" anlamı verebilir.)

Afiyet olsun. (EMRETMİYOR. Yedikleriniz yarasın diye İSTEKTE bulunuyor.)

Allahım, tövbemi kabul et. (Haşa EMRETMİYOR. Allah'tan tövbesinin kabul edilmesini İSTİYOR.)